brochure 2009-2010.pdf - Psychoanalyse Lacan - Freud | NLS Kring ...

KRING VOOR PSYCHOANALYSE
van de New Lacanian School
PROGRAMMA
2009-2010
www.kring-nls.org

VOORSTELLING VAN DE KRING EN ZIJN PROGRAMMA
lacaniaanse oriëntatie van de Kring
In oktober 2004 werd de Kring voor Psychoanalyse van de New Lacanian
School gesticht. De Kring staat niet op zich, maar is inderdaad geaffilieerd
bij de New Lacanian School (NLS). De NLS werd in 2003 gesticht door Jacques-Alain
Miller, als deel van de World Association of Psychoanalysis
(WAP). Doelstelling van de Kring is de verwezenlijking van de doelstellingen
van de WAP en de NLS in Vlaanderen en Nederland, zijnde "de bevordering
van de uitwerking en de overdracht van de psychoanalyse", en "het scheppen
van werkverbanden met andere geaffilieerde verenigingen en Scholen in Europa".
Zo staat het in de statuten van de VZW, neergelegd op 4 februari
2005. Maar wat betekent dit in de praktijk?
"Uitwerking en overdracht van de psychoanalyse" is een doelstelling die de
Kring niet toelaat om zich te beperken tot Freud en/of Lacans verschillende
bewegingen van terugkeer tot Freud. Beide blijven uiteraard voor de Kring
fundamenteel. Maar daarnaast heeft de Kring ook oog voor de laatste periode
in Lacans onderwijs, waarin hij radicaal zijn eigen weg zoekt, soms ook
aan gene zijde van Freud. Deze zogenaamde 'laatste Lacan' heeft de reputatie
zeer esoterisch te zijn, de topologie (van de borromeïsche knoop) is
daar naar buiten toe emblematisch voor geworden. De Kring wil nu ook deze
Lacan toegankelijker maken voor een breder publiek. In het spoor van Jacques-Alain
Millers lacaniaanse oriëntatie wil de Kring bij de laatste Lacan
vooreerst de logica, of de topologie van het spreekwezen (parlêtre) blootleggen.
In het verlengde daarvan wil de Kring exploreren welke gevolgtrekkingen
zich daaruit opdringen voor de hedendaagse kliniek en voor de vorming van
de psychoanalyticus. De laatste Lacan maakt immers zowel een begin van
psychoanalytische behandeling van de psychosen ('toegepaste psychoanalyse')
als een echt einde van de psychoanalytische kuur van de neurosen (als
basisvoorwaarde om psychoanalyticus te kunnen worden, via de procedure
van de passe) denkbaar.
Tenslotte kan die lacaniaanse oriëntatie ook toelaten om de impasses van de
hedendaagse cultuur op een oorspronkelijke wijze te belichten.
Wie zich nu niet waagt in het laatste, topologische knooppunt in Lacans parcours,
en dus blijft flaneren op de brede lanen van de eerste Lacan, ris-
1

keert op zijn beurt elk contact met de essentie van Lacan én meteen ook
met het reële van de actuele kliniek te verliezen.
klinische logica van de programma's van de Kring
De Kring maakt deel uit van de NLS en de WAP, en dus laat hij zich in zijn
"uitwerking en overdracht van de psychoanalyse" leiden door Jacques-Alain
Millers 'lacaniaanse oriëntatie'. Ieder jaar stelt de Kring een programma op
rond een thema dat op dat moment actueel is binnen deze lacaniaanse oriëntatie.
2
In 2004-2005 hadden we het over Lacans overschrijding van Freuds
angsttheorie (naar aanleiding van de verschijning van Lacans Seminarie X
(1962-1963), over de angst), over het onderscheid tussen de overschrijding
van de angst in een analyse en de noodzaak, soms, om te ontangsten
teneinde een analyse mogelijk te maken. Dit in een tijd waarin het onbehagen
in de cultuur steeds meer de connotatie van paniek krijgt.
In 2005-2006 volgden we (naar aanleiding van de verschijning van Seminarie
XXIII (1975-1976) over het sinthoom) Lacans herdefiniëring van
het symptoom als sinthoom (sinthome) – sinthoom dat in de topologische
benadering van het spreekwezen (parlêtre) de functie toekomt die voorheen,
in de structuralistische benadering van het subject, toekwam aan
de Naam-van-de-Vader. Dit in een tijd waarin eenieder het recht op een
eigen genotswijze opeist.
In 2006-2007 gingen we de confrontatie aan met de moeilijkheden bij
de installatie en hantering van de overdracht bij het begin van een psychoanalytische
kuur, in een tijd van geestdodende psychologische vragenlijsten
rond gedragsstoornissen en compleet overspannen verwachtingen
in de neurobiologie, die de psychoanalyse zo goed als geen weten
meer toedicht.
In 2007-2008 probeerden we, in een tijd van beeldcultuur en medicalisering,
de aanwezigheid van het lichaam in het discours van de analysant
in rekening te brengen. Om de ingewikkelde verhouding van het lichaam
en zijn objecten in de hedendaagse kliniek te benaderen, lieten we ons
leiden door het vierde deel van het Xe Seminarie van Lacan over de
angst (1962-1963) waar de vijf vormen van het object worden ontcijferd
als een brok van het lichaam. Nieuw was dat hiervoor gebruik werd gemaakt
van een beknopte bibliografie als oriëntatie voor het werk.
In 2008-2009 stond de lacaniaanse interpretatie op het programma. Het
laatste onderwijs van Lacan heeft implicaties voor de interpretatie in de

kuur, die niet zozeer het produceren van betekenis dan wel het opduiken
van een genotsevenement, van het reële viseert. We onderzochten de
specificiteit van de lacaniaanse interpretatie en zijn effecten op de
symptomen, het genot en de sociale band. Dit in een tijd waar desubjectivering
en evaluatie hand in hand gaan.
In 2009-2010 staat een bijzonder actueel thema voorop: “Dochter,
Moeder, Vrouw in de XXIe eeuw”. In een tijdperk waarin de klassieke
oplossingen onder het register van de Naam-van-de-Vader aan het wankelen
gaan, zullen klinische getuigenissen ons onderwijzen over de nieuwe
‘sinthomatische’ oplossingen in onze hedendaagse maatschappij m.b.t.
vrouw-zijn, moederschap, verhouding moeder-dochter….
werkvormen en -verbanden van de Kring
Zijn programma's probeert de Kring waar te maken door "werkverbanden te
scheppen" rond het thema dat op dat moment aan de orde is binnen de lacaniaanse
oriëntatie. De Kring werkt dus samen met andere NLS-groepen en
andere WAP-scholen, maar ook met al wie getuigt van een oprechte bewogenheid
door en voor de psychoanalyse.
Een basisinstrument daarbij is het NLS-kartel. Kartels zijn kleine werkgroepen
waarin vier tot vijf mensen verondersteld worden elk een eigen
eindproduct na te streven, dat liefst verband houdt met het thema van het
jaarprogramma. Het werkjaar van de Kring wordt traditioneel afgesloten
met een Interkarteldag waarin verschillende producten door leden van de
kartels worden gepresenteerd. Kartels worden niet alleen lokaal gevormd,
maar ook overheen de grenzen van de verschillende groepen. De kartelverantwoordelijke
van het uitvoerend comité van de NLS coördineert een digitaal
interkartel.
De ruggengraat van de samenwerking bestaat uit drie NLS-Weekends, een
initiatief van Alexandre Stevens, voormalig NLS-voorzitter. In wat ondertussen
een klassieke triptiek is geworden, geeft een collega uit een andere
NLS-groep of WAP-School op zaterdag een theoretische uiteenzetting rond
het jaarthema en leidt hij/zij een klinische gevalsbespreking. Op zondagmorgen
participeert hij/zij in een conversatie. Voor 2009-2010 wordt deze
formule licht aangepast. Op zondagvoormiddag zal er telkens een conversatie
rond de passe worden georganiseerd in aanwezigheid van een tweede
gast die als AE (Analyste de l’Ecole) of ex-AE de conversatie leidt.
Op initiatief van de vorige NLS-voorzitter, Gil Caroz, werd vanaf 2006-
2007 ook een nieuw project, Verknopingen (Nouages), in het programma van
3

de Kring geïntegreerd. Net zoals de drie vorige jaren zal dit seminarie ook
dit jaar weer deel uitmaken van de wetenschappelijke voorbereiding van het
volgende NLS-congres (Genève, 26-27 juni 2010). In dat project, presenteren
een NLS-lid van de Kring, een NLS-lid uit een andere NLS-groep én een
vertegenwoordiger van het Uitvoerend Comité van de NLS elk een werkstuk,
waarvan twee met klinische inslag. Het debat wordt geanimeerd door de
voorzitter van de Kring. Het verslag wordt achteraf ter beschikking gesteld
van de andere NLS-groepen.
Zelf organiseert de Kring een Theoretisch Seminarie rond Lacans onderwijs
en een Klinisch Seminarie met gevalsbesprekingen in de toegepaste psychoanalyse.
Het thema van beide seminaries ligt in de lijn van dat van de lacaniaanse
oriëntatie. Sedert 2005-2006 organiseert de Kring ook gevalspresentaties
met nabespreking.
Ieder jaar culmineren al deze vormen van samenwerking in een ontmoeting
van alle geledingen van de NLS tijdens een internationaal congres.
4
Het eerste congres, tevens het stichtingscongres van de NLS, greep
plaats in 2003, in Brugge, en was gewijd aan de indicaties en resultaten
van de 'toegepaste' psychoanalyse.
In 2004 was de NLS te gast in Genève, om van gedachten te wisselen
rond hoe er heden allemaal 'gebruik' valt te maken van een psychoanalyticus.
In Londen probeerden we in 2005 het verschil te maken tussen 'ontangsting'
en 'overschrijding' van de angst.
In 2006 exploreerden we in Tel Aviv de veranderende gedaanten van
'het vaderschap' in de hedendaagse kliniek.
In 2007 was Athene het toneel voor een bezinning rond de "Installatie
en hantering van de overdracht in de Psychoanalyse van vandaag".
In 2008 probeerden we wijzer te worden uit de ingewikkelde verhouding
van het lichaam en zijn objecten, die in de kliniek van de psychoanalyse
tot uiting komt zoals ze dat nergens anders doet. Het congres van de
NLS was toen voor de tweede maal te gast in Vlaanderen, meer bepaald
in Gent. Een evenement dat ongetwijfeld van groot belang was voor de
aanwezigheid van de psychoanalyse in Vlaanderen!
In 2009 ontmoetten we elkaar opnieuw in Parijs voor het VIIe congres
van de NLS met de lacaniaanse interpretatie als thema. We gingen er op
zoek naar de specificiteit van de lacaniaanse interpretatie, via klinische

