Limburgs Milieu nr. 3 2009 - Milieufederatie Limburg

Limburgs milieu
3
E e n u i t g a v e v a n S t i c h t i n g M i l i e u f e d e r a t i e L i m b u r g - j a a r g a n g 2 3 - o k t o b e r / n o v e m b e r 2 0 0 9
STICHTING
MILIEUFEDERATIE
LIMBURG
Edco ziet af van bouwplannen in De Meer
Interview met Boudewijn Poelman, oprichter van de Postcode Loterij
De mooiste natuurfoto’s van Otto Plantema
Provincie wil regierol in aanpak klimaatadaptatie
Win een boek: Herfstpret
Ondergrondse CO2-opslag in Limburg: unieke kans of vergissing?
Nieuwe energie vergt een andere manier van denken
Het raadsel van de piramides

C O L O F O N
limburgs milieu is een uitgave van
stichting milieufederatie limburg
Samen met de meer dan 100 bij haar aangesloten
organisaties zet de Milieufederatie Limburg zich
in voor natuur, een gezond leefmilieu en voor het
realiseren van ecologische duurzaamheid in Limburg
en de aangrenzende Euregio.
redactieadres:
Stichting Milieufederatie Limburg
Gevestigd in Het GroenHuis
Godsweerderstraat 2
6041 GH ROERMOND
T 0475-38 64 10
F 0475-38 64 59
www.milieufederatielimburg.nl
sml@milieufederatielimburg.nl
samenstelling en redactie:
Monique Demarteau
Aan dit nummer werkten mee:
Gerrit Geerds, Jacques Kimman, Jan Kluskens,
Nicky Kruizinga, Wim Kuipers, Math Mertens,
Ester Wolters, Marieke Wingens, Toine Wuts
Abonnement:
Limburgs Milieu verschijnt 4x per jaar. Een
jaarabonnement kost €12,50. Wil je abonnee
worden? Gebruik de abonneebon in dit blad of stuur
een e-mail met daarin de persoonlijke gegevens naar:
a.malskat@milieufederatielimburg.nl
Betaling geschiedt middels acceptgiro of
automatische incasso.
De Nationale Postcodeloterij is medefinancier van
diverse projecten van de Milieufederatie Limburg.
Het uitgeven van Limburgs Milieu wordt mede
mogelijk gemaakt door een financiële bijdrage
van de Provincie Limburg.
Natuur- en milieuorganisaties die bij de
Milieufederatie zijn aangesloten, ontvangen het
tijdschrift gratis.
Vormgeving & drukwerk:
SHD Grafimedia, Swalmen
Limburgs Milieu is gedrukt op FSC-papier
NieuWsbrieF
De Limburgse Milieufederatie heeft ook een digitale nieuwsbrief. Deze nieuwsbrief
bevat het laatste nieuws over natuur en milieu in Limburg en wordt gemiddeld eenmaal
per drie weken verstuurd. U kunt zich voor deze nieuwsbrief opgeven via:
WWW.milieuFeDerATielimburg.Nl
CU-COC-809573
2 l i m b u r g s m i l i e u

inhoud
4
5
10
12
13
16
17
18
19
21
23
24
25
29
30
31
32
34
37
38
41
42
43
Kort Nieuws
Edco ziet af van bouwplannen in De Meer
Interview met Postcode Loterij-oprichter Boudewijn
Poelman
De Groene Peiler zoekt nieuwe deelnemers
Gratis boek voor nieuwe abonnees
Otto Plantema: altijd op reis voor de mooiste
natuurfoto’s
Adviesraad waarschuwt voor explosie wereldbevolking
Klimaatcrisis treft vooral de allerarmsten
VN-rapport: mens veroorzaakt klimaatverandering
Ruimtevaart in dienst van klimaatverandering
Nieuw keurmerk voor eco cosmetica
Zonnebanken verhogen risico op kanker
Provincie wil regierol in aanpak klimaatadaptatie
Column Wim Kuipers
Win een boek: Herfstpret
Walviskijken levert geld op
Illegale jacht op neushoorns omvangrijker dan ooit
Vis sterft langzaam uit
Ondergrondse CO2-opslag: unieke kans of vergissing?
In crisistijd is de IJzeren Rijn geen thema
Advertorial Water Natuurlijk
Het SMVL bestaat 20 jaar
Overheid wordt duurzamer
Het GroenHuis
Nieuwe energie vergt een andere manier van denken
Sloopregeling auto’s groot succes
Leerlingen basisscholen zamelen kleine elektrische
apparaten in
Het raadsel van de piramides
Doe mee met de Nacht van de Nacht op 24 oktober
Nieuw subsidiestelsel Natuur- en
Landschapsbeheer 2010
Site-seeing
s t i c h t i n g m i l i e u f e d e r a t i e l i m b u r g 3

Kort nieuws
Onderzoek naar donkerste plek in Limburg
De Provinciale Milieufederaties en stichting Natuur en Milieu zijn op
zoek naar de donkerste plekken in alle provincies, dus ook in Limburg.
Waar deze plek zich bevindt, is in september via nachtelijke lichtmetingen
onderzocht. Het onderzoek maakt deel uit van de vijfde editie van
de Nacht van de Nacht, die op zaterdag 24 oktober aanstaande in heel
Nederland wordt gehouden.
Het onderzoek wordt uitgevoerd door lichtdeskundige Wim Schmidt,
voorzitter van het Platform Lichthinder. Op heldere nachten heeft hij
metingen verricht in diverse natuurgebieden in Limburg. De kanshebbers
voor de donkerste plek in Limburg zijn: de Meinweg, de Peel en
Maasduinen. Schmidt onderzoekt ook gebieden in de andere provincies.
Eind oktober worden de donkerste plekken van Nederland en Limburg
bekendgemaakt.
Straatverlichting Maastricht wordt energiezuinig
De gemeente Maastricht gaat de komende tijd straatverlichting
vervangen door energiezuinige lampen. In totaal worden bijna 1.500
lichtmasten aangepast. De nieuwe lampen hebben een zeer positief
effect op energieverbruik, kosten en CO2-uitstoot. Door de nieuwe
verlichting nemen energieverbruik en milieubelasting met meer dan de
helft af. Daarnaast hebben de lampen een hogere lichtopbrengst en een
betere kleurweergave, wat een positief effect heeft op het sociale
veiligheidsgevoel. De kosten voor de vervangingsoperatie bedragen
ruim 400.000 euro.
Raad van State keurt bestemmingsplan
Circuit de Peel af
De Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State (RvS) heeft
goedkeuring onthouden aan het bestemmingsplan dat de verplaatsing
van het motorcrossterrein Circuit de Peel mogelijk maakt. De RvS heeft
met de uitspraak de Milieufederatie Limburg in het gelijk gesteld. Het
goedkeuringsbesluit van het College van Gedeputeerde Staten van
Limburg is daarmee vernietigd.
De Raad van State vindt dat de gemeente Venray haar keuzes voor
alternatieve locaties voor het motorcrossterrein onvoldoende heeft
onderbouwd. Zo ontbreekt de motivering waarom in het onderzoek
alleen locaties binnen de gemeente zijn onderzocht. Dit is volgens de
RvS in strijd met de Wet Milieubeheer. Verder concludeert de RvS dat
het nog maar de vraag is of het circuit aan de geluidsnormen kan
voldoen die de milieuvergunning stelt. Ook de door GS verleende
milieuvergunning is daarmee van de baan.
Het gevolg van de uitspraken is dat de gemeente Venray zal moeten
motiveren waarom in het alternatievenonderzoek geen rekening is
gehouden met locaties buiten Venray. Als de gemeente de verplaatsing
wil doorzetten, zal zij het bestemmingsplan opnieuw moeten vaststellen.
De provincie Limburg moet een nieuwe milieuvergunning vaststellen.
De Milieufederatie Limburg is tevreden met de uitspraak. Directeur Hans
Heijnen spreekt van ‘een overwinning voor de natuur en het milieu’.
,,Wij hebben een paar jaar geleden al aangegeven dat wij wilden
meedenken over een alternatieve locatie voor het racecircuit. De
huidige plek – middenin een natuurgebied – is volgens ons namelijk
niet de juiste. Wij hebben niets tegen het racecircuit, mits het op een
locatie ligt waar de gevolgen en overlast voor natuur, milieu en
omwonenden tot een minimum beperkt blijven.” De Milieufederatie is
inmiddels in gesprek met de gemeente en de initiatiefnemer van het
circuit om tot een door alle partijen gedragen oplossing te komen.
Tegen de uitspraken van de Afdeling bestuursrechtspraak van de RvS is
overigens geen hoger beroep mogelijk.
Economische crisis heeft geen effect op
milieugedrag
De economische crisis is niet van invloed op het milieugedrag van de
‘groene’ Nederlander. Dit blijkt uit een peiling onder ruim 4.700
panelleden van de Groene Peiler, het digitale panel van de Provinciale
Milieufederaties. Iets meer dan 70% van de panelleden vindt zichzelf
milieubewust of zelfs zeer milieubewust. In 2008 lag dit percentage op
slechts 67%. ‘Autorijden mag duurder worden’, zegt 52% van de
ondervraagden (was in 2008: 48%). ‘Vlees en zuivel mogen ook duurder
worden’, meent 36% van de respondenten (was in 2008: 28%). Liefst
68% geeft aan bij voorkeur voedingsmiddelen te kopen die voorzien
zijn van een eco-keurmerk. Dit was nog 60% in 2008.
Aan de panelleden is verder gevraagd aan welke onderwerpen de
meeste aandacht moet worden besteed. De thema’s natuurbescherming,
kwaliteit van het landschap en energiebesparing worden het
vaakst genoemd.
Venlo geeft subsidie voor duurzame particuliere
woningen
De gemeente Venlo is in september gestart met de ‘Subsidieregeling
Duurzaam Bouwen’. Particuliere woningeigenaren kunnen tot vele
duizenden euro’s subsidie krijgen als zij duurzaam in hun woning
investeren. Zo is er subsidie voor isolatie, dubbel glas, zonnepanelen,
zonneboilers, warmtepompen en grasdaken. Wie gaat bouwen,
verbouwen of groot onderhoud pleegt, krijgt een extra premie bovenop
de subsidie. Energieneutrale woningen worden nog eens extra beloond.
Wethouder Mark Verheijen van Economische Zaken is tevreden met de
regeling. ,,We slaan drie vliegen in één klap: we houden mensen aan het
werk, huizen worden duurzamer en de energierekening voor de burger
in Venlo wordt lager. We hebben geprobeerd de regeling laagdrempelig
en klantvriendelijk te maken. Zo kan iedereen zonder al te veel
rompslomp snel aan de slag met zijn of haar woning”, aldus Verheijen.
De subsidieregeling komt voort uit het initiatief van de Venlose
gemeenteraad om de economische crisis lokaal te bestrijden. In totaal
stelt de gemeente een miljoen euro beschikbaar. De stichting Meer Met
Minder heeft voor de eerste vijfhonderd Venlose woningen die
minimaal dertig procent energiebesparing weten te realiseren, nog eens
375.000 euro extra subsidie ter beschikking gesteld.
Foto: Ger Lemmens
4 l i m b u r g s m i l i e u

edco ziet af van bouwplannen in de
meer bij roermond
de soap edco kreeg in juli een onverwachte wending. hoofdrolspeler handelsonderneming edco uit eindhoven liet
weten af te zien van vestiging van een nieuw distributiecentrum in de meer bij roermond. de reden voor dit besluit
zou zijn ‘dat er geen gemeenschappelijke basis is tussen de betrokken partijen’. de overige hoofdrolspelers - provincie
Limburg, gemeente roermond en natuurontwikkelaar habitura - zijn verbijsterd over het voornemen van edco.
De vestiging van het loodsencomplex van
distributiecentrum Edco in De Meer - dat
een geplande omvang zou krijgen van
meer dan 40 voetbalvelden - had vierhonderd
banen moeten opleveren in de regio.
Begin 2007 hebben de betrokken partijen
hiervoor een intentie-overeenkomst
getekend. De plannen van Edco, Provincie
en gemeente Roermond waren echter
vanaf het begin omstreden. Het logistieke
megabedrijf vestigde zich immers niet op
een reeds bestaand bedrijventerrein maar
in een gebied dat op dat moment de
bestemming ‘agrarische grond met hoge
landschappelijke waarde’ had. De Provincie
maakte de bouw mogelijk door in een
POL-aanvulling de bestemming te
veranderen. Bij de gemeente Roermond
werd de procedure gestart om het
bestemmingsplan te wijzigen. Mede dankzij
de inzet van deze partijen kwam Edco in
Limburg terecht in een gespreid bedje.
Niet iedereen was gelukkig met de komst
van Edco naar Roermond. Tal van natuuren
milieuorganisaties (waaronder de
Milieufederatie Limburg), inwoners, de LLTB
én de gemeente Roerdalen kwamen in
actie tegen de bouwplannen. Onder het
motto ‘De Meer Groen’ werd van meet af
aan fel gestreden om De Meer, dat dichtbij
Nationaal Park De Meinweg ligt, groen te
houden. Volgens de tegenstanders was er
op bedrijventerreinen elders in Limburg
nog genoeg plek voor een nieuw distributiecentrum.
Tegen een hogere grondprijs
dan wel, want sommige actievoerders
meenden dat de gemeente Roermond
goedkope grond aan Edco had aangeboden
Foto: Provincie Limburg/HCLT
s t i c h t i n g m i l i e u f e d e r a t i e l i m b u r g 5

