Een symptoom lezen - Psychoanalyse Lacan - Freud

niet primair, maar gaat wel vooraf aan de zin die het subject eraan verleent, en die hij
eraan verleent door zijn symptoom als zijnde duidbaar.
8
Om dit beter te vatten kan men beroep doen op de tegenstelling tussen metafoor en
metonymie. Er is een metafoor van het genot van het lichaam, die metafoor vormt de
gebeurtenis, gebeurtenis die Freud de fixatie noemt. Dit veronderstelt zoals voor elke
metafoor de actie van de betekenaar, maar van een betekenaar die buiten de zin 5 om
opereert. En na de metafoor van het genot is er de metonymie van het genot, dit wil
zeggen zijn dialectiek. Van dan af voorziet de betekenaar zich van betekenis. Freud
heeft het erover in Remming, symptoom en angst, hij heeft het over die symbolische
Bedeutung, de symbolische betekenis die een zeker aantal objecten merkt.
Van het beluisteren van de zin naar de lectuur van wat buiten de zin 6 ligt
Men mag gerust stellen dat dit zijn weerslag heeft op de analytische theorie. In die
analytische theorie heeft men lang een verhaaltje verteld over het genot, een verhaaltje
waarin het oergenot te vinden was in de verhouding tot de moeder, waarin het
plaatsvinden van de castratie aan de vader te wijten was en waarin het driftmatig
genieten objecten vond die als Ersatz de stop op de castratie vormden. Dit is een
bijzonder robuust apparaat dat zo werd geconstrueerd, dat meteen de contouren van de
analytische operatie volgt. Maar het is toch, als ik het wat fors uitdruk, een mythische
superstructuur waarmee men er een tijd inderdaad is in geslaagd de symptomen op te
heffen door ze in het kader van die superstructuur te duiden. Maar door het symptoom
in het kader van deze superstructuur te duiden, door nu net te verlengen wat ik de
metonymie van het genot noemde, daardoor heeft men het symptoom ook doen zwellen,
dit wil zeggen dat men het met zin gevoed heeft. Welnu, daar schrijft mijn “een
symptoom lezen” zich in.
Een symptoom lezen gaat in de andere richting, het bestaat namelijk uit het spenen van
het symptoom van zin. Het is daarom dat Lacan in de plaats van Freuds
duidingsapparaat – dat Lacan zelf had geformaliseerd en uitgeklaard, met name de
oedipale driehoek – een driehoek heeft gesteld die geen zin heeft, met name die van het
Reële, het Symbolische en het Imaginaire. Maar als men de duiding van haar oedipale
kader verplaatst naar het borromeïsche kader, verandert het functioneren van de duiding
zelf: die gaat van het beluisteren van de zin over tot de lectuur van wat buiten de zin
ligt.
Als men zegt dat de psychoanalyse een zaak van luisteren is, moet men elkaar goed
begrijpen, zeg dat wel. Wat men beluistert, is altijd de zin, en de zin roept verder zin op.
Elke psychotherapie bevindt zich op dat niveau. Het mondt er altijd op uit dat het de
patiënt is die moet luisteren, die naar de therapeut moet luisteren. Nu gaat het er in
5 idem
6 idem