getuigenissen over de pragmatiek van deze interpretatie: haar effecten
op het lijden aan de symptomen, op het genot van het lichaam en op de
positie van het subject in de sociale band.
In 2010 zullen we voor de tweede maal te gast zijn in Genève. Waar we
in 2006 de veranderende gedaanten van het ‘vaderschap’ hebben onderzocht,
daar zullen ditmaal de hedendaagse ‘sinthomatische’ gedaanten
van het moederschap, het vrouw-zijn en de verhouding moeder-dochter
in de XXIe eeuw het thema zijn: “Dochter, Moeder, Vrouw in de XXIe
eeuw”
Nieuw dit jaar zijn de drie Avonden van de WAP: Semblants en sinthoom. De
NLS, waartoe onze Kring als sociëteit behoort, is één van de Scholen van de
WAP (World Association of Psychoanalysis). Om de twee jaar organiseert
de WAP een congres voor al zijn leden. In 2010 zal dat congres doorgaan in
Parijs met als titel: “Semblants et sinthome”. In alle Scholen van de WAP,
dus ook in de NLS, wordt dit congres op verschillende manieren (seminaries,
teksten, publicaties….) voorbereid. Onder leiding van Anne Lysy, organiseert
de WAP dit jaar in onze Kring drie avonden waar rond het thema zal gewerkt
worden.
Naast dit eigen programma, met activiteiten van de NLS, de WAP en van de
Kring zelf, zijn er verschillende initiatieven van leden in nauwe samenwerking
met het Bureau van de Kring. Zo is er bijvoorbeeld al jaren een werkseminarie
School en passe, dat zich verdiept in de problematiek van het einde
van een psychoanalyse en van de School als lotsbestemming van de overdracht,
en kwam er de voorbije twee jaar een werkgroep Psychoanalyse en
maatschappij van de grond rond de maatschappelijke relevantie van de psychoanalyse.
In Brugge werkt de werkgroep Psychoanalyse en kinderen al
verscheidene jaren rond de specificiteit van de lacaniaanse oriëntatie in het
werken met kinderen.
Belangrijk om weten is dat de Kring een open vereniging is. Alle activiteiten
van de NLS en de Kring zijn in principe toegankelijk voor iedereen die zich
voor de psychoanalyse interesseert; voor de klinische activiteiten (het klinisch
seminarie en de gevalspresentaties) is wél een kennismakingsgesprek
vereist met de verantwoordelijken, die voor elke aanvraag afzonderlijk beoordelen
of deze ontvankelijk is.
5

publicaties van de NLS en de Kring
Een deel van de neerslag van al dat werk en al die samenwerking, plus nog
'iets anders', wordt eens per jaar gepubliceerd in iNWiT, het Nederlandstalig
tijdschrift voor psychoanalyse van de NLS, dat verzorgd wordt door
de Kring.
Daarnaast is er ook nog sKRIPtA, het Bulletin van de Kring, dat verschillende
keren per jaar verschijnt.
De NLS zelf publiceert tweemaal per jaar het Engelstalige Hurly Burly, The
International Lacanian Journal of Psychoanalysis, dat naast de leden van de
NLS een grootschalig Angelsaksisch publiek viseert.
website en digitale informatielijst van de Kring
Het programma 2009-2010 is binnenkort ook terug te vinden op www.kringnls.org
(dat geldt ook voor de vorige programma's). Men vindt daar ook links
naar andere Scholen van de WAP en naar andere organisaties die de activiteiten
organiseren waarvan verder sprake. De website is vorig jaar hernieuwd
en aangepast, met de bedoeling om die ook meer als communicatiemiddel
te gebruiken. U kan er verschillende teksten met betrekking tot het
actuele thema en vorige thema’s van de Kring downloaden, alsook meerdere
links vinden naar recente publicaties van onze School.
Wie zich interesseert voor de activiteiten van de Kring, kan zich inschrijven
op de digitale informatielijst KringNLSNu! Daarvoor richt men een aanvraag
tot Geert Hoornaert (hoornaert.geert@telenet.be) of Luc Vander Vennet
(luc.vdvennet@skynet.be).
bureau van de Kring
Voor de dagelijkse werking van de Kring staat het zogenaamde bureau (Raad
van Bestuur) in. Wie belangstelling heeft voor de Kring, of de psychoanalyse
in het algemeen, kan zich tot de leden ervan wenden. Vanaf 1 september
2009 zijn dit:
Katrien Mortier, penningmeester – katrienmortier@yahoo.co.uk
Luc Vander Vennet, vice-voorzitter, verantwoordelijke voor kartels en uitwisselingen
– luc.vdvennet@skynet.be
Els Van Compernolle, secretaris - elsvancompernolle@hotmail.com
Geert Hoornaert, voorzitter - hoornaert.geert@telenet.be
6

I. GEORGANISEERD DOOR DE WORLD ASSOCIATION OF
PSYCHOANALYSIS (WAP)
Avonden van de WAP
“Semblants en sinthoom”
Argument
De Kring voor Psychoanalyse is een geaffilieerde vereniging van de NLS
(New Lacanian School) die zelf één van de Scholen van de WAP (World Association
of Psychoanalysis) is. De WAP organiseert om de twee jaar een
congres voor al haar leden. Het VIIe Congres van de WAP zal doorgaan in
Parijs, van 26 tot 30 april 2010, met als titel “Semblants en sinthoom”. In
alle Scholen van de WAP wordt dit congres voorbereid en daarom is het van
tel dat de leden van de NLS in hun verschillende regionen ook actief deelnemen
aan deze voorbereiding. Het thema van het NLS-Congres, “Dochter,
Moeder, Vrouw in de XXIe eeuw”, is trouwens gekozen in functie van het
thema van het WAP-Congres. Het is een variante van het thema “Vrouwen
en de semblants” dat één van de behandelde onderwerpen op dat Congres
zal zijn. Op deze wijze is het éénzelfde onderzoeksveld, éénzelfde oriëntatie
die ons werk dit jaar zal mobiliseren.
Als lid van het Actie Comité van de School Eén nodigt Anne Lysy dit jaar alle
verenigingen van de NLS uit om enkele avonden te wijden aan de voorbereiding
van het WAP-Congres. Voor onze Kring neemt zij hiertoe zelf het
initiatief met de organisatie van drie Avonden van de WAP. Onder de vorm
van een werkgroep zullen publicaties van de WAP – het op het Congres voorbereidende
volume Scilicet, de Papers, de bibliographie raisonnée op ecfmessager,
alsook de bibliografie van het thema op de website van de WAP –
samen gelezen en bediscussieerd worden.
Het Congres zelf is enkel toegankelijk voor de leden van de WAP, maar het
thema belangt éénieder aan die deelneemt aan onze activiteiten. De Avonden
van de WAP zijn dus toegankelijk voor iedereen die actief wil deelnemen.
Het is tevens de uitdrukkelijke wens van Anne Lysy dat deze avonden
zouden resulteren in de redactie van één of meerdere tekstjes die digitaal
gepubliceerd kunnen worden ( in Papers, de Bibliographie raisonnée, het
nieuwe digitale Bulletin van de NLS dat in de maak is…..).
Voor het thema verwijzen we naar de voorstelling van het Congres door
Jacques-Alain Miller, verschenen in la Cause freudienne, n° 69: “Semblants
7

et sinthome, Présentation du thème du VIIe Congrès de l’AMP”. J.-A. Miller
trekt er de gevolgen uit het allerlaatste onderwijs van Lacan voor de kuur.
Hij gaat uit van de oppositie tussen zin en genot, Symbolische en Reële en
de onherleidbare kloof ertussen. Het opake genot (jouissance opaque) van
het sinthoom – een uitdrukking die Lacan gebruikt in verband met Joyce -
kan slechts via de zin omschreven worden (circonscrire). Dit Congres staat
duidelijk in het verlengde van het Congres in Rome (2006), dat handelde
over de “Naam-van-de-Vader, het zonder doen, er gebruik van maken”. Met
en na Joyce wordt de Naam-van-de-Vader een semblant, evenals de fallus en
het object a. Ten opzichte van het Rëele is er een “semblantisation” van de
concepten. De waarheid is structureel leugenachtig (vérité menteuse) daar
zin en Reële elkaar uitsluiten. Voortaan is er voor Lacan geen logica van het
Reële, maar de logica – als “combinatoire de semblants” – kunnen we (net als
de vader) gebruiken zonder erin te geloven. Er is geen volledige transparantie
te verwachten. Ook het einde van de analyse en de passe zijn niet-al, er
zijn symptomatische resten. Maar de semblants zijn niet waardeloos, je
kunt ze gebruiken om het Reële te benaderen. Voor het Congres van 2010
stelt J.-A. Miller voor: “ Bijgevolg stel ik voor een dialectiek van zin en genot
in de analytische ervaring te articuleren en in onze bijdragen de boord
van semblant (le bord de semblant) die de kern van genot situeert, op de
voorgrond te plaatsen.”
Bibliografie
Miller, J.-A., « Semblants et sinthome. Présentation du thème du VIIe
Congrès de l’AMP », eerst verschenen in La Cause freudienne, 69, pp. 124-
131 ; opgenomen in de collectieve bundel “Scilicet. Semblants et sinthome”
samengesteld ter voorbereiding van het Congres.
Scilicet. Semblants et sinthome, coll. Rue Huysmans, Paris, 2009.
Papers, elektronische publicatie van de WAP (verschillende afleveringen), op
de website www.wapol.org
Bibliographie raisonnée, website www.congresoamp.com
Bibliographie du thème du Congrès (door C.Bonningue): op de website
www.wapol.org
verantwoordelijke
Anne Lysy ( alysy@newreal.be)
Lid van het Actie Comité van de School Eén
8

plaats en data
VBJK, Raas Van Gaverestraat 67a, 9000 Gent
Vrijdag 13 november 2009, vrijdag 5 februari, vrijdag 5 maart 2010
telkens van 21u tot 23 u
toegankelijkheid
Toegankelijk voor alle belangstellenden.
Deelname in de kosten.
9

