Kleutergedichten - ThiemeMeulenhoff

Zó doe IK dat
Kleutergedichten
Arjen
Boswijk
Wanneer je wilt weten wat jongste kleuters denken
moet je met ze in gesprek gaan. Op de Nassauschool
in Groningen zoeken de kinderen uit groep 8 hun vierjarige
schoolgenootjes op in hun klas en praten regelmatig
met ze. Samen maken ze er daarna gedichten van.
Op de Nassauschool worden gedichten geschreven,
heel vaak en heel veel. De kinderen van groep 8 brengen
aan het eind van hun schoolloopbaan een dichtbundel
uit. Omdat ze dan al twee jaar gedichten geschreven
hebben, zijn er voldoende gedichten om een
mooi boek van te maken. School, ouders en zakenrelaties
sponsoren de dichtbundel. Het wordt gedrukt in een
oplage van duizend exemplaren. Als het af is, krijgen alle
ouders van de school, de sponsors en alle kinderen die
dat jaar afscheid nemen een aantal exemplaren van
de bundel. Soms besteden regionale kranten ook aandacht
aan de gedichten.
Maar niet alleen in de groepen 7 en 8 wordt geschreven.
De Nassauschool is een echte gedichtenschool.
Overal in de gangen en lokalen hangen Plintposters en
in het hele gebouw kom je fleurige ingelijste kindergedichten
tegen. Ieder jaar doet de school mee aan poëziewedstrijden:
SKEP (Stichting Kinderen En Poezie), de
VSB-poëzieprijs, de lokale wedstrijd van de bibliotheek –
iedereen schrijft mee. Regelmatig vallen er kinderen in
de prijzen. Hun gedicht komt in een echt boek!
‘Iedereen denkt.’ Dat zei een meisje uit mijn groep 8 tegen
me, toen ze terugkwam van een bezoek aan de
jongste kleuters. ‘Iedereen denkt en kan praten.’ ‘Ja,’
zei ik, ‘maar schrijven, dat kunnen ze nog niet in groep
1.’ ‘Dan moeten we ze daar maar bij gaan helpen,’ was
de reactie van mijn leerling.
Op bezoek
En dat doen we! Twee ochtenden per week gaat een
aantal achtstegroepers op bezoek bij de kleuters in de
groepen van de juffen Iet en Gemma. Om ze voor te
lezen, om met ze te spelen en ook om gedichten te
schrijven. De vierjarigen, vers op de basisschool, kijken
eerst nog als Klein Duimpje naar de reuzen uit groep 8,
maar na een ochtend is het ijs gebroken. De achtstegroepers
hebben het vertrouwen gewonnen van de
kleuters door ze voor te lezen en met ze te spelen. Natuurlijk
voelt de ene kleuter zich sneller op zijn gemak
dan de andere, maar na een week of twee zijn de reuzen
uit de bovenbouw geen reuzen meer, maar vertrouwde
helpers en tutoren. En als ze elkaar dan later op
het schoolplein tegenkomen, is er een vertrouwensband
tussen groot en klein ontstaan: ze kennen en groeten
elkaar en spelen samen.
18 HJK september 2010

• Foto’s: Arjen Boswijk
Leerlingen uit groep 8 helpen de kleuters
met het schrijven van de zelfverzonnen
gedichten
Hersens
schrijven is een fantasievolle en creatieve wijze om al
vroeg met taal bezig te zijn.
Hersens
Zitten in je hoofd
Je kunt
Ermee nadenken
Ik kan denken
Dat ik naar de zandbak ga
Hersens zijn belangrijk
En als ze
Niet belangrijk zijn
Kun je niet
Zoveel denken
Ik denk
Dat ik ga logeren
Bij mijn neefje
Marg, Imre, Finn, Jade, Chayenne en Marijn
Groep 2, april 2009
Bij ons op school wordt er van jongs af aan geschreven.
De oudste kinderen schrijven mee met kleuters die
mondeling dichten, omdat ze nog niet kunnen schrijven.
Het doel hiervan is tweeledig: ten eerste maken ze
kennis met elkaar. De omgang met elkaar is van wezenlijk
belang. De spanning die de kleuters kunnen
hebben door de nieuwe school met al die grote kinderen
wordt verminderd door deze gezamenlijke creatieve
momenten.
Ten tweede leren ze omgaan met taal – gedichten
Gedichten maken
Wanneer er in de kleutergroepen thematisch gewerkt
wordt, over de herfst, Sinterklaas, Kerstmis of, zoals onlangs,
over dansen, voeren de achtstegroepers her en
der in het schoolgebouw kleine vraaggesprekken met
kleuters: in lokalen, gangen of in de lerarenkamer.
In een één-op-één situatie gaan ze samen aan het
werk, volgens de zogenaamde W-methode.
Dat houdt in dat de wie-wat-waar-waarom-wanneer(en
hoe)-vragen gesteld worden. De antwoorden van de
kleuters zullen daarna leiden tot een gedicht.
Hart
Vlakbij
De ribben
Is het hart
En het hart
Is rood
Door de saus
De rode saus
Die je eet
Het hart tikt
Als een klok
Het is tien uur
Jitske, Matz, Farnaz, Saveera, Gijs, Joy
Groep 2, april 2009
HJK september 2010
19

