VM85 Kwaliteitsborgingsaspecten bij de vervaardiging van ... - Induteq

27
te controleren of het samenstel van te lassen delen voldoet
aan de op tekening of op de (p)WPS aangegeven
details;
indien voorwarmen volgens de (p)WPS van toepassing
is, de voorwarmtemperatuur voor aanvang van het
lassen te meten en te registreren.
tijdens het lassen:
de stroomsterkte, boogspanning, voortloopsnelheid,
voorwarm- en tussenlagen temperaturen, enz. periodiek
te meten met daartoe geschikte en gekalibreerde
meetapparatuur. Deze waarden dienen te worden geprotocolleerd
op een daartoe geschikte wijze;
elke optredende onregelmatigheid (zowel voorzien als
niet voorzien) zorgvuldig te registreren, waarbij de positie
in de las zorgvuldig wordt vastgelegd;
eveneens iedere afwijking van de (p)WPS zorgvuldig
vast te leggen teneinde latere bijstelling van de WPS
mogelijk te maken;
visueel te beoordelen of de proeflas gereed is en daarmee
aan de eisen gesteld in de norm voldoet. De resultaten
van deze activiteit dienen schriftelijk te worden
gerapporteerd.
Na het lassen:
Alle tot dusver bestaande documenten bundelen en naar
de certificerende instantie sturen.
Het monster zal vervolgens - afhankelijk van de aard van
de lasmethode - moeten worden onderworpen aan nietdestructief
onderzoek en destructieve beproevingen die
conform de norm en eventuele contracteisen worden verlangd.
De resultaten hiervan dienen uiteindelijk met de
hiervoor genoemde documenten te worden gebundeld en
ter beoordeling worden voorgelegd aan de certificerende
instantie.
Eventuele latere aanpassingen in de WPS dienen door middel
van een revisie te worden vastgelegd. De lasgegevens voor
andere lasposities kunnen desgewenst hiervan worden
afgeleid en kunnen dienst doen als lasinstructies voor ieder
specifiek detail. Iedere kwalificatie heeft een geldigheidsgebied.
Per code of regel is dit vastgelegd. Vallen de werkzaamheden
tijdens de fabricage buiten het geldigheidsgebied,
dan dient een nieuwe LMK te worden gelast. Het is
daarom zaak in het werkvoorbereidingsstadium eerst vast
te leggen hoe de uitvoering zal zijn en welke WPQR's er
dienen te worden gelast. De geldigheid van een LMK kan
variëren per code of voorschrift van 3 jaar tot oneindig lang.
2.7 Persoonskwalificaties
Lasserskwalificaties
Het laswerk mag alleen worden uitgevoerd door lassers die
voor de van toepassing zijnde WPS-en zijn gekwalificeerd.
Voor aanvang der werkzaamheden dient de fabrikant vaak
een lijst met gekwalificeerde lassers te overleggen aan
opdrachtgever of keuringsinstanties. Aan de hand van een
WPS dienen de lassers hun kwalificaties te maken. Een
lasser die met goed gevolg een LMK heeft gelast, behoeft
niet opnieuw voor deze las te worden gekwalificeerd.
De internationale normen voor lasserskwalificaties zijn
inmiddels onoverzichtelijk geworden. Er bestaat een
NEN-EN 287-1, die recentelijk is vernieuwd, maar helaas
niet de status van "NEN-EN-ISO" heeft kunnen halen.
Daarnaast is er een NEN-EN-ISO 9606-2 die lasserskwalificatie
voor aluminium mogelijk maakt. Ook deze norm is
actueel en aangepast aan de laatste stand der techniek en
heeft wél de EN-ISO status.
NEN-EN-ISO 9606 deel 3, 4 en 5 (lasserskwalificaties voor
koper en koperlegeringen, nikkel en nikkellegeringen en
titaan en titaanlegeringen) zijn eerder uitgebrachte normen,
die zijn gebaseerd op de systematiek van de "oude" 287-1
en zijn daarmee slechts met aanpassingen bruikbaar, totdat
er een nieuwe uitgave van verschijnt.
In alle gevallen zijn de te maken proeven onder te verdelen
in stompe lassen en hoeklassen in plaat of pijp.