II. GEORGANISEERD DOOR DE NEW LACANIAN SCHOOL
(NLS)
Achtste congres van de NLS
“Dochter, Moeder, Vrouw in de XXIe eeuw"
Zoals elk jaar organiseert de NLS een congres, dat ook het werk in de Kring
oriënteert. Het achtste NLS-congres gaat door in Genève op 26 en 27 juni
2010. Vanaf september 2009 zullen de groepen van de NLS, de kartels en
het seminarie ‘Verknopingen’ (Nouages) naar het Congres toewerken. Wie
dat wil kan zich dan ook al tijdens de zomer beginnen voorbereiden. Net zoals
het voorbije jaar werd voor het komende congres een beknopte bibliografie
opgesteld die het werk zal oriënteren. Men kan deze bibliografie vinden
onderaan het nu volgende argument van het congres dat door de huidige
voorzitter van de NLS, Pierre-Gilles Guéguen, werd opgemaakt.
argument
Dochter, Moeder, Vrouw in de XXIe eeuw
Pierre-Gilles Guéguen
De XXe eeuw is de eeuw van de vrouwenemancipatie en het feminisme geweest.
Freud had reeds te maken met een zekere emancipatie van de vrouwen, zoals
blijkt in het geval van Dora of dat van de jonge homoseksuele vrouw. De
daaruit resulterende sociale verworvenheden en transformaties van de manieren
van genieten hebben nochtans geen oplossing geboden voor de manier
waarop vrouwen het moeten stellen met de semblants om “vrouw te worden”
(devenir femme ) - met de befaamde woorden van Simonne de Beauvoir. Met
zijn seminarie Encore leverde ook Lacan in 1973 zijn bijdrage tot het debat
van die tijd.
Welke plaats neemt de liefde vandaag in tussen de seksen? Hoe komen koppels
bijeen, en ook: hoe gaan ze weer uiteen? Hoe beleven vrouwen hun genot
en het soort eenzaamheid die dat in onze individualistische maatschappij
met zich meebrengt? Hoe kunnen zij antwoorden op de verleidingen van
de medische techniek op het gebied van bijvoorbeeld de voortplanting en de
plastische chirurgie? Parallel met het verval van de vaderfunctie en de klim
van het object naar het zenit zijn veel van deze vragen in onze maatschappij
de laatste tien jaar zwaarder gaan wegen.
11

De garantie van gelijkheid in het werk, de massale professionalisering van
de vrouwen ( Lacan behandelde dit al in zijn “Propos directifs pour un Congrès
sur la sexualité féminine”), de dictatuur van de moderne standaardvormen
van de maskerade, de mogelijkheid die men nu heeft om het moment
van moederschap te kiezen en de vruchtbaarheidsperiode te verlengen,
hebben ook hun keerzijde. De liberalisering van de zeden die tegelijkertijd
een veronderstelde symmetrie van het genot én het onbegrensde van het
vrouwelijke genot verheerlijkt, drijft heel wat vrouwelijke subjecten tot
een verheerlijking van de liefde of ook nog, tot de ravage. Uitgeput door de
strijd tussen de seksen, verdwaald in hun genot, lijdend onder een vereenzaming
die door de chaos van het liefdesleven nog wordt vergroot richten
deze subjecten zich tot de psychoanalyse om daar een antwoord op hun vragen
over de vrouwelijke positie te vinden.
Op ons volgende congres wordt het onze taak om daarvan de symptomatische
vormen één per één te onderzoeken.
Dominique Laurent gaf al aan in het artikel “Femme” in het volume Scilicet
ter voorbereiding op het AMP- congres: “ Van het freudiaanse anatomische
tekort naar het ontbreken van de betekenaar voor De vrouw ontvouwt zich
de verhouding van de vrouwen tot de semblant en tot “l’apparole” waarmee
ze daaraan het hoofd moeten bieden. Vrouwen weten aldus dat zij de verantwoordelijkheid
dragen om dat wezen (être), dat noch een betekenaarsnoch
een libidineuze essentie (essence) heeft, op een singuliere wijze, één
per één, te doen bestaan.” En dat is een geforceerde keuze die beslist antibiologisch
is.
Ons volgend congres, dat zal plaatsvinden in Genève, ligt in het verlengde
van dat van het AMP in Parijs. De verenigingen en groepen van de NLS kunnen
aldus hun werk laten aansluiten bij het thema van het Congres van de
AMP – Semblants en sinthoom – maar dan gericht op het uitdiepen van de
dimensie die Eric Laurent “de vrouwelijke positie van het zijn” heeft genoemd.
De titel van ons congres luidt dan ook:
“Dochter, Moeder, Vrouw in de XXIe eeuw”.
Het Congres zal plaatsgrijpen in Genève (Zwitserland), op 26 en 27 juni
2010.
(vertaling Luc Vander Vennet en Lieven Jonckheere)
12

Beknopte Bibliografie van het NLS-Congres 2010
Lacan, J., « Propos directifs pour un Congrès sur la sexualité féminine »
[1958-60], Ecrits, Seuil, 1966, pp. 725-736.
Lacan, J., « La signification du phallus. Die Bedeutung des Phallus » [1958],
Ecrits, op. cit., pp. 685-695.
Lacan, J., Le Séminaire. Livre XX. Encore [1972-73], Seuil Paris, 1975.
Freud, S., « La féminité » [1932], Nouvelles Conférences d’introduction à la
psychanalyse, Paris, Gallimard, 1984, pp. 150-181.
Miller, J.-A., « Des semblants dans la relation entre les sexes », La Cause
freudienne, 36, pp. 7-16.
Miller, J.-A., « Un répartitoire sexuel », La Cause freudienne, 40, pp. 7-27.
Laurent, E., « Positions féminines de l’être », La Cause freudienne, 24, pp.
107-113.
Plaats en Data
Genève (Zwitserland), 26 en 27 juni 2010
Info en inschrijvingen
Verdere informatie zal verspreid worden via de website en de digitale informatielijst,
of via de website van de NLS : www.amp-nls.org
13

NLS-weekends in Vlaanderen
Toen hij nog voorzitter was van de NLS nam Alexandre Stevens het initiatief
om het werkjaar van de Kring te scanderen via drie weekends, in samenwerking
met andere NLS-groepen en andere WAP-Scholen, rond een
gemeenschappelijk thema. Zoals vorige jaren is het thema van deze weekends
ook nu weer het thema van het congres van de NLS dat zal doorgaan te
Genève op 26 en 27 juni 2010.
thema
“Dochter, Moeder, Vrouw in de XXIe eeuw”
verloop
Elk weekend bestaat uit een drieluik:
oriënterende lezing door de gastspreker
klinisch seminarie, voorbereid door een lid van de Kring en geleid door de
gast
conversatie, voorbereid door alle deelnemers en geleid door de gast.
Voor de conversaties op zondagvoormiddag hebben we dit jaar voor een
andere werkvorm gekozen. We nodigden telkens een AE of ex-AE (Analyste
de l’Ecole) uit om samen met ons, en ook in aanwezigheid van onze
gastspreker, een conversatie te voeren rond de passe. Bernard Seynhaeve
(momenteel AE) brengt ons een getuigenis van zijn passe op het eerste
weekend. Met Monique Kusnierek, Véronique Mariage en Philippe
Stasse nodigen we onze Franstalige landgenoten (lid van het ACF-
Bruxelles en allen ex-AE) uit om met ons op het tweede weekend te converseren
over de passe. Laure Naveau was enkele jaren terug reeds te
gast als AE op een bijeenkomst van het werkseminarie School en passe.
Ze bracht toen een getuigenis van haar passe en komt nu op het derde
en laatste weekend terug voor een conversatie met ons “na” de passe.
Elkeen van deze drie conversaties zal op de bijeenkomsten van werkseminarie
School en passe worden voorbereid. De conversaties zijn dus,
net zoals vorig jaar reeds, door het Bureau van de Kring en dit werkseminarie
samen georganiseerd.
De lezing en het klinisch seminarie gaan telkens door op zaterdag, van 14u30
tot 18u30.
De conversatie gaat altijd door op zondagvoormiddag van 10u tot 12u30.
14

gasten, data en plaats
zaterdag 10 oktober 2009: Rose-Paule Vinciguerra (Frankrijk, ECF en
NLS)
zondag 11 oktober 2009: conversatie over de passe met Bernard Seynhaeve
en Rose-Paule Vinciguerra
Clubhuis stad Gent, Patijntjesstraat 62, 9000 Gent
zaterdag 30 januari 2010: Philippe Stasse (Brussel, ECF en NLS)
zondag 31 januari 2010: conversatie over de passe met Monique Kusnierek,
Véronique Mariage en Philippe Stasse,
Clubhuis stad Gent, Patijntjesstraat 62, 9000 Gent
zaterdag 8 mei 2010: Pierre Naveau (Frankrijk, ECF en NLS)
zondag 9 mei 2010: conversatie over de passe met Laure Naveau en
Pierre Naveau
Clubhuis stad Gent, Patijntjesstraat 62, 9000 Gent
Titels van de lezingen volgen via de website en de digitale informatielijst
toegankelijkheid
De activiteiten verlopen grotendeels in het Frans. In het klinisch seminarie
wordt de casus in het Nederlands voorgesteld. Zaterdagnamiddaglezing en
zondagochtendconversatie zijn toegankelijk voor alle belangstellenden. Voor
het klinisch seminarie dient vooraf contact opgenomen te worden met de
verantwoordelijken Geert Hoornaert (hoornaert.geert@telenet.be) of Luc
Vander Vennet (luc.vdvennet@skynet.be).
Niet-leden van de Kring betalen een deelname in de kosten.
15

Verknopingen
“ Dochter, Moeder, Vrouw in de XXIe eeuw”
Op initiatief van Pierre-Gilles Guéguen, onze huidige NLS-voorzitter, organiseert
het Uitvoerend Comité ook dit jaar weer een topologische 'verknoping'
(Nouages) tussen de verschillende NLS-geledingen. Deze maakt deel
uit van de voorbereiding van het NLS-congres “Dochter, Moeder, Vrouw in
de XXIe eeuw" (Genève, 26-27 juni 2010).
verloop
Een NLS-lid van de Kring, een NLS-lid uit een andere NLS-groep én een
vertegenwoordiger van het Uitvoerend Comité doen elk een interventie,
waarvan twee met klinische inslag.
Deze dag wordt geanimeerd door de voorzitter van de Kring.
Het verslag, door een lid van de Kring, wordt achteraf ter beschikking gesteld
van de andere NLS-groepen.
gasten en deelnemers
Gil Caroz (ECF, secretaris van de Conseil de l’AMP) vertegenwoordigt het
Uitvoerend Comité van de NLS en schetst het theoretisch kader
Reginald Blanchet (Griekenland, Société Hellénique) en Lieve Billiet
(Gent, Kring voor Psychoanalyse van de NLS) brengen allebei een gevalsfragment.
Titels volgen via website en digitale informatielijst.
De voorzitter Geert Hoornaert animeert het debat.
Het verslag wordt gemaakt door Katrien Mortier.
plaats en data
Zaterdag 13 maart 2010, van 14u30 tot 17u.
Hof van Watervliet, Oude Burg 27, 8000 Brugge
toegankelijkheid
Toegankelijk voor alle belangstellenden.
Niet-leden van de Kring betalen een deelname in de kosten.
16