om het bedrijf binnen te halen. Om de
komst van de handelsonderneming
mogelijk te maken, werd tevens een nieuw
door de Provincie Limburg ontwikkeld
compensatie-instrument ingezet. Daarmee
zou een bedrag van 10 miljoen euro
worden vrijgemaakt ten behoeve van
natuurontwikkeling.
Maar zover komt het dus niet. Edco is
afgehaakt en laat zijn Limburgse partners
met lege handen achter. De gemeente
Roermond zegt zich nu te beraden op het
vervolgproces, evenals de Provincie
Limburg. In september buigen het college
van Gedeputeerde Staten en de commissie
Fysiek Domein zich over het dossier Edco.
Na het terugtrekken van het bedrijf wil de
Provincie snel alle mogelijke opties in kaart
brengen over wat te doen met het
‘vrijkomende’ terrein De Meer. Het laatste
voorstel van de CDA-fractie van de
gemeente Roerdalen - de mogelijkheid van
een grenscorrectie met Roermond ter
hoogte van De Meer - zal ook onder de
loep worden genomen. Gezien de randvoorwaarden
die verbonden zijn aan de
POL-aanvulling lijkt het echter uitgesloten
dat daar op korte termijn ontwikkelingen
plaatsvinden.
Directeur Eric Fleskens van natuurprojectontwikkelaar
Habitura is nog steeds
onthutst over de gebeurtenissen. ,,Het ene
moment waren we nog volop bezig met de
voorbereidingen, het volgende moment
Foto: D-artdesign
Jos van Rey, wethouder gemeente Roermond
,,Over Edco is veel gezegd en geschreven. Roermond heeft vaak het verhaal moeten uitleggen
en de Milieufederatie Limburg vraagt nu om een reactie op het besluit van Edco om zich niet
te vestigen op De Meer. Nogmaals, de keuze is aan Edco. Voor Roermond is steeds de vraag
geweest: kun je 400 banen laten schieten voor een stuk grond met agrarische bestemming
waarvoor nota bene ruimschoots - tien miljoen euro - natuurcompensatie in het vooruitzicht
is gesteld? Daarbij speelt dat het gaat om een terrein als compensatie voor een aangrenzend
gebied waar de veronderstelde aanwezigheid van een knoflookpadje bouwmogelijkheden
blokkeerde.
Het is goed om die discussie te voeren. Roermond steekt zijn nek uit voor groei in plaats van
krimp. Daarin past ook een vernieuwende manier van denken over de inrichting van de ruimte.
Zoals ook Gedeputeerde Staten, staat Roermond altijd open voor nieuwe initiatieven met de
filosofie van ‘ja, mits’. Die filosofie staat nog recht overeind.”
haakt hoofdrolspeler Edco af. Dat viel ons
echt rauw op het dak. Met de financiën die
Edco zou inbrengen, konden we een
wezenlijke bijdrage leveren aan de
natuurontwikkeling in Limburg. Het is echt
jammer dat dit nu blijft liggen. Eigenlijk
was het al een beetje vreemd dat Edco het
contract niet retourneerde. Ook was er nog
steeds geen bouwvergunning ingediend.
Achteraf waren dit signalen die we hadden
moeten opmerken. De andere partijen
waren al lange tijd bezig met de voorbereidingen,
alleen Edco liet steeds op zich
wachten. En nu blijkt dus dat het bedrijf
helemaal niet naar De Meer wil komen. Een
reden hiervoor hebben we nooit gekregen.
Habitura heeft veel energie gestoken in de
voorbereidingen en tal van onkosten
gemaakt, naar nu blijkt allemaal voor niks.
Zonde! Echt zonde!”
Edco zelf hult zich inderdaad in stilzwijgen
en weigert mededelingen te doen over de
reden waarom het bedrijf niet naar
Roermond verhuist. E-mails blijven
onbeantwoord. Als ik telefonisch navraag
doe, word ik doorverbonden met Martijn
van der Struijk, financieel directeur bij
Edco. Veel wil Van Der Struijk niet kwijt. Hij
bevestigt dat het bedrijf niet verhuist naar
Roermond, maar verder wil hij geen enkele
inhoudelijke reactie geven.
6 l i m b u r g s m i l i e u

Marjo Thevissen, woordvoerder burgercomité De Meer Groen
Terwijl gemeente Roermond, Provincie
Limburg en Habitura de teleurstelling van
zich afbijten en zich buigen over te nemen
vervolgstappen, zijn andere betrokkenen
juist in jubelstemming. De Limburgse Land
en Tuinbouw Bond (LLTB) is verheugd over
het afhaken van Edco, net als actiecomité
‘De Meer Groen’, de Milieufederatie
Limburg en de gemeente Roerdalen. De
groene plattelandsgemeente Roerdalen
heeft zich steeds met hand en tand verzet
tegen de vestigingsplannen van Edco op De
Meer. Wethouder Herman Nijskens (foto)
heeft zich het afgelopen jaar als verantwoordelijk
wethouder intensief bemoeid
met de zaak. ,,Wij zijn van mening dat het
gebied De Meer de bestemming vitaal
,,Vol trots werd in januari 2006 door de Provincie Limburg, Habitura en de gemeente Roermond
aangekondigd dat in Roermond 400 banen zouden worden gerealiseerd en dat er tien miljoen
euro beschikbaar zou komen om 200 hectare nieuwe natuur te realiseren. Dit zou mogelijk
gemaakt worden door van het agrarische gebied De Meer een bedrijventerrein te maken.
‘200 hectare nieuwe natuur’ en ‘400 arbeidsplaatsen’ waren dus dé argumenten om de
toekomstige tegenstanders over de streep te trekken. Maar in de loop van het proces bleek al
snel dat er geen 400 nieuwe arbeidsplaatsen gerealiseerd zouden gaan worden en dat de
beschikbare tien miljoen euro ook voor andere projecten ingezet zou gaan worden en dus niet
alleen ten goede zou komen aan het realiseren van 200 hectare nieuwe natuur. Het was zelfs
maar de vraag of er 200 hectare grond beschikbaar zou zijn!
Toen kwamen er andere argumenten op tafel. Het bedrijf Edco wilde per se 25 hectare grond
en op bestaande en geplande bedrijventerreinen was deze bouwgrond op korte termijn niet
beschikbaar. Er was immers haast geboden, omdat Edco de huur van zijn diverse bedrijfslocaties
zou hebben opgezegd. Edco zou staan te trappelen om de bouwplannen in te dienen.
De daaropvolgende aanpassing van het Provinciaal Omgevingsplan (POL) was maatwerk en
alleen bedoeld voor Edco. Steeds werd erop gehamerd dat het bedrijf nergens anders terecht
kon. Met allerlei argumenten zijn de diverse instanties en politieke partijen onder druk gezet
om vooral maar in te stemmen met de plannen. In juli 2008 was de ‘POL-aanvulling bedrijfslocatie
De Meer’ een feit en niets kon de bouw van Edco meer tegenhouden.
Precies een jaar later heeft Edco afgehaakt! De argumenten en motieven die de gemeente
Roermond en de Provincie Limburg steeds aangehaald hebben om dit mooie stuk landbouwgrond
op te offeren bestaan niet meer. En niets staat dus het gebied De Meer nog in de weg
om GROEN te blijven!”
platteland moet behouden. Voor onze
groene gemeente - met de economische
dragers landbouw en toerisme - is het
gebied De Meer een visitekaartje. Nu de
vestiging van Edco van de baan is, moet
het gebied niet gereserveerd blijven voor
de vestiging van andere bedrijven, maar
teruggegeven worden aan agrarische
bedrijven en de natuur. Wij willen dan ook
dat het Provinciaal Omgevingsplan
Limburg (POL) weer wordt aangepast. Zelfs
een grenscorrectie met de gemeente
Roermond waardoor De Meer weer Roerdalens
grondgebied wordt, sluit ik niet uit.
Door plaatsing van één of enkele agrarische
bedrijven in De Meer komt de
stagnerende grondmobiliteit op gang. De
bouwkavel die er nu ligt, is voor meerdere
doelen geschikt en de landerijen kunnen
voor bijvoorbeeld groenteteelt of weide-
S t i c h t i n g M i l i e u f e d e r a t i e L i m b u r g 7

ouw gebruikt worden. Daarmee krijgt de
realisatie van de Ecologische Hoofdstructuur
elders in de regio de hoognodige de
impuls.”
De provinciale statenfracties van Partij
Nieuw Limburg (PNL) en de PvdA hebben
inmiddels aangegeven dat na het afhaken
van Edco er tussen Roermond en Roerdalen
geen andere bedrijvigheid meer gepland
moet worden. Zij vinden dat De Meer weer
haar oorspronkelijke status van landbouwen
natuurgebied moet krijgen nu Edco daar
afziet van vestiging. De twee partijen zijn
altijd tegen de komst van Edco geweest. In
schriftelijke vragen stellen zij dat er ook
geen ander soortgelijk bedrijf voor in de
plaats moet komen. Dat zou immers strijdig
zijn met het beleid van minister Jacqueline
Cramer. Hoe het ook afloopt met De Meer,
de soap houdt de gemoederen de komende
maanden in ieder geval nog bezig.
Monique Demarteau
Milieufederatie Limburg
Foto: D-artdesign
Herman Mertens,
communicatieadviseur LLTB
,,De LLTB heeft zich altijd verzet tegen de
vestiging van Edco in De Meer. Volgens de
LLTB zijn er genoeg alternatieven. De
vestiging zou in het oosten van Midden-
Limburg, waar de gronddruk toch al erg
hoog is, betekend hebben dat liefst 230
hectare vruchtbare landbouwgrond uit de
voedselproductie wordt genomen. Ook de
economische overwegingen van de
gemeente Roermond en de Provincie
Limburg deelt de LLTB niet. De landbouw is
immers het economische trekpaard van het
platteland: twee van de tien Limburgers zijn
werkzaam in het agrofoodcomplex. Met het
Edco-plan zou de overheid een stabiele
economische factor hebben verruild voor
een ongewis werkgelegenheidsavontuur.
Onderschatting van de economische
betekenis van de landbouw is een kwaal
waaraan Limburgse politici en bestuurders
haast chronisch lijden. Voor een vitale
landbouw is het harde voorwaarde dat er
voldoende grond tegen redelijke prijzen
beschikbaar is. Allerlei overheden, gemeenten,
provincie, gebiedscommissies, waterschappen,
Rijk en Rijkswaterstaat claimen de
komende tien jaar zo’n 25.000 hectare
landbouwgrond in Limburg voor groene,
rode en grijze functies. Dat is een kwart van
het totale areaal. Langzaam maar zeker en
zonder maatschappelijke discussie wordt
daarmee de landbouw op een zijspoor gezet.
Dat acht de LLTB gezien de explosieve
toename van de wereldbevolking (van nu
6,5 miljard naar minimaal 9 miljard in 2035)
en het feit dat Noord-Europa gezien de
klimaatontwikkelingen de voedselschuur
van de wereld moet worden, een onverantwoorde
gang van zaken.
Een tweede belangrijke reden waarom de
LLTB sterk tegen de vestiging is, betreft de
aantasting van het landschap. De Meer is een
mooi, open gebied, gelegen tussen de kern
van Herkenbosch en Roermonds industriegebied,
met grote landschappelijke waarden.
Die verdienen het behouden te blijven.
De directe grondclaim op De Meer in
combinatie met de geëiste compensatie in
de vorm van 200 hectare natuuraanleg,
waarvoor ook weer landbouwgrond wordt
gebruikt, heeft er ertoe geleid dat er bij ons
geen draagvlak is voor de vestiging van
Edco. De LLTB staat op het standpunt dat De
Meer weer een landbouwbestemming moet
krijgen en dat de extra grondclaim van 200
hectare daarmee definitief van de baan is.
Dat is goed voor de agrarische sector, goed
voor de Limburgse economie én goed voor
de natuur.”
8 l i m b u r g s m i l i e u

Foto: D-artdesign
Overheden teleurgesteld over
afhaken Edco
De gemeente Roermond, Provincie Limburg
en het natuurontwikkelingsbedrijf Habitura
zijn verbijsterd over het besluit van Edco om
te elfder ure en met onmiddellijke ingang
eenzijdig af te zien van haar plannen om in
Roermond een grote handelsonderneming
te vestigen. Die vestiging zou uiteindelijk
400 banen opleveren in een regio die dat
heel goed kan gebruiken. Om dit alles
mogelijk te maken, hebben de partijen in
januari 2007 een intentieovereenkomst
getekend.
Edco wilde haar bedrijf vestigen in De Meer,
een locatie nabij bedrijventerrein Roerstreek
in Roermond. In eerste aanleg zou de onderneming
voor de eerste twee fasen 15
hectare nodig hebben; op termijn was voor
de ontwikkeling van het bedrijf 25 hectare
nodig. Edco geeft als reden voor haar
ommezwaai aan dat er naar haar mening
geen gemeenschappelijke basis is tussen de
betrokken partijen.
,,Het tegendeel is het geval,” zegt gedeputeerde
Ger Driessen (foto). ,,Gemeente,
provincie en Habitura hebben twee jaar lang
heel intensief gezocht naar oplossingen
voor problemen die de vestiging in de weg
zouden kunnen staan. Uiteindelijk hebben
Provinciale Staten de komst van Edco naar
Roermond met planologische besluiten
mogelijk gemaakt.”
De gemeente Roermond stond al geruime
tijd in de startblokken om bouwvergunningen
andere procedures te kunnen afwikkelen.
Bij beide overheden is zowel bestuurlijk als
ambtelijk veel energie in het dossier Edco
gestopt. Ook hebben externe onderzoeken
naar bijvoorbeeld de noodzakelijke
natuurcompensatie tijd en geld opgeslurpt.
De door Edco gekozen locatie ligt namelijk in
een gebied waar volgens de ruimtelijke regels
niet gebouwd mag worden. Om de komst
toch mogelijk maken, werd een nieuw door
de Provincie Limburg ontwikkeld compensatie-instrument
ingezet. Daarmee zou een
bedrag van tien miljoen euro worden
vrijgemaakt voor natuurontwikkeling.
,,Gemeente en provincie hebben de
afgelopen maanden heel veel tijd gestoken
in het voorbereiden van het bestemmingsplan,
de POL-aanvulling en de contracten.
Dat werk is nu allemaal tevergeefs geweest.
Zeker in een tijd van kredietcrisis is
werkgelegenheid een belangrijke factor. We
zullen ons nu beraden over het vervolgproces”,
zo vult de Roermondse wethouder
Jos van Rey aan.
Gezamenlijk persbericht (d.d. 17 juli 2009)
gemeente Roermond en Provincie Limburg
S t i c h t i n g M i l i e u f e d e r a t i e L i m b u r g 9

