Geriatrie verpleegkunde - V&VN Geriatrie

Geriatrie verpleegkunde
Marina Popova/De Gelderlander
Nieuwsbrief V&VN Geriatrie verpleegkunde (voorheen VVVG)-
Juni 2009 - pag. 1

Klinische les
Richtlijn Gedragsstoornissen bij Dementie – Huub Schuwer, p.3.
Casus
Gedragsstoornissen bij dementie in de praktijk – Huub Schuwer, p.4.
Aankondiging
Internationaal Geriatriecongres te Rotterdam, p.5.
Actueel
Aandachtsvelders Geriatrie (AVG)- Ineke Vereecken, p.6.
Onderzoek
Passiviteiten Dagelijks Leven (PDL): een theoretische benadering,p.7.
Actueel Passiviteiten Dagelijks Leven (PDL): de praktijk – Ed v. Wiersum, p.8
Actueel
Netwerk VS/NP-Geriatrie op de foto, p.9.
Voor u gelezen Ver heen, Ineke Vereecken, p.10
De Pen In naam der Wet, Mieke Bil, p.11
Lidnummer
Lidnummer , Mieke Bil, p.12.
De Pers
Verzameld door Ralph Vreeswijk/Liesbeth van Oosterwijk p.12.
Bestuurskamer Wilma Klein Baltink, pag. 14
Vereniging pagina 15
Foto voorpagina Marina Popova/De Gelderlander
Van de redactie
De zomer komt er weer al aan. Een prima tijd dus om in het zwembad te springen! De foto op de
voorpagina is eerder afgedrukt in de Gelderlander ter illustratie van een artikel over zwemlessen voor
80-pussers. Illustratiever kan het bijna niet! Ook de foto op de voorpagina van de vorige nieuwsbrief
van april ‟09 was heel beeldend. De redactie is echter vergeten te vermelden dat dit een foto betrof
van de huiskamer van de GAAZ van het Lievensberg Ziekenhuis te Bergen op Zoom. Wij danken hen
alsnog voor het gebruik.
In deze nieuwsbrief een artikel en een casus over de V&VN richtlijn gedragsstoornissen bij dementie,
informatie over een onderzoek van Gea van Dijk over Passiviteiten Dagelijks Leven (PDL) en over
hetzelfde onderwerp een artikel uit de praktijk van Ed van Wiersum. In het Medisch Centrum
Leeuwarden is een nieuw begrip ontstaan; de AVG-er! Ineke Vereecken doet verslag. Daarnaast
presenteren de verpleegkundig specialisten/Np-ers van het netwerk zich met een mooie foto en zijn
de vaste rubrieken ook weer het lezen waard.
We wensen jullie veel leesplezier en alvast een goede vakantie!
Steun het werk van de V&VN afd. Geriatrie Verpleegkunde
- voorheen de VVVG …….
- verbetert de zorg voor ouderen met geriatrische problemen!!!!!!
- heeft een netwerk van geriatrieverpleegkundigen, managers en opleiders;
- neemt het initiatief tot verbeterprojecten in de praktijk;
- zorgt voor een verantwoorde opleiding Geriatrie;
- zorgt voor een verantwoorde registratie Geriatrie;
- onderhoudt een informatieve website welke te bereiken is via http://geriatrie.venvn.nl
- biedt inspiratie en verspreidt kennis via de Nieuwsbrief Geriatrie Verpleegkunde;
- organiseert het jaarlijkse congres Geriatriedagen, samen met de klinisch geriaters en
de vereniging van gerontologen;
- biedt korting op de Geriatriedagen;
- is vertegenwoordiger van de geriatrieverpleegkundigen in landelijke beleids- en
bestuursorganen.
……. en word dus lid!
Meld je aan via de website http://geriatrie.venvn.nl onder de knop lid worden !!!!
Nieuwsbrief V&VN Geriatrie verpleegkunde (voorheen VVVG)-
Juni 2009 - pag. 2

