programmeren en produceren - Theater Instituut Nederland

Overzicht aanbevelingen
1.
2.
3.
4.
Beleidsmakers en
subsidiënten
Podia
Theatermakers
Overstijgend
Algemeen:
• Visie en beleid zouden gebaseerd moeten
zijn op een gewenste (visionaire) situatie over
bijvoorbeeld veertig jaar. Te vaak baseert beleid
zich nog op de bestaande situatie in plaats van
dat het is ingegeven door toekomstgerichte
ideeën.
• De overheid moet samenwerking niet afdwingen,
maar wel faciliteiten en mogelijkheden
bieden op het moment dat initiatieven ontstaan
die high en low culture zinvol combineren.
• Zorg dat de nieuwe stadsgezelschappen
aansluiten op de huidige samenleving. Hoe
denkt de Raad te bewerkstelligen dat die acht
stadsgezelschappen ook daadwerkelijk intercultureel
gaan werken en denken? Misschien
moet de Raad een interculturele paragraaf
als instapvoorwaarde eisen voor een culturele
instelling om mee te dingen naar een plaats in
de basisinfrastructuur.
• Reduceer de andere criteria waarop stadsgezelschappen
worden afgerekend. Dat zijn
er nu nog te veel; daardoor dreigt diversiteit
ondergesneeuwd te raken. Diversiteit zou een
zwaardere instapvoorwaarde moeten worden.
• Creëer ruimte binnen het internationale
cultuurbeleid voor artistieke ontwikkeling van
talent door de organisatie van internationale
ontmoetingen en confrontaties. Niet alleen
voor toptalent onderling maar ook voor toptalent
in samenwerking met ambitieuze – nog
onbewezen - enthousiastelingen.
Financiering:
• Stel een ‘uitdaagbudget’ in, d.w.z. een projectenpot
waaruit makers met interessante interculturele
aanvragen subsidie kunnen krijgen om
zodoende diversiteit van onderaf te stimuleren.
Daag hiermee makers uit om met stevige en
enthousiaste interculturele aanvragen te komen.
• Neem personele en bestuurlijke diversiteit op
als criterium voor financiering.
• Kunstenaars moeten risico’s kunnen nemen
en missers mogen maken. Zorg dat continuïteit
ook wordt gegarandeerd voor instellingen
die risico’s durven aangaan.
Algemeen:
• Doe aan verkleuring van je personeelsbestand;
zorgt dat het personeel een betere
afspiegeling wordt van de omgeving waarin je
theater staat.
• Denk eens hypothetisch: laat alle directeuren
van de grote theaterzalen de sleutels geven
aan jonge makers en zelf voor zes jaar naar de
wijken van Ella Vogelaar vertrekken.
• Investeer in contacten met scholen. Jeugdtheater
kan een middel zijn om volwassen
allochtonen (ouders) het theater in te krijgen.
Bedenk vervolgens iets om deze volwassenen
betrokken te krijgen bij de reguliere programmering.
Programmering:
• Investeer in de zichtbaarheid van de programmeur.
Als je het reguliere publiek wilt
verleiden een andersoortige voorstelling te
bezoeken dan het gewend is, beroep je dan op
je ervaring en vertrouwen als programmeur/
directeur. Geef bepaalde voorstellingen het
keurmerk van de programmeur: ‘Dit is mijn
keuze, daar mag u op vertrouwen.’ Hierbij
wordt wel de kanttekening gemaakt dit alleen
bij kosmopolitische voorstellingen te doen, niet
bij monoculturele producties.
• Denk aan mogelijkheden in de randprogrammering
om low en high culture samen te brengen.
• Houdt als podium ruimte in de programmering,
zodat er door het jaar heen ook nieuw
ontstane producties een kans krijgen. Meer
witte vlekken in de reguliere programmering.
• Nodig als podium een gastprogrammeur uit,
een ‘belangrijke’ burger en laat deze een programma
samenstellen.
• De toegankelijkheid van high culture kan worden
bevorderd door de ‘sandwich-formule’ toe
te passen, zoals bijvoorbeeld bij de dubbelprogrammering
van Maud en Raz voor een publiek
van 3.000 mensen. Dit soort gecombineerde
initiatieven – minder toegankelijk werk larderen
met laagdrempeliger werk - moeten worden
gestimuleerd.
Mogelijkheden voor projecten:
• Haak aan bij elders succesvol gebleken concepten,
maar voeg wel iets eigens toe. Pas ze
aan aan de specifieke behoeften van het theater
en de locale omgeving.
• Laat in de zomerperiode professionele kunstenaars
allianties aangaan met bepaalde groepen in
de samenleving, met als resultaat een presentatie
in de schouwburg, bijvoorbeeld een interculturele
zomervoorstelling. Maak hiervan een jaarlijks
terugkerend initiatief.
• Adopteer als podium/festival een wijk en ga
aan het werk met de verschillende community’s
die daar actief zijn. Zij zijn bepalend voor het
culturele karakter van wijken.
Festivals:
• Bied als festivalorganisatie nieuwe netwerken
aan, maar maak ook gebruik van de bestaande
netwerken van gerenommeerde podia.
• Stel vanuit festivals een weekendvullende programmering
samen voor theaters.
• De kunstbeleving van een festival kan worden
versterkt door het tegelijkertijd als een sociaal
“event” te laten ervaren (vanuit het ‘vader-dochter’-thema
tijdens het Black Magic Women
Festival werden bijvoorbeeld ook discussies
georganiseerd over eenoudergezinnen, werd er
gekookt vanuit verschillende culturen enz.).
