Een symptoom lezen - Psychoanalyse Lacan - Freud

De bliksemschicht van het onbewuste en het verlangen van de analyticus
5
Ik stel voor vanuit deze premissen de analyse te ondervragen. Waar is het reële in de
psychoanalyse? Deze vraagt dringt zich op in de mate waarin een psychoanalyticus de
duizeling van het zijn niet niet kan ervaren aangezien hij in zijn praktijk overspoeld
wordt door de scheppingen, door de schepsels van het spreken. Waar is het reële in dit
alles?
Is het onbewuste reëel? Neen! Dat is het makkelijkst te geven antwoord. Het onbewuste
is een hypothese, wat een fundamenteel perspectief blijft, ook al kan men ze verlengen
of variëren. Voor Freud is het onbewuste – u herinnert zich dat wel – het resultaat van
een deductie. Lacan vertaalt dit het nauwst erbij aansluitend als hij onderstreept dat het
subject van het onbewuste een verondersteld subject is, dit wil zeggen een hypothetisch
subject. Het is dus geen reële. En men kan zich zelfs afvragen of het een zijn is. U
herinnert zich dat Lacan liever zegt dat het een verlangen te zijn is eerder dan een zijn.
Het onbewuste heeft niet meer zijn dan het subject zelf. Wat Lacan schrijft als de
doorstreepte S is iets dat geen zijn heeft, dat slechts het zijn van het tekort heeft en dat
moet geschieden. Wij weten het allemaal wel, alleen moeten we er eenvoudigweg de
nodige gevolgtrekkingen uit maken. Wij weten wel dat het onbewuste in de
psychoanalyse onderworpen is aan de plicht tot zijn. Het is onderworpen aan een
imperatief dat wij als analyticus vertegenwoordigen. En het is in die zin dat Lacan stelt
dat het statuut van het onbewuste ethisch is. Als het statuut van het onbewuste ethisch
is, dan behoort het niet tot de orde van het reële, dat wil dit zeggen. Het statuut van het
reële is niet ethisch. Het reële is in zijn manifestaties eerder unethical, het gedraagt zich
niet erg goed naar ons goeddunken. Zeggen dat het statuut van het onbewuste ethisch is,
is precies zeggen dat het gerelateerd is aan het verlangen, en eerst en vooral aan het
verlangen van de analyticus die de analysant ertoe poogt te brengen dat hij dit verlangen
overneemt.
Op welk moment van de analytische praktijk is men genoodzaakt tot een deductie van
het onbewuste over te gaan? Eenvoudigweg als men bij voorbeeld in het spreken van de
analysant oude herinneringen ziet terugkeren die tot dan vergeten waren. Men is wel
gedwongen te veronderstellen dat die herinneringen in het interval ergens verbleven in
een zeker gebied van zijn, een gebied dat onbekend blijft, onbereikbaar blijft voor
kennis en waarvan men nu net zegt dat het de tijd niet kent. Laten we om nog meer het
ontologisch statuut van het onbewuste na te bootsen op de korrel nemen wat Lacan zijn
formaties noemt die precies het vluchtige statuut van het zijn belichten. Dromen
verdwijnen. Het zijn schepsels die niet consistent zijn en waarvan we in de analyse vaak
slechts flarden ter beschikking hebben. De lapsus, faalhandeling, de geestigheid zijn