Klinische Les Richtlijn Gedragsstoornissen bij dementie
Definitie gedragsproblemen bij dementie:
Gedragsproblemen zijn alle gedragingen van
de patiënt die door de patiënt en/of zijn
omgeving als moeilijk hanteerbaar worden
ervaren.
Probleemgedrag bij dementie komt veel voor,
maar is moeilijk te begrijpen en te hanteren.
Om een patiënt met dementie beter te kunnen
ondersteunen, is er een richtlijn met een
eenvoudig stappenplan ontwikkeld, dat in zes
stappen de problemen, doelen en mogelijke
interventies in kaart brengt. De richtlijn is in
iedere zorgsetting te gebruiken, zowel voor
verpleegkundigen als voor verzorgenden. De
evidence based richtlijn „Omgaan met
gedragsproblemen bij patiënten met
dementie‟ is geadopteerd door de V&VN
geriatrie verpleegkunde en is op de
betreffende website te vinden.
Agressie, apathie en ontremd gedrag komt bij
80% van de dementerenden voor.
Verpleegkundigen en verzorgenden zijn er
vaak op gebrand dit soort probleemgedrag
direct op te lossen. Toch is het belangrijk om
eerst stil te staan bij wat je ziet en dat te
beschrijven. Er kunnen allerlei redenen zijn
waardoor een patiënt geagiteerd of agressief
gedrag vertoont. Er kan een lichamelijke
oorzaak zijn, zoals pijn, maar ook veranderde
medicatie of neurologische schade. De fase
van dementie is bepalend. Ook de omgeving
van de patiënt en de wijze waarop een patiënt
wordt benaderd zijn factoren die van invloed
zijn op het gedrag en die
nader beschouwd dienen te worden om het
veranderde gedrag van de patiënt te kunnen
begrijpen.
De richtlijn gaat uit van de methodische
toepassing van non-farmacologische
interventies en is multidisciplinair van opzet.
De werkwijze staat beschreven in de richtlijn.
Ook vind je er een uitgebreide beschrijving van
de interventies, de „evidence‟, een
samenvattingskaart van alle aanbevelingen en
een praktisch zes-stappenplan. Aan de hand
van dit stappenplan kan de verpleegkundige
het gedrag van een dementerende analyseren
en een plan van aanpak formuleren, waarna
interventies gekozen kunnen worden.
De richtlijn biedt dus geen kant-en-klare
oplossing voor gedragsproblemen van
patiënten met dementie. Het is een hulpmiddel
waarbij belevingsgerichte zorg als
uitgangspunt wordt gehanteerd.
De richtlijn wordt nu in diverse werkvelden
geïmplementeerd. De richtlijn moet een
duidelijke plaats krijgen in het zorgproces,
want dan kan de organisatie ondersteuning
bieden met scholingsfaciliteiten en kan het
multidisciplinaire team met haar kennis de
oorzaak en interventiemogelijkheden bepalen.
http://www.venvn.nl/Portals/20/publicaties/Rich
tlijnOmgaanMetGedragsproblemenBijDementi
e.pdf
Huub Schuwer
Verpleegkundige dagcentrum geriatrie
UMCN St. Radboud Nijmegen
Nieuwsbrief V&VN Geriatrie verpleegkunde (voorheen VVVG)-
Juni 2009 - pag. 3

Casus Richtlijn Gedragsstoornissen in de praktijk
Een voorbeeld van een verkort Plan Van
Aanpak volgens de richtlijn.
Het betreft mw. K. zij verblijft sinds een half
jaar op een PG-afdeling van en verpleegtehuis
i.v.m. de ziekte van Alzheimer. Mw. K. is 75
jaar oud.
Analyse stap 1: Wat zie je?
Mw. K. is gemiddeld vier dagen in de week niet
te motiveren om op te staan. Mw. maakt dan
een versufte indruk, zegt te ziek te zijn, houdt
ogen gesloten, weert contact af. Eind van de
middag komt ze meestal haar bed uit. Het
probleem bestond al in het verzorgingshuis
waar mw. K. eerst woonde. Het gevolg van het
gedrag is een verminderde vocht- en
voedingsintake, verminderde mobiliteit,
toename droge huid en jeukklachten met nu
veel krabeffecten. Dagnachtritme wordt niet
omgedraaid.
- Het is een probleem voor de verzorging, het
gedrag roept irritatie op, omdat mw. K.
wanneer ze wel op is zich actief opstelt en
goed is gestemd. Het gedrag wordt wel
beleefd als manipulerend, diverse pogingen
haar op tijd op te laten staan zijn niet gelukt.
Men neigt mw. te negeren.
-Het gedrag is voor mw. een probleem bij het
wekken. Ze voelt zich dan echt ziek. Ze heeft
verder geen besef en inzicht in het gedrag.
-Het gedrag is een probleem voor de
verzorging en de familie vanwege het achteruit
gaan van haar kwaliteit van leven en het
achteruit gaan van haar fysieke gezondheid.
Analyse stap 2: In welke situaties komt het
gedrag voor?
Het gedrag komt alleen voor op haar 1
persoonskamer, het gedrag komt gemiddeld
vier dagen in de week voor. Het gedrag heeft
alleen betrekking bij het opstaan wanneer ze
gewekt wordt.
Analyse stap 3: Hoe komt het?
(multidisciplinair)
Lichamelijke oorzaken voor het gedrag zijn na
uitgebreid onderzoek niet gevonden.
Jeukklachten en krabeffecten hebben
mogelijke een negatieve invloed. Mw. is links
blind. Risico op ondervoeding is nu aanwezig,
mogelijk spelen honger en dorstgevoelens nu
mee.
Stemming: een proefbehandeling met
antidepressiva heeft geen effect laten zien
Omgeving: mw. beschikt over een eigen
kamer, waar ze zichzelf kan vermaken
wanneer ze op is. Mw. houdt van muziek. Mw.
houdt van koelte en frisse lucht. Mw. is
tevreden met het verblijf.
Persoon: mw. is altijd alleenstaand geweest en
vanaf haar pensionering niet meer actief is
geweest, geen doel meer had en sindsdien
een patroon heeft van laat opstaan. Mw. is als
verpleegkundige leidinggevende geweest in de
ouderenzorg.
Analyse stap 4: Omschrijf zo specifiek
mogelijk het doel?
- haar levensritme wordt geaccepteerd,
d.w.z. er wordt geen strijd meer
gevoerd haar uit bed te krijgen
- er is een omschreven werkwijze
waarmee mw. K. iedere ochtend wordt
gewekt en benaderd
Daarnaast: mw. eet en drinkt voldoende,
mw. heeft voldoende lichaamsbeweging,
mw. voert plezierige activiteiten uit
wanneer ze op is, jeuk en krabeffecten
worden behandeld
Nieuwsbrief V&VN Geriatrie verpleegkunde (voorheen VVVG)-
Juni 2009 - pag. 4