Algemeen:
• Er moeten verbindingen worden gelegd tussen
beoefenaars van low culture en gevestigde
organisaties. Dat kan bijvoorbeeld leiden tot
coaching en mentoring.
• Stimuleer het samenkomen van verschillende
artistieke talen. Zorg dat je op zoek gaat naar
mogelijkheden om geïnspireerd te raken door
kunstenaars van andere origine. Het eigen idioom
moet soms worden losgelaten. Het gaat
om openheid en flexibiliteit. Ontwikkel bijvoorbeeld
een nieuwe dramaturgie.
Ideeën m.b.t. de opleidingen,
productiehuizen en gezelschappen:
• Het zogenaamde ketendenken, zoals de Raad
dat in haar advies heeft neergelegd (van kunstvakopleiding
via werkplaats naar productiehuis
naar stadsgezelschap), moet in de praktijk ook
gaan werken. Zorg dat die keten daadwerkelijk
schakelt. Zodat jong talent ook in de top van de
keten kan komen.
• Start naast reguliere opleidingen (toneelscholen)
een parallel circuit op vanuit de sector. Talent
loopt niet alleen via muziekscholen en academies.
• Low culture zou een kwaliteitsverhoging moeten
ondergaan. Idealiter hebben low en high culture
hetzelfde niveau. Daar is nu nog geen sprake
van. Dit heeft ook te maken met het verschil in
opleidingsniveau van makers uit de beide genres.
De kunstvakacademies richten zich nog te zeer op
high culture. Ook zou het genre kritischer naar de
eigen positie en kwaliteit moeten kijken.
• De productiehuizen moeten de makers volgen. Zij
moeten talent opsporen en stimuleren. Het is de
taak van het huis om makers te confronteren met
nieuwe talen en andersom. Binnen het gezelschap
moeten makers meer mogelijkheden tot ontwikkeling
geboden kunnen worden. De huizen zijn op dit
moment te klassiek georiënteerd. Stimuleer ook
netwerken van jonge makers.
• Inzicht in specifieke maak- en groepsprocessen
is belangrijk. Sommige producties komen
tot stand uit een conceptidee (van één maker)
maar ze kunnen ook voortkomen uit een collectief
proces waarbij meerdere talenten zijn
betrokken. Meer inzicht hierin en ruimte voor
nieuwe mogelijkheden vergroten de kansen voor
intercultureel theatertalent.
• Begin als schouwburg niet lukraak aan een
talentontwikkelingsinitiatief zoals een summerschool
maar bezin eerst op de functie/ambitie
en maatschappelijke context van de schouwburg
en zorg voor continuïteit als je begint. Zorg dat
je initiatief goed ingebed is en schakelt met het
kunstvakopleidingen en andere talentontwikkelingsinitiatieven.
• Een zichtbare presentatie is voor toptalent
een randvoorwaarde voor de doorstroom naar
theaterpodia. Creëer dus presentatiemogelijkheden
maar spits ook zelf de oren en open de
ogen voor presentaties elders.
• De setting van een opleiding, bijvoorbeeld van
Codarts (conservatorium Rotterdam), kan doorslaggevend
zijn voor het opstarten van een summerschool.
Dit door het feit dat op deze opleiding
verschillende muziektradities gelegerd zijn.
Visie op high en low culture:
• High en low culture zijn achterhaalde begrippen.
Ze gaan te veel uit van een hiërarchische
benadering (hoog is artistieker dan laag). Er
kan beter van twee genres worden gesproken:
het genre van low culture en het genre
van high culture.
• Het zelfbewustzijn van het genre low culture
moet omhoog en het traject daartoe moet
voor beoefenaars inzichtelijk en uitvoerbaar
worden gemaakt.
• Er moet sterker naar gemeenschappelijke
thema’s en raakvlakken tussen beide genres
worden gezocht.
Visie op de ontwikkeling van
hedendaags theater:
• Bepaalde randvoorwaarden zijn noodzakelijk
om nieuwe artistieke talen tot ontwikkeling te
brengen, zoals:
1. openheid naar elkaar betrachten
2. werken met mensen met verschillende
identiteiten en diverse achtergronden
3. een gemeenschappelijke noodzaak voelen
om multicultureel theater te
programmeren cq. te maken
4. veel bronnen gebruiken/breed kijken: putten
uit hoge én lage cultuur (van hiphop en
e-culture tot opera en literatuur), geen monovoor
zijn als maker maar een omnivoor
5. kritisch kijken naar de gevestigde canon,
zodat daar beweging in komt
6. ook niet-westerse literatuur als uitgangspunt
nemen, dus niet alleen Shakespeare,
maar ook Sheherazade.
• Hoe krijg je vervolgens die taal ‘over de
brug’? Ofwel, hoe geef je die nieuwe producties
een plaats op grote podia, is de volgende
vraag. Een paar adviezen:
1. begeleid makers tijdens het creatieproces;
neem niet pas contact op bij het eindproduct
2. doorbreek en wijzig het systeem van de
‘vaste’ programmeercyclus
3. stel eens een andere manier van produceren
voor: bijvoorbeeld collectief werken in
plaats van individueel (een artistiek leider met
een eigen signatuur)
4. deel de sleutel van het theater: maak
ruimte voor anderen dan de klassieke, blanke
programmeur van middelbare leeftijd.
06 HEDENDAAGS THEATER PROGRAMMEREN EN PRODUCEREN 07