Kartelwerking
kartel en School
In zijn Stichtingsakte van 1964 introduceerde Jacques Lacan het kartel als
werkinstrument voor de School als werkgemeenschap. In elke lacaniaanse
School, dus ook in de NLS, is dat kartel nog steeds een belangrijk werkinstrument.
Een kartel bestaat uit vier personen die vooreerst elkaar kiezen
om samen te werken rond hetzelfde onderwerp, en die vervolgens ook nog
een plus-un kiezen om erover te waken dat het werk vruchten afwerpt: elk
kartellid wordt immers verondersteld om na een redelijke termijn naar buiten
te komen met een individueel product (waarvan het onderwerp bij het
begin wordt bepaald). Concreet betekent zulks dat een kartel in principe
niet veel langer kan duren dan twee jaar. Bedoeling is dat in een School iedereen
met verschillende anderen samenwerkt rond verschillende onderwerpen.
Die anderen hoeven overigens niet noodzakelijk alleen maar leden
van de Kring of van de School te zijn.
oriëntatie van de kartels: ‘Dochter, Moeder, Vrouw in de XXIe eeuw’
Het is niet de bedoeling in kartel tot een gezamenlijk product te komen.
Maar, om de samenwerking tussen de Scholen van de WAP mogelijk te maken,
is het wél belangrijk dat kartels zoveel mogelijk binnen eenzelfde orientatie
werken.
Op 26-27 juni 2010 zal in Genève het achtste NLS-congres plaatsvinden,
met als thema "Dochter, Moeder, Vrouw in de XXIe eeuw". Het kartel is een
uitstekend instrument om dit Congres voor te bereiden, waarmee men tevens
zijn werk concreet in het brede forum van de NLS inschrijft. De Kring
nodigt dan ook zijn leden en alle deelnemers aan zijn activiteiten uit om in
het bijzonder kartel rond dit thema te vormen.
Er lopen momenteel nog een aantal kartels die uiteraard verder kunnen werken.
Desondanks raden we bestaande kartels toch aan om hun werk zoveel
mogelijk te oriënteren naar het thema dat dit jaar binnen onze School onderzocht
wordt.
Na de vakantie, in september, zouden we dan zoveel mogelijk nieuwe kartels
willen zien starten, die zich heel specifiek richten op het thema van het
congres. Dat zouden dan zogenaamde cartels fulgurants kunnen zijn, kartels
die gedurende korte tijd even intens als gefocust samenwerken naar
het congres toe. Net als vorig jaar kan dit werk in kartel resulteren in congresbijdragen.
Op de laatste Algemene Vergadering van de NLS, die plaats-
17

18
vond tijdens het congres in Parijs, stelde men vast dat het kartel in toenemende
mate als instrument wordt gebruikt om de bijdragen voor het congres
voor te bereiden, wat de kwaliteit van het werk merkbaar ten goede
komt!
De interkarteldag van de Kring
Een ander belangrijk moment waarop een individueel werk in kartel een
punctuatie kan vinden, is de interkarteldag. Ze vormt het moment waarop
een singulier verlangen, dat de oorzaak vormde om in kartel te werken, zich
met het collectief van de werkgemeenschap kan verknopen. We willen dit
jaar opnieuw extra aandacht besteden aan de individuele producten van de
kartels, en de productie actief als oogmerk van een kartel aanwezig plaatsen,
van in den beginne. Aan de plus-un’s vragen we dus om de interkarteldag
als een concreet en oriënterend perspectief binnen de kartels aanwezig te
stellen, en de articulatie tussen de individuele interesse en ons collectief,
de overgang van de private taal van de oorzaak naar de publieke transmissie,
te bewaken. Deze werkwijze resulteerde vorig jaar in een succesvolle en
boeiende interkarteldag waarmee het werkjaar werd afgesloten. U kan de
neerslag van de zeer verscheiden interventies (zowel klinisch als theoretisch)
in een volgend nummer van sKRIPtA terugvinden.
We rekenen erop dat de thans lopende én die nieuwe kartels (de onderzoekskartels,
de fulgurante kartels, de klinische kartels, de digitale) terug
zeer actief zullen zijn op de interkarteldag die zal doorgaan te Brugge op 5
juni 2010 (Hof van Watervliet, Oude Burg 27, 8000 Brugge).
digitaal interkartelproject van de NLS, “Op naar Genève”
De kartelcommissie van de NLS nodigt ook dit jaar kartels uit om deel te
nemen aan het NLS-interkartelproject via mail. Dit digitale interkartel
biedt de mogelijkheid over taal en geografische grenzen heen met collega’s
van andere NLS-groepen van gedachten te wisselen rond eigen klinische vignetten.
Deze onvolprezen formule van de digitale interkartels, is gebleken
één van de beste voorbereidingsmogelijkheden naar de congressen toe te
zijn. Dit jaar varen de digitale kartels onder de vlag "Vers Genève, Towards
Genève, Op naar Genève" . Lieve Billiet, verantwoordelijke voor de kartelcommissie
van de NLS, roept de nieuwe kartels op zich vanaf nu tot 1 oktober
2009 te declareren bij de kartelcommissie, door het invullen en opsturen
van het declaratieformulier naar volgend adres cartels@amp-nls.org.
Het formulier in kwestie kan gedownload worden op de site van de NLS
www.amp-nls.org.

Personen die een kartel zoeken of onvolledige kartels kunnen een mail sturen
naar datzelfde adres, waar de vragen verzameld zullen worden, teneinde
diegene die een kartel willen vormen of vervolledigen in contact kunnen gebracht
worden met elkaar.
De kartels “Op naar Genève” zijn klinische kartels. Voor de interkartels zal
hen gevraagd worden klinische vignetten voor te stellen.
vorming en declaratie van kartels aan de NLS
Het is belangrijk dat kartels zich zo snel mogelijk vormen en reeds van bij
de aanvang van het werkjaar effectief aan de slag kunnen.
Wie op zoek is naar een kartel of medekartellisanten kan een mail sturen
naar de kartelverantwoordelijke van onze Kring, Luc Vander Vennet
(luc.vdvennet@skynet.be), met vermelding van adres, e-mail adres en thema
waar hij/zij wil rond werken. Via een lijst is het dan mogelijk om snel met
andere mensen die rond het zelfde thema willen werken in contact te komen.
Op onze website (www.kring-nls.org) vindt u bij de activiteiten de rubriek
kartels terug. In “Op zoek naar een kartel” vindt u de lijst van mensen
waarmee u contact kan opnemen om samen kartel te vormen. Onder kartels
vindt u trouwens ook de lijst met lopende kartels wat voor eventuele uitwisseling
tussen kartels onderling een interessant werkinstrument kan zijn.
De plus-un dient het kartel te declareren bij de NLS via http://www.ampnls.org/
(klikken op: ‘Déclaration de cartels’, inschrijvingsformulier downloaden,
invullen en mailen naar cartels@amp-nls.org) of via de NLSverantwoordelijke
voor de kartels Lieve Billiet (cartels@amp-nls.org). De
plus-un wordt tevens geacht de ontbinding van het kartel mede te delen.
Om praktische redenen vragen wij dat de plus-un de verantwoordelijke in de
Kring voor de kartels, Luc Vander Vennet, op de hoogte brengt van elke declaratie
én afmelding van een kartel. Men kan zich tevens tot hem wenden
voor alle problemen terzake.
bibliografie
We laten ons inspireren door een aantal teksten die men kan terugvinden in
de bibliografie onder de rubriek Congres.
plaats en datum interkarteldag
Zaterdag 5 juni 2010, van 14u30 tot 18u30
Hof van Watervliet, Oude Burg 27, 8000 Brugge.
19

III. GEORGANISEERD DOOR HET BUREAU VAN DE KRING
Theoretisch Seminarie in Lacans Onderwijs:
Dochter, Moeder, Vrouw: actualiteit van “Propos directifs pour un
congrès sur la sexualité féminine” (1958)
argument
Net als de voorbije jaren wil het theoretisch seminarie in Lacans onderwijs
zich ook dit jaar weer inschrijven in het algemene thema dat het werk in de
New Lacanian School oriënteert – dit jaar is dat “Dochter, Moeder, Vrouw in
de XXI e eeuw”.
Maar tegengesteld aan de werkwijze van de voorbije jaren willen we dit jaar
expliciet vertrekken vanuit één tekst van Lacan, een tekst uit 1958, “Propos
directifs pour un congrès sur la sexualité féminine” – die ons een soort programmatisch
manifest voor dit thema lijkt te kunnen vormen. Bij elk van zijn
theoretische en klinische articulaties zullen we ons afvragen hoe we daarvan
de actualiteit kunnen blootleggen.
1. Uitgangspunt is de formulering van het onderwerp vanuit de geschiedenis
van de psychoanalyse, dus in het licht van de verschuiving, na Freud,
van het castratiecomplex van de vader naar de moeder: “welke libidowegen
laten de uiterlijke anatomische kenmerken van de seksuele differentiatie
bij hogere organismen open voor de vrouw?”
(§I, §II, §III)
2. Deze vraag impliceert meteen dat we vrouwwording en vrouwelijke seksualiteit
niet louter fysiologisch kunnen benaderen, we moeten immers
vertrekken vanuit “een coupure tussen organisme en subject”. Van daaruit
draait de theoretische discussie binnen de psychoanalyse dan ook
rond de radicaal verschillende plaats en functie van de fallus in ofwel
een genetische benadering (Jones met Klein), ofwel een structurele benadering
(Lacan met Freud) van die vrouwwording en die vrouwelijke seksualiteit.
Op dat moment zwengelt Lacan dus het debat weer aan rond
“de sleutelpositie van de fallus in de libidineuze ontwikkeling of het effect
van de fallus in de subjectieve structuur waarin de ontwikkeling
zich schikt”.
3. ”Men vindt hier in elk geval de door Freuds benadering geïntroduceerde
structuur-vraag terug: de installatie van de verhouding van privatie of
zijnsgemis (manque-à-être), zoals dat door de fallus gesymboliseerd
wordt, gebeurt in een aftakking van het hebbensgemis (manque-à-avoir),
21

