Wettelijke brandveiligheidseisen aan staalconstructies 1 ... - Infosteel

Wettelijke brandveiligheidseisen aan staalconstructies
Auteur : Dr. ir. Joris H. H. Fellinger
Staalinfocentrum
1 Achtergrond
Staalconstructies zijn in België nog niet zo populair als in enkele van de ons omringende landen, zoals Engeland, Nederland
en Luxemburg. Dat is jammer want staal biedt de perfecte vormvrijheid aan de architect om flexibel en kosteneffectief te
bouwen en transparante en esthetische gebouwen te ontwerpen.
Een van de belangrijkste obstakels in het toepassen van staal is de onoverzichtelijkheid van de wetgeving op het gebied van
brandveiligheid en de onzekerheid over de kosten van maatregelen om tot een brandveilige staalconstructie te komen. Sinds
de grote brand in de Innovation, zie Figuur 1, is er in België sterke aandacht voor de brandveiligheid van gebouwen. Deze
ramp kostte het leven aan meer dan 300 mensen en is daarmee de meest dramatische warenhuisbrand van Europa.
Sindsdien is de wet- en regelgeving in België op het gebied van de brandveiligheid sterk aangescherpt. De eisen aan de
brandveiligheid van gebouwen zijn wettelijk vastgelegd. Dit in tegenstelling tot andere belastinggevallen zoals sneeuw en
storm, waarvoor de ontwerper de vrijheid heeft zijn of haar eigen inzicht te gebruiken om tot een veilig gebouw te komen.
Dit betekent niet dat een ontwerper een ondeugdelijk gebouw mag maken, maar de kwaliteit van het ontwerp moet na een
eventueel falen via het privaatrecht worden beoordeeld.
Figuur 1: Foto van de brand in het INNO complex in Brussel op 22 mei 1967.
In dit artikel wordt ingegaan op de wet- en regelgeving in België op het gebied van de brandveiligheid in het algemeen en die
van staalconstructies in het bijzonder. Brandveiligheid is in België gereguleerd op meerdere bestuurlijke niveaus. Deze zullen
een voor een worden behandeld en de overeenkomsten en verschillen zullen worden aangegeven voor zover het relevant is
voor de brandweerstand van staalconstructies.
2 Wetgevend kader
In België is de regelgeving ten aanzien van brandveiligheid verdeeld over meerdere bestuurslagen te weten:
• de Europese Unie
• de federale overheid;
• de gewestelijke overheden en de gemeenschappen;
• de gemeenten.
De provincies zijn op het gebied van de brandveiligheid van minder belang en worden verder niet behandeld. Ter illustratie is
de globale verdeling van de bevoegdheden in Figuur 2 weergegeven.
September 2007 Pagina 1/ 16

Wettelijke brandveiligheidseisen aan staalconstructies
Auteur: Dr. ir. Joris H. H. Fellinger
Figuur 2: Beknopt overzicht 1 van de bevoegdheden voor brandveiligheid in België.
2.1 Europese regelgeving
De regelgeving moet aansluiten op de Europese bouwproductenrichtlijn van 1988, ook wel de CPD of Constructions Product
Directive 2 genoemd. Deze richtlijn heeft tot doel de wet- en regelgeving van de lidstaten te harmoniseren voor
bouwproducten. De richtlijn staat daarmee in dienst van doel van het verdrag van Rome om vrij verkeer van diensten en
producten te realiseren tussen de lidstaten van de Europese Unie.
De invoering van de CPD in België is op federaal niveau vastgelegd in een Koninklijk Besluit 3 (KB) van 1998 dat is opgesteld
door het Ministerie van Economische Zaken op basis van de wet 4 van 1996 tot uitvoering van de CPD.
In de CPD zijn zes fundamentele voorschriften geformuleerd waaraan bouwproducten moeten voldoen, afhankelijk van hun
toepassing. Deze zijn:
• mechanische sterkte en stabiliteit
• brandveiligheid
• hygiëne, gezondheid en milieu
• gebruiksveiligheid
• geluidshinder
• energiebesparing en warmtebehoud
Deze fundamentele voorschriften zijn de basis om bouwproducten te klasseren. Lidstaten van de EU mogen enkel deze
klassen gebruiken om de prestaties van bouwproducten te beoordelen zodat nieuwkomers op de markt niet op oneigenlijke
wijze kunnen worden geweerd. Een lidstaat mag dus geen prestatie eisen, die niet met een geharmoniseerde Europese
bepalingmethode kan worden aangetoond. Ook kunnen geharmoniseerde Europese beproevings- en bepalingsmethoden
zoals de Eurocodes, worden erkend voor de toetsing aan de voorschriften. Aan de lidstaten blijft wel het recht voorbehouden
om het gewenste veiligheidsniveau zelf te bepalen. Dit betekent dat lidstaten zelf mogen bepalen welke fundamentele
voorschriften relevant zijn voor bepaalde toepassingen. Ook mogen de fundamentele voorschriften per land worden
gepreciseerd. De eisen aan bijvoorbeeld de brandweerstand van de structurele elementen mogen dus op nationaal niveau
worden bepaald mits deze eisen zijn geformuleerd in termen die passen binnen het geharmoniseerde kader van de Europese
beproevingsnormen en bepalingsmethoden.
Het fundamentele voorschrift “brandveiligheid” is uitgewerkt tot een vijftal nadere eisen:
• dat het draagvermogen van het bouwwerk gedurende een bepaalde tijd behouden blijft;
• dat het ontstaan en de ontwikkeling van vuur en rook binnen het bouwwerk zelf beperkt blijft;
• dat de uitbreiding van de brand naar belendende bouwwerken beperkt blijft;
September 2007 Pagina 2/ 16

Wettelijke brandveiligheidseisen aan staalconstructies
Auteur: Dr. ir. Joris H. H. Fellinger
• dat de bewoners het bouwwerk kunnen verlaten of anderszins in veiligheid kunnen worden gebracht;
• dat de veiligheid van de hulpploegen in acht wordt genomen.
Het behoud van het draagvermogen is voor staalconstructies de meest relevante eis. In het interpretatiedocument 5 bij het
fundamentele voorschrift brandveiligheid is verder uitgelegd waarom er eisen aan het draagvermogen worden gesteld: De
stabiliteit van de structurele elementen van een constructie is nodig:
• om de veiligheid aan de gebruikers te bieden gedurende de tijd dat zij verondersteld worden nog in het gebouw
aanwezig te zijn;
• om de veiligheid van de hulpverleners en brandweer te verhogen;
• om ongevallen te voorkomen ten gevolge van bezwijken van het gebouw;
• om te zorgen dat de bouwproducten die een rol spelen in de brandveiligheid (zoals sprinklers) gedurende de
benodigde tijd hun functie kunnen vervullen.
De gevraagde periode van brandweerstand hangt dus af van het doel van de wetgever. Het interpretatie document noemt
een aantal voorbeelden:
• geen eis aan de brandweerstand waar de vuurbelasting is laag of waar de consequenties van bezwijken
aanvaardbaar zijn;
• een brandweerstand gelijk aan een beperkte tijdsduur, welke overeenkomt met een veilige evacuatie van de
gebruikers en de interventie van de brandweer;
• een brandweerstand gelijk aan de duur van de brand uitgaande dat alle brandbare materialen verbranden in het
compartiment zonder te rekenen op een verkorting van de brandduur door ingrijpen van de brandweer.
Welke tijd het draagvermogen behouden moet blijven is dus niet gedefinieerd in de CPD. Dit wordt per lidstaat verder
uitgewerkt.
Een uitzondering hierop vormen de hotels. Hiervoor heeft de Raad in 1986 een aanbeveling 6 uitgebracht aan alle lidstaten
van de EU om eisen te stellen aan de brandveiligheid van hotels met specifieke eisen aan de brandweerstand van de
constructie.
2.2 Federale regelgeving
Op het niveau van de federale overheid is de Federale Overheid Dienst (FOD) Binnenlandse Zaken bevoegd om wetgeving te
maken aangaande de veiligheid van algemene bouwconstructies, ongeacht de bestemming van het gebouw. De basis wordt
gevormd door de wet 7 op de preventie van brand en ontploffing uit 1979, licht gewijzigd in 1990 8 . In deze brandpreventiewet
is het doel van de brandpreventie in artikel 1 vastgelegd:
De brandpreventie omvat al de veiligheidsmaatregelen die tot doel hebben:
• het ontstaan van een brand te voorkomen,
• elk begin van brand op te sporen
• de uitbreiding ervan te verhinderen,
• de hulpdiensten te alarmeren
• de redding van de personen te vergemakkelijken
• de bescherming van de goederen in geval van brand te vergemakkelijken.
Tevens is in deze wet vastgelegd dat er een Hoge Raad (HR) voor beveiliging tegen brand en ontploffing moet komen welke
bij KB in 1981 is ingesteld. De werkwijze en samenstelling van de HR is sindsdien regelmatig aangepast 9 . De HR moet alle
nieuwe brandpreventie maatregelen voorstellen en de minister advies geven over ieder ontwerpbesluit.
Om dit doel te bereiken zijn eisen gesteld aan de gebouwen in het KB 10 van 1994. Dit KB is ook van toepassing op nieuwe
uitbreidingen van bestaande gebouwen. Industriegebouwen en eengezinswoningen zijn expliciet uitgesloten van dit Koninklijk
Besluit sinds de wijziging van het KB 11 in 1996. Het KB kent 5 bijlagen 12 welke ook wel de basisnormen worden genoemd.
Anders dan het woord norm doet vermoeden bevatten de basisnormen wettelijk gestelde eisen. De bijlagen zijn in 1997
vervangen en in 2003 13 zijn de bijlagen van 1997 beperkt aangepast. De 5 bijlagen zijn:
• Bijlage 1: Terminologie. Definities worden gegeven welke voor alle bijlagen geldig zijn
• Bijlage 2: Lage gebouwen. Dit zijn gebouwen lager dan 10 m hoog
• Bijlage 3: Middelhoge gebouwen. Dit zijn gebouwen van 10-25 m hoog
• Bijlage 4: Hoge gebouwen. Dit zijn gebouwen hoger dan 25 m.
• Bijlage 5: Reactie van materialen bij brand
September 2007 Pagina 3/ 16