Analyse stap 5: Wat ga je doen?
(Multidisciplinair; wat, wie, waar, wanneer)
- mw. wordt iedere ochtend gewekt en
gestimuleerd op te staan op een
positieve uitnodigende wijze, iedere
uur wordt dit herhaald. Gordijnen
openen, verwarming laag houden.
- Bij contact ingaan op de
belevingswereld van mw. (zie
leefplan), houdt rekening met haar
verpleegkundige achtergrond. Neem
de tijd, streel haar handen wanneer je
op bedrand zit.*
- Biedt aan een cd met klassieke muziek
op te zetten bij het wakker worden. *
- Vocht- en voeding wordt aangeboden
en op het nachtkastje gezet, bij tekort
intake ‟s avonds extra vocht en
voeding aanbieden. Bij familie naar
lievelingsgerechten informeren.
- Wanneer mw. op is wordt haar de
huiselijke sfeer van de afdeling en
activiteiten aangeboden *
- Familie vraagt een kennis van mw. 2
keer per week te gaan wandelen.
* aanbevelingen vanuit de richtlijn.
Analyse stap 6: Heeft het geholpen? Is het
doel bereikt?; multidisciplinaire evaluatie
na twee maanden
- mw. komt nog steeds vier dagen in de
week ‟s morgens haar bed niet uit.
- De verzorging ervaart geen negativiteit
meer, contacten met mw. worden
positiever ervaren.
- Vocht- en voedingintake zijn verbeterd;
Jeuk en krabeffecten zijn verminderd
- Mw. stelt zich een enkele middag en
avond dienstbaar op naar
medebewoners.
- Vrijwilligster om te wandelen is
ingezet.
Huub Schuwer
Verpleegkundige dagcentrum geriatrie
UMCN St. Radboud Nijmegen
Aankondiging
Internationaal Geriatriecongres in
Rotterdam
Meer informatie over dit congres is te vinden op: http://www.rotterdam2010.eu
Nieuwsbrief V&VN Geriatrie verpleegkunde (voorheen VVVG)-
Juni 2009 - pag. 5

Actueel Aandachtsvelders geriatrie [AVG] in het Medisch
Centrum Leeuwarden
In het MCL is de consultdienst geriatrie pas
echt goed van de grond gekomen door de start
van het project / onderzoek „kwetsbare
ouderen in het ziekenhuis‟ in 2002. Mede door
het inzetten van de GFI [Groningen Frailty
Indicator] hebben de verpleegkundig consulent
geriatrie (VCG) en de geriater een toenemend
aantal consultaanvragen.
Consultatie is een van de middelen die ingezet
wordt om de zorg voor oudere patiënten te
verbeteren. Een andere manier is om
deskundigheid op de verpleegafdelingen te
bevorderen. In de praktijk gaan veel
consultvragen over acuut optredende
verwardheid. Uiteraard zijn er veel meer
probleemgebieden [geriatric giants] die ook
aandacht nodig hebben. Een proactieve
houding en preventieve acties zijn dan vaak
noodzakelijk om problemen te voorkomen.
De behoefte om aan de basis te beginnen,
leidde in de loop van 2006 tot het idee om een
aantal verpleegkundigen te selecteren als
AVG; ambassadeurs voor de oudere patiënt.
Doelstelling:
• Aanspreekpunt voor collega‟s en
eventueel (para)medici m.b.t. de oudere /
geriatrische patiënt
• Inventarisatie scholingsbehoefte op de
afdeling
• Eigen deskundigheid bevorderen door
lezen vakliteratuur, bezoeken symposia
Bijhouden van evt. documentatie
• Verspreiden van kennis, vaardigheden
d.m.v. klinische lessen, maar ook training
on the job
• participatie in toekomstige projectgroepen
gericht op ouderdomsproblemen
• Contactpersoon voor de VCG
Uitvoering:
• ongeveer 6x per jaar werklunch/overleg
met alle AVG-ers Hierin wordt de
voortgang van de rol als AVG besproken
en tevens een casus besproken
• 2 x per jaar scholingsdag
• Regelmatig contact tussen VCG en AVG
over consultpatiënten waarbij dit nodig is,
of in relevante situaties (b.v. fixatiebeleid)
Na de start in december 2006 is in ruim 2 jaar
de groep gegroeid naar 19 AVG-ers
De invulling van de scholingsdagen is in
overleg met de AVG en de thema‟s zijn
uiteenlopend o.a.:
• de oudere/geriatrische patiënt en de
geriatric giants;
• ontslagproblematiek en nazorg
• omgaan met agressie en fixatie als
vrijheidsbeperkende maatregel
• morele dilemma‟s en hoe zet je je positie
als AVG neer op de afdeling
Het is de bedoeling dat de AVG de kennis niet
alleen consumeert, maar ook uitdraagt. Dat dit
niet altijd gemakkelijk is in tijden van hoge
werkdruk, moge duidelijk zijn. De AVG worden
hierin begeleid en het is een-lerende-weg
model. Ze stimuleren elkaar hierin ook, door
hun activiteiten te bespreken. Duidelijk is dat
het een groeimodel is, waarin je heel
geleidelijk aan je doelen kunt verhogen en
waarbij goede basiszorg voor de [kwetsbare]
oudere patiënt centraal staat.
Ineke Vereecken, verpleegkundig specialist
geriatrie i.vereecken@znb.nl
Nieuwsbrief V&VN Geriatrie verpleegkunde (voorheen VVVG)-
Juni 2009 - pag. 6

