Communiceren omdat het nodig is - hjk

------------------------------------------
TAARTPUNTENSCHEMA UIT KANSRIJKE TAAL
De Engelse filosoof en leerpsycholoog
Edward de Bono (2004) is een andere
inspiratiebron voor activiteiten rond filosoferen
met kinderen. Hij legt problemen
voor en daagt mensen uit creatieve
oplossingen te bedenken en lateraal te
denken.
Ooit stelde hij aan kinderen van 320
Nederlandse scholen de volgende vraag:
'Een familie heeft een kat en een hond,
die altijd vechten. A/s ze er niets op vinden,
moet één van de dieren het huis uit.
Maak een tekening van wat die familie
moet doen om aan dat vechten een einde
te maken.'
8 Samenwerken en communicatie
Hier gaat het om communicatie met als
inhoud problemen die samen opgelost
en taken die samen uitgevoerd moeten
worden. Samenwerken omdat het vragen
betreft die in een groep tot veel creatievere
antwoorden kan leiden. Kinderen
ervaren zo dat het meerwaarde kan hebben
om in een groep te werken. Het kan
leiden tot een intens taakgerichte communicatie
tussen kinderen, die niet
beperkt hoeft te blijven tot één klas of
groep. Kansrijke Taalscholen hebben veel
ervaring met communicatie en samenwerking
van groep tot groep, door de
hele school.
In het kader van de afsluiting van het
herfstproject op obs Oud Avereest in
Balkbrug zijn alle kinderen van de school
in groepjes verdeeld. We volgen een
groepje van vier kleuters. Ze worden
begeleid door een moeder. Het
eerste wat ze die middag
doen, is aan vier bovenbouwleerlingen
uitleggen
hoe ze met
herfstbladeren en
verf mooie afdrukken
kunnen maken.
De kinderen uit de
bovenbouw leren dit
zo te doen dat je de
nerfstructuur van
de verschillende
bladen heel mooi
ziet. Daarna krijgen de
kleuters op hun beurt les
van vier middenbouwleerlingen: leren
kijken door een microscoop naar de sporen
van paddestoelen. In de volgende
ronde dragen ze - met een vliegenzwamhoed
op - aan een andere groep een
paddenstoelenvers voor. Met die uitrusting
nog aan leren ze van een aantal middenbouwers
hoe je een elf moeten
maken: een gedichtje van elf woorden en
vier regels.
Zo neemt elk groepje twee activiteiten
die ze in het project hebben gedaan voor
haar rekening: presenteren, demonstreren
of lesgeven. Elk groepje maakt op
haar beurt ook weer kennis met twee
activiteiten uit en andere klas en krijgt
daarin les.
Communicatie in het
lesprogramma
Leren communiceren zou een structurele
plek moeten krijgen in de basisschool,
ingebed kunnen worden in het lesprogramma.
Een stappenplan zou er als
volgt kunnen uitzien.
1 Boeiende activiteiten verzamelen
waarvan de leerdoelen helder zijn.
2 Activiteiten uitproberen en onder de
knie krijgen.
3 De activiteiten ordenen in een leerlijn.
In trainingen Kansrijke Taal maken we
de leerlijnen per taaiessentie (zie
taartpuntenschema), hier dus communiceren,
op activiteitenniveau. De activiteiten
worden verdeeld over de verschillende
groepen. Activiteiten
kunnen in meerdere groepen terugkomen
en dan worden opgebouwd in
moeilijkheidsgraad.
4 De activiteiten inplannen. Vaak zijn
niet te plannen gebeurtenissen goede
aanleidingen voor een communicatieactiviteit:
een muizenholletje in de
klas, een leerling die naar het ziekenhuis
moet, te weinig speeltoestellen.
Daarom is het voor veel activiteiten
handig een einddatum vast te stellen
wanneer ze aan bod moeten zijn
geweest en geen weekrooster maken.
5 De verankering is nog steviger als
communiceren onderdeel is geworden
van het portfolio. Communicatieactiviteiten
leveren vaak treffende
uitspraken van kinderen op, hetgeen
de leerlijn communicatie geschikt
maakt om met het werken met portfolio's
te starten.
In deze bijdrage aan het themanummer
zijn de acht communicatieactiviteiten in
Kansrijke Taal beschreven, een concept
voor taal in de basisschool. In de vorm
van het taartpuntenschema brengt
Kansrijke Taal structuur aan in taalonderwijs.
Een structuur die houvast biedt bij
het opbouwen van een rijk, veelzijdig en
samenhangend taalaanbod. Het totale
aanbod wordt gevat in doorgaande leerlijnen
van groep 1 tot en met 8.
Henk Hansma is projectleider bij de Stichting
Kansrijke Taal en traint teams die Kansrijke
Taal invoeren
Literatuur
Hansma, H., M. Hansma (2004),
Kansrijke Taa/hoeken in groep 1-8. Dee/
2. HBUitgevers, Baarn. www.kansrijketaal.nl/werkplaats
Hansma, H., M. Hansma (2002),
Taa/educatie met versjes en gedichten
(Met cd-rom) HBUitgevers, Baarn.
Hansma, M. (2003), Kansrijke
Taa/hoeken in groep 1-8. Dee/l.
HBuitgevers, Baarn.
Heesen, B. (1998), Kinderen filosoferen.
Leerlingenboek. Uitgeverij Damon,
Best.
Erlbruch, W., Dit is een droom. Querido,
Amsterdam.
Bono, E. de (2004), A summation of
many of De Bono's ideas on creativity.
pergamon Press, London.
320 jun i 2006
"' .'"'" ". ~