Wettelijke brandveiligheidseisen aan staalconstructies
Auteur: Dr. ir. Joris H. H. Fellinger
De hoogte van het gebouw bepaalt dus welke bijlage van toepassing is. De hoogte wordt in bijlage 1 gedefinieerd als de
verticale afstand tussen de hoogste bouwlaag en het laagste peil van de door de brandweerwagens bruikbare wegen omheen
het gebouw, zie figuur 3.
In juni 2007 is de definitie van de brandweerstand 14 aangepast aan de beschikkingen van de EU ter uitvoering van de CPD.
Met deze wijziging is de term brandweerstand vervangen door de term brandwerendheid. Dit is het gevolg van de
overeenkomst met Nederland om in beide landen uniforme woorden te gebruiken voor dezelfde begrippen. In het vervolg
van dit artikel wordt daarom de term brandwerendheid gebruikt indien het betrekking heeft op de basisnormen. In de andere
gevallen is de term brandweerstand nog gebruikt.
Daarnaast heeft de HR in januari 2007 een nieuwe ontwerptekst voor bijlage 6 15 goedgekeurd die uitstuitend betrekking
heeft op industriegebouwen. In deze nieuwe bijlage worden in actieve maatregelen beter gevaloriseerd dan in de oude
concepttekst van 1997 die nooit is omgewerkt tot een KB. In de nieuwe bijlage 6 ligt de nadruk meer op het voorkomen van
het ontstaan van brand en het vroegtijdig ingrijpen. Hoewel de nieuwe basisnorm nog in afwachting is van de administratieve
procedure om definitief te worden bekrachtigd bij KB, wordt deze nieuwe bijlage 6 al veelvuldig toegepast in de praktijk. Er is
dan ook hard aan de tekst gewerkt door de experts van de brandweer, de overheid en de industrie om op basis van een
wetenschappelijke benadering gezamenlijk een optimum te vinden van zowel veiligheid en economie.
A
1
E s
2
3
h
E i
Figuur 3: Aanduiding van de hoogte van het gebouw h, het laagste voor
brandweerauto’s toegankelijke evacuatieniveau E i en het hoogste
evacuatieniveau E s . Indien de ruimte A uitsluitend bedoeld is als een technisch
lokaal of een niet ingerichte zolder is hoeft deze bouwlaag niet meegerekend te
worden in de bepaling van de gebouwhoogte h. De eisen aan brandwerendheid
zijn verschillend voor de structurele elementen van het dak (1), van de
bouwlagen boven E i (2) en van de bouwlagen onder E i (3).
Naast de basisnormen heeft de FOD Binnenlandse Zaken ook brandveiligheidseisen gesteld aan voetbalstadions 16 . Bovendien
is recent een besluit 17 uitgebracht over de brandveiligheid van gesloten parkeergarages. Hierin is een nieuwe definitie
opgenomen van het begrip “open parkeergarage”, welke op termijn de bestaande definitie in de basisnormen zal vervangen.
Ook de FOD Tewerkstelling en Arbeid heeft wetgeving gemaakt aangaande de brandveiligheid van gebouwen. In 1996 is de
wet 18 op het welzijn op het werk aangenomen.
Vooralsnog wijst deze wet het Algemeen Reglement voor Arbeidsbescherming 19 [ARAB] aan om de veiligheid van de
werknemers te waarborgen. Dit reglement stamt nog uit 1946 maar is sindsdien regelmatig aangepast. In artikel 52 van het
ARAB worden eisen gesteld aan de werkgever om de brandveiligheid van de gebouwen waar werknemers te werk worden
gesteld te garanderen. Kort na de brand in de INNO werd op 10 mei 1968 dit artikel 52 20 gewijzigd. De doelstellingen van de
maatregelen in het ARAB zijn - in iets andere bewoordingen - dezelfde als de die van de wet uit 1979 (zie hierboven) behalve
dat de bescherming van goederen geen expliciet doel is. Opgemerkt wordt dat ook in de uitwerking van het fundamentele
voorschrift in het interpretatiedocument bij de Europese CPD geen sprake is van een doelstelling om goederen te
beschermen.
Voor staalconstructies is het ARAB 52 van belang omdat sinds deze wijziging eisen worden gesteld aan de brandweerstand
van de bouwelementen. Lokalen worden in 3 klassen ingedeeld, afhankelijk van het brandgevaar:
• Lokalen van de eerste groep, met het hoogste brandrisico:
o Lokalen waarin een zekere hoeveelheid licht ontvlambare stoffen worden opgeslagen. De minimale
hoeveelheid hangt af van de ontvlambaarheid.
o Winkels met een oppervlak groter dan 2000 m 2 , inclusief hun opslagruimte 21 .
• Lokalen van de tweede groep, met een minder hoog brandrisico:
o Lokalen waarin ook ontvlambare stoffen worden opgeslagen of aangewend maar in kleinere hoeveelheden
dan voor de eerste groep of de materialen zijn in mindere mate ontvlambaar.
• Lokalen van de derde groep, met het laagste brandrisico, zijn de overige lokalen.
September 2007 Pagina 4/ 16