Onderzoek
Passiviteiten Dagelijks Leven (PDL): een
theoretische benadering
(Care of people who are powerless in daily living (PDL care): a theoretical approach)
Dijk, Geertruda Christina van
In dit proefschrift is de zorgverlening volgens
„Passiviteiten Dagelijks Leven‟ (PDL)
beschreven. PDL wordt gegeven bij cliënten
met een grote zorgbehoefte. Uitgangspunt bij
PDL is het loslaten van het idee van genezing
of herstel in die situaties waarin dat niet
mogelijk is, en zich te richten op kwaliteit van
leven, maximaal gebruik van restactiviteit, en
een zo prettig mogelijke zorgverlening voor
zowel de cliënt als de zorgverlener. Dit
promotieonderzoek is gericht op het
wetenschappelijke onderbouwen van PDL.
Definitie PDL
PDL is een vorm van belevingsgerichte zorg,
gericht op dagelijkse zorg, voor cliënten met
irreversibele zelfzorgtekorten en daardoor een
grote blijvende zorgafhankelijkheid. De
beleving en het welzijn van de cliënt zijn de
basis voor zorg, coping met de – gedeeltelijke
– passiviteit van de cliënt, en de fysieke,
psychische en sociale aspecten die hiermee
samenhangen. De specifieke maatregelen,
voorzieningen en handelingen die in een
gestructureerde multidisciplinaire benadering
worden gebruikt, worden beschreven. De zorg
wordt gegeven op een één-op-één basis en
richt zich ook op een zo gering mogelijke
belasting van de cliënt en de zorgverlener.
Wat zijn de kenmerkende eigenschappen
van PDL
Bij PDL worden de zorgsituaties waarin de
zelfzorgactiviteiten plaatsvinden, beschreven
als „PDL-factoren‟, dit zijn: liggen, zitten,
gewassen worden, gekleed worden,
verschoond worden, verplaatst worden en
gevoed worden.
De huidige toepassing van PDL is onderzocht
door middel van twee enquêtes bij
verpleeghuizen in Nederland en grotere
ouderenzorginstellingen in Vlaams België. De
bekendheid en het gebruik van PDL is onder
de respondenten groot: 85 % resp. 72%, en
wordt zowel bij mensen met dementie als bij
mensen met een chronisch somatische
aandoening toegepast. In 93,2% van de
instellingen (N=74) worden de afspraken
betreffende PDL vastgelegd in het zorgplan
van de individuele cliënt. De door
medewerkers ervaren meerwaarde van PDL
betreft onder andere het welzijn en
welbevinden van de cliënt, de relatie tussen
familie en medewerkers en werkplezier.
Conclusies
Gedurende dit onderzoek heeft steeds
interactie plaatsgevonden tussen praktijk en
theorie. Het heeft geleid tot inzicht in PDL zelf
en de toepassing ervan in Nederland en
Vlaanderen. Aangegeven wordt bij welke
cliënten PDL geïndiceerd is, hoe dat te meten
is en er is een aanzet voor een richtlijn voor
besluitvorming en toepassing. Het onderzoek
geeft aan hoe PDL toegepast zou moeten
worden en aan welke voorwaarden voldaan
moet worden om het goed te kunnen
toepassen. Deze elementen: bij wie, hoe en
onder welke voorwaarden toepassen geeft een
basis voor het onderbouwd toepassen van
PDL en het geeft ook de basis voor het verder
doen van onderzoek, zoals effect onderzoek
betreffende PDL. Ook zijn een aantal
aanbevelingen gegeven ten aanzien van het
omgaan met
en toepassen
van PDL.
Het boekje op
de foto
hiernaast is
via internet te
bestellen bij:
mobicare@sti
chtingpdl.nl(€
22,50).
Nieuwsbrief V&VN Geriatrie verpleegkunde (voorheen VVVG)-
Juni 2009 - pag. 7