22
zoals dat resulteert uit elke particuliere of globale frustratie van de
vraag - en het is dan ook uitgaande van dit substituut, zoals de clitoris
dat uiteindelijk op zijn plaats zet vooraleer in de competitie het bijltje
erbij neer te leggen, dat het veld van het verlangen zijn nieuwe objecten
(op de eerste plaats het toekomstig kind) doet neerslaan via de recuperatie
van de seksuele metafoor waarin alle andere behoeften reeds waren
verwikkeld. (…) Deze opmerking geeft de grens aan van vragen over
de ontwikkeling, doordat ze vereist dat men die vragen ondergeschikt
maakt aan een fundamentele synchronie.”
(Propos §IV, §V, §VI)
4. Verder teruggaand én meteen ook nieuwe perspectieven openend gaat
Lacan echter ook het klinische debat met Freud (en zijn eigen eerste
tijd van terugkeer tot Freud) niet uit de weg. Vraag is inderdaad of heel
de kliniek van vrouwwording en vrouwelijke seksualiteit door de fallus
gedekt wordt? Of steekt op dat moment, in 1958, in de kliniek al iets als
een jenseits van die fallus de neus aan het venster?
”Men moet evenzeer ondervragen of de tussenkomst van de fallus alles
draineert dat zich aan driftmatigs bij de vrouw kan manifesteren, en dan
vooral heel de stroming van het moederinstinct. Waarom zouden we hier
niet stellen dat het gegeven dat alles wat analyseerbaar is seksueel is
niet meteen betekent dat alles wat seksueel is ook toegankelijk is voor
analyse?”
Lacan lijkt te suggereren dat bijvoorbeeld het zogenaamde vrouwelijke
masochisme, maar ook het vaginisme, niet volledig vanuit die referentie
naar de fallus te begrijpen vallen.
En ook voor de twee klinische fenomenen in verband met de vrouwelijke
seksualiteit die hij wel heel duidelijk binnen het kader van de referentie
naar de fallus analyseert, namelijk frigiditeit en homoseksualiteit, is dat
jenseits van de fallus, dat Andere, nooit veraf.
(Propos § VII)
5. Van de duidelijk neurotische frigiditeit (in relatie tot de subjectieve
structuur) stelt hij:
”Hoe wijd verbreid het rijk van de frigiditeit ook moge zijn, en zelfs al
is deze bijna generiek te noemen als men rekening houdt met haar voorbijgaande
vorm, toch veronderstelt deze heel de onbewuste structuur
die de neurose bepaalt – ook al verschijnt ze buiten het weefsel van de
symptomen. Dit vormt zowel een verklaring voor haar ontoegankelijkheid
voor enige somatische behandeling als voor het gebruikelijke falen van
de goede diensten van de meest gewenste partner.

Alleen de analyse mobiliseert deze frigiditeit – soms incidenteel, maar
altijd binnen een overdracht – een overdracht die niet kan bevat worden
binnen de infantiliserende dialectiek van de frustratie, of zelfs van de
privatie, maar die van die aard is dat hij de symbolische castratie laat
meespelen.”
Dat blijkt maar mogelijk doordat de man hier dient als relais opdat de
vrouw ook voor zichzelf die Ander zou kunnen worden, die zij voor hem
(al) is.”
(Propos § VIII)
6. Ook voor een al heel wat minder éénduidig perverse vorm van vrouwelijke
homoseksualiteit, die een ideale of hoofse liefde cultiveert (Freuds geval
van de jonge homoseksuele vrouw) – stelt zich die vraag of de fallus
alles ‘draineert’.
”Uit een beter doorgevoerde observatie zou blijken dat het eerder om
een aflossing (relève) van het object gaat: men zou kunnen zeggen om
een uitdaging die aangenomen wordt (un défi relevé). Zoals we van hem
gewoon zijn is Freuds eerste geval ter zake weer eens onuitputtelijk:
het toont hoe deze uitdaging vertrekt vanuit een in het reële versmade
liefdeseis en dat die tot niets minder leidt dan tot het zich laten voorstaan
op de hoofse liefde. Meer dan gelijk welke andere liefde gaat deze
er prat op van te geven wat ze niet heeft, en dit is inderdaad wel wat de
homoseksuele zo goed kan doen voor wat zij niet heeft. Zij kiest niet
zozeer het incestueus object ten koste van haar eigen sekse; van dat object
aanvaardt zij immers niet dat het zijn sekse slechts ten koste van
de castratie op zich neemt.”
Maar ook hier weer vinden we een discrete suggestie van een jenseits
van de fallus, een Ander genot: dat verlangen (van de vrouw) is allesbehalve
een kwestie van “passiviteit van de act, integendeel, de vrouwelijke
seksualiteit verschijnt als het streven naar een genot dat zich in zijn eigen
contiguïteit nestelt (waarvan misschien elke besnijdenis de symbolische
ruptuur aanduidt) teneinde zich als om strijd te realiseren met het
verlangen dat de castratie bij het mannetje vrijmaakt door dit met de
fallus zijn betekenaar te geven.”
(Propos § IX)
7. We zullen eindigen met enkele actuele “vragen over de sociale effecten
van de vrouwelijke seksualiteit.”
(Propos § X)
Zoals gezegd zullen we voor elk van de zojuist aangehaalde punten vertrekken
van “Propos”, en dit op letterlijke wijze: tijdens het theoretisch semi-
23

24
narie zullen we samen stukken van deze tekst lezen én becommentariëren.
We verwachten dan ook dat de deelnemers deze bij de hand hebben. Het
spreekt echter vanzelf dat we daarbij niet alleen oog zullen hebben voor de
ruimere context van Lacans onderwijs op dat moment, met vooral La signification
du phallus (1958), maar dat we evenmin zullen nalaten om, waar nodig,
de verdere lotgevallen van elk van die punten doorheen Lacans onderwijs te
volgen, waarbij vooral Séminaire X L’angoisse (1962-1963), Note sur
l’enfant (1969) en Séminaire XX Encore (1972-1973) - cruciale momenten
zullen blijken. Leden van de Kring zullen een aantal belangrijke referenties
presenteren, onder andere Freuds geval van de jonge homoseksuele vrouw,
Ernest Jones over de fallische fase, Joan Rivière over de vrouwelijke maskerade,
Helen Deutsch en Marie Bonaparte over vrouwelijk masochisme, etcaetera.
Hieronder vindt men een beknopte bibliografie met belangrijke referenties
voor wie nu al aan het werk wil gaan rond het thema Dochter,
Moeder, Vrouw. In de loop van het seminarie zal deze bibliografie verder
aangevuld worden.
Bibliografie:
FREUD
Freud, S. [1918]. Bijdragen tot de psychologie van het liefdeleven – III:
het maagdelijkheidstaboe. In: Werken, 8, Boom, Amsterdam, 2006, pp.
31-47.
Freud, S. [1920]. Over de psychogenese van een geval van homoseksualiteit
bij een vrouw. In: Werken, 8, Boom, Amsterdam, 2006, pp. 131-157.
Freud, S. [1924]. Het masochisme als economisch probleem. In: Werken,
9, Boom, Amsterdam, 2006, pp. 18-31.
Freud, S. [1933]. Colleges inleiding tot de psychoanalyse. Nieuwe reeks –
XXXIII: de vrouwelijkheid. In: Werken, 10, Boom, Amsterdam, 2006, pp.
171-191.
LACAN
Lacan, J. (1966 [1958]). Propos directifs pour un Congrès sur la sexualité
féminine. In: Ecrits, Paris: Seuil, pp. 725-736
Lacan, J. (1966 [1958]). La signification du phallus. Die Bedeutung des
Phallus. In: Ecrits, Paris: Seuil, pp. 685-695.
Lacan, J. (2004 [1962-1963]). Le Séminaire Livre X (texte établi par J.-
A. Miller): L'angoisse, Paris: Seuil.

Lacan, J. (2001 [1964]). Hommage fait à Marguerite Duras, du ravissement
de Lol V. Stein. In: Autres écrits, Paris: Seuil, pp. 191-198.
Lacan, J. (2001 [1969]). Note sur l’enfant. In: Autres écrits, Paris: Seuil,
pp. 373-374.
Lacan, J. (1975 [1972-1973]). Le Séminaire Livre XX (texte établi par
J.-A. Miller): Encore, Paris: Seuil.
Lacan, J. (2005 [1975-1976]). Le Séminaire Livre XXIII (texte établi
par J.-A. Miller): Le sinthome, Paris: Seuil.
POSTFREUDIANEN
MILLER
Bonaparte, M. (1935). Passivity, Masochism and Feminity. In: International
Journal of Psychoanalysis, XVI, pp. 325-333.
Deutsch, H. (1930). The significance of masochism in the mental life of
women. In: International Journal of Psychoanalysis, XI, pp. 48-60 (Le
masochisme féminin et sa relation à la frigidité. In: Hamon, M.-C. (1994).
Féminité mascarade, Paris: Seuil, pp. 215-231).
Jones, E. (1948 [1927]). The early development of female sexuality. In:
Papers on Psycho-Analysis, Maresfield reprints, chapter XV, pp. 438-
451). (Die erste Entwicklung der weiblichen Sexualität, in: Internationale
Zeitschrift für Psychoanalyse, pp. 11-25).
Jones, E. (1933). The phallic phase. In: International Journal of Psychoanalysis,
XIV, pp. 1-33 (In: Papers on Psycho-Analysis, Maresfield reprints,
chapter XVI, pp. 452-484).
Jones, E. (1935). Early female sexuality, in: International Journal of
Psychoanalysis, XVI, pp. 263-273 (In: Papers on Psycho-Analysis, Maresfield
reprints, chapter XVII, pp. 485-495).
Rivière, J. (1929). Womanliness as a masquerade, in: International Journal
of Psychoanalysis, pp. 303-313 (La féminité en tant que mascarade »,
in Hamon, M.-C., Féminité mascarade, Seuil, 1994, pp. 197-213).
Miller, J.-A. (1992). Des semblants dans la relation entre les sexes. In:
La Cause freudienne, 36, pp. 7-16.
Miller, J.-A. (1994). La relation d’objet I, Lettre mensuelle 128, pp. 14-
17.
Miller, J.-A. (1994). La relation d’objet II, Lettre mensuelle 129, pp. 3-5.
25