Wettelijke brandveiligheidseisen aan staalconstructies
Auteur: Dr. ir. Joris H. H. Fellinger
Daarnaast wijst de wet op het welzijn op het werk uit 1996 een serie aan KB’s aan die de Codex over het welzijn op het werk
worden genoemd. Voor de eisen aan de brandweerstand van de constructie wordt in de Codex voornamelijk verwezen naar
het ARAB. Het is de bedoeling dat het ARAB op termijn door een KB in de Codex wordt vervangen.
De FOD Volksgezondheid heeft in 1963 specifieke wetgeving op het gebied van ziekenhuizen uitgevaardigd, die daarna
regelmatig is aangepast. In 1987 is deze wet gecoördineerd tot een nieuwe tekst 22 die alle wijzigingen bevat. In 1979 is op
basis van deze wet een KB 23 uitgevaardigd met regels voor de beveiliging tegen brand en paniek in ziekenhuizen. Ook deze
voorschriften bevatten beknopte eisen aan de brandweerstand van structurele elementen, die specifiek gelden voor
ziekenhuizen.
Tot slot brengt het NBN normen uit met brandveiligheidsvoorschriften voor specifieke gebouwen, die dateren van voor de
basisnormen:
• NBN S21-201: 1980 Brandbeveiliging in de gebouwen – Terminologie
• NBN S21-202: 1980 Brandbeveiliging in de gebouwen –
Hoge en middelhoge gebouwen – Algemene eisen (met erratum: 1984)
• NBN S21-203: 1980 Brandbeveiliging in de gebouwen –
Reactie bij brand van de materialen – Hoge en middelhoge gebouwen
• NBN S21-204: 1982 Brandbeveiliging van de gebouwen –
Schoolgebouwen – Algemene eisen en reactie bij brand
• NBN S21-205: 1992 Brandbeveiliging van de gebouwen –
Hotels en gelijkaardige inrichtingen - Algemene eisen
Op zich is het naleven van een norm niet verplicht. Een NBN norm geeft slechts de regels van goed vakmanschap weer Een
norm wordt wel verplicht indien dit door afdwingbare regelgeving zo wordt voorgeschreven. Bovenstaande normen uit de S21
serie zijn niet aangewezen door een bindende regelgeving en bovendien grotendeels vervangen door de basisnormen. Maar
het deel voor scholen en voor hotels worden soms als door ontwerpers of de brandweer als aanvulling op de basisnormen
gebruikt.
2.3 Regelgeving van de gewesten en gemeenschappen
Het Vlaams, Waals en Brussels hoofdstedelijk gewest zijn in hoofdzaak bevoegd voor territoriale aangelegenheden zoals
ruimtelijke ordening en milieu. Zo geldt in Vlaanderen het Vlarem, waarin voor enkele bijzondere inrichtingen aanvullende
brandeisen aan de constructie worden gesteld. In Wallonië zijn vergelijkbare decreten uitgevaardigd voor bijvoorbeeld de
opslagplaatsen van LPG.
De Vlaamse, Franse en Duitstalige gemeenschappen zijn volgens de grondwet bevoegd regelgeving uit te vaardigen voor
persoonsgebonden aangelegenheden, dus bijvoorbeeld over de veiligheid van personen in gebouwen met een specifieke
bestemming. In Brussel mogen de inwoners niet verplicht worden een keuze te maken tussen één van beide
gemeenschappen om in aanmerking te komen voor de diensten van deze gemeenschap. Daarom houden de decreten van de
Vlaamse Gemeenschap en de Franse Gemeenschap in Brussel geen verband met personen, maar alleen met de instellingen
die, gezien de werkzaamheden of inrichting, kunnen worden beschouwd als uitsluitend behorend tot één van beide
gemeenschappen. Dit zijn zowel privaatrechtelijke instellingen (VZW's e.d.) als overheidsdiensten die zich bezighouden met
gemeenschapsaangelegenheden. Deze gemeenschappelijke zaken worden in Brussel behartigd door de Franse (COCOF),
Vlaamse (VGC) en gemeenschappelijke gemeenschapscommissie (GGC). De GGC is niet alleen bevoegd regelgeving in het
Brussels hoofdstedelijk gewest op te stellen voor gemeenschapsaangelegenheden in verband met instellingen maar ook in
verband met personen.
De Vlaamse regering vertegenwoordigt zowel het Vlaams gewest als de Vlaamse gemeenschap. Het Waals gewest en de
COCOF hebben op een aantal terreinen dezelfde wetgevende bevoegdheden gekregen als de Franse gemeenschap.
Voor woningen is er geen aanvullende regelgeving voor de structurele elementen. In alle gewesten is wel regelgeving voor
rookmelders in woningen gemaakt. In Vlaanderen worden rookmelders gesubsidieerd, in Wallonië zijn ze verplicht en in
Brussel zijn ze alleen verplicht in verhuurde woningen.
Voor rusthuizen voor bejaarden is er in alle regio’s aanvullende regelgeving opgenomen. De Vlaamse 24 en Franse 25
gemeenschap en verwijzen direct naar de veiligheidsnormen bij het KB 26 over rusthuizen van 1974. Dit KB is hiermee van
September 2007 Pagina 5/ 16

Wettelijke brandveiligheidseisen aan staalconstructies
Auteur: Dr. ir. Joris H. H. Fellinger
toepassing in Vlaanderen en Brussel. Het Waalse gewest 27 heeft gebruik makend van de bevoegdheid van de Franse
Gemeenschap om over deze persoonsgebonden aangelegenheid te beslissen, dit besluit opgeheven en in plaats daarvan een
bijlage opgenomen bij een besluit rond de veiligheidnormen voor rustoorden. Voor de brandweerstand zijn er geen
veranderingen t.o.v. het KB van 1974. Ook Duitstalige gemeenschap 28 heeft haar regelgeving op dit oude KB gebaseerd. De
Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie heeft een besluit genomen rond de veiligheid van rustoorden zonder
aanvullende brandeisen te stellen.
Voor logiesverstrekkende gebouwen hebben de Vlaamse regering 29 , en de Franse 30 en Duitstalige gemeenschap 31 min of
meer identieke aanvullende eisen gesteld ten opzichte van de basisnormen aan de compartimentsgrootte en de
brandweerstand van de structurele elementen. Net als voor rusthuizen heeft het Waalse gewest 32 de voorschriften voor
logiesgebouwen voor Wallonië opgeheven. Ze verwijst slechts nog naar de basisnormen. Het besluit van de Franse
gemeenschap is dus alleen nog geldig in Brussel.
De Vlaamse regering heeft verder nog aanvullende regelgeving voor minicrèches 33 , kinderdagverblijven 34 en buitenschoolse
opvang 35 .
2.4 Gemeentelijke eisen
De gemeenteraad mag aanvullende verordeningen uitvaardigen voor brandpreventie. Het voert te ver om hier de
gemeentelijke voorschriften verder te behandelen omdat elke gemeente haar eigen verordeningen kan stellen.
3 Eisen aan de constructie
3.1 Doelstelling
De eisen aan de brandwerendheid van de constructie volgen uit de doelstellingen voor brandpreventie. Om branduitbreiding
te voorkomen en de afmeting van de brand te beperken zodat het redden van personen en beschermen van goederen wordt
vergemakkelijkt, worden gebouwen ingedeeld in brandcompartimenten met een beperkte maximale afmeting. De omhullende
wanden en vloeren van de compartimenten moeten in een zekere mate in staat zijn de brand tegen te houden zodat de
brand beperkt blijft tot 1 compartiment. Bouwconstructies kunnen in geval van brand een dragende functie en/of scheidende
functie hebben. Niet-dragende wanden die onderdeel uitmaken van de compartimentscheiding dragen alleen zichzelf en
hebben alleen een scheidende functie. Wanden en vloeren die onderdeel van de compartimentscheiding uitmaken en niet
alleen zichzelf maar ook andere constructieonderdelen dragen of bijdragen aan de stabiliteit van het gebouw, hebben zowel
een dragende als een scheidende functie. Kolommen en balken hebben alleen een dragende functie. Niet-dragende wanden
of vloeren, welke bovendien niet fungeren als grens van een brandcompartiment, hebben geen enkele functie in het geval
van brand.
3.2 Definitie brandwerendheid
Zoals eerder vermeld is de term brandwerendheid in de basisnormen recent vervangen door de term brandwerendheid.
Bovendien is de definitie in 2007 14 lichtjes aangepast om aan te sluiten bij de CPD. De brandwerendheid is in de basisnormen
gedefinieerd als het vermogen van een bouwelement om gedurende een bepaalde tijdsduur te voldoen aan de voor de
standaardproef voor de brandwerendheid gespecificeerde criteria ten aanzien van de dragende functie, de vlamdichtheid
en/of thermische isolatie. De brandwerendheid wordt uitgedrukt volgens het klasseringsysteem van de Europese beschikking
2000/367/EG 36 met een symbool gevolgd door de tijd in minuten (15, 20, 30, 45, 60, 90, 120, 180, 240 of 360 minuten) voor
elk toetsingscriterium in de beproevingsnorm. In België worden alleen eisen van 30,60 of 120 minuten gesteld.
Voor de dragende functie wordt alleen gekeken naar het eventueel bezwijken van de constructie, aangeduid met het symbool
R, bijvoorbeeld R60. De scheidende functie wordt bepaald door de criteria van thermische isolatie, aangeduid met het
symbool I, en integriteit, aangeduid met E. Het criterium voor thermische isolatie is een beperkte temperatuurstijging aan de
niet aan brand blootgestelde zijde van het brandscheidende element van 140 °C gemiddeld en 180 °C maximaal. Voor
integriteit wordt gekeken naar het doorslaan van vlammen of ontbrandbare gassen. Dit is voornamelijk voor deuren een
relevant criterium. Een product dat zowel een dragende als scheidende functie bezit wordt op alle drie deze criteria
beoordeeld en behaalt bijvoorbeeld een REI60. Maar het kan voor elk van de criteria een verschillende brandwerendheid
bezitten, bijvoorbeeld R60 en EI30.
September 2007 Pagina 6/ 16