Postcode Loterij-oprichter Boudewijn Poelman:
‘ Het klimaatprobleem krijgen we
allemaal op ons bord’
De Provinciale Milieufederaties kunnen hun werk doen dankzij de Postcode Loterij. Sinds 1996 hebben zij een bedrag
van 27,4 miljoen euro aan loterijgelden ontvangen. De succesformule van de Postcode Loterij werkt inmiddels ook
in andere landen, bijvoorbeeld in Zweden, Engeland en Schotland. Groten der aarde als Nelson Mandela, Bill Clinton
en Tony Blair vinden de loterij ‘helemaal top’. Boudewijn Poelmann bedacht twintig jaar geleden het concept van de
Postcode Loterij. Tijd voor een interview.
Foto: Nationale Postcode Loterij
Dit jaar passeerde de Nationale Postcode Loterij de grens van 2,7
miljard euro voor goede doelen sinds haar oprichting in 1989. Er is
geen andere loterij ter wereld die vijftig procent van haar inleg
afdraagt aan goede doelen. De Postcode Loterij ondersteunt in
totaal 66 goede doelen die werkzaam zijn op het gebied van
natuurbehoud, milieubescherming, ontwikkelingssamenwerking en
mensenrechten. Boudewijn Poelmann (60) is oprichter en directeur
van de Nationale Postcode Loterij en van de overkoepelende
holding Novamedia. Voordat hij het bedrijf Novamedia in 1983
oprichtte - na zijn studie marketing en politieke wetenschappen -
werkte Poelmann bij Daf en bij de Novib. Bij Novib was hij verantwoordelijk
voor fondsen- en ledenwerving en voor de persvoorlichting.
In 1989 richtte Novamedia de Nationale Postcode Loterij op.
Naast deze loterij bestuurt Novamedia ook de Sponsor Bingo Loterij
en de BankGiro Loterij.
Op de bijeenkomst met Tony Blair die de Postcode
Loterij onlangs organiseerde, stelde u dat er geen
andere toekomst denkbaar is dan een duurzame toekomst.
Kunt u dit wat nader toelichten?
,,Ik begrijp zo langzamerhand niet meer dat mensen niet snappen
dat een duurzame toekomst de énige toekomst is. Iedereen weet
dat over vijftig jaar de olie op is. Ik hoorde gisteren dat we over
veertig jaar door onze Nederlandse gasvoorraden zijn. Dan is er
1 0 l i m b u r g s m i l i e u

maar één oplossing: kiezen voor duurzame energiebronnen als zon
en wind! Als je wilt voorkómen dat de wereld aan zeespiegelstijging
of andere rampen ten onder gaat, kies dan nu voor die duurzame
weg en doe het goed!”
De Nationale Postcode Loterij haalt Clinton en Blair
naar Nederland om het klimaatprobleem op de maatschappelijke
agenda te zetten. De Nederlandse regering
doet dat niet, het bedrijfsleven doet dat niet, maar de
Postcode Loterij wel. Hoe kan dat?
,,Het Nederlandse politieke systeem is te star. Een voorbeeld. In
Duitsland is een wet aangenomen die het voor particulieren die zelf
duurzame energie opwekken mogelijk maakt om stroom terug te
leveren aan het elektriciteitsnet voor een bepaald bedrag. Gevolg is
dat Duitsland, qua inwonertal vijf keer zo groot als Nederland, al
voor twintig procent duurzaam is, terwijl wij op een schamele vijf à
zes procent zitten. De regering hoopt dat Nederland in 2020 twintig
procent duurzaam is. Dat is toch te zot voor woorden. Alles wat
onze politici hoeven te doen, is een nieuwe wet aan te nemen. Wat
zitten we nou te klungelen? Laat ik nog een voorbeeld geven. Op de
bijeenkomst met Blair gaf de Amerikaan Bill Gross van eSolar een
toespraak. Hij bood aan om heel Nederland van duurzame elektriciteit
te voorzien tegen de huidige gehanteerde tarieven. De enige
garantie die hij vroeg was dat de kilowattuurprijs de komende 15
tot 20 jaar niet zou zakken beneden de 18 cent. We betalen nu 21
cent per kilowattuur. Dat idee van Gross is dus formidabel. Er wordt
alleen niks mee gedaan. Als ik Balkenende of Cramer was, dan zou
ik hem toch even bellen.”
Uit onderzoek van de website 21minuten.nl onder
70.000 personen blijkt dat Nederlanders zich het meest
zorgen maken over onderwerpen die hen dichtbij en op
korte termijn raken. Voor de meeste Nederlanders is
klimaatverandering en milieu daardoor niet de grootste
zorg. Sociale problemen als criminaliteit, integratie en
recessie worden belangrijker geacht.
,,Ik bestrijd de uitkomsten van dit onderzoek niet. Maar we krijgen
de gevolgen van het klimaatprobleem uiteindelijk wel op ons bord.
De komende jaren zullen de nodige natuurrampen, zoals orkaan
Katrina in 2005, aan ons voorbij trekken. Het is toch niet zo moeilijk
om deze feiten onder ogen te zien? Het voelt een beetje zoals
Galilei zich in de zeventiende eeuw gevoeld moet hebben, toen hij
tot het voor die tijd revolutionaire standpunt kwam dat de zon het
Foto’s: Roy Beusker
middelpunt van het heelal was en niet de aarde. De paus verbood
uiteindelijk al zijn boeken en Galilei werd veroordeeld tot eeuwige
gevangenisstraf in het Vaticaan. Achteraf blijkt dan pas dat zo
iemand het dus bij het juiste eind had.”
,,Integratie is inderdaad een probleem, maar de echte problemen
zijn nog altijd armoede, oorlog, mensenrechten en klimaat. Ja, als je
in een buurt met sociale problemen woont, dan heb je wellicht een
groot probleem. Maar dan kun je nog altijd verhuizen. Er wordt
vaak tegengeworpen dat er wijken zullen ontstaan met alleen maar
Marokkanen. Nou en? De grootste smeltkroes op aarde is New York.
Wat hebben ze daar gedaan? Helemaal niks! Iedereen mocht wonen
waar hij of zij maar wilde. Zo ontstond er een Marokkaanse buurt,
een joodse buurt, een Chinese buurt enzovoort. Dat gaat prima.
Laat iedereen lekker zijn eigen cultuur hebben en respecteer dat.
Vóór de Tweede Wereldoorlog hadden we in Amsterdam en
Rotterdam grote joodse buurten met eigen synagogen, eigen
slagers, eigen gewoonten en rituelen. Daar had niemand moeite
mee. Hoezo integratie? Het woord bestond niet eens.“
,,Er wordt in Nederland niet op grote schaal gediscrimineerd.
Nederlanders hebben er wel bezwaar tegen als mensen uit andere
culturen zich niet aan fundamentele waarden en regels van de
eigen samenleving houden. Als je die niet wilt respecteren, dan
creëer je inderdaad een probleem. Als Nationale Postcode Loterij
hebben we in 2006 sociale cohesie als thema opgenomen. Vijf
beneficiënten houden zich met dit thema bezig: Oranje Fonds,
Skanfonds, Stichting DOEN, Humanitas en Stichting Buurtlink. Sinds
2006 hebben we in totaal ruim 84 miljoen aan deze goededoelenorganisaties
afgedragen. Premier Balkenende zei het op het Goed
Geld Gala op 5 februari jongstleden treffend. Meedoen aan de
Postcode Loterij betekent dat al die goede doelen kunnen blijven
werken aan het vergroten van betrokkenheid. En dat is toch wat we
allemaal willen. Een betrokken, leefbare samenleving. Een samenleving
met een hart.”
Gerrit Geerds
Friese Milieufederatie
S t i c h t i n g M i l i e u f e d e r a t i e L i m b u r g 1 1

de groene peiler zoekt nieuwe deelnemers
voor iedereen die wil meedenken over zijn eigen leefomgeving en zijn stem wil laten horen is er de groene peiler.
het online natuur- en milieupanel waar jouw mening telt! want natuur en milieu maak je zelf. Je stem heeft vaak
grotere gevolgen dan je denkt!
De Groene Peiler is het gezamenlijke natuuren
milieupanel van De Provinciale Milieufederaties.
Elke provincie heeft een eigen online
panel dat zijn mening geeft over actuele
ontwikkelingen in de omgeving. Meedoen is
e-mail uitnodigen om een online vragenlijst
over een natuur- of milieuonderwerp in te
vullen. Zo denk je mee over natuur en milieu
bij jou in de buurt en wordt jouw mening
gehoord!
gemakkelijk: je surft naar de website www.
degroenepeiler.nl en meldt je aan als panellid.
Je kunt je ook aanmelden via de website van
de Milieufederatie Limburg door te klikken op
de Groene Peiler-link. Meedoen betekent concreet
dat we je een paar keer per jaar via een
De Provinciale Milieufederaties werken door
middel van lobby, samenwerking en voorlichting
aan een mooier, gezonder en duurzamer
Nederland. Dankzij De Groene Peiler hebben
De Provinciale Milieufederaties een beter zicht
op wat inwoners belangrijk vinden op het
gebied van natuur en milieu. Elke provincie
heeft zijn eigen panel. Je wordt op basis van je
postcode automatisch ingedeeld in het panel
van de provincie waar je woont.
doe mee, denk mee en meld je vandaag nog aan!
Elke vijfde aanmelding wordt beloond met een Klimaatgids t.w.v. ₠ 10.
In deze klimaatgids staan vele tips voor ruim ₠ 2.500 energiebesparing!
een abonnement op het Limburgs milieu?
Dat kan! Graag zelfs, want met het abonnement steun je de Milieufederatie Limburg met haar doelstellingen. Samen met meer dan
100 bij haar aangesloten organisaties zet de Milieufederatie Limburg zich in voor natuur, een gezond leefmilieu en het realiseren van
ecologische duurzaamheid in Limburg en de aangrenzende Euregio.
Een jaarabonnement op Limburgs Milieu kost 12,50 euro. Je krijgt Limburgs Milieu dan ieder kwartaal thuisgestuurd.
Als je een abonnement neemt vóór 1 december 2009, ontvang je gratis een exemplaar van het boek Zes graden van
Mark Lynas. Een interessant boek dat het verhaal vertelt over onze toekomst op een warmere planeet. Reden te meer om nú
abonnee te worden op het leukste ‘groene’ tijdschrift in Limburg.
❏ Ja, ik neem een abonnement op het Limburgs Milieu voor 12,50 euro per jaar
Naam :
Adres: :
Postcode :
Woonplaats :
Telefoon :
E-mail :
Abonnementen kunnen elk gewenst moment ingaan en worden aangegaan tot wederopzegging.
Deze bon in een ongefrankeerde envelop opsturen naar:
Milieufederatie Limburg t.a.v. Annie Malskat
Antwoordnummer 10053
6040 XT Roermond
✁
Handtekening:
Datum:
1 2 l i m b u r g s m i l i e u

Foto: Monique Demarteau
Otto plantema: altijd op reis voor
de mooiste natuurfoto’s
in oktober vertrekt Otto plantema, bestuurslid van de milieufederatie Limburg, weer naar het buitenland. hij gaat
naar india om zich daar bezig te houden met zijn grote passie: natuurfotografie. na een werkzaam leven als chemicus
heeft hij zijn tweede roeping gevonden in de fotojournalistiek. een portret van een natuurliefhebber die graag
zijn grenzen verlegd.
Otto Plantema (61) uit Nederweert-Eind en zijn fototoestel zijn
onafscheidelijk. Het liefst fotografeert hij vogels, met name
albatrossen, pinguïns en paradijsvogels. Behalve in de natuur is
Plantema met zijn camera ook vaak te vinden bij atletiekwedstrijden.
Op zijn website heeft hij inmiddels ruim 20.000 foto’s
gepubliceerd. Plantema’s foto’s en bijbehorende verhalen zijn ook
regelmatig te vinden in publiekstijdschriften. De liefde voor de
fotografie en de natuur zat er al vroeg in, maar hij koos ervoor
om te promoveren als chemicus. Na zijn studie vond hij een baan
bij de research and development afdeling van DSM in Geleen. ,,Na
mijn opleiding kon ik docent worden óf het bedrijfsleven ingaan.
Ik koos voor de laatste optie. Dat vond ik een grotere uitdaging.”
In zijn studententijd reisde Plantema al geregeld naar het buitenland,
bij voorkeur naar lastig te bereiken oorden als Spitsbergen,
IJsland en Groenland. Na zijn pensionering in 2005 heeft hij de
draad weer opgepakt. De lijst landen waar Plantema in de afgelopen
vier jaar is geweest, is op zijn minst zeer indrukwekkend
te noemen. Een willekeurige greep: Antarctica, Nieuw-Guinea,
Himalaya, Patagonië, Brazilië, Japan, Amerika en de Galapagos
eilanden. Soms gaat zijn vrouw mee, maar het deert hem niet om
er in zijn eentje op uit te trekken. ,,Ik ga altijd met een doel op
reis. Meestal wil ik bijzondere vogels fotograferen.”
Er gaat veel tijd in zitten in het voorbereiden van zijn buitenlandse
trips. ,,Van tevoren pluis ik precies uit in welke gebieden
en in welke periode ik de grootste kans maak om daadwerkelijk
die dieren te zien die ik wil fotograferen. En dan nog komt het
vaak voor dat ik dagen op de goede plek zit en helaas zonder
goede foto huiswaarts keer. Omdat mist en regen roet in het eten
gooien of omdat die beesten zich gewoonweg niet laten zien.”
Plantema is een man die graag zijn grenzen verlegd. Naast
wereldreiziger is hij schaatser, hardloper en bergbeklimmer. Een
sportief man dus, die ontberingen niet uit de weg gaat. Zo reisde
hij vele malen naar de Mount Everest, om iedere keer vanuit
een ander camerastandpunt een foto van de bergtop te kun-
s t i c h t i n g m i l i e u f e d e r a t i e l i m b u r g 1 3

nen maken. Zijn uitgebreide reportage sierde vele pagina’s in het
Duitse tijdschrift Naturfoto. Daarnaast zet Plantema zich in voor
de natuur in zijn woonomgeving. Hij zit in het bestuur van de
Milieufederatie Limburg, de Vogelwerkgroep Nederweert en Waterschap
Peel en Maasvallei. Ook de Stichting Milijuli kan op zijn
steun rekenen. Als voorzitter van deze club, zet hij zich in voor
beter onderwijs in Nepalese bergdorpen. Hij wil vooral netwerken
en lobbyen. Mensen met elkaar verbinden. Natuur- en milieuorganisaties
zouden beter moeten samenwerken, volgens Plantema.
,,Samenwerking geeft die meerwaarde om je doelen te behalen.
Kijk maar naar de landbouwsector. Die kent een prima organisatie.
Hun stem is daardoor veel nadrukkelijker vertegenwoordigd.
Daar kunnen milieuorganisaties een voorbeeld aan nemen.”
Als hij in Nederland is, verdiept hij zich in zaken die spelen in de
regio Weert/Nederweert. ,,Op kleine schaal kan ik op die wijze een
bescheiden bijdrage leveren op het gebied van natuurontwikkeling.
Grote thema’s als klimaatverandering laat ik liever over aan
degenen die daar daadwerkelijk invloed op kunnen uitoefenen,
zoals minister Cramer.”
Reizen loopt als een rode draad door zijn leven. Als student
maakte Plantema zijn eerste verre reizen. Zijn werk bij DSM gaf
hem de gelegenheid om regelmatig naar de Verenigde Staten te
gaan om zaken te doen. Nog steeds is hij drie tot vier maanden
per jaar van huis. Hij weet nu al waar hij in 2010 en 2011 zal
vertoeven. Dat moet ook wel, want zijn bestemmingen zijn vaak
zo lastig te bereiken dat hij ruim van tevoren moet uitzoeken hoe
hij er kan komen. Zo heeft hij voor zichzelf een plekje geregeld
op een Frans onderzoekschip dat in november 2011 op expeditie
gaat naar het Franse deel van Antarctica. Er kunnen slechts
vijf mensen mee aan boord. Plantema noemt het een droom die
werkelijkheid wordt. ,,Op Antarctica ben ik al vaker geweest, maar
niet op de eilandengroep waar deze boot naartoe gaat. Hier kom
je dus normaal nooit. Het voelt dan ook als een voorrecht
1 4 l i m b u r g s m i l i e u

om straks dit gebied te kunnen bezoeken.”
Een andere bijzondere bestemming die Plantema in 2010 aandoet,
is de atol Midway (tussen Hawaii en Japan). Hij gaat hiernaartoe
met het doel de albatrossen die dit eiland als woonplaats
hebben gekozen te fotograferen. ,,Die specifieke albatrossoort
komt alleen op dit eiland voor. Een unieke soort! In totaal zijn er
22 soorten albatrossen. Daarvan heb ik er vijftien gefotografeerd,
nog zeven soorten te gaan dus.”
Ook pinguïns stonden al vaak voor zijn camera. ,,Pinguïns zijn
heel bijzonder”, vertelt Plantema. ,,Ze leven in de meest barre
omstandigheden en weten daar prima te overleven. ’s Winters
broeden mannetjes van de keizerpinguin maandenlang zonder
voedsel in de donkere en ijzige poolnacht. In het voorjaar worden
ze afgelost door de vrouwtjes, en snel daarna worden de grijze
jongen geboren. De grote kolonies op het zeeijs met jonge vogels
zijn adembenemend om te zien. Vooral als de ouders na dagenlange
voedseltochten op open zee, met de krop vol krill naar de
kolonie terugkeren en hun jong op geluid weer terugzoeken.”
Door zijn reizen heeft Plantema met eigen ogen de gevolgen van
de klimaatverandering kunnen zien. ,,Er zijn echt grote veranderingen
gaande. In Noord-Alaska en Canada verschuift de grens
van de permafrost. Hele eskimodorpen dreigen daardoor weg
te zakken. Ik zie dat gletsjers steeds kleiner worden. Vogels in
Nieuw-Guinea veranderen hun broedcyclus omdat de regentijd
eerder optreedt. Het hele beeld van de wereld verandert. En het
gaat in een rap tempo, veel sneller dan we voor mogelijk houden.
Als natuurliefhebber vind ik het verschrikkelijk. Ik hoop dan ook
dat de mensheid zich realiseert dat we de klimaatverandering
serieus moeten nemen en ernaar moeten handelen. Voordat het
te laat is!”
Monique Demarteau
Milieufederatie Limburg
Foto’s: Otto Plantema
s t i c h t i n g m i l i e u f e d e r a t i e l i m b u r g 1 5