Actueel Passiviteiten Dagelijks Leven (PDL) in de
praktijk
Ed van Wiersum, fysiotherapeut en PDLcoördinator
van de Stichting Woonzorg West
Zeeuws-Vlaanderen, Oostburg en docent bij
de officiële PDL cursus welke gesuperviseerd
wordt door de PDL stichting. Het gedeelte over
snoezelen is geschreven door Antoinette
Quaars, activiteitenbegeleider bij dezelfde
woonzorgstichting.
PDL.
In het onderzoek van Gea van Dijk wordt
uitgelegd wat PDL inhoudt. In dit artikel wordt
een praktisch onderdeel van PDL besproken.
Naast de 7 gebieden: liggen, zitten, gewassen
worden, gekleed worden, verschoond worden,
verplaatst worden en gevoed worden speelt
zintuigactivering een belangrijke rol.
Zintuigactivering en snoezelen
Snoezelen is gericht op het leggen van contact
met ernstig dementerende ouderen. Door het
snoezelen vind je aansluiting bij de
belevingswereld van de dementerende. Je
creëert een sfeer waarin de dementerende
zich kan ontspannen, en zijn omgeving als
veilig ervaart. De innerlijke leefwereld van de
dementerende oudere staat centraal. Je laat
de cliënt in zijn waarde en corrigeert zo min
mogelijk. Je doet een specifiek appel op de
zintuiglijke waarnemingen waarbij de
dementerende emoties en gevoelens kan
uiten en los kan te laten. Met snoezelen maak
je contact. Het doel is optimaliseren van
algeheel welbevinden van de cliënt. De
hulpverlener straalt die openheid en
vertrouwen bijvoorbeeld door stem en
lichaamstaal. Zintuigactivering kent een
methodische en inzichtelijke werkwijze. De
gegevens van de cliënt over het verre en
recente verleden zijn het vertrekpunt. Waar
hield/houdt de cliënt van? De manier waarop
zintuigactivering wordt aangeboden is
belangrijker dan het materiaal dat gebruikt
word. Het doel van snoezelen is een sfeer
creëren waarin de oudere mens zich veilig
voelt en angsten en onzekerheden
verminderen of verdwijnen want naarmate
vaardigheden verloren gaan neemt de
behoefte aan veiligheid, huiselijkheid en
herkenbaarheid toe.
Snoezelen/zintuigactivering
/complementaire zorg; Welke
mogelijkheden zijn er?
De vijf zintuigen worden op verschillende
manieren geprikkeld.
Luisteren; werken met geluid waaronder bijv.
muziekinstrumenten, geluiden van bv
regenmakers, gong, klankstaven/schalen,
muziekstukken vooral klassiek en
ontspanningsmuziek. De stem, praten, zingen.
cd.‟s met natuurgeluiden, muziekkussen.
Muziek kan bewegen stimuleren, en aanleiding
geven tot het ophalen van herinneringen. Het
biedt troost en verbondenheid. De hulpverlener
gaat bewust om met het aanbieden van
muziekstijlen: muziek op maat, dus gericht op
de individuele cliënt.
Voelen/tastzin; massages/ voet/ hand,
lichaam, aarden (in het lichaam komen) baden
in b.v. snoezelbad, voetbaden, voelen van
verschillende tastmaterialen, voelmatjes of
kussens waaraan tastvormen worden gehecht
etc. (Deze zijn heel goed zelf te maken en af te
stemmen op de individuele cliënt!) Warmte
door kersenpitzakken, zachte knuffels etc.
Nieuwsbrief V&VN Geriatrie verpleegkunde (voorheen VVVG)-
Juni 2009 - pag. 8

Ruiken;werken met geur: Geur prikkelt, meer
dan geluid, het onderbewustzijn en vormt
prettige droombeelden. Aromatherapie met
essentiële oliën (b.v. lavendel: rustgevend),
natuur/groen activiteiten met kruiden en
bloemengeuren, wierook,
schoonmaakproducten van vroeger; groene
zeep, boenwas etc.
Proeven; werken met smaken:verschillende
smaken aanbieden, koude en warme hapjes,
drankjes, snoep, wensmenu aanbieden etc.
Kijken; werken met licht, kleur en
beweging: film en dia projectie, blacklight,
decoratieve afbeeldingen, bellen blaas, bubble
unit, spiegelbol, mobiles, spiegels etc.
Samenvattend: Snoezelen, zintuigactivering
of primaire activering is een methode om
contact te krijgen met de dementerende
oudere. Een veilige, rustige sfeer en
vertrouwen zijn belangrijk. In de begeleiding
staat professionaliteit, echtheid, empathie,
affiniteit met de activiteit en de doelgroep
voorop. Het is belangrijk om tijdens het
snoezelen goed te observeren op
lichaamshouding, verandering, ontspanning
rust, onrust, oogcontact en gelaatsuitdrukking.
Zie voor informatie over alle
aandachtsgebieden PDL de volgende website:
www.stichtingpdl.nl
Actueel Het Netwerk NP/VS-Geriatrie op de foto
Tijdens de laatste netwerkbijeenkomst (3 juni) van de Nurse Practitioners - verpleegkundig
specialisten – verpleegkundig consulenten die werkzaam zijn in de Klinische Geriatrie is een mooie
foto gemaakt. De
redactie van de
nieuwsbrief wil u die
niet onthouden.
Vier maal per jaar is
er een bijeenkomst
gepland met elke
keer weer een
informatieve agenda.
Actuele thema‟s als
bijvoorbeeld “Frailty”,
vrijheidsbeperking,
de toekomstige
prestatieindicator
“Delier” worden
gepresenteerd en
besproken.
Daarnaast wordt
informatie
uitgewisseld over
lopende projecten in de eigen organisatie. Informatie over het netwerk vindt u op de website
http://geriatrie.venvn.nl onder de knop “Wie zijn wij” en dan naar LKG (Landelijke Kontaktdag
Geriatrie).
Nieuwsbrief V&VN Geriatrie verpleegkunde (voorheen VVVG)-
Juni 2009 - pag. 9

