Een symptoom lezen - Psychoanalyse Lacan - Freud

momentane schepsels die als bliksemschichten verschijnen en waaraan men in de
analyse een waarheidsgehalte 3 toekent, maar die onmiddellijk weer verdwijnen.
Confrontatie met de symptomatische resten
6
En dan is er in die formaties van het onbewuste het symptoom. Waarom geven we het
symptoom een plaatsje tussen de formaties van het onbewuste anders dan omdat het
Freudiaanse symptoom ook waarheid is. Men geeft het een waarheidsgehalte en men
duidt het. Maar het onderscheidt zich van alle andere formaties van het onbewuste door
zijn standvastigheid. Het heeft een andere modaliteit van zijn. Opdat er een symptoom
zou zijn in Freudiaanse zin moet er ongetwijfeld zin in het spel zijn. Het moet duidbaar
zijn.Dit is wat voor Freud precies het verschil uitmaakt tussen symptoom en remming.
De remming is eenvoudigweg de beperking van een functie. En als zodanig heeft een
remming geen waarheidsgehalte. Opdat er symptoom zou zijn, moet het fenomeen ook
blijven duren. De droom verandert bij voorbeeld van statuut als het om een repetitieve
droom gaat. Als de droom repetitief is, impliceert men een trauma. De faalhandeling
wordt, als ze zich herhaalt, symptomatisch en kan zelfs het hele gedrag inpalmen. Op
dat ogenblik verleent men het het statuut van symptoom. In die zin is het symptoom dat
wat de psychoanalyse ons als het meest reële oplevert.
Met betrekking tot het symptoom gaat de vraag branden om de correlatie te denken, de
conjunctie te denken tussen het ware en het reële. In die zin is het symptoom een Janus,
heeft het twee gezichten, een zijde van waarheid en een reële zijde. Wat Freud ontdekt
heeft en wat in zijn tijd een sensatie was, is dat een symptoom geduid wordt als een
droom, het wordt geduid in functie van een verlangen en het is een waarheidseffect.
Maar die ontdekking kent, zoals u weet, een tweede tijd, namelijk het persisteren van
het symptoom na de duiding, wat Freud ontdekt heeft als een paradox. Het is inderdaad
een paradox als het symptoom eenvoudig een zuiver zijn van taal is. Als men in de
analyse te maken heeft met scheppingen van taal, dan duidt men ze, dit wil zeggen dat
men ze reduceert. Men herleidt taalschepsels tot niets, tot het niets. De paradox is hier
die van de rest. Er is een x die rest voorbij de Freudiaanse duiding. Freud heeft dit op
diverse wijzen benaderd. Hij heeft de negatieve therapeutische reactie in stelling
gebracht, de doodsdrift en hij heeft het perspectief opengetrokken tot de stelling dat het
einde van de analyse als zodanig steeds wat hij symptomatische resten noemde, liet
voortbestaan. Vandaag heeft onze praktijk zich verlengd tot voorbij dat Freudiaanse
punt, ver voorbij het punt waar de analyse voor Freud haar eindpunt vond. Het is precies
een einde waarvan Freud stelde dat er steeds een rest blijft en dat men de analyse na een
tijdje terug moet opnemen, tenminste voor wat de analyticus betreft. Een korte pauze en
men herbegint. Dat was het ritme stop and go zoals men het nu in het Frans uitdrukt.
Maar dat is onze praktijk niet. Onze praktijk reikt verder dan het punt waar Freud dacht
dat er eindes aan de analyse waren, zelfs als men de analyse moet hervatten gaat onze
3 “sens de vérité”