Wettelijke brandveiligheidseisen aan staalconstructies
Auteur: Dr. ir. Joris H. H. Fellinger
In het ARAB, de KB’s voor ziekenhuizen en rustoorden en de NBN S21-204 voor scholen wordt nog met de oude definitie van
de brandweerstand volgens de NBN 713.020 37 gewerkt, uitgedrukt met het symbool Rf en de tijd in uren. Het begrip Rf kan
men vergelijken met het Europese begrip REI voor constructies met een dragende en scheidende functie, met R voor
constructies met alleen een dragende functie, en met EI of E voor constructies met alleen een scheidende functie. Het is
echter wel zo dat er kleine verschillen zitten tussen de Europese beproevingsnormen en de NBN 713.020. In specifieke
gevallen kunnen deze kleine verschillen leiden tot een aanzienlijk verschil in de brandwerendheid. Voor de dragende functie
van staalconstructies zijn de verschillen in de brandwerendheid tussen de Europese en Belgische aanpak echter minimaal.
3.3 Definitie structurele elementen
Het toepassingsgebied van de eisen aan de brandwerendheid zoals deze worden gesteld door de basisnormen en het ARAB
lopen min of meer synchroon. Het ARAB stelt eisen aan de brandweerstand van bouwelementen en maakt een opsomming
van bouwelementen: kolommen, en balken van het geraamte, muren, wanden, vloeren, zolderingen, valse zolderingen,
trappen en deuren. De basisnormen spreken van eisen aan de structurele elementen. Dit zijn de bouwelementen die de
stabiliteit van het geheel of van een gedeelte van het gebouw verzekeren (zoals kolommen, dragende wanden, hoofdbalken,
afgewerkte vloeren en andere essentiële delen die het geraamte of skelet van het gebouw vormen) en die bij bezwijken
aanleiding geven tot voortschrijdende instorting. Voortschrijdende instorting treedt op indien het bezwijken van de
constructie onderdeel aanleiding geeft tot bezwijken van onderdelen van het gebouw die zich niet bevinden in de
onmiddellijke omgeving van het beschouwde onderdeel en indien de draagkracht van het overblijvende bouwwerk
onvoldoende is om de optredende belasting te dragen. Daarnaast stellen de basisnormen specifieke eisen aan plafonds, valse
plafonds, trappen en deuren.
De definitie van de structurele elementen laat ruimte voor interpretatie. Wanneer praat men over voortschrijdende instorting,
dus wat is de niet onmiddellijke omgeving van een constructieonderdeel. Een vloer die bij bezwijken geen andere
bouwconstructies doet bezwijken, is duidelijk geen structureel element. Maar is een ligger die alleen die vloer draagt en die
bij bezwijken ook geen andere bouwconstructies doet bezwijken dat dan ook niet? In andere landen komt men de term
voortschrijdende instorting of progressive collapse ook tegen. Zo is in Nederland vastgelegd in de regelgeving dat de
structurele elementen díe elementen zijn die bij bezwijken leiden tot bezwijken van een bouwconstructie in een ander
brandcompartiment. Immers, andere brandcompartimenten dan het compartiment waarin de brand woedt, mogen niet
beschadigd raken omdat hier mogelijk nog overlevenden aanwezig zijn en de brandweer van hieruit haar bluswerkzaamheden
moet kunnen uitvoeren. In het compartiment van de brand zelf, is de noodzaak om bezwijken te voorkomen niet erg groot.
Immers, de brandcondities zijn volstrekt onleefbaar voor zowel brandweer als gebruikers van het gebouw op het moment dat
de constructie gaat bezwijken. Belangrijk is wel dat het compartiment waarin de brand woedt niet mag bezwijken door een
lokale brand nog voordat vlamoverslag heeft plaatsgevonden, omdat dan de brandweer in het compartiment aanwezig kan
zijn juist om de lokale brand te bestrijden.
In de huidige ontwerptekst voor de nieuwe bijlage 6 voor industriegebouwen wordt deze filosofie tot op zekere hoogte
gehanteerd. De dragende structuren worden in bijlage 6 als volgt onderverdeeld:
• Structurele elementen van type I: De elementen die bij bezwijken aanleiding geven tot een voortschrijdende
instorting die zich kan uitstrekken over de compartimentsgrenzen heen of die aanleiding geeft tot de beschadiging
van de compartimentswanden. In Bijlage 6 gelden hiervoor de zwaarste eisen.
• Structurele elementen van type II: De elementen die bij bezwijken weliswaar aanleiding geven tot een
voortschrijdende instorting, maar niet over de compartimentsgrenzen heen. In Bijlage 6 gelden hiervoor lichtere
eisen.
• Niet-structurele dragende elementen: Dragende bouwelementen die geen structurele elementen zijn omdat ze
geen aanleiding geven tot een voortschrijdende instorting bvb. gevelelementen of dragende elementen van de
dakstructuur die bij bezwijken geen aanleiding geven tot bezwijken van de rest van de dakconstructie. Hiervoor
gelden geen eisen.
Deze definitie van structurele elementen zal worden opgenomen in Bijlage 1: Terminologie. Voor de lage, middelhoge en
hoge gebouwen (bijlage 2, 3 en 4) worden de eisen aan de structurele elementen nog niet onderverdeeld in type I en II. De
eisen in deze bijlagen gelden nog voor beide typen. Op termijn is het de bedoeling de eisen in deze bijlagen ook te
differentiëren naar het type.
September 2007 Pagina 7/ 16

Wettelijke brandveiligheidseisen aan staalconstructies
Auteur: Dr. ir. Joris H. H. Fellinger
Het onderscheid tussen structurele elementen van type I en II is helder maar hangt in de praktijk af van het constructieve
systeem. Dit is inzichtelijk te maken aan de hand van een vergelijking tussen twee industriële hallen, beiden bestaande uit
twee brandcompartimenten gescheiden door een brandmuur:
• Een gebouw met maar één windverband: Een brand in het compartiment met het windverband kan het windverband
doen bezwijken. Hierdoor verliest het andere compartiment de horizontale stabiliteit bezwijkt dit compartiment ook.
Bezwijken van het windverband leidt dus tot voortschrijdende instorting over de compartimentsgrens heen. Het
windverband valt in type I.
• Hetzelfde gebouw maar met twee windverbanden, één in elk van de compartimenten: Een brand in een van de
compartimenten kan maar één windverband doen bezwijken. Het andere compartiment behoudt zijn horizontale
stabiliteit dankzij het andere windverband. Bezwijken van een windverband leidt dus niet tot voortschrijdende
instorting over de compartimentsgrens heen. Beide windverbanden zijn dus structurele elementen van type II of
niet-structurele dragende elementen.
Om de horizontale krachten van de wind naar het windverband te brengen zijn de gordingen en de portalen nodig. In het
geval er maar één windverband is, zijn de portalen en gordingen die de horizontale krachten overbrengen dus ook van type I.
In het geval de brand in het andere compartiment heerst, leidt bezwijken van de portalen niet tot bezwijken van het
compartiment met het windverband. Deze portalen en gordingen zijn dus allemaal structurele elementen van type II of niet
structurele dragende elementen.
brandmuur
Type I
Type II – niet-structureel
Figuur 4: Voorbeeld van een hal waarbij het constructieve systeem bepaalt tot welke type de verschillende
constructieonderdelen behoren.
Het onderscheid tussen de structurele elementen van type II en de niet-structurele dragende elementen is niet eenvoudig te
maken. Het begrip voortschrijdende instorting zou hiervoor toch nader moeten worden gedefinieerd in de regelgeving. In de
praktijk kan men de keuze per element maken op basis van de inschatting dat bezwijken van een element door een lokale
brand leidt tot bezwijken van een ander deel binnen het compartiment op een zodanige afstand van de lokale brand dat daar
mogelijk op het moment van bezwijken een brandweerploeg bezig is met haar bluswerkzaamheden. Om dit scenario te
voorkomen, moeten deze elementen worden beschouwd als een type II element, bijvoorbeeld de portalen. Als het bezwijken
van bijvoorbeeld gordingen of dakplaten boven een lokale brand geen gevaar voor de brandweer oplevert, kunnen zij
beschouwd worden als een niet structureel dragend element.
3.4 Eisen aan de brandwerendheid
3.4.1 Algemeen
De eisen aan de structurele elementen en de compartimentgrootte zijn samengevat in tabel 1 en in tabel 2 voor de
industriegebouwen. De Hoge Raad heeft een voorstel gereed om de Rf waarden in de basisnormen te vervangen in REI
waarden. Voor de structurele elementen betekent dit dat de Rf waarde wordt omgezet tot de R waarde. De eisen uit de
andere regelgeving zijn alleen genoemd voor zover dit verzwaringen geeft op het KB.
September 2007 Pagina 8/ 16