Adviesraad waarschuwt voor explosie wereldbevolking
De omvang van de bevolking in de armste landen van de wereld zal de komende veertig jaar extreem groeien en
dat leidt wereldwijd tot enorme problemen. De ministers Maxime Verhagen (Buitenlandse Zaken) en Bert Koenders
(Ontwikkelingssamenwerking) moeten daarom veel meer aandacht besteden aan die problemen en geld steken in
oplossingen. Dat betoogt de Adviesraad Internationale Vraagstukken in een advies aan het kabinet.
De extreme bevolkingsgroei in de armste
landen is volgens de AIV een even grote
‘uitdaging’ als de wereldwijde klimaatverandering.
Volgens schattingen zal de
wereldbevolking de komende veertig jaar
groeien van rond de 7 miljard nu naar
meer dan 9 miljard in 2050. In de 29
armste landen zal de bevolking verdubbelen
of zelfs verdrievoudigen. Dat levert
problemen op voor de economische
groei, risico’s voor vrede en veiligheid,
energieverbruik, milieu en migratie.
Minister Bert Koenders zei in augustus in
een eerste reactie op het AIV-advies dat
Nederland al de grootste donor is van
het bevolkingsfonds van de Verenigde
Naties. Het verbeteren van de rechten
van vrouwen in ontwikkelingslanden op
het gebied van seks en voortplanting is
al een van de prioriteiten in zijn beleid,
aldus Koenders.
Klimaatcrisis treft vooral de allerarmsten
Door de klimaatcrisis kan vijftig jaar armoedebestrijding verloren gaan. Dat stelt Oxfam Novib in een onlangs verschenen
rapport. Volgens de ontwikkelingsorganisatie zullen vooral de allerarmsten de gevolgen van de klimaatverandering
gaan merken.
Zo kunnen boeren niet meer vertrouwen
op de regenseizoenen waardoor oogsten
verloren gaan en meer mensen honger
zullen lijden. Ook het bestrijden van ziektes
als malaria en knokkelkoorts kan in de
toekomst een probleem worden. Oxfamonderzoeker
John Margrath maakt zich
grote zorgen: ,,We denken dat de veranderende
seizoenen een enorme impact
hebben op arme boeren. En dat vindt nu
al plaats.” Volgens klimaatwetenschapper
Savio Carvalho zal in sub-Sahara Afrika de
maïsproductie in 2020 afnemen met vijftien
procent. ,,De droogte wordt ieder jaar
erger en dat zorgt voor honger. In Oeganda
bijvoorbeeld zien we al dat het sterftecijfer
toeneemt als gevolg van mislukte oogsten.”
Oxfam pleit voor de ontwikkeling van
alternatieve energiebronnen om in arme
gebieden de kap van brandhout tegen te
gaan. Een woordvoerder van de organisatie
meent: ,,Mensen op het platteland van
Oeganda kunnen bijvoorbeeld biogas winnen
uit koeienpoep, maar ook zonne-energie
die betrokken wordt uit de overvloedige
zonneschijn is een prima mogelijkheid. Het
enige dat hoeft te gebeuren, is dat het
Westen de problematiek serieus neemt en
hierin investeert.”
1 6 l i m b u r g s m i l i e u

vn-rapport: mens veroorzaakt klimaatverandering
de klimaatverandering van de afgelopen 50 jaar is zeer waarschijnlijk veroorzaakt door de mens. dat is de belangrijkste
conclusie uit het vierde klimaatrapport van de verenigde naties, dat in juni werd gepresenteerd in parijs.
honderden klimatologen uit de gehele wereld hebben aan het rapport gewerkt, dat wordt gezien als een belangrijke
wetenschappelijke basis voor het internationale milieubeleid.
Het rapport concludeert dat het voor circa
90 procent zeker is dat de opwarming van de
aarde komt door menselijk handelen. Tot nu
toe ging de VN uit van een zekerheid van 66
procent. De 2.500 wetenschappers, verenigd
in het door de VN ingestelde International
Panel on Climate Change (IPCC), denken
dat de gemiddelde temperatuur op aarde de
komende eeuw tussen 1,8 en 4,5 graden zal
stijgen. Maar de temperatuurstijging kan ook
oplopen tot maximaal 6,4 graden, als recente
ontwikkelingen op Groenland en de Zuidpool
worden meegenomen in de berekeningen.
In het vorige rapport uit 2001 ging men uit
van een stijging tussen de 1,4 en 5,8 graden
Celsius. ,,Sinds het laatste rapport is de kennis
over de invloed op het klimaat toegenomen,
waardoor met zeer hoge betrouwbaarheid
geconcludeerd wordt dat het netto-effect
van het menselijk handelen sinds 1750 heeft
geleid tot opwarming”, stelt het panel.
zeespiegeL
De zeespiegel zal in het jaar 2100 tussen de
18 en 59 centimeter zijn gestegen, voorspellen
de wetenschappers. Maar een sterkere
stijging met 10 tot 20 centimeter extra
sluiten ze niet uit. Dat is vooral afhankelijk
van de vraag of het smelten van de ijskappen
op Groenland en Antarctica doorgaat.
Een onderzoeksteam van een Duits instituut
waarschuwde in het wetenschappelijke
tijdschrift Science dat de zeespiegel de
afgelopen jaren sneller is gestegen dan de
maximale voorspelling uit het vorige klimaatrapport,
dat dateert van zes jaar geleden.
Dit blijkt uit satellietwaarnemingen die het
instituut onderzocht. ,,We willen met onze
studie aantonen dat de temperatuur én het
zeeniveau echt zijn gestegen”, aldus onderzoeksleider
en professor aan de Potsdammer
universiteit Stefan Rahmstorf. ,,Sceptici
hebben in het verleden de voorspellingen
van het IPCC in twijfel getrokken en vroegen
zich af of ze niet overdreven waren. De feiten
spreken nu voor zich.” Volgens de Duitsers
blijkt dat het VN-panel in zijn vorige rapport
juist voorzichtig was.
Aan het rapport van de VN heeft ook het
KNMI meegewerkt. Het KNMI pleit voor
klimaatadaptatie onder meer door dijkversterking
en het aanleggen van overloopgebieden
in Nederland.
ruimtevaart in dienst van klimaatverandering
met de handtekening van minister maria van der hoeven (economische zaken) kreeg de bouw van een klimaatsatelliet
afgelopen juli groen licht. van der hoeven tekende in den haag de overeenkomst daarvoor met de europese
ruimtevaartorganisatie esa.
Het is de bedoeling in 2014 een meetinstrument
te lanceren dat meer inzicht
moet geven in de oorzaak van klimaatverandering
en luchtverontreiniging. De
satelliet waaraan het meetinstrument
wordt bevestigd, kost 115 miljoen euro.
Voor de bouw van het instrument, Tropomi
genaamd, heeft het kabinet 78 miljoen
euro beschikbaar gesteld.
De lancering is onderdeel van het programma
voor aardobservatie van ESA, het
Europese Ruimtevaart Agentschap. Bij de
ruimtevaart richt Nederland zich sinds een
aantal jaren vooral op aardobservatie. Tropomi
moet de opvolger worden van Omi en
Sciamachy, twee andere instrumenten die
vanuit de ruimte informatie geven over de
uitstoot en verspreiding van luchtvervuiling
en broeikasgassen. Onder gezamenlijke
leiding van ESA en de nieuwe Nederlandse
ruimtevaartorganisatie Netherlands Space
Office (NSO) werken Nederlandse bedrijven
en instituten (zoals KNMI en TNO) aan
Tropomi. ESA zorgt voor de bouw van de
satelliet.
s t i c h t i n g m i l i e u f e d e r a t i e l i m b u r g 1 7

zonnebanken verhogen risico op kanker
er bestaat geen twijfel meer over: zonnebanken en gezichtsbruiners verhogen het risico op huidkanker. dat stellen
internationale wetenschappers in een onderzoek in het wetenschappelijke tijdschrift the Lancet.
Sinds 1992 noemde het Internationale
Agentschap voor Kankeronderzoek (IARC)
zonnebanken en gezichtsbruiners ‘waarschijnlijk
kankerverwekkend’. Maar het
IARC heeft zonnebanken inmiddels verplaatst
naar de hoogste risicocategorie.
Daarmee staat de zonnebank in dezelfde
categorie als onder meer arsenicum en
mosterdgas. ,,Het verband tussen zonnebanken
en huidkanker is overtuigend
aangetoond in een aantal wetenschappelijke
onderzoeken”, aldus het IARC in
het Franse Lyon.
Wetenschappers hebben namelijk
ontdekt dat het risico op melanoom, de
dodelijkste variant van huidkanker, met
75 procent toeneemt bij mensen die voor
hun dertigste geregeld naar de zonnebank
gaan. Zonnebanken zijn volgens de
studie net zo kankerverwekkend als
roken en schoorsteenvegen.
Het IARC is een onderzoeksorganisatie
die aanbevelingen doet aan de Wereldgezondheidsorganisatie
(WHO) van de
Verenigde Naties.
nieuw keurmerk voor eco cosmetica
zes europese keurmerken voor plantaardige en biologische cosmetica hebben de handen ineen geslagen en presenteren
vanaf september een uniform keurmerklabel onder de naam cosmos.
Moest je tot op heden op biologische cosmetica nog zoeken naar
een keurmerk om er zeker van te zijn dat je een natuurlijk merk
in handen hebt, vanaf september is dit verleden tijd. Alle cosmeticamerken
met biologisch geteelde stoffen, gaan het nieuwe
Europese keurmerk Cosmos voeren. Dit vergroot de duidelijkheid
naar consumenten in alle Europese landen.
Volledig plantaardig hoeven de producten overigens niet te zijn.
Er mag altijd nog 1 tot 2 procent synthetische conserveringsmiddelen
in de producten zitten. De nu beschikbare plantaardige
conserveringsmiddelen beschermen namelijk niet optimaal en
lang genoeg tegen bacterievorming. Begin 2010 zal overigens
nog een ander overkoepelend keurmerk verschijnen, namelijk
NaTrue. Dit keurmerk is bestemd voor de Amerikaanse markt.
1 8 l i m b u r g s m i l i e u

provincie wil regierol in aanpak
klimaatadaptatie
de overheid is zich er gelukkig steeds meer van bewust dat maatregelen nodig zijn om onze leefomgeving aan te
passen aan de klimaatverandering. maar hoe ga je als overheid hiermee om als je niet precies weet hoe het klimaat
zich in de komende jaren zal wijzigen? projectleider tjeerd Okkes is bij de provincie Limburg de aangewezen man om
de klimaatadaptatie in Limburg in goede banen leiden.
Voor de komende maanden is er veel werk aan de winkel.
De Provincie Limburg wil nog dit jaar een actieprogramma
opstellen met daarin verkenningen over hoe de te
verwachten klimaatproblemen aangepakt zouden kunnen
worden in onze regio. Tjeerd Okkes van de afdeling Milieu
en Duurzame Ontwikkeling is de ambtenaar die de kar
gaat trekken. ,,Een uitdaging”, vindt de klimaatambtenaar
zelf. ,,De provincie neemt haar taak serieus. Dat betekent
dat ze een regierol moet spelen binnen het thema
klimaatadaptatie. Daarbij horen daadkracht en een
integrale aanpak. We gaan het dus niet alleen doen. De
provincie moet de kaders aangeven en betrokken partijen
zoals gemeenten en maatschappelijke organisaties bij
elkaar brengen bij de uitwerking van de adaptiestrategieën.”
Die betrokken partijen - onder wie de Milieufederatie
Limburg - zijn al in een vroeg stadium door de provincie
erbij gehaald. Zo werden in juli jongstleden diverse klimaatbijeenkomsten
georganiseerd in Roermond en Maastricht en zijn de thema’s
landbouw, natuur, infrastructuur en stedelijke omgeving besproken.
,,Doel van de bijeenkomsten was een duidelijk beeld te krijgen van de
vragen, wensen, ideeën en zorgen die gemeenten en andere organisaties
hebben als het gaat om een veranderend klimaat”, aldus Okkes.
Hij noemt de bijeenkomsten ‘succesvol’. ,,We hadden een
goede opkomst. Hieruit blijkt dat het thema veel mensen
bezighoudt.”
Vorig jaar heeft de provincie onderzoek laten doen naar
klimaatadaptatie in Limburg door bureau DHV. Het
rapport schetst een beeld van hoe Limburg er in 2050 kan
uitzien als er niet tijdig maatregelen worden genomen om
de klimaatverandering een halt toe te roepen. Uitgangspunt
zijn de vier klimaatscenario’s die het KNMI in 2006
heeft gepubliceerd. Deze draaiboeken zijn alle vier even
waarschijnlijk. De belangrijkste verschillen zijn de omvang
van de wereldwijde temperatuurstijging en het al dan niet
veranderen van grootschalige luchtstromen. Alle belangrijke
thema’s komen aan bod waaronder overstromingen,
watertekort, wateroverlast, waterkwaliteit, verdroging en
hittestress.
Hittestress kan bijvoorbeeld een probleem worden, aangezien een
groot deel van Zuid-Limburg verstedelijkt gebied is (Maastricht,
Sittard-Geleen, Parkstad). Hittestress neemt toe naarmate de
temperatuur stijgt. De gemiddelde temperatuur in een stad is
namelijk hoger dan daarbuiten. Vaak scheelt dat zo’n 4 tot 5 graden.
Door hoge temperaturen tijdens hittegolven neemt de arbeidsproducs
t i c h t i n g m i l i e u f e d e r a t i e l i m b u r g 1 9