Boekbespreking “Ver Heen” door P.C. Kuipers.
Een klassieker [1 ste druk 1988] die enkele jaren
geleden opnieuw is uitgegeven. Tijdens mijn
studietijd op de HBO-V werd ik gegrepen door
de echtheid van dit boek en liet ik mijn
gedachten gaan over de beleving van een
„insider‟.
Bron: ANP 2002. Professor Kuiper (1919) was
succesvol, gerenommeerd en zich daarvan
terdege bewust. Kuiper heeft meerdere
wetenschappelijke artikelen en boeken op zijn
naam staan. Ironisch genoeg werd hij bij het
grote publiek bekend door zijn boek: “Ver
heen”. In dit boek schreef hij over zijn eigen
depressie. Daarnaast maakte hij de psychiatrie
als wetenschap toegankelijker voor een breed
publiek door regelmatig mee te werken aan tvprogramma‟s
en interviews.
Op gevorderde leeftijd werd Piet Kuiper,
gevierd hoogleraar in de psychiatrie, getroffen
door een relatief onschuldige infectieziekte.
Plotseling zag hij zich geconfronteerd met de
vraag: „Heb ik mijn leven wel goed geleefd?‟
Dit was de aanloop tot een periode van enkele
jaren, waarin hij tegen de toenemende angsten
geen verweer meer had, en zijn denken werd
beheerst door wanen.
De diagnose luidde „psychotische depressie‟.
Tot twee maal toe was maandenlange opname
noodzakelijk. De situatie leek uitzichtloos voor
zowel de patiënt als zijn omgeving. Door
behandeling in een psychiatrisch ziekenhuis -
een combinatie van psychotherapie,
medicijnen en activiteitentherapie
(kunstschilderen) - trad gaandeweg
verbetering in, wat uiteindelijk leidde tot een
volledig herstel.
Ver heen is het dramatische en persoonlijke
verslag van een psychiater die te kampen krijgt
met een aandoening die hij reeds bij vele
patiënten behandelde.
In deze bestseller beschrijft hij Kuiper in, Ver
heen: “Ik stuif naar buiten, de kamer uit,
krijsend: “God, God!”. Dit is niet uit te houden.
Ik schreeuw tegen de verpleger: “Zie je niet dat
dit de hel is?”
Na dit dieptepunt krijgt Kuiper een andere
medische behandeling en daarmee treedt ook
een duidelijke verandering op in zijn
ziektebeeld. Er wordt gekozen voor een
medicijn dat Kuiper zelf, in zijn leerboeken,
steeds had afgeraden, te weten een
zogeheten MAO-remmer.
Langzaam maar zeker krijgt de wereld weer
kleur. Kuiper begint in het kader van
„arbeidstherapie‟, weer te schilderen en
ontleent hieraan zowaar genoegen.
Kuiper heeft uiteindelijk, op aandringen van
mensen uit zijn omgeving, besloten een
verslag van zijn ziekte te schrijven. Het moge
duidelijk zijn dat het een uniek document is,
voortkomend uit een -nogal- unieke situatie.
Kuiper verloochent zijn afkomst niet en wijdt
enkele hoofdstukken aan meer
wetenschappelijke verhandelingen over zijn
ziekte en de achtergronden ervan.
Literatuur: P.C. Kuiper, “Ver Heen”.
Verschenen bij SDU Uitgeverij, „s Gravenhage,
1988.
Prof Kuipers is in 2002 overleden
Nieuwsbrief V&VN Geriatrie verpleegkunde (voorheen VVVG)-
Juni 2009 - pag. 10

In naam der Wet!
door: Mieke Bil
Vandaag sta ik op kamer 9. Op kamer 9 liggen drie heren. Als ik de kamer binnen treed, kijken ze
nieuwsgierig op van hun ontbijt op bed. “Goedemorgen, heren”, klinkt mijn groet. “Goedemorgen,
dame”, klinkt het in koor. Even geen zuster maar dame, wie hoort dat nou niet graag op de vroege
morgen.
Eén voor één begroet ik de heren persoonlijk. Meneer B., bed 1, jachtbouwer geweest van beroep,
bezat nooit zelf een schip, opgenomen vanwege algehele achteruitgang. Hij geeft mij een ferme
hand. Ik voel het werk dat verzet is in zijn werkzame leven en concludeer uit de kracht dat hij aan de
betere hand moet zijn. “Aangenaam”.
Meneer A., bed 2, gepensioneerd politieagent, altijd werkzaam geweest in de regio, opgenomen
vanwege complicaties ten gevolge van Morbus Parkinson. Tijdens de kennismaking kijkt hij mij
indringend aan en begroet mij beleefd.
Meneer V. , bed 3, timmerman in ruste, versleten door gebrek aan Arbo-wet tijdens zijn carrière.
Onderzoekend kijkt hij mij aan en verontschuldigt zich voor het niet opstaan.
Allemaal hebben zij een andere voorgeschiedenis om nu een gezamenlijk probleem te delen. Dit
probleem begon sluipend en werd door de omgeving lang niet opgemerkt totdat er dingen mis
gingen. De post werd niet meer geopend, afspraken werden vergeten, maaltijden werden
overgeslagen, de neerwaartse spiraal van cognitief verval trok hen mee omlaag. Het besef van dit
proces kwam niet van henzelf maar van de omgeving en zo kwam het dat zij allen belandden op
kamer 9.
Ik heb het druk die ochtend met “mijn mannen”. Allen behoeven ze veel zorg en begeleiding bij de
ADL en die krijgen ze. Meneer A. ondergaat de hulp stilzwijgend maar de andere heren lijken
verheugd over zoveel aandacht en zorg. Tussen hen bemerk ik een vorm van rivaliteit waarbij ze hun
best doen om te strijden om mijn aandacht. Het feit dat zij zo afhankelijk zijn, lijkt hen niet te storen.
Al hun charmes worden dan ook in de strijd gegooid en zo ontstaat een zomerkampachtige sfeer. Ik
laat het maar gaan maar bewaak tegelijkertijd de grenzen terwijl ik glimlach om deze mannen, die
nog altijd jongens zijn gebleven.
Na de nodige zorg breng ik de heren naar de huiskamer en wens hen een prettige koffie. Koffietijd
voor hen betekent koffietijd voor mij. Even ontspannen met collega‟s en de ochtend doornemen.
De rest van die ochtend vult zich vanzelf met werkzaamheden. Om twaalf uur is het tijd voor het
middageten. Er wordt warm gegeten in een heuse eetkamer. Aardappels, vlees en groente blijft
favoriet. Terwijl mijn collega‟s en ik de bladen met eten uitdelen, voel ik de priemende ogen van
meneer A. Ik breng hem zijn eten en wil hem een smakelijke maaltijd toe wensen. Net voordat ik dat
kan doen, spreek hij tot mij: “Jij komt mij bekend voor en dat is meestal geen goed teken want ik ben
politieman”.
Mieke Bil, 31-05-2009.
Nieuwsbrief V&VN Geriatrie verpleegkunde (voorheen VVVG)-
Juni 2009 - pag. 11