Wettelijke brandveiligheidseisen aan staalconstructies
Auteur: Dr. ir. Joris H. H. Fellinger
Naast eisen aan de structurele elementen worden eisen gesteld aan de brandwerendheid van wanden en vloeren tussen
allerlei verschillende typen lokalen zoals technische lokalen, schachten en trappen. Het voert te ver deze hier uitputtend te
behandelen. In de regel zijn de eisen gelijk aan of lichter dan de eisen aan de structurele elementen.
Tabel 1: Beknopt overzicht van eisen aan de brandwerendheid van structurele elementen. Voor de
basisnormen zijn alle waarden gegeven. Voor de andere besluiten, decreten en normen zijn alleen de
verzwaringen ten opzichte van de basisnormen gegeven.
Gebruik van het Nadere aanduiding
Compartiment Rf eis structurele elementen (Europese R-waarde)
gebouw
grootte [m 2 ] dak bovengronds ondergronds
Aantal bovengrondse bouwlagen 1) 1 2 3 > 3 1 2 3 > 3
Algemeen:
h < 10 m, open parkings 2) - - - - - - - - - -
Basisnormen
h < 10 m 2500 3) Rf ½ Rf ½ Rf 1 Rf 1 Rf 1 Rf 1 Rf 1 Rf 1 Rf 1
10 m ≤ h ≤ 25 m 2500 Rf 1 Rf 1 Rf 1 Rf 1 Rf 1 Rf 2 Rf 2 Rf 2 Rf 2
h > 25 m 2500 Rf 2 Rf 2 Rf 2 Rf 2 Rf 2 Rf 2 Rf 2 Rf 2 Rf 2
Arbeidsplaatsen ARAB 52: 1 e / 2 e groep - Rf 2 Rf 2 Rf 2 Rf 2
Ziekenhuizen 4) KB 06-11-1974 Rf 2 Rf 2 Rf 2 Rf 2 Rf 2 Rf 2 Rf 2 Rf 2 Rf 2
Rustoorden Alle gewesten / gemeenschappen 1250 5) Rf 1 Rf 1 Rf 2 Rf 2 Rf 2 Rf 2
Scholen NBN S21-204
Logiesgebouwen Vlaamse gemeenschap + Brussel 1250
Kinderdagverblijven Vlaamse gemeenschap 750 Rf 1
Buitenschoolse opvang Vlaamse gemeenschap Rf 1 Rf 1
Minicrèches
Vlaamse gemeenschap
1)
Bouwlaag conform definitie 1.11 uit bijlage 1 van de basisnormen: Bedoeld wordt de ruimte tussen een vloer en het daarboven liggend
plafond. De bouwlagen gelegen onder het niveau E i zijn kelderverdiepingen en komen niet in aanmerking voor het bepalen van het
aantal bouwlagen van een gebouw.
2)
Afgewerkte vloeren Rf 1 uur (REI60).
3)
Voor gebouwen met 1 bouwlaag mag de compartimentgrootte 3500 m 2 bereiken en met RWA en sprinkler nog meer.
4)
Afgewerkte vloeren Rf 1 uur voor gebouwen die voldoen aan h < 25 m.
5)
In het Franstalig Brussel moet bovendien per 50 bedden worden gecompartimenteerd. In Wallonië en de Duitstalige gemeenschap moet
subcompartimenten (met lagere Rf eisen) worden gemaakt per 20 bedden.
Om branduitbreiding via de buitenlucht te voorkomen worden eisen aan de gevels gesteld in functie van de afstand van de
gevel tot de gevel van het naastgelegen gebouw. Voor gevels geldt een Rf 1 uur voor die delen die binnen 8 m tegenover
een andere gevel staan of waarvoor de kortste afstand naar een andere gevel haaks erop minder dan 1 m is. In hoge en
middelhoge gebouwen worden minimale eisen aan de afmetingen van de borstwering gesteld om uitbreiding naar een hogere
verdieping te voorkomen.
Tot slot wordt opgemerkt dat in de basisnormen voor plafonds onderscheid gemaakt tussen plafonds die alleen een stabiliteit
moeten bezitten en plafonds die een volledige brandweerstand Rf moeten bezitten. Van valse plafonds wordt een stabiliteit
geëist van ½ uur. Voor plafonds met een Rf eis geldt dat het plafond bijdraagt aan de brandweerstand van de vloer of het
dak erboven. In Europees verband wordt een plafond juist op deze bijdrage aan de brandwerendheid beoordeeld. In de
Europese proef wordt een plafond dan ook altijd in combinatie met de vloer beproefd, en uiteindelijk slechts beoordeeld of de
vloer bezwijkt.
3.4.2 Industriegebouwen
Industriegebouwen kennen een zeer grote diversiteit in aard van industriële activiteiten. Ze worden in bijlage 1 gedefinieerd
als gebouwen bestemd voor:
• de bewerking en verwerking van grondstoffen en (half)afgewerkte producten;
• de opslag, overslag en distributie van grondstoffen en (half)afgewerkte producten;
• het kweken en opslaan van gewassen;
• het kweken en houden van dieren.
In bijlage 6 worden zwaardere eisen gesteld aan productieruimte dan aan een opslagplaats. Een opslagplaats is gedefinieerd
als een overdekt geheel, dat hoofdzakelijk gebruikt wordt voor de opslag, overslag en/of distributie van goederen zowel voor
September 2007 Pagina 9/ 16

Wettelijke brandveiligheidseisen aan staalconstructies
Auteur: Dr. ir. Joris H. H. Fellinger
korte als lange tijd, bestaande uit één of meerdere gebouwen met de eventueel daaraan verbonden luifels en / of bijhorende
constructies. Het onderscheid tussen opslagplaatsen en productiehallen wordt gemaakt om rekening te houden met het
beperkte aantal ontstekingsbronnen in opslagplaatsen.
De structurele elementen van type II mogen niet bezwijken binnen een tijd bepaald met de methode van de equivalente
tijdsduur t e,d volgens de Eurocode EN 1991-1-2:2002 38 . In deze methode wordt de brand in het brandcompartiment vertaald
naar een standaard brandproef met een tijdsduur die leidt tot een vergelijkbaar thermische belasting op de constructie. De
brandbelasting, zijnde de hoeveelheid brandbaar materiaal in het brandcompartiment uitgedrukt in kg’s vurenhout per m 2 of
in MJ/m 2 speelt in deze methode een belangrijke rol. De karakteristieke waarde van de brandbelasting is afhankelijk van het
gebruik van het gebouw. In een opslagplaats voor stalen balken zal er veel minder brandbaar materiaal zijn dan in een
houtopslag. Binnen de HR zijn tabellen in omloop met richtwaarden voor de karakteristieke waarden in functie van het
gebruik.
Tabel 2: De eisen aan de brandwerendheid en de toelaatbare grootte van compartimenten in
industriegebouwen van één bouwlaag.
Type Klasse Rekenwaarde van Bereikbaarheid
Structuur
Type I
Structuur type II
Geen sprinklers Sprinklers
gebouw
de brandbelasting voor brandweer
Geen R R30 Geen R R30
[MJ/m 2 ]
bepaald
bepaald
A q fi,d ≤ 350 R60 25000 150000
Normaal 5000
B 350 < q fi,d ≤ 900
R120
Productie
Verbeterd
8000
10000 40000 60000
C q fi,d > 900
Normaal 2000 7000
R120
5000
Verbeterd
3200
11200
30000
Opslag C q fi,d > 900
Normaal 5000 12500
R120
Verbeterd
8000 20000
30000
De rekenwaarde van de brandbelasting is gelijk aan de karakteristieke brandbelasting, aangepast aan de kans op brand,
zoals dat wordt beïnvloed door bijvoorbeeld sprinklers en de grootte van het compartiment, en de toelaatbare kans op
bezwijken van de constructie. Omdat de structurele elementen van type II een geringere rol spelen op de veiligheid dan de
structurele elementen van type I, wordt voor de structurele elementen van type II een grotere faalkans geaccepteerd dan
voor de elementen van type I, 10 -3 per jaar in plaats van 1,3·10 -6 per jaar. In tabel 2 is de toelaatbare grootte van
brandcompartimenten gegeven voor industriegebouwen in functie van de aanwezigheid van sprinklers en de
brandwerendheid van de structurele elementen.
De toelaatbare compartimentsgrootte mag met 60 % worden vergroot indien het compartiment een verbeterde
bereikbaarheid heeft voor de brandweer. Een verbeterde bereikbaarheid betekent dat het terrein bereikbaar is langs twee
onafhankelijke toegangswegen welke onderling met een brandweerweg zijn verbonden en dat de helft van de wanden van
het compartiment buitenwanden zijn die voor de brandweer bereikbaar zijn. Deze vergroting is in tabel 2 reeds opgenomen.
In Bijlage 6 is verder een eis gesteld aan tussenvloeren van R30. Ook zijn er eisen gesteld aan de gevel van EI60 of aan de
minimale afstand tussen industriegebouwen in functie van de openingen in de gevel zonder brandwerendheid. Voor een
gevel zonder EI60 is een afstand vereist van 16 m tot het naastgelegen gebouw. Maar wanneer deze gebouwen op
verschillende percelen liggen behorende bij verschillende gebruikers, dan is enkel de afstand tot de perceelgrens van belang.
Deze afstand bedraagt de helft van de tussenafstand tussen het industriegebouw en een denkbeeldig identiek
industriegebouw dat om de perceelsgrens gespiegeld is. Als het gebouw is gesprinklerd mogen de afstanden worden
gehalveerd.
Daarnaast moet het risico worden beperkt dat de gevel naar buiten toe bezwijkt om de veiligheid van de brandweer te
vergroten. Staalconstructies kunnen uitstekend aan deze eis voldoen.
September 2007 Pagina 10/ 16