tiviteit af en neemt agressie toe. Hittestress zorgt ook voor een
toename van ziekte- en sterfgevallen. Het zijn met name ouderen en
mensen met verminderde weerstand die het moeten ontgelden. In
Frankrijk stierven in 2003 alleen al in de zomer – er was toen sprake
van een langdurige hittegolf – liefst 35.000 mensen meer dan
gemiddeld.
Steden vormen in de zomer zogenoemde hitte-eilanden. In steden
wordt het zonlicht namelijk beter geabsorbeerd door de daar
aanwezige, donkere materialen, zoals bakstenen muren en asfalt.
Deze houden de warmte langer vast dan de groene buffers in de
landelijke gebieden. Ook is er in steden door de bebouwing vaak
minder wind en komt er extra warmte vrij door menselijke activiteiten
als gemotoriseerd verkeer, airconditioning en bedrijvigheid in
fabrieken. Logisch dus dat steden minder leefbaar worden naarmate
het buiten warmer wordt.
Wateroverlast kan eveneens een groot probleem zijn in de stedelijke
gebieden, zo stelt Okkes. ,,Door de verharde oppervlakten kunnen
kortdurende piekbuien voor wateroverlast zorgen als de rioleringen
de grote hoeveelheden neerslag niet tijdig kunnen verwerken. Hoe
meer verhard oppervlakte er is, hoe groter het risico van wateroverlast.
Ook de luchtkwaliteit is een punt van bezorgdheid. We kennen
allemaal zomersmog. Smog ontstaat door chemische reacties in de
lucht onder invloed van zonneschijn, waarbij onder meer ozon wordt
gevormd. Ozon is een vervuilende stof die een schadelijk effect heeft
op de gezondheid van de mens en onze ecosystemen. De kans is
aanwezig dat de zomersmog in de toekomst nog verder zal toenemen.
Hierdoor kunnen zich meer allergische aandoeningen voordoen,
meer gevallen van tekenbeten (ziekte van Lyme-red.) en een toename
van voedselvergiftiging. Verhoogde blootstelling aan ultraviolette
straling door afbraak van de ozonlaag in de hogere luchtlagen, leidt
bovendien tot meer gevallen van huidkanker en staar.”
Al met al geen prettig vooruitzicht voor de inwoners van de stedelijke
gebieden. Welke maatregelen kan de overheid nemen om zich nu al
te wapenen tegen deze ongewenste effecten van de globale
temperatuurstijging? Volgens Okkes zijn er genoeg mogelijkheden.
,,Nieuwe woningen moeten dusdanig gebouwd worden dat de wind
meer ruimte krijgt en de natuurlijke ventilatie wordt bevorderd. Door
de toepassing van veranda’s en zonneschermen kan de hitte buiten
worden gehouden zonder dat meer airconditioning nodig is. Ook
water en bomen hebben een verkoelend effect. De temperatuur
onder bomen is immers lager door de schaduwvorming. Daarbij
hebben ze een positief effect op de waterhuishouding, de luchtkwaliteit
en nemen ze het broeikasgas CO2 op. Andere maatregelen om
het hitte-eilandeffect te verminderen zijn de aanleg van groene
daktuinen en groene gevels, en het gebruik van wegdekken die
minder warmte absorberen. Deze toepassingen zie je al in grote
steden in Japan en USA.”
Okkes benadrukt dat de temperatuurstijging niet alleen problemen
met zich meebrengt. ,,Er zijn ook kansen, onder meer voor de
recreatie én de landbouw. Boeren kunnen bijvoorbeeld andere
gewassen gaan telen die beter bestand zijn tegen hogere temperatu-
2 0 l i m b u r g s m i l i e u

en en droogte, bijvoorbeeld artisjokken of druiven. Voorwaarde is
natuurlijk dat er een markt is voor deze producten. Ook de recreatieondernemers
kunnen van de klimaatverandering profiteren, want er
zal meer vraag komen naar buitenactiviteiten als het warmer wordt,
vooral in de buurt van het water.”
Tot slot noemt Okkes een concreet praktijkvoorbeeld van de
klimaatverandering. ,,Uit studies blijkt dat door het verplaatsen van
de klimaatzones de leefgebieden van de dieren in Europa dagelijks elf
meter verschuiven naar het noorden. Dat lijkt niet veel, maar we
hebben het toch over ongeveer drie kilometer per jaar. Het is pure
noodzaak dat de robuuste ecologische verbindingszones zo snel
mogelijk worden aangelegd, zodat dieren zich kunnen verplaatsen en
zich kunnen aanpassen aan de veranderende omgeving. Het KNMI
concludeert in zijn klimaatscenario’s dat Nederland hetzelfde klimaat
krijgt als Midden-Frankrijk nu heeft. Die kans zit er zeker in als de
temperatuurstijging zich globaal doorzet. Dat lijkt misschien plezierig,
maar al met al zal het grote delen van Europa minder leefbaar
maken. Niet alleen voor dieren, maar zeker voor mensen. Dat moeten
we ons goed realiseren.”
Monique Demarteau
Milieufederatie Limburg
worst case scenario
Zomer in Maastricht, juni 2050. De stad kreunt en puft onder de
zoveelste hittegolf. Al wekenlang is het ruim 30 graden. Schoon
drinkwater is schaars aan het worden. Water is daarom heel duur. De
droogte heeft in de Zuid-Europese landen al geleid tot honderden
gigantische bosbranden, ook rukt de woestijnvorming op naar het
noorden. De periodes van hitte worden afgewisseld met hevige
neerslag. Stortbuien die zoveel water bevatten dat er spontaan
overstromingen ontstaan. De grond kan de grote hoeveelheid
neerslag immers niet snel genoeg verwerken. Mensen worden ook
eerder ziek. Ze zijn niet bestand tegen de hoge temperaturen en
extreme temperatuurwisselingen. Er overlijden meer mensen dan
normaal. Ze bezwijken aan de hitte. Binnen draaien de airco’s volop,
buiten is het snikheet. Smog en fijnstof zorgen voor ademhalingsproblemen
bij ouderen en mensen met allergieën en astma.
Het worst case scenario dat het KNMI in 2006 voorspelde, is
uitgekomen. De zomers zijn heet en kurkdroog. De winters in
Nederland zijn nat met veel neerslag. De stortbuien leiden vooral in
het stedelijke gebied tot forse overlast. Kelders lopen vol en delen van
de stad staan regelmatig onder water.
En dan is er nog de zeespiegelstijging. Het zeewater staat 40
centimeter hoger dan in 2000. Aanvoer van vele kubieke meters zand
in de kustgebieden heeft voorkómen dat een groot deel van de
kustgebieden onder water is gelopen. De kans op een Elfstedentocht
is bijna nihil (de laatste was in 1997). Langdurige periodes van
strenge vorst komen immers niet vaak meer voor.
s t i c h t i n g m i l i e u f e d e r a t i e l i m b u r g 2 1

Column Wim Kuipers
Leef volgens
de DGD
Duurzaam! Ik kan dat woord niet meer zien of horen. Ook omdat het
op radio en televisie klinkt als duujzaam, en duje is in het Limburgs:
duwen. Iedere keer denk ik dat me iets wordt opgedrongen. Duurzaam
wordt voorgesteld als iets geweldigs. Aardse zaligheid. Wie niet
gelooft in het evangelie van de duurzaamheid, plaatst zich buiten de
nieuwe maatschappij. Zoiets…
Vraagje: wat betekent duurzaam eigenlijk? Ik vind het eigenlijk een
loos begrip, zoals ‘goed’ of ‘sociaal’. Wie is dat niet? Niemand vindt
zichzelf asociaal en ‘goed’ is ook een heel ruim statement. Zo is iedereen
ook graag duurzaam. Laat ik een paar recente voorbeelden geven.
Een mergeloverste beweert in de krant (en dat is tevens de kop van
het artikel): ‘Enci is al tachtig jaar duurzaam’. De verslaggever vraagt
niet aan de geïnterviewde om het begrip eens uit te leggen. Hij gaat
er gemakshalve vanuit dat iedereen het wel snapt. Nou ik niet! Het
christelijke dagblad Trouw gaf onlangs in een artikel tips voor een
duurzame vakantie. Geloof het of niet, daar stonden ook condooms
bij. Die zijn namelijk van gecertificeerd en duurzaam verbouwd rubber.
Als iemand nou eens uitlegt wat dat dan precies is…..
Een tussenkop in een artikel in Dagblad De Limburger, in natuurgroene
letters: ‘Duurzaam hoeft niet duur te zijn’. Weten we allang! Op
blote voeten lopen is nu eenmaal goedkoper dan schoenen dragen,
laat staan designschoeisel van 300 euro. Maar waar ging het artikel
over? Over een meisje dat met haar school naar een workshopconferentie
met het thema duurzaamheid gaat (‘helemaal naar het Schotse
Aberdeen’). Het meisje vertelt verder dat ze thuis een zwembad
hebben dat volledig via zonnepanelen wordt verwarmd. De verslaggeefster
noteert braaf wat het meisje zegt en vraagt verder niet door.
Duurzaam niet duur? Aberdeen? Zwembad?
Nog een vraag: betekent vrijheid van meningsuiting dat we ons
steeds minder vragen gaan stellen? Denk even met mij mee. De regering
liet vorig jaar vaststellen dat we moeten streven en op weg zijn
naar een duurzame samenleving. Een maatschappij waarin we niet
meer verspillen, vervuilen en verrommelen.
Het staat er niet woordelijk, maar als ik het juist interpreteer, zegt
de overheid dus: weg met die drie VER-s! Die VER-s zijn voortaan
VERboden! Ik zou zeggen: maak er liever de Drie Geboden voor
Duurzaamheid van, afgekort de DGD! Preek, enthousiasmeer, beitel ze
in steen en zet ze op rotondes! Als alle Nederlanders leven volgens die
geboden en om te beginnen de verspilling een halt toeroepen, levert
dat meer welvaart op. Dan laten we de volgende generaties een welvarend,
klimaatbestendig, ecologisch gezond en mooi Limburg achter.
Foto: Fotobureau Kuit, Roermond
Minder verrommeling is ook een streven. Maar hoe zit het met
die draadversperringen die boeren moeten verhinderen dat ze het
natuurstrookje dat ze aan de provincie verkocht hebben, niet weer
omploegen? Koop gewoon een meter meer, dan hoeven de ambtenaren
niet meer met een gewaarmerkte duimstok te gaan meten.
Of vertrouwen we boeren voor geen centimeter? Beboet overtreders
voor mijn part, maar haal die prikkeldraad weg uit het landschap.
Verspillen, vervuilen, verrommelen: daar strijdt de milieubeweging
tegen. Maar bestaat er zoiets als een katechismus, waarin staat
uitgelegd wat mag en niet mag? En hoe zwaar mogen ons gepleegde
vergrijpen aangerekend worden? Ik vind in ieder geval dat het hebben
van een eigen verwarmde zwembad in je tuin verspilling van
energie is. Maar soms mag iets blijkbaar wel. Als het werkgelegenheid
oplevert bijvoorbeeld. De Enci is daar een mooi voorbeeld van, daar
werken een kleine honderd mensen. Duurzaam is het bedrijf zeker
niet.
Als wij vervuilen en anderen verstoken onze rommel, is dat dan vervuiling?
De Enci graaft diepe kuilen, is dat verrommeling? Wat willen
wij: een groen aangeklede kuil of een perceel mais? Willen we meer
tunnels zoals die bij Roermond? Een tunnel onder het hele Meinweggebied
omdat knoflookpadden niet tegen een trein kunnen? Verrommeling
tegengaan door allerlei rommel weg te stoppen? We hebben
tegenwoordig boomchirurgen: moeten er ook natuurschoonheidsspecialisten
komen? Overigens leuk scrabblewoord van 27 letters.
Een maïsplant is heel mooi, bekijk ze maar eens goed. Mooier dan een
grassprietje. Desondanks denk ik dat een gazon duurzamer is dan een
maisveld. Mais is immers voer voor het meest veelzijdige stukje vlees.
Ik tik deze zin op de dag dat de Eneco Tour zich van Roermond via
het Heuvelland naar Sittard rept. De hele dag dezelfde reclame! Eneco
is fan van duurzaam én fan van fietsen. Met fietsen is niks mis. Dat is
een duurzame bezigheid. Goed voor het milieu! Maar hoe duurzaam
zijn wielerwedstrijden? Ik zag meer dan twintig motoragenten tijdens
deze koers, om nog te zwijgen van het aantal volgauto’s. Wat heeft
die wedstrijd van die stroomboer met duurzaamheid te maken? Het
is veel duurzamer door zanderige dennenbossen te fietsen, zonder
agenten en volgwagens.
Volgens wijlen Jan Wolkers was het heel goed mogelijk een alpinopet
als condoom te gebruiken. Maar ja, waar vind je vandaag de dag nog
duurzame alpinopetten? Waar blijft de duurzaamheidszelftester?
Zonder batterijen natuurlijk: maar met aanzwengelaar!
Wim Kuipers
2 2 l i m b u r g s m i l i e u

heerlijk herfstboek voor de jeugd
de herfst komt eraan! Je ruikt het, je ziet het, je voelt het, je proeft het. zojuist verschenen is een nieuw natuurjeugdboek:
herfstpret. het boek vertelt op een speelse manier hoe verschillende dieren in de herfst overleven. Leerzaam,
maar vooral leuk. dankzij de mooie illustraties is herfstpret ook fijn om zomaar in te neuzen en te bladeren.
De herfst is een prachtige tijd om naar
buiten te gaan. Een boswandeling maken,
bladeren schoppen, paddenstoelen zoeken,
de herfstgeur opsnuiven. Maar wat doen
dieren eigenlijk in de herfst? Daarover gaat
Herfstpret: een vrolijk jeugdboek van Tialda
Hoogeveen. Het boek legt uit hoe dieren
zich aan dit seizoen aanpassen. Wat doen
eekhoorn, boerenzwaluw, kruisspin en wild
zwijn in de herfsttijd? De auteur beschrijft
hoe de dieren een voedselvoorraad aanleggen,
wegtrekken naar het zuiden, een
wintervacht krijgen of vechten om een
partner. Ieder hoofdstuk geeft bovendien
tips voor leuke herfstactiviteiten: tamme
kastanjes poffen, een herfstkijkdoos maken,
vogeltrek bestuderen en je tuin inrichten
als vlinderparadijs.
Herfstpret is kleurrijk, fraai opgemaakt en
rijk geïllustreerd met aquarellen van Irene
Goede. Daarmee is het boekje niet alleen
leuk en verrassend om te lezen, maar ook
heerlijk om in te bladeren. Het boek is
geschreven voor kinderen van 8 tot 12 jaar,
maar ook geschikt als voorleesboek voor
jongere kinderen – én interessant voor
oudere kinderen en volwassenen!
Auteur Tialda Hoogeveen (1974) is journaliste
en werkt als redacteur voor Natuurmonumenten.
Zij schrijft daar onder meer
voor het jeugdnatuurblad WILDzoekers Expres.
Op freelance basis schrijft zij artikelen
over natuur voor Zo Zit Dat. Irene Goede
(1966) is freelance illustrator voor diverse
uitgeverijen en werkte eerder aan talrijke
prentenboeken, leesboeken, educatieve
uitgaven en boekomslagen. Ook illustreert
ze wekelijks de jeugdwetenschapspagina
in NRC.
win een bOek
Geef het goede antwoord op de
onderstaande vraag en maak kans op
een exemplaar van het boek Herfstpret.
De Milieufederatie Limburg en KNNV
Uitgeverij verloten drie exemplaren
onder de goede inzenders.
Op welke datum start de
meteorologische herfst?
A. 1 september B. 21 september
C. 23 september D. 1 oktober
Stuur het antwoord op deze vraag per
briefkaart vóór 22 november 2009 naar:
Milieufederatie Limburg
t.a.v. Limburgs Milieu
Godsweerderstraat 2
6041 GH Roermond
of stuur een e-mail naar:
SML@milieufederatielimburg.nl
o.v.v. Limburgs Milieu / Herfstpret
Tialda Hoogeveen
Herfstpret
Hoe dieren overleven in de herfst
Uitgave: KNNV Uitgeverij
www.knnvuitgeverij.nl
ISBN 978 90 5011 297 0
Gebonden, full color,
met aquarellen van Irene Goede
32 pagina’s
€ 13,95
Bestellen: info@knnvuitgeverij.nl
Ook verkrijgbaar in boekhandel
Vermeld volledige naam en adresgegevens.
De drie winnaars krijgen het boek
automatisch thuisgestuurd.
s t i c h t i n g m i l i e u f e d e r a t i e l i m b u r g 2 3