Lidnummer 232824
door Mieke Bil
Lidnummer: 209315
Naam:
Anna O`Sullivan-Andela
Opleiding:
HBO-verpleegkunde
Waar werkzaam:
Functie:
Wat kan er beter:
Waarom lid van de
afdeling Geriatrie
Verpleegkunde?:
Als ik later oud ben:
De Friese Wouden
Drachten (kraamzorg,
jeugdgezondheidszorg,
huishoudelijk verzorging,
Care en Cure)
verpleegkundig
beleidsadviseur
Meer aandacht voor de
geriatrische cliënt thuis die
door verpleegkundigen en
verzorgenden van de
thuiszorg worden
verpleegd.
Op de hoogte blijven van
nieuwe ontwikkelingen.
Hoop ik zolang mogelijk
zelfstandig te kunnen
blijven wonen.
De Pers Onderzoek medicijngebruik
Nursing nieuwsbrief van 5 mei schrijft over het
onderzoek „ouderen krijgen verkeerde medicatie’
van Linda Turner. Universiteit Utrecht.
Linda concludeert in haar proefschrift dat bij 75%
van de patiënten een verschil bestaat tussen wat
de huisarts schrijft over het medicijngebruik in de
verwijsbrief aan een afdeling geriatrie, en wat de
patiënt en de (mantel)zorg meldt over de werkelijk
gebruikte medicatie.
Verder blijkt dat patiënten met boezemfibrilleren
die bloedverdunners zouden moeten gebruiken om
beroertes te voorkomen, de helft deze ook
daadwerkelijk krijgt. Bij 78% van de patiënten zijn er extra risicofactoren voor het krijgen van een
beroerte aanwezig terwijl er óók redenen zijn om juist geen antistolling voor te schrijven. Alleen bij een
hogere leeftijd was er een grotere kans dat er geen antistolling voorgeschreven werd.
Voor geïnteresseerden:
Linda Tuner, Farmaceutische Wetenschappen Proefschrift: Polypharmacy in geriatric patiënts: too
much or too little
Bron: Nursing, mei’09
Nieuwsbrief V&VN Geriatrie verpleegkunde (voorheen VVVG)-
Juni 2009 - pag. 12

De Pers Doof, oud en ambitieus
Met de denigrerende kop: ‘de badjuf maakt zwemmende opa’s en oma’s gek, maar wel leuk’ meldt de
Gelderlander op 17 april dat tachtig plussers hun
C diploma gehaald hebben. Ook TV Gelderland
maakte een korte reportage. Een van de
deelnemers is doof en volgt de instructies door
goed te kijken naar de anderen en de instructeur.
Een ander maakt ondanks haar artrose een
formidabele koprol vanaf de kant in het water. Uit
de interviews bleek dat examen doen de
deelnemers op scherp stelde. De senioren zien
het als een uitdaging. De komst van de pers
maakt het extra spannend.
De pers in gesprek met Tiny de Visser
Voor ons de vraag: geeft het doen van examen bij ouderen het gevoel mee te tellen, ergens voor te
gaan, plezier en opwinding?
Leuk onderwerp voor een onderzoekje!
Bron: De Gelderlander, april „09
De Pers Verpleegkundigen beloond met 5000 euro
De verpleegkundigen Christien van der Linden en Monique van
Eijken zijn gisteren beloond voor hun bijzondere inspanningen in de
verpleegkunde in de Stadsschouwburg in Amsterdam.
Daar vond gisteren de Anna Reynvaan Lezing plaats. Nurse
practitioner Christien van der Linden kreeg de Anna Reynvaan
Praktijkprijs uitgereikt, verpleegkundige Monique van Eijken de Anna
Reynvaan Wetenschapsprijs.
Taakherschikking
Christien van der Linden kreeg de prijs voor haar project
„Taakherschikking: zorg voor patiënten met laagcomplexe
aandoeningen op de spoedeisende hulp'. Op de SEH van MC
Haaglanden Westeinde in Den Haag zijn nurse practitioners
zelfstandig zorg gaan verlenen aan laagcomplexe patiënten. Dat is
een groot succes gebleken. De wachttijden zijn aanzienlijk
teruggebracht, de kwaliteit van zorg is verbeterd en patiënten komen
minder vaak in de tweede lijn terecht. De jury noemde het project actueel en innovatief.
Demente ouderen
Monique van Eijken kreeg de prijs voor haar artikel 'Feasibility of a new community-based geriatric
intervention programme: an exploration of experiences of GPs, nurses, geriatricians, patients and
caregivers'. In dit project werken verpleegkundigen samen met huisartsen in de zorg voor demente
ouderen. De artsen ondervonden grote hulp en steun van de verpleegkundigen bij het behandelen van
problemen met cognitie, stemming en mobiliteit van dementerenden. Beide prijswinnaars kregen een
cheque van € 5000,- en een sculptuur.
Bron: Nursing
Nieuwsbrief V&VN Geriatrie verpleegkunde (voorheen VVVG)-
Juni 2009 - pag. 13

