VM85 Kwaliteitsborgingsaspecten bij de vervaardiging van ... - Induteq

15
sofie is dezelfde: "Geef de klant waar hij voor betaalt en
doe het in één keer goed".
Het nadeel is de vaktechnische vertaling voor de branche.
Hoe ver ga je in detail? Vandaar dat er behoefte bestaat
aan een praktische vertaalslag voor de branche. ISO-TC 44
heeft een poging gedaan door NEN-EN-ISO 3834 op te
stellen. Men heeft zich beperkt tot puur het lassen, ofschoon
u zich voor kunt stellen dat er meer "negatieve
invloeden" aanwezig kunnen zijn op het totale product.
De materiaaleigenschappen van lasmetaal en warmte-beïnvloede
zones kunnen niet worden bepaald door middel van
niet-destructieve methoden. Dit betekent dat lassen behoort
tot de categorie der "speciale processen" in de terminologie
van NEN-EN-ISO 9001. Bepaling van de materiaaleigenschappen
kan alleen indirect worden uitgevoerd door een
goede beheersing van de productie, waardoor het noodzakelijk
wordt enige vorm van kwaliteitssysteem bij de fabricage
toe te passen. Het kwaliteitssysteem kan vrij eenvoudig
zijn voor gelaste producten waarbij de materiaaleigenschappen
niet kritisch zijn. Aan de andere kant is een nauwgezet
kwaliteitssysteem noodzakelijk voor kritische toepassingen.
ISO TC 44 heeft drie niveaus voor kwaliteitseisen
gedefinieerd die worden toegelicht in NEN-EN-ISO 3834
delen 2, 3 en 4.
NEN-EN-ISO 3834, deel 2 moet worden geraadpleegd (als
een op zichzelf staande toepassing) wanneer een uitgebreide
kwaliteitsbeheersing van het lassen noodzakelijk
is. Dit kan bijvoorbeeld, wanneer als gevolg van de toepassing
kritische of complexe lasmethoden nodig zijn, of
wanneer een strikte beheersing van het lassen noodzakelijk
is vanwege de eisen gesteld aan de eigenschappen
van de las of de warmte-beïnvloede zone.
NEN-EN-ISO 3834, deel 3 kan worden toegepast voor
het meeste "code-werk". Het garandeert een efficiënte
beheersing van het lasproces, met inbegrip van de mechanische
eigenschappen en de overige eigenschappen van
de las en de warmte-beïnvloede zone.
NEN-EN-ISO 3834, deel 4 zou moeten worden toegepast
wanneer materialen moeten worden gelast die niet kritisch
zijn, in een gemiddeld diktegebied en wanneer een
bewijs van taaiheid en andere eigenschappen in de
warmte-beïnvloede zone niet vereist worden en waar
tevens voorzorgen als bijvoorbeeld voorwarmen niet
noodzakelijk zijn.
NEN-EN-ISO 3834, deel 5 bevat 10 tabellen met de volgende
trefwoorden:
lassers en operators;
lascoördinatoren;
medewerkers voor niet-destructief onderzoek;
WPS-en;
lasprocedures;
warmtebehandeling na het lassen;
inspectie en beproevingen tijdens het lassen;
inspectie en beproevingen na het lassen;
kalibratie van meet-,inspectie- en meetapparatuur;
overige lasprocessen.
In deze tabellen wordt per hoofdgroep van lasprocessen en
per niveau van de ISO 3834 (2,3 of 4) aangeven welke normen
van toepassing zijn om te voldoen aan de certificeringseisen.
Tabel 1.2 toont de praktische uitwerking van de details,
waarbij het onderscheid tussen de delen 2 en 3 niet zo
groot is.
De NEN-EN-ISO 3834 vereist geen controle op of certificatie
van het systeem van de producent voor het beheersen
van het lassen als een speciaal proces. De normen veronderstellen
echter onvoorwaardelijk dat het systeem een vast
deel van het productiesysteem van de producent is, zodat
het systeem elk moment (indien nodig) kan worden beoordeeld,
getoetst. Elke beoordeling moet, voorafgaand aan
een contract, worden uitgevoerd tijdens een prekwalificatie
fase. Een tijdelijk systeem kan echter in bepaalde gevallen
nodig zijn, bijvoorbeeld voor tijdelijk werk 'on site'.