Spelregels
De kinderen uit de bovenbouw kennen de spelregels
om een mooi gedicht te schrijven:
• herhaal een regel die je mooi vindt;
• kies korte verrassende zinnen;
• maak het gedicht niet te lang.
De bovenbouwers typen de gedichten op de computer
in Word. Ze kiezen daarbij voor een grote, vette letter
(lettergrootte 24, ultra bold). Ze zetten hun eigen naam
en de naam van de kleuter onder het gedicht, eventueel
met de datum, groep en naam van de school.
Daarna wordt het A-4’tje met 140% tot A-3-formaat.
Gedichtenposter
Als het gedicht af is, wordt het geprinte gedicht naar
groep 2 gebracht en voorgelezen aan de jonge kleuter.
Klopt het ‘Ja, het klopt, dat heb ik gezegd,’ antwoordt
de kleuter. Dan is het tijd om het gedicht te versieren. De
juf gaat ook meedoen. Samen met de juffrouw maken
de kleuters er met een dikke zwarte stift, wasco en verdunde
ecoline een kunstwerk van. Niet teveel kleuren:
het getekende beeld een kleur, de achtergrond een
andere kleur. Als het af is, is het een poëzieposter geworden,
die we gaan drogen in een krant en onder dikke
zware boeken: de atlassen uit groep 8!
Op school dragen we de gedichten ook voor. Kinderen
leren trots te zijn op wat ze dachten en schreven. En als
daar een kunstig beeld bij gemaakt is, zijn ze extra trots.
Tip: Koop een paar wissellijstjes en hang de poezieposters
op in school. Geef ze niet direct mee naar huis. Nodig
de ouders uit om eens samen te kijken naar kunst.
Naar kleuterkunst.
Door het maken van de gedichten worden
de mogelijkheden van kleuters op het
gebied van taal ontdekt en ontwikkeld
20 HJK september 2010

Handen
Kleien
Met je handen
Kun je kleuren
Kun je eten
Met je handen
Handen zijn
Om vast te houden
Een baby
Of een kind
Bloemen plukken
Met je handen
Voor jezelf
Of iemand anders
Handen
Zijn om vast
te houden
een baby of een kind
Kleien
met de juf
Ik ga kleien
en wat
ik ga kleien
is
een geheim
Maar alleen
jij
mag het weten
Het is een
aap
Ilse, groep 2,
augustus 2009
Saman, Max, Annemijn,
Loek, Janna en David
groep 2,,april 2009
Ouders
Ouders die hun jonge kleuter komen aanmelden, krijgen
van de locatieleider te horen dat we veel aan boeken
en poëzie doen op school Ze krijgen een dichtbundel
van groep 8 als welkomstgeschenk. Lopend door de
gangen en lokalen valt het hen op dat we een gedichtenschool
zijn.
Koffie
In de keuken
maak ik
koffie
In de keuken
maak ik
thee
en ook
patat
Liza, groep 2,
augustus 2009
Taalontwikkeling
Het komt er al met al op neer dat we een omgeving willen
creëren waarin de eigen mogelijkheden van kleuters
op het gebied van taal ontdekt en ontwikkeld kunnen
worden. We richten ons op deze wijze al vroeg op de
taalontwikkeling van jonge kinderen en maken gebruik
van elkaars capaciteiten.
En dat werkt!
Arjen Boswijk is leerkracht op de Nassauschool in
Groningen. Hij geeft les in groep 8 (en soms in groep 1) HJK september 2010 21