Miller, J.-A. (1998). Un répartitoire sexuel. In: La Cause freudienne, 40,
pp. 7-27.
AUTEURS UIT DE LACANIAANSE ORIËNTATIE
Brousse, M.-H. (2000). Ravage et désir de l’analyste. In: Ornicar Digital,
145 (20/10/2000).
Brousse, M.-H. (1991). La mère dans la psychanalyse. In: Quarto 47, pp.
25-33.
Hamon, M.-C. (1994). Féminité mascarade. Etudes psychanalytiques réunies,
Paris: Seuil (vertalingen van Van Ophuijsen, Stärcke, Lampl de
Groot, Joan Rivière, J. Müller, H. Deutsch, Ruth Mack Brunswick).
Laurent, D. (2009)). Femme. In: Scilicet “Semblants et sinthome”,
Congres WAP 2010, pp. 115-117.
Laurent, E. (1993). Positions féminines de l’être. In: La Cause freudienne,
24, pp. 197-113
Laurent, E. (2005). Le Nom-du-Père entre réalisme et nominalisme. In:
La Cause freudienne, 60, pp. 131-149.
Naveau, P. (1993). La querelle du phallus. In: La Cause freudienne, 24,
pp. 12-16.
Vinciguerra, R.-P. (1997). Des jouissances. Sur la sexualité féminine. In:
La Cause freudienne 36, pp. 59- 63.
Wachsberger, H. (2004). Lacan sur le pas des précieuses. In: Ornicar?
51, pp. 183-212.
LA CAUSE FREUDIENNE
(themanummers met bijzondere aandacht voor vrouwelijke seksualiteit)
La Cause freudienne 24 (1993): L’Autre sexe
La Cause freudienne 31 (1995): Le dire du sexe
La Cause freudienne 36 (1997): Des femmes et des semblants
La Cause freudienne 37 (1997): L’inconscient homosexuel
La Cause freudienne 70 (2008): Le rapport sexuel au XXIe siècle
26

verantwoordelijken
Lieven Jonckheere (lieven.jonckheere@skynet.be)
Anne Lysy (alysy@newreal.be).
plaats en data
Zaterdag 26 september 2009, zaterdag 24 oktober 2009, zaterdag 28 november
2009, zaterdag 9 januari 2010, zaterdag 27 februari 2010, zaterdag
24 april 2010, telkens van 14u30 tot 16u30
Clubhuis van de stad Gent, Patijntjesstraat 62, 9000 Gent
toegankelijkheid
Toegankelijk voor alle belangstellenden.
Niet-leden van de Kring betalen een deelname in de kosten.
27

Klinisch Seminarie in de Toegepaste Psychoanalyse
" Dochter, Moeder, Vrouw in de hedendaagse kliniek."
28
Reeds in “Propos Directifs pour un Congrès sur la Sexualité Féminine” benadert
Lacan de vrouwelijke seksualiteit vanuit een invalshoek die zowel aan
de structuur als aan de dimensie van de tijd een plaats geeft – dubbele invalshoek
die we terugvinden in de titel van het VIIIe Congres van de NLS :
dochter zijn, moeder zijn, vrouw zijn – in de XXIe eeuw.
Wat de structuur betreft, herneemt deze tekst van 1960 de grote freudiaanse
ontdekking betreffende de vrouwelijkheid: de fallische bemiddeling
draineert niet alles dat zich aan driftmatigs bij de vrouw kan manifesteren.
En Lacan waarschuwt: dat alles wat analyseerbaar is seksueel is betekent
geenszins dat alles wat seksueel is voor de analyse toegankelijk zou zijn.
Een ‘gene zijde ‘ van de fallische maatstaf tekent zich af als een domein
waarvan de band met het onbewuste te preciseren valt.
Er is dus een eigenheid van de vrouwelijke seksualiteit, nog voor ze zich in
de eigenheid van een bepaald maatschappelijk tijdperk onderdompelt.
“Zwart continent” of “ténèbre inviolée”, het zijn zoveel metaforen voor een
seksualiteit waartoe de fallische sleutel geen toegang biedt en die de eenzaamheid
van elke vrouw, één per één, uitmaakt. Haar seksualiteit is immers
niet minder ‘Anders’ voor haarzelf dan voor de man.
Is het niet omwille van deze eenzaamheid dat de vrouw zich uitgenodigd
weet haar seksualiteit te articuleren aan semblants die haar vanuit het veld
van de hedendaagse Ander aangereikt worden? Deze wordt aldus getint
door de voorstellingen, beelden en symbolen die in de maatschappij circuleren,
zonder echter voor een volledige inschrijving van de pulsie in die Ander
te kunnen voorzien. Dit ‘falen’ animeert vandaag de dag een industrie van de
maskerade - beelden, normen, producten, chirurgische interventies e tutti
quanti - die de opheffing van dit hiaat beloven, maar enkel de koers van het
Opper-Ik aanwakkeren. Welke keuzes blijven voor de vrouw open in een cultuur
die, in de commerciële promotie van haar ‘mysterie’, uiteindelijk enkel
haar statuut van object in het fantasma bekrachtigt? Wat met de hysterie,
die in naam van het absolute genot elk substitutie-genot weigert: waar is ze
vandaag? Hoe komt het meisje er vandaag toe een singulier antwoord op het
vrouw-zijn te formuleren dat voorbij het door marktonderzoek uitgekiend
antwoord van de gadget en de parure gaat? En wat betekent het dochter te
zijn in een tijd van ouderschappelijkheid en andere verwantschapsystemen
die de ordenende kracht van het verschil wegvegen? Wat is vandaag de

plaats van het castratiecomplex en het normaliserende effect van het gemis?
Wat is het effect van het verval van de vaderfunctie op de functie van
het kind in het verlangen en in het fantasma van de moeder en op de band
die de moeder met haar kind kan onderhouden? Deze en andere vragen die
de samenvoeging van vrouwelijkheid en moderniteit oproepen, willen we dit
jaar aan de hand van klinische gevalstudies onderzoeken.
verantwoordelijken
Geert Hoornaert (hoornaert.geert@telenet.be)
Luc Vander Vennet (luc.vdvennet@skynet.be)
bibliografie
Guéguen, P.-G., “Fille, Mère, Femme au XXIe Siècle”, argument du Congrès
de la NLS à Genève ( vertaling in deze brochure)
We verwijzen verder naar de bibliografie van het congres.
methode
Een deelnemer brengt een klinisch fragment. Voor het leiden van de discussie
laten de verantwoordelijken van het klinisch seminarie zich bijstaan door
twee medewerkers. Voor het komende jaar zijn dit Lieve Billiet en Joost
Demuynck. In een wisselende samenwerking oriënteren zij de conversatie.
Bovendien wordt dit jaar voor elk klinisch seminarie beroep gedaan op een
discutant die gevraagd wordt kort het voorgestelde materiaal te hernemen
of met een vraag de discussie te openen. Er wordt gerekend op een actieve
conversatie met alle deelnemers, met inachtneming van de regels van de discretie.
plaats en data
Op zaterdag 26 september, 24 oktober, 28 november 2009, en op zaterdag
9 januari, 27 februari, 24 april 2010, telkens van 17u00 tot 18u30
(aansluitend op het theoretisch seminarie)
Clubhuis van de stad Gent, Patijntjesstraat 62, 9000 Gent
29

toegankelijkheid
Het Klinisch Seminarie is niet zomaar toegankelijk voor het algemene publiek.
Nieuwe deelnemers dienen liefst enkele weken op voorhand contact op te
nemen met de verantwoordelijken:
Geert Hoornaert (hoornaert.geert@telenet.be)
of Luc Vander Vennet (luc.vdvennet@skynet.be).
Niet-leden van de Kring betalen een deelname in de kosten.
30

Gevalspresentaties met nabespreking
In het Algemeen Ziekenhuis Sint-Jan te Brugge leidt Anne Lysy al enkele
jaren een psychoanalytische gevalspresentatie. De gevalspresentatie is een
psychiatrische traditie die door Lacan radicaal is vernieuwd geworden vanuit
de psychoanalyse – en die van daaruit een spil in de vorming van de psychoanalyticus
is geworden. In de psychoanalytische gevalspresentatie gaat het
niet meer om de illustratie van een algemeen ziektebeeld via een duidelijk
‘geval’, maar om een unieke en onvoorspelbare ontmoeting, ‘geval per geval’,
waarbij een ‘patiënt’ (het gaat inderdaad om iemand die is opgenomen in de
psychiatrie) de kans geboden wordt om te getuigen van het reële van zijn
lijden en de antwoorden die hij daarop geeft. De aandacht gaat vooral naar
de particulariteit van ieders symptoom als behandeling van het reële en de
mogelijkheden om die verder uit te bouwen, of eventueel zelfs te komen tot
de uitvinding van een nieuwe sinthomatische behandeling daarvan.
Dit biedt kansen op effecten. In eerste instantie voor het subject in kwestie.
Maar ook de psychiatrische dienst, die vragende partij is om impasses in
het werk – diagnosestelling of behandeling – met de patiënt in kwestie te
doorbreken, kan er baat bij hebben. En tenslotte kan de psychoanalytische
gevalspresentatie ook voor de toehoorders een uniek leermoment vormen.
Daartoe dienen de eerste discussie onmiddellijk na de presentatie en de later
georganiseerde nabespreking (waarbij de probleemstelling, zoals naar
voor gekomen in de presentatie, op grond van psychoanalytische literatuur
uitgewerkt wordt).
Het spreekt voor zich dat een gevalspresentatie tact en discretie veronderstelt,
zowel bij degene die de gevalspresentatie leidt, als bij de toehoorders.
Vandaar ook de strenge voorwaarden inzake toegankelijkheid.
verantwoordelijken
Anne Lysy, die de gevalspresentatie leidt (alysy@newreal.be)
Jan De Clerck, die ter plaatse verantwoordelijk is
(jan.declerck@azbrugge.be).
plaats en data
AZ Sint-Jan te Brugge
zaterdag 28 november 2009, 9 januari, 27 februari en 24 april 2010
telkens van 11u tot 13u
31

nabespreking
AZ Sint-Jan te Brugge
dinsdag 8 december 2009, 19 januari, 9 maart en 4 mei 2010
telkens van 20u30 tot 22 uur
toegankelijkheid
Enkel toegankelijk op grond van een gesprek: uiterst voor 27 september
2009 contact opnemen met de verantwoordelijken:
Anne Lysy (alysy@newreal.be) of Jan De Clerck
(jan.declerck@azbrugge.be)
Men engageert zich voor de reeks van vier presentaties.
Niet-leden van de Kring betalen een deelname in de kosten.
32