De basismaterialen van de "nieuwe" normen zijn gerelateerd
aan de NPR-CR-ISO 15608 en worden in een tabel
zodanig gegroepeerd dat een zinvolle structuur ontstaat,
zonder dat het voor ieder materiaal opnieuw behoeft te
worden gekwalificeerd (zie hiervoor hoofdstuk 3). Voor de
oude normen geldt een afzonderlijke indeling die in de desbetreffende
documenten wordt gespecificeerd. De doelstelling
is echter dezelfde.
In het algemeen geschiedt het kwalificeren van lassers op
dezelfde wijze als bij het uitvoeren van een lasmethodekwalificatie,
zij het met een ander geldigheidsgebied en
variabelen. In het algemeen is een lasserskwalificatie twee
jaar geldig, mits deze elke zes maanden wordt bevestigd
(zie NEN-EN 287-1).
Bevestiging van de kwalificatie kan geschieden door aan te
tonen dat in het betreffende tijdvak soortgelijk werk nietdestructief
is onderzocht en aan de eisen heeft voldaan.
Zijn werkzaamheden worden vastgelegd in een verlengingskaart.
Deze kaart wordt bijgehouden door het bedrijf en kan
aan het einde van het halve jaar aan een keuringsinstantie
worden overlegd.
Wanneer de periode van twee jaar is verstreken, gelden
soms aanvullende eisen voordat een lasserskwalificatie kan
worden verlengd. Dit kan van code tot code verschillen.
De huidige NEN-EN 287-1 vraagt met name volumetrisch
onderzoek van tenminste twee lassen over de laatste zes
maanden voor de verlenging. Een lasser gekwalificeerd
volgens de ene code is niet automatisch gekwalificeerd
volgens de andere code. Een theorietoets is facultatief.
Operateurs (NEN-EN 1418)
Er zijn veel codes en/of normen (geweest) die betrekking
hebben op de kwalificatie van de handvaardigheid van de
lasser. In het algemeen zouden deze normen ook moeten
gelden voor de kwalificatie van 'handvaardigheid' van personeel
aan lasmachines, echter zonder dat daar specifieke
mogelijkheden voor worden geboden. De betrekkelijkheid
hiervan is duidelijk: in veel situaties is de handvaardigheid
van de lasser geen essentieel onderdeel van de beheersing
en toepassing van een gemechaniseerd of geautomatiseerd
lasproces!
Er zijn vier wegen waarlangs de kwalificatie kan worden uitgevoerd.
In álle gevallen moet de uitgevoerde kwalificatiegroep
worden aangevuld met een test op de kennis van de
werking van de desbetreffende machine. Daarnaast stelt
de norm terecht dat het zinvol kan zijn om ieder van de
kwalificatiemethoden aan te vullen met een test op de
(las-)theoretische kennis van de persoon in kwestie.
Acceptatie via een lasmethode kwalificatieproef (WPQR);
acceptatie via proeven aan een testrun of via productieproeven;
acceptatie gebaseerd op productiemonsters;
acceptatie op basis van een functietoets.
Aanvullende eisen automatisch en robotlassen
Voor automatisch en robotlassen schrijft deze norm een
aantal beperkingen voor in de lijst van essentiële variabelen:
lassen met of zonder een boog- en/of naadsensor;
veranderen van het lassen van enkelvoudige snoeren
naar meervoudige snoeren;
verandering in type en systeem van robot, dit met inbegrip
van de besturing;
de overige, eventueel procesafhankelijke, variabelen.
Theorie lassen en apparatuur
Helaas is de theoretische test ook in deze norm - net als
bij de NEN-EN 287 - een facultatieve zaak!
Ten aanzien van de apparatuur liggen de eisen scherper.
De test op de kennis van de functionaliteit van de lasinstallatie
wordt nauwkeurig voorgeschreven.
Deze eisen ten aanzien van de functionaliteit zijn een verplicht
onderdeel bij een kwalificatie.
Geldigheid
De eisen ten aanzien van de geldigheid van de kwalificatiecertificaten
wijken af van die welke gelden voor de 'gewone'
lasserskwalificatie: twee jaar, zonder verplichting de tussenliggende
stappen van zes maanden door werkgever/lascoördinator
te laten bevestigen. Een en ander onder voor-