Wettelijke brandveiligheidseisen aan staalconstructies
Auteur: Dr. ir. Joris H. H. Fellinger
4 Bepalingsmethoden
4.1 Overzicht
Nadat de eisen zijn vastgesteld voor de constructie moet de brandwerendheid van de constructie worden bepaald. Volgens
de basisnormen moet de brandwerendheid op een van de volgende manieren worden aangetoond:
• door de CE markering;
• door een classificatierapport voor de desbetreffende toepassing opgemaakt door een labo of certificatieorganisme
dat aan bepaalde welomschreven voorwaarden voldoet; Dit rapport is gebaseerd op
o ofwel een of meerdere proeven volgens de relevante Europese norm;
o ofwel een of meerdere proeven volgens de NBN 713.020;
o ofwel een of meerdere proeven volgens een buitenlandse norm die een gelijkwaardige graad van
bescherming garandeert;
o ofwel een analyse van beproevingsresultaten.
• door de informatie bij een BENOR- en/of ATG-goedkeuring, of door een gelijkwaardige beoordeling aanvaard in een
andere lidstaat van de Europese Unie of in een ander land dat deel uitmaakt van de Europese Economische Ruimte.
• door een berekeningsnota uitgewerkt volgens een methode goedgekeurd door de Minister van Binnenlandse Zaken,
volgens de procedure en de voorwaarden die hij vastlegt;
4.2 Brandproeven
Een brandproef bestaat uit het plaatsen van een proefstuk op ware grootte voor een oven in een laboratorium. In België zijn
twee erkende laboratoria beschikbaar, bij de universiteit van Gent en bij de universiteit van Luik. Het lab van Gent is recent
verzelfstandigd en is nu onderdeel van het internationale brandonderzoekcentrum WarringtonFireGent. In een brandproef
wordt de brand die in een gebouw is te verwachten geschematiseerd tot de standaardbrand.
Het spreekt vanzelf dat het onmogelijk is voor elke constructie een proef uit te voeren. Enerzijds zou dit veel te kostbaar zijn,
anderzijds is het technisch onuitvoerbaar omdat de ovens waarin de brandwerendheid wordt bepaald eenvoudigweg beperkte
afmetingen heeft. Wanden hoger dan 3 meter en breder dan 3-4 meter kunnen niet worden beproefd. Vloeren met
overspanningen groter dan 4-6 m kunnen ook niet worden beproefd en voor kolommen langer dan 4.5 m zijn ook geen
proefresultaten voorhanden. Dit betekent dat in de praktijk elk gebouw meerdere constructies bevat waarvan de
brandwerendheid op basis van berekeningen is aangetoond.
4.3 Berekeningen
4.3.1 Overzicht
Het is niet altijd evident dat een geschikte berekeningsmethode van de brandwerendheid bestaat. Het hangt af van het
beschouwde criterium, te weten stabiliteit, thermische isolatie of vlamdichtheid en het type constructie.
Het criterium van thermische isolatie is over het algemeen goed te berekenen, mits de constructie niet op onvoorspelbare
wijze kan desintegreren. Voor staalplaatbetonvloeren en gewone betonvloeren en wanden is het goed mogelijk de thermische
isolatie te berekenen. Ook kan de thermische isolatie van sandwichpanelen met brandwerende gipsplaten of
calciumsilicaatplaten eenvoudig worden berekend.
Maar het criterium van vlamdichtheid is veel minder voorspelbaar. Voor sommige constructies worden berekeningen gemaakt
om een proefresultaat te extrapoleren. Te denken valt bijvoorbeeld aan sandwichpanelen. De mate waarin extrapolatie
mogelijk is in Europese normen vastgelegd per type bouwelement. Vaak vereist een extrapolatie aanvullende metingen in de
proef van de vervormingen. Gelukkig is voor staalplaatbetonvloeren de vlamdichtheid dankzij de staalplaat gegarandeerd.
De mogelijkheden om een berekening te maken voor het criterium stabiliteit hangt sterk af van de manier waarop de
constructie bezwijkt. Zo zijn materialen met geringe vervormingscapaciteit en brosse bezwijkvormen zeer moeilijk te
voorspellen omdat de variaties in de thermische uitzetting en de oplegcondities van het element meestal niet nauwkeurig
bekend zijn, maar wel een zeer grote rol kunnen spelen in het bezwijkgedrag.
September 2007 Pagina 11/ 16

Wettelijke brandveiligheidseisen aan staalconstructies
Auteur: Dr. ir. Joris H. H. Fellinger
Voor staalconstructies is het gelukkig wel heel goed mogelijk de stabiliteit te berekenen omdat staal een zeer ductiel en
voorspelbaar materiaal is en de materiaaleigenschappen en bezwijkvormen goed bekend zijn. Staalconstructies kunnen grote
thermische vervormingen ondergaan zonder te bezwijken dankzij de mogelijkheid tot grote plastische vervormingen. Omdat
staalconstructies vroeger een matig imago hadden ten aanzien van de brandwerendheid is decennia lang uitgebreid
onderzoek gedaan naar het gedrag van staalconstructies bij brand. Dit heeft geleid tot een complete set van betrouwbare en
nauwkeurige methoden om de stabiliteit van staalconstructies uit te rekenen. Deze rekenmethoden zijn opgenomen in de
Europese rekennormen, de zogenaamde Eurocodes. Beproevingen vinden nauwelijks nog plaats, tenzij in het kader van een
wetenschappelijke studie om voor nieuwe constructietypes rekenmethodes op te stellen.
4.3.2 Eurocodes
Met het gereed komen van de Eurocodes is een groot aantal gestandaardiseerde Europese normen beschikbaar gekomen
met rekenmethoden per type constructiemateriaal. Een berekening van de brandwerendheid bestaat uit drie stappen:
• Modellering van de brand
• Modellering van de thermische respons
• Modellering van de mechanische respons
De Eurocode bieden verschillende mogelijkheden om een brand te modelleren, elk met hun eigen toepassingsgebied. Een
overzicht van de brandmodellen in Eurocode 1 38 is gegeven in tabel 3.
De standaardbrand is de bekendste conventionele brandcurve om de brandwerendheid mee te bepalen. Deze nominale curve
hangt niet af van parameters die de werkelijke brand in het brandcompartiment beïnvloeden zoals de brandbelasting, de
ventilatiecondities en de actieve brandpreventieve maatregelen als sprinklerinstallaties. De standaardbrandkromme is met
andere nominale brandkrommen in figuur 5. Ter vergelijking is er ook een arbitrair voorbeeld van een natuurlijke
brandkromme gegeven. Een natuurlijke brandkromme is een curve die is berekend op basis van de belangrijkste parameters
die het brandverloop in het compartiment bepalen. Een natuurlijke brandcurve wordt gekenmerkt door de groeifase, de
brandfase en de dooffase. In de groeifase is de brand nog lokaal. Er bestaan dan grote temperatuursverschillen in het
compartiment. In de overgang van de groeifase naar de brandfase breidt de brand zich snel uit naar het gehele
compartiment. Dit wordt flash-over of vlamoverslag genoemd. In de brandfase kan worden aangenomen dat de temperatuur
in het compartiment uniform is verdeeld. Als de brandbelasting grotendeels is verbrand dooft het vuur. Dit is de dooffase
welke kenmerkend is voor de natuurlijke brand. Een berekening van de natuurlijke brand is bewerkelijker dan de
standaardbrand.
Een natuurlijke brand leidt echter niet tot een lager veiligheidsniveau dan de standaardbrand. In tegendeel, een natuurlijke
brand kan zowel een lichtere als een zwaardere belasting zijn voor een constructie dan de standaardbrand. Enerzijds kan de
natuurlijke brand lichter zijn omdat het vuur op een gegeven moment dooft, waardoor de duur van de brand beperkt is.
Anderzijds kan de bereikte temperatuur zelfs in die kortere duur beduidend hoger zijn dan in de standaardbrand. Bovendien
is vaak de snelheid waarmee de temperatuur toeneemt in de natuurlijke brand beduidend hoger dan in de standaardbrand.
Dit laatste veroorzaakt grotere thermische spanningen in de constructie die juist tot een vervroegd bezwijken kunnen leiden.
In een analyse op basis van een standaardbrand hoeft dit niet naar voren te komen. Gelukkig hebben staalconstructies
weinig last van deze thermische spanningen omdat staal een goed geleidend en vervormbaar materiaal is. Maar voor andere
bouwmaterialen kan een snelle temperatuurstijging van een natuurlijke brand wel leiden tot een aanzienlijk lagere
brandwerendheid dan volgens de standaardbrand.
Belangrijk is dat de natuurlijke brand de werkelijkheid beter benaderd dan de standaardbrand. Doordat de brandparameters
van het compartiment niet worden verrekend in de standaardbrand, is het voor elk ontwerp onzeker of de standaardbrand
een veilige of onveilige benadering is. De natuurlijke brand heeft deze onzekerheid niet, omdat de brandcurve kenmerkend is
voor het beschouwde compartiment.
Per brandmodel, natuurlijk of conventioneel, geeft de Eurocode aan hoe men komt tot een ontwerpscenario en worden
richtwaarden gegeven voor de benodigde invoer parameters. Voor de thermische en mechanische respons geven de
Eurocodes rekenmodellen en de materiaaleigenschappen van het staal en de andere bouwmaterialen. Van elk model is het
toepassingsgebied duidelijk omschreven. Voor de mechanische modellen geven de Eurocodes bovendien de belastingen die in
rekening moeten worden gebracht op een constructie (wind, sneeuw, et cetera) en de bezwijkcriteria. Hiermee geven de
Eurocodes een complete set van gegevens om een eenduidige berekening te kunnen maken.
September 2007 Pagina 12/ 16