IV. GEORGANISEERD DOOR LEDEN VAN DE KRING
Naast de activiteiten georganiseerd door de WAP, de NLS en het Bureau
van de Kring zelf zijn er verschillende initiatieven van leden, in nauwe samenwerking
met het Bureau van de Kring. Het werkseminarie School en passe
verdiept zich al tien jaar in de problematiek van het einde van een analyse
en van de School als lotsbestemming van de overdracht. De werkgroep
Psychoanalyse en kinderen werkt al meerdere jaren rond de specificiteit
van de lacaniaanse oriëntatie in het werken met kinderen. Sedert enkele jaren
is een werkgroep Psychoanalyse en maatschappij actief rond de maatschappelijke
relevantie van de psychoanalyse. De nauwe samenwerking met
het Bureau belet uiteraard niet dat iedereen afzonderlijk daarvoor de volle
verantwoordelijkheid behoudt: "iedereen onderwijst op eigen risico en gevaar"
(chacun enseigne à ses propres risques et périls).
Werkseminarie: Lacans School en de passe
Tiende reeks (2009-2010): Einde van de analyse en passe vandaag
Argument
Op 7 en 8 november 2009 gaan in Parijs de achtendertigste Studiedagen
van de ECF door onder de titel Comment on devient psychanalyste à l’orée
du XXI e siècle. De keuze van het thema is niet toevallig. De creatie van de
CPCT’s (Centre Psychanalytique de Consultation et de Traitement) heeft de
toegepaste psychoanalyse de afgelopen jaren sterk onder de aandacht gebracht.
In een context van maatschappelijke evoluties en politieke debatten
heeft de psychoanalyse hiermee haar positie in het sociale veld op een originele
wijze vorm gegeven. Maar deze aandacht voor de toegepaste psychoanalyse
is niet zonder gevaren noch risico’s gebleken voor het voortbestaan
van de psychoanalyse zelf.
In zijn voorstellingstekst van het congres formuleert Jacques-Alain Miller
wat hij een fataal misverstand noemt. Dat de toegepaste psychoanalyse inderdaad
psychoanalyse is (“La psychanalyse appliquée, c’est de la psychanalyse”)
betekent geenszins dat ze de psychoanalyse is (“C’est de la ne veut
pas dire la.”) Het misverstand is fataal, waar het zou leiden tot de conclusie
dat de toegepaste psychoanalyse de koninklijke weg van de vorming van de
analyticus zou zijn. Deze conclusie is de radicale miskenning van Lacans
standpunt inzake de vorming van de analyticus. Niet zijn praktijk, maar zijn
eigen analyse vormt de analyticus. “(…) la qualité de psychanalyste, (…) n’a
comme telle en son fond rien à faire avec la profession de psychanalyste,
33

(…) cette qualité ne s’acquiert, n’a chance de s’acquérir, qu’en menant à son
terme l’expérience du sujet comme psychanalysant.”
De psychoanalyse een plaats geven in het maatschappelijke veld in de eenentwintigste
eeuw betekent niet de psychoanalyse in haar wezen aanpassen
aan de eisen en voorschriften van deze maatschappij. Het is de pure psychoanalyse
die de toegepaste psychoanalyse definieert, niet omgekeerd.
De verantwoordelijken van het werkseminarie, dat dit jaar aan zijn tiende
jaargang toe is, hebben van in het begin de vraag van de pure psychoanalyse
een plaats willen geven in het Nederlandstalige landschap. Ze hebben de afgelopen
jaren de vraag van het einde van de analyse en de passe op verschillende
wijzen benaderd: via de lectuur en bewerking van fundamentele
teksten, via de lectuur van getuigenissen van A.E.’s (Analyste de l’Ecole), via
de conversatie met hen.
Een nieuwe verknoping van het werkseminarie met de activiteiten georganiseerd
door het Bureau van de Kring, geeft de vraag van het einde van de
analyse en de passe een plaats in het hart van het programma van de Kring
zelf. Deze verknoping benadrukt dat de vraag van de passe zich geenszins in
de marge situeert, of louter specialisten of gevorderden aanbelangt.
Deze nieuwe verknoping wordt geconcretiseerd in de volgende formule. De
drie conversaties die op zondagmorgen doorgaan in het kader van de weekends
van de NLS, zullen het thema van de passe centraal stellen. Elk van deze
conversaties zal geleid worden door gasten die A.E. zijn of geweest zijn.
Het eerste weekend ontvangt de Kring op zondagochtend Bernard Seynhaeve,
het tweede Monique Kusnierek en Véronique Mariage, het derde Laure
Naveau. Deze gasten zullen een conversatie aangaan met de aanwezigen,
maar ook met de gasten die de zaterdagseminaries verzorgden en deze conversatie
mee zullen ondersteunen. Een uitgelezen kans voor het Nederlandstalige
publiek toch wel, gezien deze gasten – Rose-Paule Vinciguerra, Philippe
Stasse en Pierre Naveau – zelf allen A.E. zijn of geweest zijn. Sommigen
van hen waren de afgelopen tien jaar reeds eerder te gast in het werkseminarie.
Deze conversaties zullen voorbereid worden op de drie vrijdagavonden van
het werkseminarie School en Passe. Getuigenissen van de A.E.’s zullen er
samen met de deelnemers gelezen en belicht worden in hun klinische – de logica
van de kuur – en in hun conceptuele aspecten, vanuit het perspectief
van het (aller)laatste onderwijs van Lacan.
34

In de aanloop naar de studiedagen in november is Jacques-Alain Miller in
zijn college van 2008-2009, Choses de finesse en psychanalyse, uitvoerig
ingegaan op de vraag van de passe en het einde van de analyse vanuit het (aller)laatste
onderwijs van Lacan. Van fantasma naar sinthoom, van object a
naar lichaamsevenement, van verlangen naar jouissance de la parlotte, heeft
zich een wijziging voltrokken in de conceptualisering van de verhouding tussen
taal en genot die niet zonder gevolgen blijft voor de visie op de finaliteit
van de kuur. Daarover willen we met de A.E.’s in debat treden.
bibliografie :
- J.-A. Miller, La passe bis, in la Cause freudienne, n° 66, 2007,
pp. 209-213
- J.-A. Miller, Présentation du thème des Journées de l’ECF 2009.
Comment on devient psychanalyste à l’orée du XXIe siècle, in La Lettre
mensuelle, 2009, nr. 279, pp. 2-6.
- J.-A. Miller, L’orientation lacanienne (2008-2009): Choses de finesse
en psychanalyse (in het bijzonder de lessen van 21 januari, 4 maart,
25 maart, 6 mei en 10 juni).
- http://www.causefreudienne.net/etudier/le-cours-de-jacques-alainmiller/choses-de-finesse-en-psychanalyse-cours-2008-2009
- B. Seynhaeve, Une lettre arrive toujours à son destinataire, in la
Cause freudienne, n° 70, Décembre 2008, pp 182-188
- B. Seynhaeve, Ecriture d’un bord
- http://www.wapol.org/fr/las_escuelas/Template.asp?Archivo=el_pas
e/actualidad.html
- B. Seynhaeve, Guerrier appliqué et destitution subjective, in Papers
n°2, Bulletin Electronique du Comité d’Action de l’Ecole-Une. Version
2009-2010
- http://www.wapol.org/fr/articulos/Template.asp?intTipoPagina=3&in
tPublicacion=29&intEdicion=1&intOrden=1
- R.-P. Vinciguerra, Les restes: surprises et questions, in La Lettre
mensuelle, 2009, Nr. 278, pp. 5-8.
35

methode
De werkmethode zoals die in de voorbije jaren in het seminarie werd opgebouwd
wordt verder gezet. Samen met en door de deelnemers zullen
teksten worden gelezen en bediscussieerd.
plaats en data
van de voorbereidende avonden :
VBJK, Raas Van Gaverestraat 67a, 9000 Gent
Vrijdagavond 2 oktober 2009 en vrijdagavond 15 januari en 23 april
2010
telkens van 21u tot 23u
voor de conversaties op zondagmorgen :
zie NLS-weekends in Vlaanderen, hoger in deze brochure
verantwoordelijken
Lieve Billiet, lieve.billiet@skynet.be
Geert Hoornaert, hoornaert.geert@telenet.be
Anne Lysy, alysy@newreal.be
Luc Vander Vennet, luc.vdvennet@skynet.be
toegankelijkheid
Toegankelijk voor alle belangstellenden.
Deelname in de kosten.
36

Delegatie Brugge
Leden van de Kring in Brugge organiseren een aantal activiteiten die zich
meer richten op een lokaal publiek. Deze activiteiten worden gecoördineerd
door Peter Decuyper.
Werkgroep: Psychoanalyse en kinderen
Zesde jaargang: “De dochter tussen de moeder en de vrouw”.
Reeds van in het begin van zijn onderwijs neemt Lacan resoluut afstand van
elke psychologisering, ook van deze betreffende het moederschap. Bovendien
verzet hij zich tegen theorieën die de droom van een harmonieuze
moeder-kind relatie nastreven. Deze theorieën gaan voorbij aan de essentie,
met name de macht die de vrouw in de moeder heeft om bij het kind de behoefte
in verlangen te transformeren en het verlangen aan de vraag te articuleren.
1 Het moederschap is bij de mens immers een cultureel gegeven dat
een biologisch feit vergezelt. Het moederschap kent geen natuurlijk verloop!
Het is het discours van de Ander dat de verhouding tussen de moeder
en het kind zal regelen en niet zoiets als een moederinstinct. De symbolische
orde en de onbewuste verlangens zijn vormend voor de ontwikkeling
van het kind. Een kind moet niet zozeer een voldoende goede moeder hebben
(Winnicot) dan wel binnen de dialectiek van het spreken en van het verlangen
de kans krijgen om zich een tekort toe te eigenen. Eerder dan het
moederschap te gaan idealiseren wijst Lacan op het geprivilegieerde genot
dat zowel voor de vrouw als het kind dodelijk kunnen zijn indien er geen
derde separerende en mediërende instantie tussenbeide komt.
In een tijdperk waar de Naam van de Vader in verval is en de Ander niet
meer bestaat blijft er nog steeds het symptoom om een verknoping en sociale
band tot stand te brengen. Symptoom dat ook in het werk met kinderen
kan ontcijferd en bewerkt worden.
In de werkgroep gaan we ons buigen over de moeder-dochter relatie aan de
hand van het actuele werk van analytici binnen de school. We kiezen hierbij
terug voor klinische teksten die getuigenis afleggen van de lacaniaanse orientatie
in het werk met kinderen.
1 Guéguen, P.-G., Être mère et femme. In : La petite Girafe, n° 18, décembre 2003, p.17
37

Methode:
Elke bijeenkomst bestaat uit twee delen. Een deelnemer bespreekt het
vooraf gekozen artikel en we wisselen van gedachten over moeilijke punten
in de tekst. Daarna wordt een klinisch vignet gebracht door een andere
deelnemer gevolgd door een conversatie met het publiek.
Waar:
Hof van Watervliet, Oude Burg 27, 8000 Brugge
Wanneer:
Donderdagen 11 maart, 22 april en 20 mei 2010 telkens om 20u30
Toegankelijkheid:
De werkgroep is vrij toegankelijk. Deelname in de onkosten
Verantwoordelijken:
Peter Decuyper, peter.decuyper1@telenet.be
Cathérine Roex, catherine.roex@skynet.be
Eddy Cabooter, eddycabooter@versateladsl.be
38

