Kerkinformatie nr. 154, december 2007 - Kerk in Actie

Kerkinformatie BOEKBESPREKING
December 2007
Peet Valstar
Handboek Kerkopbouw volgt
levensloop van gemeenten
‘Organisaties doorlopen een levenscyclus, van de kindertijd tot de mogelijke dood. Ook voor kerken
geldt dit.’ Deze uitspraak komt uit een nieuw boek over kerkopbouw/ gemeenteopbouw, getiteld
Levend Lichaam. Alweer een boek over gemeenteopbouw? Hebben we er daar al niet genoeg van?
Toegegeven: er zijn veel publicaties in dit
werkveld verschenen de laatste jaren. Dit
handboek heeft echter een aantal aspecten
die het geschikt maken voor gebruik door
pastores, kerkopbouwers en gemeenteadviseurs
in gemeenten die heel verschillend
van karakter zijn. Ik noem een viertal kenmerken.
Vier kenmerken
• Het boek brengt processen in geloofsgemeenschappen
in kaart, laat zien hoe ingewikkeld
die zijn en wil de lezers analytische
handvatten aanreiken waarmee zij
zelf aan de slag kunnen. Het is geen boek
waar alles in moet staan, of dat voorschrijft
hoe het moet. Wel een boek dat
leert hoe je de praktijk zorgvuldig kunt
waarnemen. Het ontwikkelt geen eigen
model voor gemeenteopbouw en geeft
geen blauwdruk voor hoe leiding te geven
aan veranderingen in geloofsgemeenschappen.
De auteurs realiseren
zich dat de kerk meer is dan een organisatie.
Het is ook een gemeenschap van
mensen en heeft ook het karakter van
een beweging. Die beweging kan verschillende
snelheden hebben. De praktijk
is weerbarstig, veranderen is ingewikkeld,
de kerk is niet maakbaar;
• Het boek is geschreven door vijf docenten
– mannen – verbonden aan verschillende
theologische (protestantse en katholieke)
universiteiten in Nederland.
Toch is het geen bundel geworden maar
een boek met een samenhangend kader,
namelijk dat van de levenscyclus. Daarover
zo meteen meer. Nu alvast dit: door
dit concept is er niet alleen aandacht voor
revitalisering maar ook voor andere fases
van kerk-zijn waaronder kerkplanting
en kerksluiting. En daarover is in Nederland
nog maar heel weinig gepubliceerd,
terwijl met name kerksluiting aan de orde
van de dag is.
• Levend Lichaam is in ware zin oecumenisch:
er is niet alleen gedachtengoed uit
het brede midden van de Protestantse en
Rooms-Katholieke Kerk in te vinden,
maar ook uit de evangelische beweging
en de nieuwe katholieke bewegingen;
• Het is een overzichtswerk dat veel kennis
van de laatste decennia samenvat; er zijn
veel boekenkasten omgevallen zonder
dat dit de leesbaarheid stoort.
Opgaan, blinken en verzinken
Het leidende concept in dit boek is de levenscyclus-benadering.
Populair gezegd:
opgaan, blinken en verzinken. Toegepast op
christelijke geloofsgemeenschappen: geboorte
(kerkplanting), groei, continuïteit, revitalisering
en sterven (kerksluiting). Aan elk
van deze fasen waarin een geloofsgemeenschap
kan verkeren wordt een hoofdstuk gewijd.
Tenslotte wordt ook aandacht gevraagd
voor meer vloeibare vormen van
kerk-zijn – netwerkkerken – waarbij het gaat
om groepen en bewegingen buiten het kerkelijk
institutioneel verband, zoals jeugdkerken,
bedevaarten en wereldjongerendagen.
Voor leidinggevenden aan een geloofsgemeenschap
is het van groot belang dat zij
analyse-instrumenten in handen hebben
waarmee zij de goede vragen op het goede
moment kunnen stellen. Elke fase heeft zijn
eigen spanningsvelden en vragen en vraagt
om een eigen blik op:
• ontwikkelingen in de samenleving (aanpassen
of ontwikkelen van een ‘tegencultuur’)
• identiteit en cultuur (profilering ten opzichte
van andere organisaties)
• structuur en middelen (worden die ingezet
om te veranderen of om te handhaven?)
• het soort leiding
Om dit laatste te illustreren: een gemeente
kan afhankelijk van de fase waarin zij verkeert
vragen om een kerkplanter, een groeimanager,
een interimpastor of een rouwbegeleider.
Zij hebben weer verschillende
gaven en kwaliteiten nodig op het gebied
van pastoraat, organisatie en beleid, toerusting
en verkondiging. En dat veronderstelt
dus weer verschillende competenties in de
opleidingen!
Jaren vooruit
Mijn conclusie is dat er een gemeenteopbouwboek
is verschenen waarmee we in
kerkelijk Nederland een aantal jaren vooruit
kunnen. Docenten zullen het op universiteiten
als handboek gaan gebruiken. Gemeenteadviseurs
nemen het mee in hun achterzak
wanneer zij gevraagd worden om
gemeenten te adviseren of begeleiden. Leidinggevenden
kunnen de spanningsvelden
in gemeente of parochie met behulp van dit
boek bespreken en die sneller herkennen.
Peet Valstar is werkzaam bij de afdeling Binnenland
voor het werkveld gemeenteopbouw. Per 1 januari
2008 is hij benoemd als gemeenteadviseur.
BESTELLEN
Rein Brouwer, Kees de Groot, Henk de Roest,
Erik Sengers & Sake Stoppels - Levend Lichaam.
Dynamiek van christelijke geloofsgemeenschappen
in Nederland. Kampen 2007.
ISBN 978 90 435 13623.
Verkrijgbaar via de boekhandel.
12