Wettelijke brandveiligheidseisen aan staalconstructies
Auteur: Dr. ir. Joris H. H. Fellinger
De Eurocodes bieden de mogelijkheid de constructie op het niveau van een enkel element te beoordelen of op het niveau van
een deel van de constructies of op het niveau van de gehele constructie.
Bovendien maken de Eurocodes onderscheid tussen tabellen, eenvoudige rekenmethoden en geavanceerde rekenmethoden
om het gedrag van de constructie te bepalen (zowel thermische respons als mechanische respons). Tabellen geven
ontwerpinformatie die hoort bij een beoordeling van een enkel element op basis van de standaardbrand. De simpele
rekenmethodes kunnen gebruikt worden voor de standaardbrand en de andere eenvoudige brandmodellen in combinatie met
een analyse van de constructie op element niveau. De geavanceerde rekenmethodes zijn geschikt voor alle modelleringen
van de constructie in combinatie met alle modellen, maar logischerwijs worden deze modellen, die tijdrovend zijn, niet
gebruikt voor de beoordeling van een enkel element maar alleen gebruikt om het gedrag van een deel van de constructie te
beoordelen of de gehele constructie.
Temperature[°C]
1200
1100
1000
900
800
700
600
500
400
300
200
koolwaterstofbrand
standaardbrand
voorbeeld natuurlijke brand
externe brand
groeifase brandfase dooffase
flash-over
100
0
0 15 30 45 60 75 90 105 120
Tijd [min]
Figuur 5: Het verloop van de temperatuur in de tijd van de standaardbrandkromme, de externe brandkromme,
de koolwaterstofbrandkromme en een typisch verloop van een natuurlijke brandkromme.
September 2007 Pagina 13/ 16

Wettelijke brandveiligheidseisen aan staalconstructies
Auteur: Dr. ir. Joris H. H. Fellinger
Tabel 3 Overzicht van de brandmodellen in Eurocode 1 en hun kenmerken.
Brandmodel
Compartimentsbrandmodellen Vlammodellen Zone modellen Veldmodellen
Nominale
branden
Equivalente
tijd
Parametrisch
Lokale
brand
Buiten de
gevel
een zone Twee zones CFD
Complexiteit eenvoudig gemiddeld geavanceerd
Brand
situatie
Temperatuur
verdeling
Input
parameters
Ontwerp
middelen
Volledig ontwikkelde brand
Uniform in het gehele het
compartiment
Type:
Standaardbrand
Extern
HC
smeulbrand
Spreadsheet
Simpele
formule
Vuurbelasting
Ventilatie condities
Geometrie
wandeigenschappen
risico’s actieve
middelen
Beginnende
brand
Volledig
ontwikkelde
brand
Stationair
Niet uniform over de
vlamlengte
Vuurbelasting
Afmeting van vuurhaard
Hoogte van het plafond
Spreadsheet
Vergelijkingen in gesloten vorm
Geometrie
raamopening
balkon, wind
Volledig
ontwikkelde
brand
Uniform
Beginnende brand +
volledig ontwikkelde brand
(berekening van
vlamoverslag)
Uniform in
elke zone
apart
Vuurbelasting
Ventilatie condities
Geometrie
wandeigenschappen
risico’s actieve
middelen
Gedetailleerde oplossing
stroming warmte en
massa
OZONE
COMPF2 /
SFIRE-4
OZONE
CFAST
CCFM
Temperatuur
in functie van
ruimte en tijd
Gedetailleerde
oplossing van
fundamentele
stroming van
warmte en
gassen
FDS
VESTA
FLUENT
EN 1991-1-2 Art. 3.2.1 Annex F Annex A Annex C Annex B Annex D Annex D Art. 3.3.2
In principe moeten tabellen conservatievere antwoorden opleveren dan de simpele rekenregels om net zo veilige oplossingen
te geven ondanks de vereenvoudigingen. Op hun beurt moeten de eenvoudige rekelregels conservatiever zijn dan de
geavanceerde modellen om dezelfde reden. Het betekent dus dat niet elke berekening tot hetzelfde ontwerp leidt.
Omgekeerd geldt dat verschillende oplossingen echter wel hetzelfde veiligheidsniveau kunnen bieden.
5 Naleving van de technische voorschriften
5.1 Algemeen
De burgemeester is bevoegd om op verslag van de brandweer toe te zien op de naleving van de technische voorschriften in
de basisnormen, het KB voor ziekenhuizen en het ARAB artikel 52.
5.2 Afwijkingen
Indien de bouwheer of zijn afgevaardigde niet kan voldoen aan de voorschriften, kan deze een aanvraag tot afwijking
indienen. Afwijkingen zijn toegestaan indien ten minste een gelijk veiligheidsniveau wordt geboden als vereist in de
voorschriften.
Om de afwijkingen op de basisnormen te beoordelen heeft de FOD Binnenlandse Zaken een commissie voor afwijking
opgericht. Hierin zitten onder andere ingenieurs van de Algemene Directie van de Civiele Veiligheid van deze FOD. Eventueel
kunnen externe experts worden geraadpleegd. Als er in het gebouw mensen tewerk worden gesteld, moet de commissie het
advies inwinnen bij de Minister van Tewerkstelling en Arbeid. Voor ziekenhuizen kan de Minister die verantwoordelijk is voor
Volksgezondheid, afwijkingen toestaan op de voorschriften op het KB voor ziekenhuizen. Hij wint vooraf het advies van de
Minister van Binnenlandse Zaken in.
De Hoge Raad is actief om de werkwijze van de commissie te vereenvoudigen en daarmee de doorstroming van
afwijkingsdossiers te versnellen. De aanvraag bevat dan ten minste:
September 2007 Pagina 14/ 16