walviskijken levert geld op
toeristen trekken er jaarlijks massaal op uit om walvissen te spotten.
volgens de dierenbeschermingsorganisatie ifaw die fel tegen de jacht op
walvissen is, levert het tonen van walvissen aan natuurliefhebbers meer op
dan de jacht op de dieren. in 2008 trokken dertien miljoen mensen naar de
zee om walvissen te bezichtigen. dat was in totaal goed voor een omzet van
1,5 miljard euro.
Slechts drie landen trekken zich al jarenlang
niets aan van het verbod op de
onderzoek’ 850 walvissen. De Australische
al voor zogenaamd ‘wetenschappelijk
walvisvangst. Dat zijn Japan, IJsland en regering die zich sterk maakt tegen de
Noorwegen. Diplomatieke inspanningen walvisvangst, overweegt om de kwestie
om deze landen op andere gedachten te aanhangig te maken bij het Internationaal
brengen hebben niets opgeleverd. Japanse Gerechtshof in Den Haag.
walvisvaarders vangen jaarlijks alleen
illegale jacht
op neushoorns
omvangrijker
dan ooit
De illegale jacht op neushoorns is de
laatste 15 jaar nog nooit zo omvangrijk
geweest als nu. Het stropen wordt aangewakkerd
door een groeiende vraag in Azië
naar de hoorn van deze ernstig bedreigde
diersoort, aldus het Wereld Natuur Fonds.
In sommige Aziatische landen bestaat het
hardnekkige idee dat met de hoorn ziektes
genezen kunnen worden.
vis sterft langzaam uit
als de visvangst in het huidige tempo doorgaat, zwemmen er in 2050 in de oceanen geen vissen meer. daarvoor
waarschuwt de onlangs uitgebrachte documentaire ‘the end of the Line’. in de film zeggen deskundigen dat het tij
alleen gekeerd kan worden als onmiddellijk actie wordt ondernomen.
Consumenten moeten minder en alleen
duurzame vis eten, regeringen moeten het
probleem harder aanpakken en er moeten
meer zeereservaten komen waar niet mag
worden gevist. Die boodschap stuurde The
End of The Line op de Wereldoceanendag
van de Verenigde Naties in juni jl. de
wereld in.
Visserijschepen zitten tegenwoordig vol
technische snufjes, waardoor vissen geen
schijn van kans maken om te ontsnappen.
Bovendien zijn er de afgelopen jaren
steeds meer schepen bijgekomen. Sommige
vissoorten, zoals de blauwvintonijn, zijn
al bijna uitgestorven. ,,De Europese Unie
stelt wel quota op, maar daar houden de
vissers zich niet aan. Zij worden toch niet
gepakt en gaan dus door met de visvangst
waarmee ze miljoenen verdienen”, aldus de
makers van de film.
Als plekken in zee zijn uitgeput, schuiven
vissers gewoon door naar nieuwe plekken
zoals bijvoorbeeld de Afrikaanse kust. De
vissers uit rijke landen verdringen daar met
hun moderne schepen de lokale vissersbevolking
die berooid achterblijft.
Ondanks de sombere boodschap spreekt er
hoop uit de film. Het probleem kan worden
aangepakt als zich veel mensen met het
thema gaan bemoeien. Uit onderzoek van
de Erasmus Universiteit Rotterdam blijkt
dat ruim 96 procent van de Nederlanders
niet op de hoogte is van de situatie.
Onbekend is tevens dat 40 procent van de
100 miljard kilo gevangen vis jaarlijks weer
dood overboord wordt gegooid, omdat het
zogenoemde bijvangst is. Bovendien wordt
algemeen aangenomen dat kweekvis goed
is voor de oceanen, terwijl dit niet altijd
het geval is.
Bron: ANP
2 4 l i m b u r g s m i l i e u

Ondergrondse cO2-opslag in
Limburg: een unieke kans of een
kostbare vergissing?
het bedrijf gti zuidoost bv wil koolstofdioxide, beter bekend als cO2, opslaan in kalkzandsteenpakketten onder diep
gelegen steenkoollagen nabij het chemelot-terrein in geleen. de cO2 is afkomstig van de ammoniakfabrieken van dsm
agro. de grote vraag luidt: is ondergrondse cO2-opslag een unieke en rationele optie om het klimaat te redden of een
miljoenen euro’s verslindende redeloze actie die de aanpak van het klimaatprobleem alleen maar uitstelt?
Albert Einstein kreeg nooit de Nobelprijs
voor zijn formule E=MC 2 , omdat hij zijn
bewering niet kon staven met computermodellen
of experimenten. De briljante geest
bleek achteraf gelijk te hebben. De
economen Robert Merton en Myron Scholes
wonnen in 1997 de Nobelprijs voor de
Economie met een methodiek die koersrisico’s
kan berekenen en uitsluiten. De
huidige kredietcrisis is echter mede
veroorzaakt door een blind vertrouwen in
zulke computersimulaties die berekenen hoe
winst gemaakt kan worden met complexe
financiële producten. Veel beleggers zijn
dankzij het achteraf fout gebleken
computermodel van Merton en Scholes
financieel berooid achtergebleven. En hoe
betrouwbaar zijn de ingewikkelde computeranalyses
van de klimaatorganisatie IPCC,
de toonaangevende organisatie op het
gebied van klimaat? De toekomst zal het
uitwijzen. De mens vertrouwt steeds meer
op de voortschrijdende techniek. In hoeverre
is dit vertrouwen gerechtvaardigd als het
gaat om ondergrondse CO2-opslag?
In principe kan men met de huidige
technieken CO2-opslag realiseren. Technisch
gezien zullen de voorgestelde plannen van
GTI Zuidoost om CO2 op te slaan in de
Limburgse bodem dus wel uitvoerbaar zijn.
Theoretisch is het echter vrijwel onmogelijk
om aan te geven of dergelijke ondergrondse
s t i c h t i n g m i l i e u f e d e r a t i e l i m b u r g 2 5

Foto: Monique Demarteau
CO2-opslag werkelijk beter is voor ons betekenen voor ons energieprobleem. Want
klimaat. Toch komen dat soort plannen bij ondergrondse CO2-opslag gaat men
steeds vaker op tafel.
ervan uit dat dit slechts een tijdelijke
Daarbij is het - met de huidige politieke maatregel zal zijn. Daarbij is CO2 niet
verhoudingen – erg lastig om mondiaal tot wezenlijk van invloed op de luchtkwaliteit.
overeenstemming te komen over de
Deze wordt immers voornamelijk bepaald
invoering van zo’n opslagsysteem en de door de uitstoot van fossiele brandstoffen
verdeling van de kosten. Ondergrondse (steenkolen, aardolie en aardgas), een proces
CO2-opslag is namelijk heel erg duur. Het dat permanent doorgaat. Wat zijn dan
gaat om investeringen van honderden eigenlijk wél de zegeningen van een
miljoenen euro’s. Dat is veel geld voor iets ondergrondse CO2-opslag?
waarvan we nog niet weten of dit daadwerkelijk
voordelen oplevert voor ons klimaat. Computermodel
Deze financiële middelen zouden wellicht Via een ingewikkeld computermodel hebben
beter besteed kunnen worden aan het wetenschappers berekend dat de globale
ontwikkelen van technische methodes die temperatuurstijging kan worden beperkt tot
een permanente en schonere oplossing 2 graden Celsius. Hieraan hangt een
Plannen voor ondergrondse CO2-opslag in Geleen
Onder het Chemelot-terrein in Geleen willen DSM en de GTI Group BV een CO2-opslag
realiseren in opdracht van de Nederlandse overheid. Het gaat om CO2 die vrijkomt in de
ammoniakfabriek van DSM Agro. Het plan is om de CO2 in de fabriek op te vangen en met
hoge druk te injecteren in de bodem op ruim 1.800 meter diepte. Dat is ruim één kilometer
onder de diepst aanwezige mijngang. De CO2 verspreidt zich vervolgens tussen de zandstenenen
steenkoolhoudende lagen in de bodem. Begin dit jaar is gestart met de diverse vergunningprocedures.
De initiatiefnemers verwachten eind 2009 te beginnen met proefboringen. In 2012
wil men de volledige installatie operationeel hebben. Het plan is om vanaf dat moment in tien
jaar tijd ruim 2 megaton CO2 (oftewel 2.000.000 ton CO2) op te slaan in de Limburgse bodem.
Niet iedereen ziet de ondergrondse CO2-opslag in Geleen zitten. Volgens hen moet de
benodigde techniek nog grotendeels ontwikkeld worden en is niet met zekerheid vast te stellen
of opslag daadwerkelijk bijdraagt aan de aanpak van het klimaatprobleem. In dat geval is
opslag een peperdure investering zonder rendement. Bovendien wordt het probleem niet bij de
wortel aangepakt, terwijl er op dit moment al effectievere technieken en maatregelen zijn die
dat wel doen én bovendien CO2-uitstoot voorkómen. Zo dreigt CO2-opslag een excuus te
worden voor bestuurders om het klimaatprobleem niet echt te hoeven aanpakken. Ook de
risico’s voor de bevolking zijn nooit afdoende onderzocht. Tegenstanders pleiten dan ook voor
een uitgebreid onderzoek naar de mogelijke gevaren voor de volksgezondheid.
gigantisch kostenplaatje van 800 miljard
euro aan klimaatinvesteringen. Het
berekende effect wordt in dit model
grotendeels verkregen door CO2 op te slaan
in ondergrondse bekkens. Maar helaas is de
gebruikte methodiek net zo betrouwbaar als
de computermodellen die de beurskoersen
moesten voorspellen. De variabelen in de
methodiek zijn namelijk gebaseerd op
veronderstellingen en niet op feiten. En
onze ervaringen in het verleden hebben
eens te meer aangetoond dat het blinde
vertrouwen in computermodellen geen
enkele zekerheid biedt.
De klimaatanalisten van het IPCC prijzen
intussen de ondergrondse CO2-opslag aan
als dé maatregel om tijd te winnen in de
strijd tegen de klimaatverandering zodat we
in de tussentijd naar (betere) alternatieven
kunnen zoeken. Volgens de zogeheten
klimaat-alarmisten is CO2 het belangrijkste
broeikasgas en daarmee verantwoordelijk
voor ruim 75 procent van de mondiale
broeikasgasemissies in 2004 (bron: IPCC,
2007). Hiervan komt weer ongeveer 50
procent voor rekening van de verbranding
van fossiele brandstoffen. De bedoeling is
het vrijgekomen CO2-gas middels speciale
technieken te zuiveren en vervolgens het
‘schone’ gas onder hoge druk in immense
buffers ondergronds op te slaan. Een beetje
hetzelfde dus als het vuil onder het tapijt
vegen en pas later de boel schoonmaken!
Een andere groep wetenschappers, de
zogenoemde klimaatsceptici, zien niks in de
ondergrondse opslag. Zij stellen voor het
2 6 l i m b u r g s m i l i e u

