fiscaal tijdschrift Vermogen - Sdu

27 ftV
goederen en tot alle handelingen die aan een goed
beheer dienstig kunnen zijn. 80 Voor alle overige
handelingen is de vruchtgebruiker aangewezen op de
hoofdgerechtigde, tenzij de wet anders heeft bepaald.
De erflater kan de bevoegdheden van de vruchtgebruiker
uitbreiden. Voor de vruchtgebruiker
belangrijke uitbreidingen zijn de bevoegdheden tot
vervreemding van de goederen en tot vertering. 81
Deze uitbreiding van de bevoegdheden van de vruchtgebruiker
gaat uiteraard ten koste van de bevoegdheden
van de hoofdgerechtigde. Wanneer een erflater
enerzijds van mening is dat de vruchtgebruiker niet
buiten die uitbreiding van bevoegdheden kan, maar
anderzijds vreest dat de vruchtgebruiker er een door
hem niet bedoeld gebruik van maakt, kan hij zijn
toevlucht nemen tot een conflictbewind. Dit heeft tot
gevolg dat de meeste bevoegdheden die een vruchtgebruiker
heeft, niet meer door deze maar door de
bewindvoerder moeten worden uitgeoefend. 82 Bij de
uitoefening van die bevoegdheden kan de bewindvoerder
dan rekening houden met de belangen van de
hoofdgerechtigde.
Ook bij een voorwaardelijke making (tweetrapsmaking)
kan het conflictbewind dienst doen. De
bezwaarde erfgenaam (de eerste trap) heeft de
goederen feitelijk onder zich en wordt in de externe
verhouding als rechthebbende aangemerkt. 83 In de
interne verhouding zijn tussen de bezwaarde en de
verwachter (de tweede trap) de vruchtgebruikbepalingen
van overeenkomstige toepassing. 84
Praktisch gezien betekent dit dat de bezwaarde een
grote vrijheid heeft ten aanzien van hetgeen hij met
de bezwaarde goederen doet of laat. Wil de erflater
deze vrijheid aan banden leggen, dan kan hij dat door
een conflictbewind in te stellen. De bezwaarde is dan,
in dezelfde mate als een vruchtgebruiker, beperkt in
zijn bevoegdheden ten aanzien van de goederen.
Hij heeft slechts de bevoegdheid tot gebruik van de
goederen. Alle andere bevoegdheden komen exclusief
toe aan de bewindvoerder.
Een conflictbewind kan ook dienst doen in de situatie
dat een erflater wil voorkomen dat een jong meerderjarig
kind zelf het beheer over het geërfde vermogen
kan voeren door aan de rechter opheffing te verzoeken
van een ingesteld beschermingsbewind op de grond
genoemd in art. 4:178 BW. Daartoe zijn twee stappen
nodig. Op de eerste plaats moet de erflater bepalen
dat hetgeen het kind van hem erft, wordt verkregen
onder een voorwaarde. Het kind is bezwaarde, de
(nog ongeboren) afstammelingen van dat kind zijn
verwachter. Ontbreken die afstammelingen, dan zijn
de broers en zussen van de bezwaarde de verwachters.
85 De tweede stap is de instelling van een conflictbewind.
Dit leidt tot een beperking van de bevoegdheden
van de bezwaarde. De bezwaarde kan nu niet
met een beroep op art. 4:178 BW het bewind door de
rechter laten opheffen: die bepaling is uitsluitend
geschreven voor een beschermingsbewind. Het einde
van een conflictbewind is geregeld in art. 4:179 BW.
Daar zien we dat een conflictbewind kan worden
opgeheven door een gemeenschappelijk besluit van de
rechthebbende, de bezwaarde en degene in wiens
belang de instelling van het bewind geschiedde, de
verwachter. Echter, wanneer de kinderen van de jong
meerderjarige bezwaarde als verwachter zijn aangewezen,
zullen deze veelal (nog) ontbreken. Dit leidt er
mijns inziens toe dat een besluit tot opheffing niet kan
worden genomen, omdat de verwachter ontbreekt.
In het geval dat wel alle verwachters bestaan en deze
het eens zijn met de bezwaarde, kan het besluit wel
worden genomen en heeft de constructie niet het
beoogde effect. 86
8 Slot
De conclusie moet luiden dat het nieuwe erfrecht de
erflater een breed scala aan mogelijkheden biedt om
te zorgen dat zijn wensen na zijn overlijden ook
worden uitgevoerd. Daartoe kan hij gebruikmaken
van de executele, maar vooral van de mogelijkheden
die het bewind biedt. De beperkingen die de wet hem
in dit kader oplegt, zijn niet zo ingrijpend dat hij zijn
doelen niet kan bereiken.
Mr. W.J.J.G. Speetjens
Docent privaatrecht Vrije Universiteit Amsterdam
80 Art. 3:207 BW.
81 Art. 3:212, lid 2, en 215, lid 1, BW. Deze
bevoegdheden worden vaak toegekend
aan de langstlevende.
82 Art. 4:167, lid 1, 2e volzin, BW.
83 Art. 4:138, lid 1, BW.
84 Art. 4:138, lid 2, BW. Ik ga niet in op de
vraag of deze bepaling van dwingend
recht is of niet; evenmin ga ik in op de
vraag in hoeverre dwingende vruchtgebruikbepalingen
ook dwingend zijn in de
verhouding tussen bezwaarde en
verwachter.
85 Nu de voorwaardelijke making (nagenoeg)
alleen wordt ingezet om het voor
de rechthebbende (tijdelijk) onmogelijk
te maken een beroep te doen op art.
4:178 BW, moet in het testament geregeld
worden dat de making onvoorwaardelijk
wordt als die reden komt te vervallen,
bijvoorbeeld omdat de bezwaarde een
bepaalde leeftijd heeft bereikt of zelf
kinderen of een partner achterlaat.
86 De wet laat zich er niet over uit of de
wettelijke vertegenwoordiger van een
verwachter voor het aangaan van een
overeenkomst tot opheffing van een conflictbewind
op grond van art. 1:345, lid 1,
BW machtiging van de kantonrechter
nodig heeft. Ik betwijfel dat, omdat dit
besluit onder geen van de daar genoemde
gevallen valt.
34
Juni – 2007
Sdu Uitgevers