Wettelijke brandveiligheidseisen aan staalconstructies
Auteur: Dr. ir. Joris H. H. Fellinger
• een beschrijving van het gebouw en van het veiligheidsconcept vergezeld van de bijhorende plannen;
• het bewijs dat een gelijkwaardig veiligheidsniveau wordt geboden als bedoeld in de basisnormen;
• het brandpreventieverslag van de brandweer
Binnen 2 weken krijgt de aanvrager bericht dat de aanvraag ontvankelijk is of dat er stukken ontbreken. Binnen 5 tot
maximaal 7 maanden ontvangt de aanvrager van de minister de uitspraak over de afwijking.
5.3 Procedure en voorwaarden voor berekeningsmethoden
Hoewel het sinds 1994 de brandwerendheid mag worden berekend op basis van een methode goedgekeurd door de Minister
van Binnenlandse Zaken volgens de procedure en de voorwaarden die hij vastlegt, zijn deze procedure en voorwaarden ten
tijde van het verschijnen van de voorliggende publicatie nog altijd niet vastgelegd.
In de praktijk wordt de brandwerendheid meestal niet bepaald met een proef (dit kan niet eens, gezien de beperkte
afmetingen van beproevingsovens), maar berekend met de Eurocodes of andere rekennormen. De regelgeving loopt hiermee
achter op de praktijk. De burgemeester die bevoegd is voor het toezicht, accepteert normaalgesproken de berekeningen op
advies van de brandweer. Indien de brandweer zichzelf niet in staat acht om te beoordelen of de berekening is gebaseerd op
juiste uitgangspunten en correct is uitgevoerd, kan een beroep worden gedaan op de commissie van afwijking.
In de HR wordt gewerkt aan een besluit dat de Eurocodes aanwijst als door de Minister erkende rekenmethodes. De persoon
die de berekening uitvoert zal hiervoor dan bevoegd moet zijn op basis van aantoonbare kwalificaties. Wellicht zal voor
complexe berekeningen in eerste instantie een goedkeuring van de Minister van Binnenlandse Zaken nodig zijn. De
commissie voor afwijking zal in deze gevallen ingezet worden om de berekeningen te beoordelen.
6 Referenties
1
Maekelberg, S.: 2006, Opleiding Brandveilig bouwen met staal - Presentatie Dag 1, Staalinfocentrum
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
Europese Commissie: 1988, Bouwproductenrichtlijn, 89/106/EEG
Koninklijk besluit van 19 augustus 1998 betreffende de voor de bouw bestemde producten
Wet van 25 maart 1996 tot uitvoering van de richtlijn van de Raad van de Europese Gemeenschappen van 21 december 1988
betreffende de onderlinge aanpassing van de wettelijke en bestuursrechtelijke bepalingen der Lid-Staten inzake voor de bouw
bestemde produkten
Interpretative document No. 2 to the CPD, Safety in case of fire, Europese Commissie
Aanbeveling van de Europese Raad van 22 december 1986, Brandbeveiliging in bestaande hotels, 86/666/EEG
Wet van 30 april 1979 betreffende de preventie van brand en ontploffing en betreffende de verplichte verzekering van de
burgerrechtelijke aansprakelijkheid in dergelijke gevallen
Wet van 22 mei 1990 tot wijziging van de wet van 30 juli 1979 betreffende de preventie van brand en ontploffing en betreffende
verplichte verzekering van de burgerrechtelijke aansprakelijkheid in dergelijke gevallen
Koninklijk besluit van 16 januari 2006 tot vaststelling van de samenstelling en de werkwijze van de Hoge Raad voor beveiliging tegen
brand en ontploffing
Koninklijk besluit van 7 juli 1994 tot vaststelling van de basisnormen voor de preventie van brand en ontploffing waaraan nieuwe
gebouwen moeten voldoen.
Koninklijk besluit van 18 december 1996 tot wijziging van het koninklijk besluit van 7 juli 1994 tot vaststelling van de basisnormen voor
de preventie van brand en ontploffing waaraan de nieuwe gebouwen moeten voldoen
Bijlagen tot het koninklijk besluit van 19 december 1997 tot wijziging van het koninklijk besluit van 7 juli 1994 tot vaststelling van de
basisnormen voor de preventie van brand en ontploffing waaraan de nieuwe gebouwen moeten voldoen
Koninklijk besluit van 4 april 2003 tot wijziging van het koninklijk besluit van 7 juli 1994 tot vaststelling van de basisnormen voor de
preventie van brand en ontploffing waaraan de nieuwe gebouwen moeten voldoen
Koninklijk besluit van 13 juni 2007 tot wijziging van het koninklijk besluit van 7 juli 1994 tot vaststelling van de basisnormen voor de
preventie van brand en ontploffing waaraan de nieuwe gebouwen moeten voldoen
Bijlage 6 tot het koninklijk besluit van XXXX tot wijziging van het koninklijk besluit van 7 juli 1994 tot vaststelling van de basisnormen
voor de preventie van brand en ontploffing waaraan de nieuwe gebouwen moeten voldoen
Koninklijk besluit van 2 juni 1999 houdende de in voetbalstadions na te leven veiligheidsnormen
Koninklijk besluit van 17 mei 2007 tot vaststelling van de maatregelen voor de preventie van brand en ontploffing waaraan de gesloten
parkeergebouwen moeten voldoen om LPG-voertuigen te parkeren
September 2007 Pagina 15/ 16

Wettelijke brandveiligheidseisen aan staalconstructies
Auteur: Dr. ir. Joris H. H. Fellinger
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
Wet van 4 augustus 1996 betreffende het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk
Algemeen reglement van 11 februari 1946 voor de bescherming van de arbeid, titel II, artikel 52
Koninklijk besluit van 10 mei 1968 tot wijziging van artikel 52 van het algemeen reglement voor de arbeidsbescherming
Koninklijk besluit van 10 juli 1992 tot wijziging, wat brandpreventie betreft, van artikel 52 van het algemeen reglement voor de
arbeidsbescherming
Wet op de ziekenhuizen, gecoördineerd op 7 augustus 1987
Koninklijk besluit van 6 november 1979 tot vaststelling van de normen inzake beveiliging tegen brand en paniek waaraan ziekenhuizen
moeten voldoen
Besluit van 15 maart 1989 van de Vlaamse Executieve houdende de specifieke veiligheidsaspecten waaraan servicegebouwen, de
woningcomplexen met dienstverlening en de rusthuizen moeten voldoen om te worden erkend
Besluit 24 april 1989 van de Franse Executieve tot vaststelling van de veiligheidsnormen waaraan de rusthuizen voor bejaarden moeten
voldoen
Koninklijk besluit van 12 maart 1974 tot vaststelling van de veiligheidsnormen waaraan de rustoorden voor bejaarden moeten voldoen
Besluit van 3 december 1998 van de Waalse Regering tot uitvoering van het decreet van 5 juni 1997 betreffende de rustoorden, de
serviceflats en de dagcentra voor bejaarden en houdende oprichting van de « Conseil wallon du troisième âge » (Waalse Raad voor de
Derde Leeftijd)
Besluit van 3 december 1997 van de Duitstalige regering tot vaststelling van de specifieke veiligheidsnormen voor opvangvoorzieningen
voor bejaarden
Besluit van 27 januari 1988 van de Vlaamse Executieve tot vaststelling van de specifieke brandveiligheidsnormen waaraan de
logiesverstrekkende bedrijven moeten voldoen – gewijzigd op 15-07-2002 en 18-07-2003
Besluit van 24 december 1990 van de Franse Executieve houdende vaststelling van de modaliteiten en van de procedure voor het
bekomen van het veiligheidsattest voor de logiesverstrekkende inrichtingen die op 1 januari 1991 bestaan en houdende vaststelling
van de veiligheidsnormen inzake brandbeveiliging, die specifiek zijn voor deze logiesverstrekkende inrichtingen
Besluit 13 april 2000 van de Duitstalige Regering betreffende de hotelvergunning en de classificatie van de hotelinrichtingen
Decreet van 18 december 2003 van het Waalse Gewest betreffende de toeristische logiesverstrekkende inrichtingen
Besluit van 1 oktober 2004 van de Vlaamse Regering houdende de normen voor de preventie van brand in de minicrèches
Besluit van 5 oktober 2001 van de Vlaamse regering houdende de normen voor de preventie van brand en ontploffing, waaraan de
erkende kinderdagverblijven moeten voldoen
Besluit van 24 oktober 2003 van de Vlaamse regering houdende de normen voor de preventie van brand in de erkende initiatieven
voor buitenschoolse opvang
36 Beschikking van de Europese Commissie van 3 mei 2000 ter uitvoering van Richtlijn 89/106/EEG van de Raad inzake de indeling van
voor de bouw bestemde producten, bouwwerken en delen daarvan in klassen van materiaalgedrag bij brand
37 NBN 713.020: 1968, Beveiliging tegen brand - Gedrag bij brand bij bouwmaterialen en bouwelementen - Weerstand tegen brand van
bouwelementen, NBN, Brussel – inclusief wijzigingsblad A1: 1982, A2: 1985 en A3: 1994
38 EN 1991-1-2: 2002, Eurocode 1: Actions on structures - Part 1-2: General actions - Actions on structures exposed to fire, CEN, Brussel
September 2007 Pagina 16/ 16