Nationale schema's die nauw aansluiten op de certificatie
van het lassen volgens NEN-EN-ISO 3834 deel 2, 3 of deel
4 worden al verscheidene jaren veel gebruikt in enkele
Europese landen, met name door producenten die staalconstructies,
boilers, drukvaten en dergelijke constructies
en producten produceren. Goedkeuring van fabrikanten
volgens de DIN 18800 deel 7 ("Hersteller Qualifikation") is
een erg bekend voorbeeld. Het ASME systeem voor goedkeuring
van bedrijven - wat verscheidene Europese producenten
van drukhoudende componenten uit ervaring weten -
lijkt ook iets op een certificatie volgens NEN-EN-ISO 3834 2/3.
Andere landen hebben geen traditie voor certificatie van
lasbedrijven en een groot aantal hebben al een efficiënt lasbeheerssysteem
dat echter niet als zodanig is gecertificeerd.
De wens voor certificatie is nauw verbonden met het algemene
principe van de Europese lasnormen. De verantwoordelijkheid
voor specificatie van de methode toegepast om
de kwaliteit van de gelaste producten te kunnen beheersen,
berust bij de producent, de gebruikers en de autoriteiten.
Lasnormen moeten onafhankelijk van de gespecificeerde
methode voor conformiteitsbeoordeling van de constructie
of het product kunnen worden toegepast. Een toestemming
aan de producent om de conformiteit van zijn product ten
opzichte van de Europese regels onder zijn eigen verantwoordelijkheid
te bepalen, zou bijvoorbeeld niet handig zijn
voor wanneer de gedetailleerde normen een derde partij vereisen
voor de kwalificatie van lassers en lasprocedures en
van grondstoffen. Ook niet wanneer een derde partij nietdestructief
onderzoek van het eindproduct of constructie
moet bewaken.
CEN/TC 121 heeft dit probleem nader bekeken en heeft de
lasnormen zo gestructureerd dat ze voor algemene toepassingen
kunnen worden gebruikt. Alle normen zijn neutraal
ten aanzien van de documentatie: de NEN-EN 287 (lasserskwalificaties
) en de NEN-EN-ISO 15614-1 (lasmethodekwalificaties)
staan bijvoorbeeld toe dat de fabrikant of een
partij van buitenaf, een derde partij, de rapporten en certificaten
tekent. Tijdens het opstellen van de NEN-EN-ISO 3834
serie werd hevig gediscussieerd over de behoefte aan voorzieningen
ten aan aanzien van de lasinspectie en met name
de kwalificatie van lasinspecteurs. Zulke voorzieningen
kunnen echter niet in de NEN-EN-ISO 3834 serie worden
opgenomen. Dit zou het gebruik van de normen bij toepassingen
die vragen om een derde partij beperken.
NEN-EN-ISO 3834 normen kunnen ook worden gebruikt
voor fabricage van alledaagse producten die niet aan richtlijnen
of toepassingsnormen zijn onderworpen. De normen
kunnen ook worden gebruikt voor serie- of massaproductie
van producten die worden opgeslagen (voorraad) en verkocht
via winkels waar de klanten niet direct bekend zijn
met de producent.
De European Federation for Welding, Joining and Cutting
(EWF) heeft een geharmoniseerd systeem in Europa ontwikkeld
dat de certificatie van lasbedrijven mogelijk maakt.
Deze certificatie is gefundeerd op de NEN-EN 45012, de
norm die de certificatie van bedrijven en instellingen beschrijft.
Het EWF-schema (figuur 1.6) voorziet in harmonisatie van
de beoordeling en certificatie van bedrijven volgens de
eisen van de NEN-EN-ISO 3834. Voorts worden de eisen
ten aanzien van auditors vastgesteld, geheel in overeenstemming
met de geldende Europese regels op dit gebied.
Het EWF heeft daartoe een structuur ontworpen. Een commissie
houdt zich bezig met de regels voor accreditatie,
een andere commissie met die voor interpretatie van de
NEN-EN-ISO 3834 en het maken van een uitgebreide (lastechnische
) checklist.
Het door de EWF ontworpen systeem voorziet in een uniforme
erkenning van alle bedrijven die onder toezicht van
de EWF een NEN-EN-ISO 3834 certificaat hebben gehaald.
Het EWF systeem is sinds medio 1996 operationeel en is
inmiddels door IIW overgenomen.