De Pers Patiënten hebben liever nurse practitioner
Patiënten hebben liever hulp van een nurse practitioner dan van een arts,
als het gaat om taken op het gebied van cardiologie.
Bovendien kunnen zij veel meer taken uitvoeren dan ze tot nog toe worden
toegelaten te doen, is een andere conclusie uit een onderzoek dat Carla
Broers van de Rijksuniversiteit Groningen deed.
Veilige handen
Uit het onderzoek van Broers blijkt dat de reguliere behandeling van postoperatieve bypasspatiënten
en post-infarct patiënten bij nurse practitioners in even veilige handen is als bij cardiologen en artsassistenten.
De patiënten zijn zelfs meer tevreden over de behandeling door de nurse practitioner.
Schakel
Ook ontwikkelde Broers een organisatorisch model waarmee ziekenhuizen de functie van nurse
practitioner kunnen introduceren en verder ontwikkelen tot een volwaardige schakel in hun
patiëntenzorg, Carla Broers verrichtte haar onderzoek aan de afdeling Cardiologie van het Medisch
Centrum Alkmaar.
Bron: RUG
Door: redactie Nursing
Uit de bestuurskamer …..
Deze keer niet een stukje van Marja, maar door ondergetekende. En ondergetekende is Wilma
Klein Baltink, werkzaam als verpleegkundig specialist in Tergooiziekenhuizen, locatie Blaricum.
Sinds vorig jaar oktober ben ik bestuurslid van de afdeling geriatrie verpleegkunde. De reden om in
het bestuur te gaan, was o.a. dat ik vind dat ik wat voor de vereniging kan (terug)doen en daar mijn
verantwoordelijkheid in wil nemen. Verder vind ik het gewoon prettig om me overal mee te
bemoeien……dus vandaar dat ik plaats heb genomen in het bestuur.
Momenteel houden we ons onder andere bezig met het verkrijgen van erkenning voor de opleiding
geriatrie. De aanvraag voor erkenning ligt nu bij CZO (College Ziekenhuis Opleidingen). Dit College
moet de erkenning nog geven, maar zoals het er nu uitziet, gaan we die krijgen. Een belangrijke eis
voor de erkenning is de maatschappelijke relevantie. Nu is dat gezien de vergrijzing niet zo moeilijk
te definiëren. Belangrijk is wel dat de opleiding toegankelijk moet zijn voor alle werkvelden. Het is
dus mogelijk dat, er na een basisdeel, uitstroomvarianten komen. Bijv. klinisch, 1 e lijn en verpleegen
verzorgingshuizen.
Voor het bestuur betekent dat we nu bezig kunnen met een opleidingscommissie in oprichting.
Deze commissie zal het beleidsplan opleidingen actualiseren. Verder zal ook het beroepsdeelprofiel
geriatrie herbeoordeeld moeten worden door deze commissie. Het beroepsprofiel van
verpleegkundige wordt in de toekomst nog herzien, tot die tijd maken we gebruik van het huidige
profiel, dat eveneens al in competenties beschreven is. Mochten er nieuwe ontwikkelingen zijn, vind
je de informatie hierover uiteraard op de website van de V&VN, www.venvn.nl .
Rest mij iedereen een hele fijne zomer toe te wensen en een goede vakantie!
Tot september, vanuit de bestuurskamer
Wilma Klein Baltink
Bestuurslid
Nieuwsbrief V&VN Geriatrie verpleegkunde (voorheen VVVG)-
Juni 2009 - pag. 14

Informatie Afdeling Geriatrie Verpleegkunde V&VN
Bestuur
Voorzitter
Secretaris
Penningmeester
Bestuurslid PR
Bestuurslid
Bestuurlid
Wim van de Vrie
Marja Spigt
Vacature
Florian de Wit
Margreet Bonouverie
Wilma Klein Baltink
Contact bestuur
secretaris.geriatrie@venvn.nl
Lidmaatschap
Aanmelden via de www.venvn.nl, onder de knop Lid worden. Je wordt dan door een
aanmeldingsformulier geleid. Je kunt op een gegeven moment aanvinken dat je een
basislidmaatschap wilt van V&VN (40 euro/jaar) en daarbij een lidmaatschap van een afdeling wenst.
Lid worden van de afdeling Geriatrie Verpleegkunde kost 15 euro/jaar.
Nieuwsbrief V&VN afd. Geriatrie Verpleegkunde
De Nieuwsbrief Geriatrie Verpleegkunde V&VN is een informatieblad van de afdeling Geriatrie
Verpleegkunde V&VN. Het blad verschijnt éénmaal per kwartaal en is alleen via de website van de
vereniging op te halen en te downloaden.
Redactie Nieuwsbrief
Marcel Reinhoudt, Liesbeth van Oosterwijk en Ineke Vereecken- Pelgröm
Vaste auteurs: Mieke Bil, Rolinka Schim van der Loeff, Ralph Vreeswijk en Marja Spigt.
Contact opnemen? m.reinhoudt@zzlnd.nl, LvanOosterwijk@alysis.nl, I.Vereecken@ZNB.NL
Nieuwsbrief V&VN Geriatrie verpleegkunde (voorheen VVVG)-
Juni 2009 - pag. 15