geld liever te besteden aan de ontwikkeling
van alternatieve, duurzame energiebronnen.
Zij zoeken dus meer in de richting van een
daadwerkelijke oplossing en niet in een
tijdelijke ‘symptoombestrijding’. Met
economisch aantrekkelijke en langdurige
oplossingen voor energieproductie reduceer
je de CO2-uitstoot mogelijk minder snel,
maar het voorkómt energiechantage van de
ene natie op de andere en vermijdt ‘zinloze’
en dure energieconferenties tussen landen
met dubbele agenda’s.
Is CO2-concentratie überhaupt de doorslaggevende
factor in de globale opwarming? Er
bestaat mondiale overeenstemming over het
feit dat broeikasgassen invloed hebben op
de globale temperatuur op aarde. CO2 is
zo’n broeikasgas. Het effect is echter zeer
moeilijk te meten en geeft daardoor
aanleiding tot veel discussies. Rekenmodellen
leveren geen duidelijk inzicht omdat de
invloed van bewolking, luchtvervuiling en
zonactiviteit niet goed vastgesteld kunnen
worden.
Gemeenteraad Barendrecht zegt definitief NEE tegen CO2-opslag
De gemeenteraad van Barendrecht heeft eind juni definitief NEE gezegd tegen een ondergrondse
CO2-opslag in Barendrecht. Grootste knelpunt is dat de veiligheid van de inwoners
niet maximaal gewaarborgd kan worden.
Het gemeentebestuur liet zich over de kwestie bijpraten door externe deskundigen en nam
diverse rapporten onder de loep. Volgens het college van burgemeester en wethouders schiet
onder meer de door oliemaatschappij Shell gevolgde procedure op diverse punten te kort. Zo
heeft niet eerst een nationale afweging van ruimtelijke belangen, doelstellingen, nut en
noodzaak, alternatieven en bevoegdheden plaatsgevonden. De keuze voor Barendrecht als
meest geschikte locatie is daarmee onvoldoende onderbouwd, aldus B en W. Bovendien vindt
het gemeentebestuur dat de veiligheidsrisico’s voor de inwoners van Barendrecht niet goed zijn
onderzocht. Weliswaar is gekeken naar het overlijdensrisico, maar er is nauwelijks gekeken naar
het risico op ziektes.
Verder stelt het gemeentebestuur dat er nog te veel onduidelijkheden zijn over de mate waarin
de techniek om CO2 ondergronds op te slaan, wordt beheerst. Omtrent de locatiekeuze waren
ook nog veel vragen Zo is geen onderzoek gedaan naar de wijze waarop in Nederland de
opslag van CO2 het best kan plaatsvinden.
Shell wil kooldioxide die afkomstig is van de eigen raffinaderij in de Rotterdamse haven
opslaan in uitgeputte aardgasvelden in Barendrecht. In Geleen staat een tweede proefproject
van Shell en DSM in de planning. Beide projecten passen in het klimaatbeleid van het kabinet
om de hoeveelheid CO2 in de lucht te verminderen. Het opslaan van het broeikasgas wordt
gezien als een tussenoplossing naar een ‘schone(re)’ energievoorziening.
De ministers Jacqueline Cramer (Milieu) en Maria van der Hoeven (Economische Zaken)
kondigden aan opnieuw te laten onderzoeken of Barendrecht wel de juiste locatie is voor
CO2-opslag. Ook andere locaties worden nu bekeken.
De laatste eeuw is de globale temperatuur
minder dan 0,5 °C gestegen. Het effect van
de CO2-concentratie op deze globale
temperatuur wordt door de huidige
modellen echter niet duidelijk weergegeven.
Bovendien blijkt het klimaat in Europa in de
geschiedenis ook al periodes van bovenmatige
warmte of koude gekend te hebben, die
weer invloed hadden op de gemiddelde
temperatuur. Het effect van ondergrondse
CO2-opslag op ons klimaat is daarom nooit
precies te bepalen. Wel kunnen we nu al een
aantal aanwijsbare nadelen benoemen van
het opwekken van energie met fossiele
brandstoffen zowel met als zonder
CO2-opslag.
Er moeten hoe dan ook enorme bedragen
geïnvesteerd worden in nieuwe technieken
als men de bestaande fossiele brandstoffen
wil blijven gebruiken en tegelijkertijd de
CO2-uitstoot wil reduceren. Al het geld kan
echter maar één keer worden gebruikt, wat
betekent dat de ontwikkeling van alternatieve
permanente mogelijkheden voor
energieopwekking in de verdrukking komt
als men honderden miljoenen euro’s gaat
investeren in ondergrondse CO2-opslag. In
de tussentijd blijven met fossiele brandstoffen
gestookte energiecentrales enorme
hoeveelheden stof, broeikasgas en organische
verbindingen uitwerpen. Minuscule
stofdeeltjes (zoals roet en as), zwavelverbindingen
en andere organische moleculen in
de atmosfeer beïnvloeden direct onze
gezondheid. Dit is eenduidig door de
medische wetenschap aangetoond. Om deze
gezondheidsproblematiek aan te pakken zijn
nog eens extra investeringen nodig.
De verwachting is dat het mondiale energieverbruik
met circa 50 procent gaat
toenemen tussen 2009 en 2030 (bron: IEA).
In de toekomstscenario’s waarin ondergrondse
CO2-opslag een rol speelt, wordt de
energie nog steeds voor meer dan 45
procent geleverd door het gebruik van
fossiele brandstoffen. Bestaande centrales
moeten uiteraard aan nieuwe en strengere
milieuwetten worden aangepast en ook
nieuwe centrales moeten aan deze eisen
voldoen. Maar tot op heden is nog niet
duidelijk geformuleerd welke richting men
kiest en de tijd voor implementatie dringt,
zeker wanneer men op korte termijn de
CO2-uitstoot aan banden wil leggen. In
1990 is tijdens de klimaattop in Kyoto
besloten de CO2-uitstoot beperkt te laten
stijgen tot 2010. Deze afspraak heeft
mondiaal helaas niet veel reductie opgeleverd,
hetgeen weinig hoop geeft voor
toekomstige afspraken.
Kosten
Een andere belangrijke vraag is of de kosten
van ondergrondse CO2-opslag opwegen
tegen de baten. De CO2 afkomstig uit
kolencentrales is namelijk zwaar verontreinigd
(het rookgas bevat ongeveer 15
procent CO2) en moet voor opslag eerst
gezuiverd worden. De huidige kosten voor
het zuiveren en opslaan van CO2 uit een
kolencentrale bedragen circa 80 euro per
ton koolstofdioxide. De schatting is dat de
prijs omlaag gaat bij een grootschalige
toepassing, maar er is zeker nog 15 jaar
nodig om deze afscheidingstechnieken com-
S t i c h t i n g M i l i e u f e d e r a t i e L i m b u r g 2 7

Foto: Monique Demarteau
mercieel te ontwikkelen. Een groot nadeel is
dat de zuivering en opslag van deze CO2
ook energie kosten. Het gaat om ongeveer
20 procent van de energie die diezelfde
vervuilende centrale opwekt. Het effect op
de elektriciteitsprijs is niet gering, namelijk
een verhoging van 40 procent.
CO2 komt trouwens niet alleen vrij bij het
verbranden van fossiele brandstoffen maar
ook bij andere productieprocessen. De
kosten van deze opslag vallen lager uit,
omdat het hier gaat om minder vervuilde
CO2. De prijs hiervan zal uiteindelijk
uitkomen rond de 25 euro per ton. Daarbij
laten we de realisatie van de opslagmogelijkheden
gemakshalve even buiten
beschouwing. Maar ook die kosten
natuurlijk handenvol geld.
Het heeft echter weinig zin om één ton
‘relatief schone’ CO2 op te slaan als een
fossiel gestookte centrale daardoor weer
één ‘vervuilde’ ton mag spuien. De huidige
handel in het recht op CO2-emissies zal in
de toekomst bovendien leiden tot onwerkbare
situaties als er internationaal geen
harde afspraken worden gemaakt hetgeen
niet gemakkelijk zal zijn.
De handel in het recht CO2 te mogen
spuien, bestaat overigens al heel lang. De
vervuiler betaalt ongeveer 35 euro per ton
aan emissierechten. Dit emissierecht kan
verhandeld worden en schommelt daardoor
sterk in prijs, omdat een overschot aan rechten
is verleend. Soms is de prijs zo laag als 7
euro per ton. Grofweg kan men stellen dat
het opslaan van CO2 die afkomstig is uit de
verbranding van fossiele brandstoffen, dan
ook commercieel niet aantrekkelijk is. De
kosten zijn hoog, vooral omdat men eerst de
CO2 zal moeten zuiveren, alvorens men deze
mag opslaan. Het is daardoor aantrekkelijker
voor kolencentrales om CO2-emissierechten
te kopen van andere bedrijven die schonere
CO2 produceren en opslaan. Zo’n bedrijf
financiert zijn eigen opslag en verkoopt
vervolgens zijn emissierechten met winst
aan de vervuilende kolencentrales. Met de
handel die hierdoor ontstaat, is niemand
gebaat. Het levert op geen enkele wijze een
duurzame oplossing voor het klimaatprobleem.
Overheid
Overheden zullen daarom hoe dan ook in de
internationale emissiehandel moeten
ingrijpen. Ook zullen aanvullende subsidies
of prijsgaranties voor elke niet uitgestoten
ton CO2 moeten worden gegeven om de
ondergrondse CO2-opslag van fossiele
brandstofcentrales te stimuleren. In het
uiterste geval moet de overheid zelfs harde
milieueisen stellen die CO2-opslag
verplichten. Aangezien energie wordt
verhandeld op de internationale markt,
waarin dus veel economische belangen op
het spel staan, zal dit vanwege concurrentiebedingen
zeer moeilijk worden.
Recent heeft de regering van India nog
aangekondigd niet mee te doen aan de
CO2-reductie. Ook China en Brazilië gaan
gewoon door met het bouwen van
goedkope en milieuvervuilende energiecentrales.
Er zijn zoveel spelers en belangen in
de gevestigde fossiele energiewereld dat het
lastig is om algemene eisen voor energieproducenten
op te leggen. Tot op heden
werden klimaatconferenties gewijd aan dit
onderwerp niet voor niks gekenmerkt door
een grote vrijblijvendheid. Het basisprincipe
zou altijd moeten zijn dat de vervuiler
betaalt. Maar de opkomende industrielanden
(China, India) hebben daar geen
boodschap aan. Zij willen de reductie-eisen
voor hun landen opschorten totdat zij
dezelfde welvaart hebben bereikt als de rijke
industrielanden. Welke gevolgen dat gaat
hebben voor ons klimaat, moeten we
afwachten. Het maakt het in ieder geval
niet gemakkelijker om het klimaatprobleem
op te lossen.
Math Mertens en Monique Demarteau
Milieufederatie Limburg
CO2-drama Kameroen
De bevolking van Kameroen zal zich 21 augustus 1986 nog lang heugen. Toen steeg er namelijk
uit het Nyosmeer een CO2-wolk op met een omvang van maar liefst één kubieke kilometer. Er
vielen 1.700 doden. Onder het vee lieten 3.500 beesten het leven. De vrijgekomen CO2
verdrong de zuurstof waardoor alles en iedereen in de CO2-gasbel om het leven kwam.
Er zijn grote verschillen tussen de geologische omstandigheden van die bij het Nyosmeer en die
van bijvoorbeeld Barendrecht. Het Afrikaanse meer ligt in de krater van een inactieve vulkaan.
Waarschijnlijk is er door een aardverschuiving in mum van tijd een enorme hoeveelheid CO2 in
één klap vrijgekomen. De omwonenden leefden derhalve al vele jaren op een tijdbom.
Inmiddels heeft men een soort ‘schoorsteen’ in het meer aangebracht, waardoor CO2 geleidelijk
kan weglekken. Overigens is ook Limburg gevoelig voor aardschokken. Hier zal dan ook wel
degelijk rekening mee gehouden moeten worden bij de plannen voor de ondergrondse
CO2-opslag in Geleen.
2 8 l i m b u r g s m i l i e u

in crisistijd is de iJzeren rijn
geen thema
CONTINUING STORY
in de vele krantenberichten rondom het uitdiepen van de westerschelde wordt opvallend vaak de iJzeren rijn
genoemd. zou dit zijn omdat het ook een dossier is dat nederland samen met belgië moet oplossen? het lijkt er welhaast
op. ergens eind vorige eeuw - ik doel hier op de periode van het paarse kabinet en niet op de 19e eeuw - zijn
tussen belgië en nederland besprekingen geweest over de hsL-lijn, het uitdiepen van de westerschelde én de iJzeren
rijn. door de diverse ministers is steeds ontkend dat deze dossiers aan elkaar gekoppeld zijn. formeel klopt dat,
maar met ‘voor wat hoort wat’ in gedachten, is het begrijpelijk dat de dossiers steeds in één adem genoemd worden.
Zolang afspraken echter niet in verdragen
vastliggen, zullen wij nooit precies weten
wat de ministers onderling hebben afgesproken.
En voor het geval er verdragen op
tafel liggen, dan is er nog geen zekerheid
dat deze ook opgevolgd worden. Voortschrijdend
inzicht wordt dan als argument
uit de kast gehaald. Nu het rapport van de
Commissie van Onafhankelijke Deskundigen
(COD) openbaar is, zou je in het IJzeren
Rijn-dossier op basis van het immer aangehaalde
voortschrijdend inzicht een nieuw
besluit verwachten. Blijkbaar geldt in België
‘afspraak is afspraak’, ook al is de IJzeren
Rijn volgens dit rapport onrendabel. Hoeveel
nieuwe informatie heeft een politicus nodig
om zonder gezichtsverlies terug te komen
op een voornemen?
Zeker in crisistijd mag je verwachten dat
geïnvesteerd wordt in duurzame toekomstvaste
oplossingen. Dat is het enige wat wij
vragen! Het is pertinent onjuist dat wij tegen
een spoorverbinding tussen Antwerpen
en het Duitse Ruhrgebied zijn. Wij willen
simpelweg garanties dat de spoorlijn rendabel
en duurzaam is en de logistieke centra
op dusdanige wijze met elkaar verbindt dat
het goederenvervoer over de weg daadwerkelijk
zal afnemen.
In Duitsland en Nederland is de IJzeren Rijn
in crisistijd geen thema. Blijkbaar zien deze
landen op basis van het COD-rapport in dat
de IJzeren Rijn geen substantiële bijdrage
levert voor onze economie en de werkgelegenheid.
Als dat wel het geval zou zijn,
had het kabinet er vast en zeker budget
voor opgenomen in het crisispotje en met
gebruik van de Crisiswet ervoor gezorgd dat
de IJzeren Rijn versneld zou worden aangelegd,
daarmee de eigen wet en regelgeving
die dient ter bescherming van natuur en
leefomgeving, omzeilend.
Het hele dossier IJzeren Rijn geeft mij soms
een onbehaaglijk gevoel. De besluitvorming
die uitblijft, al dat gebabbel over een spoorlijn
die - zo blijkt uit de onderzoeken - nooit
rendabel kan worden, de grote impact op
natuur en leefomgeving van omwonenden.
Wie de zaken zo bekijkt, zal er weinig
positiefs in ontdekken. Met de Europese
verkiezingen nog vers in het geheugen,
las ik eind augustus een interessant artikel
dat zo uit de pen van participanten in het
Samenwerkingsverband IJzeren Rijn zou
kunnen komen. Het artikel ging over twee
grote en belangrijke havens in Europa die
op een steenworp afstand van elkaar liggen.
De kern van het verhaal was dat twee zulke
havens in één verenigd Europa met elkaar
zouden moeten samenwerken in plaats van
elkaar de tent uit te concurreren. Misschien
dat een oude boerenwijsheid helpt. Twee
honden vechten om een been, de derde
(Hamburg?) gaat er rap mee heen. De beide
havens in kwestie - Antwerpen en Rotterdam
- zijn via spoor, snelweg en water
met elkaar verbonden. Doe daar je voordeel
mee! Maak gebruik van elkaars achterlandverbindingen
en je hebt een veelvoud aan
ontsluitingen! Het streven naar de kortste,
vlakste of mooiste verbinding in de laatste
150 kilometer van het totale vervoerstraject
maakt voor transport vanuit bijvoorbeeld
China, India of Zuid-Amerika natuurlijk
helemaal niets uit!
Toine Wuts
Milieufederatie Limburg
s t i c h t i n g m i l i e u f e d e r a t i e l i m b u r g 2 9