Werkgroep: Psychoanalyse en maatschappij
“Vrouwen en hedendaagse seksuele verhoudingen”
argument
Ook de werkgroep Psychoanalyse en Maatschappij wil dit jaar expliciet vertrekken
van Lacans “Propos directifs pour un congrès sur la sexualité féminine
(1958), meer bepaald het laatste hoofdstuk “De vrouwelijke seksualiteit
en de maatschappij” – dat hier in vertaling volgt:
“Rest ons nog enkele vragen over de sociale effecten van de vrouwelijke
seksualiteit voor te leggen.
Waarom schiet de analytische mythe tekort inzake het incestverbod tussen
vader en dochter?
Hoe situeren de sociale effecten van de vrouwelijke homoseksualiteit zich
in verhouding met de effecten die Freud de mannelijke homoseksualiteit
toeschrijft, maar dan op grond van vooronderstellingen die heel ver af liggen
van de allegorie waartoe ze heden zijn gereduceerd: namelijk een soort
entropie die in de richting gaat van een communautaire degradatie tot de
gemeenschap. We willen niet zover gaan om daar de antisociale effecten tegenover
te stellen die het katharisme, samen met de Liefde die het inspireerde,
zijn verdwijning hebben gekost; misschien volstaat het om de eros
van de vrouwelijke homoseksualiteit in de meer toegankelijke beweging van
de Précieuses in ogenschouw te nemen om te kunnen vatten wat die aan
nieuws met zich meedraagt, dat tegen de sociale entropie indruist.
Waarom blijft tenslotte de sociale instantie van de vrouw transcendent aan
de orde van het contract zoals die door het werk gepropageerd wordt? En
meer in het bijzonder: is het als gevolg daarvan dat het statuut van het huwelijk
in volle verval van het paternalisme gehandhaafd blijft?
Allemaal vragen die niet herleidbaar zijn tot een goed geregeld veld van de
behoeften.”
Vanuit dit vertrekpunt organiseren we vier avonden.
We zullen het onder andere hebben over "taal door vrouwen geschapen”.
Vanuit het belang dat Lacan van in den beginne hechtte aan het historisch
fenomeen van de Précieuses (door Molière zo geridiculiseerd), maar ook
vanuit zijn latere stelling dat het geheel van de equivoques waaruit detaal
(lalangue) bestaat wordt voortgebracht door het geheel van de vrouwen
39

(wat Joyce zo bewonderde), zullen we de vraag naar the state of the art
van vrouwentaal vandaag (en onze positie daartegenover) stellen.
Ook de door de hedendaagse kunsten allerhande (onder andere de films van
Pedro Almodovar en Lars von Trier) geschapen beelden van de ‘seksuele
verhoudingen’ van vrouwen tot … komen aan bod. Vraag is inderdaad of
daarin iets als de prodromen van ‘iets nieuws’, ‘iets Anders’, een ‘echtere en
reëlere vrouw’ te lezen valt?
Dezelfde vraag stelt zich in verband met de al dan niet politiek correcte
discours over vrouw, moeder en dochter, zoals de populaire media die ophangen
en willen slijten (denken we aan de gespecialiseerde vrouwenkaternen
in zogenaamde kwaliteitskranten).
Welke onderwerpen juist op welke van de onderstaande data zullen aan bod
komen – en ook in dialoog met wie –, dat wordt te gepaste tijde medegedeeld.
praktisch
Waar:
Wanneer:
Geuzenhuis, Kantienberg, 9000 Gent
donderdag 26 november 2009, donderdag 14 januari, donderdag 11 februari
en 1 april 2010, telkens om 21u
Bijdrage in de kosten
verantwoordelijken
Joost Demuynck, joost.demuynck@telenet.be
Lieven Jonckheere, lieven.jonckheere@skynet.be
Nathalie Laceur, nathalie.laceur@telenet.be
40

V. ELDERS IN DE NLS EN DE WAP
De activiteiten georganiseerd door de NLS (het congres, de weekends,
‘Verknopingen’ en de kartels) en door het Bureau (het dubbel seminarie en
de gevalspresentaties) vormen samen de ruggengraat van het programma
van de Kring. Omdat de Kring zich inschrijft binnen de NLS en de WAP, kan
dit programma niet los gezien worden van verschillende activiteiten die ergens
anders in deze Scholen worden georganiseerd. Het Bureau wil in het
bijzonder uitnodigen deel te nemen aan de volgende activiteiten:
XXXVIIIème Journées de l’Ecole de la Cause freudienne:
« Comment on devient psychanalyste à l’orée du XXIème siècle »
7 en 8 november 2009
Parijs
Palais des congrès
www.causefreudienne.org
RI3 : Réseau International des Institutions Infantiles
VIIIème Journées : « Cas d’urgence »
23 en 24 januari 2010
Bordeaux
http://ri3.courtil.be
Enkel voor de leden van de WAP: VIIème Congrès de l’AMP
« Semblants et sinthome »
26 tot en met 30 april 2010
Parijs
Palais des congrès
www.wapol.org
41

VI. LINKS VAN DE KRING
Sinds meer dan twintig jaar is De Oor-Zaak, Centrum voor Psychoanalyse,
actief in Brugge. Deze vzw organiseert activiteiten voor een lokaal publiek,
gericht op een eerste kennismaking met en vraagstelling rond de freudiaanse
en lacaniaanse ethiek, theorie en praktijk, in het spoor van Jacques-Alain
Miller. Dat gebeurt via inleidende voordrachten en de publicatie ervan of
een bespreking in het jaarboek “Cahier”. De Oor-Zaak is niet aangesloten
bij de NLS.
In het begin van de 21 ste eeuw, waar de psychoanalyse geconfronteerd
wordt met talrijke cultureel-maatschappelijke veranderingen en het ideaal
van de “evidence based” is het meer dan ooit noodzakelijk dat de psychoanalyse
van zich laat horen. Zich oriënterend op het onbewuste nodigt De Oor-
Zaak u allen uit tot een vijftal actuele voordrachten waarbij het klinisch
werken met het particuliere subject, zijn symptoom, zijn waarheid en verlangen
centraal staan.
sprekers en data
Najaar 2009
- Joost Demuynck – "Een vrouw tussen dochter en moeder"
donderdag 1 oktober 2009 om 20u30
- Frank Van den Bulke: "Wil je me doden? Vragen naar de dood als teken
van leven?"
donderdag 19 november 2009 om 20u30
Voorjaar 2010
plaats
- Lieven Jonckheere: ”Wordt u al geëvalueerd?”
donderdag 21 januari 2010 om 20u30
- Nathalie Laceur: “Een psychische stoornis: alibi voor misdaad?"
donderdag 25 februari 2010 om 20u30
- Vic Everaert: “Mijn kind neemt drugs en weigert hulp. Hoe kan ambulante
drughulpverlening hierin verandering brengen?“
donderdag 25 maart 2010 om 20u30
Hof van Watervliet, Oude Burg 27 – 8000 Brugge
43

toegankelijkheid
De voordrachten zijn toegankelijk voor alle belangstellenden.
Men dient zich niet vooraf in te schrijven.
De toegangsprijs is 5 € (4 € voor studenten)
Info
Jan Dejonghe (voorzitter De Oor-Zaak)
057 201935 of dejonghe.jan@telenet.be
44

OVERZICHTSKALENDER
Deze kalender herneemt de activiteiten in chronologische volgorde.
Zaterdag 26 september
Vrijdag 2 oktober
Zaterdag 10 oktober
Zondag 11 oktober
Zaterdag 24 oktober
Zaterdag 7 november
Zondag 8 november
Vrijdag 13 november
Donderdag 26 november
Zaterdag 28 november
Dinsdag 8 december
Zaterdag 9 januari
Donderdag 14 januari
Vrijdag 15 januari
Dinsdag 19 januari
Zaterdag 23 januari
Zondag 24 januari
Zaterdag 30 januari
Zondag 31 januari
Theoretisch seminarie van de Kring
Klinisch seminarie van de Kring
Werkseminarie School en passe
NLS lezing door Rose-Paule Vinciguerra
Klinisch seminarie geleid door Rose-Paule Vinciguerra
NLS conversatie over de passe: Bernard Seynhaeve en
Rose-Paule Vinciguerra
Theoretisch seminarie van de Kring
Klinisch seminarie van de Kring
XXXVIII Journées de l’ECF : «Comment on devient
psychanalyste à l’orée du XXIe siècle »
XXXVIII Journées de l’ECF : « Comment on devient
psychanalyste à l’orée du XXIe siècle »
Avonden van de WAP: “Semblants en sinthoom”
Werkgroep Psychoanalyse en Maatschappij
Gevalspresentatie van de Kring
Theoretisch seminarie van de Kring
Klinisch seminarie van de Kring
Nabespreking gevalspresentatie van de Kring
Gevalspresentatie van de Kring
Theoretisch seminarie van de Kring
Klinisch seminarie van de Kring
Werkgroep Psychoanalyse en Maatschappij
Werkseminarie School en passe
Nabespreking gevalspresentatie van de Kring
RI3 : VIIIe Journées
“Cas d’urgence”
NLS lezing door Philippe Stasse
Klinisch seminarie geleid door Philippe Stasse
NLS conversatie over de passe door Véronique Mariage,
Monique Kusnierek en Philippe Stasse
45

Vrijdag 5 februari
Donderdag 11 februari
Zaterdag 27 februari
Vrijdag 5 maart
Dinsdag 9 maart
Donderdag 11 maart
Zaterdag 13 maart
Donderdag 1 april
Donderdag 22 april
Vrijdag 23 april
Zaterdag 24 april
Maandag 26 april
tot en met
Vrijdag 30 april
Dinsdag 4 mei
Zaterdag 8 mei
Zondag 9 mei
Donderdag 20 mei
Zaterdag 5 juni
Zaterdag 26 juni
Zondag 27 juni
Avonden van de WAP: “Semblants en sinthoom”
Werkgroep Psychoanalyse en Maatschappij
Gevalspresentatie van de Kring
Theoretisch seminarie van de Kring
Klinisch seminarie van de Kring
Avonden van de WAP: “Semblants en sinthoom”
Nabespreking gevalspresentatie
Werkgroep Psychoanalyse en kinderen
NLS Verknopingen
Werkgroep Psychoanalyse en Maatschappij
Werkgroep Psychonalyse en kinderen
Werkseminarie School en passe
Gevalspresentatie van de Kring
Theoretisch seminarie van de Kring
Klinisch seminarie van de Kring
VII Congres van de WAP
“Semblants et sinthome”
Parijs
Nabespreking gevalspresentatie
NLS lezing door Pierre Naveau
Klinisch seminarie geleid door Pierre Naveau
NLS conversatie over de passe door Laure Naveau en
Pierre Naveau
Werkgroep Psychoanalyse en kinderen
Interkarteldag
Achtste congres van de NLS te Genève: “ Dochter,
Moeder, Vrouw in de XXIe eeuw”
Achtste congres van de NLS te Genève: “ Dochter,
Moeder, Vrouw in de XXIe eeuw”
46