Leren Niet te Weten - Hogeschool van Arnhem en Nijmegen

Drie mini-lezingen rond de innovatie van leren in (onderwijs)organisaties
‘B’ met al dat wat erbij hoort: Smaak, geur, mensen, emoties, gedachtes, geluiden,
alles wat uw lichaam waarneemt. B is ‘het andere.’
Terwijl uw adem in- en uitgaat, ziet u wat met deze kanten verbonden is. Er
komen nu vier fases. Richt nogmaals uw aandacht op de hand met alternatief A met
alles wat daar is waar te nemen. Doet u nu hetzelfde voor de hand met alternatief
B. Met deze specifieke kwaliteit van waarnemen probeert u nu uit hoe de antwoorden
op de volgende vragen voor u voelen als u ze hardop uitspreekt:
Fase 1:
Fase 2:
Fase 3:
Fase 4:
‘A’ is waar OF ‘B’ is waar; ‘A’ OF ‘B’
zowel het één alsook het ander’… het één en het ander’… het een en het
ander samen’… ‘beide’
‘geen van beide’… ‘noch het ene, noch het andere’
‘geen van beide en zelfs dat niet’
Met deze prachtige gevoeligheid van uzelf, die u alleen hebt betreffende deze
vraag, neemt u wellicht waar dat dit proces voorbij deze fases gaat. Misschien voelt
u nu het antwoord of ziet u uw vraag in een ander licht.
Lezing 2: Van organiseren tot samen leren zoeken
via leiding geven en leiding nemen
Een ander thema dat in de titel van het lectoraat is verwerkt, is de organisatie en tussen
haakjes de onderwijsorganisatie. Mensen organiseren zich op alle niveaus van hun bestaan.
Wij zijn organiserende wezens. Je zou kunnen zeggen dat mensen zich voortdurend in
verschillende sociale systemen bewegen, waarin posities en onderlinge relaties worden
bepaald. In deze systemen ontstaat een min of meer sterke, innerlijke samenhang 43 .
Het sterkste systeem is ongetwijfeld het familiesysteem. Satir (1975) toonde aan dat de
kracht van familiebanden over grote afstanden heen voelbaar is en invloed heeft tot ver na
de dood van iemand in het betreffende systeem. Met andere woorden, of vader dood is of
niet, zijn invloed is nog steeds voelbaar in de familie. Men gedraagt zich als het ware alsof
deze persoon nog zou leven.
In organisaties zie je een minder sterke maar vergelijkbare dynamiek. Een oprichter die de
organisatie verlaat, is – mits niet op een goede manier begeleid – nog steeds sturend voor
het achterblijvende personeel. Leden die onrechtmatig zijn ontslagen, drukken vaak nog
steeds een stempel op het reilen en zeilen in een bedrijf. Leraren of didactieken die worden
buiten gesloten, bepalen mede de mate van het succes van een verandering.
Het handelen in sociale systemen wordt bestuurd door iets wat men in het vakjargon het
groepsgeweten noemt 44 . Deze ‘cultuurkracht’ is een soort evenwichtsorgaan dat de deel-
22