Advertorial
Water Natuurlijk
zoekt (vrijwillige)
bestuursleden en
adviseurs
In november 2008 vonden in heel Nederland de waterschapsverkiezingen plaats. Uiteraard deden ook de twee Limburgse
waterschappen mee: Waterschap Peel en Maasvallei en Waterschap Roer en Overmaas. Water Natuurlijk sleepte de
meeste zetels in de wacht. In Limburg kreeg de groene lijst in beide waterschappen drie zetels.
Water Natuurlijk onderscheidt zich van de andere waterschapspartijen en lijsten door een veel grotere aandacht voor de
belangen van natuur en recreatie. Natuurlijk staan basisgaranties als veilige dijken en schoon water ook bij Water Natuurlijk
voorop. Daarnaast is er meer oog voor de lange termijnbelangen dan voor de korte termijnwinst. In het belang van iedereen!
Water Natuurlijk gaat ervan uit dat natuur en recreatie wat mogen kosten omdat ze ook wat opleveren.
De lijst werd in 2007 opgericht op initiatief van een aantal natuur- en recreatieorganisaties met het doel om natuurlijk waterbeheer
en leefbaarheid van het landschap nadrukkelijker op de agenda’s van de waterschappen te zetten. Veel nieuwe mensen en
ondersteunende organisaties hebben zich aangemeld, daarnaast biedt Water Natuurlijk ook een platform voor de reeds zittende
groene waterschapsbestuurders.
Water Natuurlijk is vormgegeven als een onafhankelijke stichting met een landelijk bestuur en een Raad van Advies. De Raad
van Advies heeft uitsluitend een adviserende functie en geen verdere bevoegdheden. Het is een democratische organisatie:
zoveel mogelijk beslissingsbevoegdheden liggen bij de regiobesturen en fracties, landelijke besluiten worden altijd in overleg met
hen genomen.
In Limburg wordt op dit moment hard gewerkt aan het realiseren van de rechtspersoonlijkheid Water Natuurlijk. Er wordt
daarom volop gezocht naar geschikte bestuursleden. Daarnaast zoekt Water Natuurlijk mensen die adviseur willen worden.
Mensen die gevraagd en ongevraagd adviezen geven waar het stichtingsbestuur en de zittende leden in de waterschappen iets
mee kunnen en die het goed voor hebben met het waterbeheer in Limburg! Ben je ook van mening dat er binnen de waterschappen
meer aandacht moet komen voor natuur en recreatie en ben je bereid daar een steentje aan bij te dragen, meld je dan
aan als bestuurslid of adviseur van Water Natuurlijk Limburg.
Je kunt je aanmelden tot 1 november 2009. Neem hiervoor contact op met Liesbeth van Soest, telefoon 06 – 219 86 366.
E-mailen kan ook: lvansoest@home.nl. Je kunt hier ook terecht voor meer informatie inzake de vacatures.
www.waternatuurlijk.nl/roerenovermaas
www.waternatuurlijk.nl/peelenmaasvallei
3 0 l i m b u r g s m i l i e u

het smvL bestaat 20 jaar
de vrijwilligers van het samenwerkingsverband milieu voorlichting Limburg (smvL)
zetten zich al twintig jaar lang met hart en ziel in voor de verbetering van ons milieu
en onze leefomgeving. in die twintig jaar zijn honderden voorlichtingen, lezingen en
rondleidingen gegeven aan duizenden belangstellenden en geïnteresseerden.
De voorlichtingen zijn altijd afgestemd op actuele thema’s en hebben
tot doel het milieubewustzijn in Limburg te vergroten en een
gedragsverandering teweeg te brengen. Naast een leuke en informatieve
avond krijgen de groepen tijdens de voorlichtingen ook tips en
adviezen om bijvoorbeeld bewuster te winkelen, zuiniger om te gaan
met energie of om de (lucht)kwaliteit in huis te verbeteren.
behoefte aan milieuvoorlichting in Limburg. Doordat diverse groene
organisaties samenwerkten, kon nog effectiever aan milieuvoorlichting
worden gedaan. In november 1989 startte een wervingscampagne
voor Zuid-Limburg. De respons was enorm, er meldden zich 90
cursisten aan. Uiteindelijk werden 20 mensen geselecteerd, die zich
na zes bijeenkomsten van 2,5 uur en een afsluitingsweekend SMVLvoorlichter
mochten noemen. Een jaar later startten de trainingen in
Noord- en Midden-Limburg. In totaal gingen dertig voorlichters aan
de slag voor de SMVL.
In het eerste jaar werden 152 voorlichtingsbijeenkomsten gehouden.
Met name vrouwengroepen (66 voorlichtingen) en scholen (37
voorlichtingen) hadden belangstelling voor de milieuvoorlichtingen.
Populaire onderwerpen waren afval en afvalscheiding, voedsel en
gezondheid en biologische landbouw.
Daarnaast coördineert het SMVL excursies naar rioolwaterzuiveringsinstallaties.
Ook de wandelingen langs beken en vennen in Limburg
zijn erg populair. Alle excursies en wandelingen worden verzorgd door
enthousiaste en kundige gidsen. Veel activiteiten zijn overigens gratis
te reserveren op de website www.smvl.nl of via de website www.
milieufederatielimburg.nl (menu voorlichting). Leuk voor bijvoorbeeld
een teamuitje of personeelsdag.
Op 27 september 1989 is het Samenwerkingsverband Milieu Voorlichting
Limburg (SMVL) opgericht. Er bestond destijds een groeiende
Overheid wordt duurzamer
het kabinet wil voortaan duurzaam inkopen. volgend jaar moeten alle inkopen van de rijksoverheid duurzaam zijn
en op iets langere termijn ook die van provincies en gemeenten.
Dit heeft minister Cramer van Milieu onlangs aan de Tweede
Kamer bekendgemaakt. Het kabinet wil onder meer dat er alleen
nog maar groene stroom wordt gebruikt, alle kantoorapparatuur
energiezuinig wordt, buitenlandse reizen van minder dan zes uur
met de trein worden afgelegd en de CO2-uitstoot van de dienstreizen
volledig wordt gecompenseerd.
De overheid koopt jaarlijks in voor zo’n veertig miljard euro.
Door dat duurzaam te doen, wil het kabinet de markt voor
milieuvriendelijke producten stimuleren en een prikkel geven
aan innovatie in het bedrijfsleven. Volgens het kabinet leidt
duurzaam inkopen tot een aanzienlijke milieuwinst van ruim drie
megaton CO2-reductie.
In 2010 gaat de rijksoverheid voor 100 procent duurzaam inkopen,
gemeenten voor 75 procent en de provincies en waterschappen
voor 50 procent.
s t i c h t i n g m i l i e u f e d e r a t i e l i m b u r g 3 1

Het GroenHuis
Prijswinnaars op houthakkerskamp in Nederweert
Leerlingen van de Gereformeerde
Scholengemeenschap Randstad uit
Rotterdam zullen zich de prijs die ze uit
handen van staatssecretaris Marja van
Bijsterveldt kregen, nog lang heugen.
Ze mochten onder tropische temperaturen
twee dagen op houthakkerskamp
op de Houtsberg in Nederweert.
Onder begeleiding van lokale vrijwilligers
en de stichting Instandhouding Kleine
Landschapselementen (IKL) kregen ze
een speciale instructie bomen vellen en
survival. De leerlingen wonnen de prijs
voor hun idee voor de invulling van een
maatschappelijke stage. De prijs is ter beschikking
gesteld door de samenwerkende
natuurorganisaties (IVN, Landschapsbeheer
Nederland, Geldersch Landschap, Natuurmonumenten
en Staatsbosbeheer) verenigd
in de Groene Coalitie.
Dat het niet om een luier-arrangement
ging, werd de leerlingen na aankomst al
snel duidelijk. Meteen werd het tentenkamp
ingericht en begonnen de instructies
zagen en bomen vellen. Er moest dus
gewerkt worden. Het ven op de Houtsberg
groeit in rap tempo dicht en is nu door
de jongeren vrijgemaakt van bomen en
struiken. Na de werkzaamheden volgden
weer nieuwe instructies: vuur maken en
pannenkoeken bakken. Kersenpannenkoek
natuurlijk want de activiteiten vielen midden
in de kersentijd. Tijdens het geheime
avondprogramma kwam een peelmenneke
langs om enkele jongeren de stuipen op
het lijf te jagen. Dinsdagmorgen was er om
acht uur weer appèl. Het werk in het ven
werd in de middaguren afgerond.
Natuurbeleving in de buitenschoolse opvang
Natuurbeleving stimuleert de fysieke,
mentale en sociale ontwikkeling van
kinderen. Bovendien draagt het bij aan
respect voor de natuurlijke omgeving.
Het is dan ook positief als buitenschoolse
opvang (BSO) en natuur- en milieueducatie
(NME) hun krachten bundelen.
en zodoende weer inspiratie opdoen voor
je eigen werkzaamheden. Kijk voor meer
informatie op de website van IVN Limburg:
www.ivn.nl/limburg.
Voor vrijwilligers en beroepskrachten van
‘groene’ organisaties die samenwerking
zoeken met BSO-instellingen, organiseert
het IVN Consulentschap Limburg een NMEcafé
Buitenschoolse Opvang op maandag
2 november van 17.30 uur tot 21.00 uur.
Plaats van handeling is: CNME Regio Venlo.
Tijdens het NME-café krijg je eerst een
inleiding door een ervaringsdeskundige. Na
de pauze kun je vervolgens zelf aan de slag
met het thema. Met andere professionals
kun je kennis en ervaringen uitwisselen
3 2 l i m b u r g s m i l i e u

Nationaal Landschap Zuid-Limburg op de kaart
De Provincie Limburg subsidieert met
met ruim 500.000 euro het project
‘Nationaal Landschap Zuid-Limburg op
de kaart’. Het project maakt burgers,
bedrijfsleven en overheden bewust en
enthousiast voor het Nationaal Landschap
Zuid-Limburg.
Hoofddoel van het project is om het
Nationaal Landschap de komende vier jaar
communicatief en educatief te ontsluiten.
Hiervoor worden allerlei projecten en
activiteiten opgestart, zoals lesmodules
voor scholen, workshops, excursies en
symposia. Daarnaast komen er voor het
publiek betere informatievoorzieningen en
bebordingen en worden landschapsgidsen
opgeleid. Ook het opzetten van natuurbelevingsprogramma’s,
een website en een
groenagenda staan op de rol.
Met het project wil het IVN niet alleen
informatie verschaffen over het Zuid-
Limburgse landschap, maar ook handvaten
aanreiken om het landschap beter te kunnen
beleven. Er wordt hiermee gewerkt aan
een sterkere uitstraling en belevingswaarde
van het landschap in Limburg en daarmee
indirect aan de kwaliteit ervan.
Binnen het project wordt geprobeerd om
diverse partijen (zoals natuurorganisaties,
LLTB, gemeenten, burgers, waterschap)
en initiatieven binnen het Nationaal
Landschap Zuid-Limburg met elkaar te
verbinden. Op 17 september is het project
gestart met een feestelijke bijeenkomst.
IVN Consulentschap Limburg is de trekker
van het project, dat vier jaar zal duren.
Wandel mee op 18 oktober in het Zuid-Limburgse landschap
Op zondag 18 oktober kun je mee op
een duizelingwekkende zoektocht naar
het ontstaan van ons landschap. Tijdens
de tocht ontdek je hoe het Zuid-
Limburgse landschap is ontstaan en de
rol die onze verre voorouders daarin
hebben gehad.
Daarbij geven diverse sporen in de her en
der zichtbare bodemlagen hun geheimen
prijs. De groeves, steenlagen en cultuurhistorische
elementen die je op de route
tegenkomt, vormen slechts een kleine
greep uit de veelheid aan bodemschatten
die Zuid-Limburg rijk is. Allen vertellen zij
op hun eigen manier over het ontstaan van
dit gebied. Je leert het landschap begrijpen
en te lezen als ware het een opengeslagen
boek. Het spannendste boek dat er bestaat,
namelijk dat over ons eigen ontstaan.
De wandeling door het geologisch, cultuurhistorisch
en archeologisch verleden
wordt mogelijk gemaakt door de Nederlandse
Geologische Vereniging (afdeling
Limburg) en de stichting Instandhouding
Kleine Landschapselementen in Limburg
(IKL). De excursie is een voortzetting van
een reeks van zes excursies aan de hand
van het boekje ‘Bodemschatten in Limburg’.
Deelname aan de wandeling is gratis.
Voor meer informatie over route, startpunt
en tijdstip kun je terecht op de website van
het IKL: www.ikl-limburg.nl
S t i c h t i n g M i l i e u f e d e r a t i e L i m b u r g 3 3

nieuwe energie vergt een andere
manier van denken
als we nieuwe energie willen implementeren in onze maatschappij, moeten we ons kunnen verplaatsen buiten de traditionele denkkaders.
en dat is niet eenvoudig! ga maar even bij jezelf na. een hoogspanningsmast vindt iedereen normaal (behalve de mensen die
eronder wonen), maar een windmolen vinden veel mensen lelijk. windmolens op de afsluitdijk noemen we zelfs een aantasting van
het landschap! elektrische auto’s zijn leuk, maar we vinden ze niet snel genoeg. zonnepanelen op kantoorgebouwen vinden we weer
te duur, maar we geven het geld wel uit aan marmeren gevels en vloeren. als we willen investeren in nieuwe energie, vereist dat
blijkbaar een andere manier van denken.
Volgens de International Energy Agency
krijgen we nog vóór 2015 met een grote
energiecrisis te maken. Dat is niet zo
moeilijk te voorspellen want de olieproductie
neemt al vanaf 2000 af. Daarentegen
neemt de energievraag sterk toe,
vooral in de nieuwe economie-landen als
China en India. Recente projecties tonen
een verdubbeling van de energieprijzen
in drie jaar. Het is dan ook belangrijk
onze huizen te wapenen voor de toekomst!
Een van de grootste doorbraken
op het gebied van zonnestroom is een
nieuw financieringsconcept van
zogenoemde nul-energie-huizen. Dit
concept is ontwikkeld door Seinenprojectontwikkeling
en houdt in dat
mensen meer hypotheek betalen maar
géén energierekening meer ontvangen.
Met stijgende energieprijzen in het
vooruitzicht wordt dat alleen nog maar
aantrekkelijker! Duidelijk een andere
manier van denken en vermarkten van
zonne-energie.
De meeste mensen gaan met de auto
naar hun werk, staan gestrest in de file,
vervuilen het milieu en geven veel geld
uit aan benzine. Je kan natuurlijk ook
gewoon de fiets naar het werk nemen. Ik
fiets zelf dagelijks vanuit Roermond naar
Sittard of Heerlen, een afstand van 32
kilometer. Dat doe ik niet omdat ik een
fanatieke racefietser ben, maar omdat
dat meer in harmonie is met de natuur.
generaties niet op te zadelen met
enorme hopen afval en een nijpend
tekort aan grondstoffen. Je bent misschien
bang dat dit veel afzien betekent.
Dat hoeft niet! Nieuwe energie is zeker
geen afzien als we het juist koppelen
aan meer comfort! Neem de HR-ketel.
Die is niet succesvol geworden vanwege
de hoge efficiency, maar juist door de
winst in comfort (meer geleidelijke
verwarming). Een recenter voorbeeld
is het klimaatplafond. Het systeem kan
ook koelen, wat ’s zomers natuurlijk erg
comfortabel is.
Recent onderzoek heeft uitgewezen
wat de belangrijkste drijfveren zijn bij
de aanschaf van nieuwe installaties.
Uiteraard zijn de kosten/baten het
belangrijkste. Op de tweede plaats volgt
comfort, dan gezondheid. Op de vierde
plek vinden we het milieu. Producenten
van klimaatplafonds spelen handig in op
deze drijfveren. Hun product is efficiënt
Dat klinkt misschien geitenwollensokkenachtig
maar dit is volgens mij de
enige juiste benadering om volgende
3 4 l i m b u r g s m i l i e u

(en daarmee goedkoper) omdat het kan
verwarmen én koelen. Hierdoor is het
klimaat in huis comfortabel en draagt
het bij aan een goede luchtkwaliteit. Als
je zo’n systeem koppelt aan een opslagsysteem
in de bodem om de winterkou
te gebruiken in de hete zomer en de
zomerwarmte in de winterperiode, dan
heb je een super systeem. In de regio
Parkstad gebruiken ze zelfs mijnwater
hiervoor. Een geweldig project met een
link naar het verleden en een brug naar
de toekomst!
Elektrische auto
Als je dan toch per se met de auto naar
je werk wilt….. Wist je dat een elektrische
auto sneller en gelijkmatiger
optrekt bij een stoplicht dan een auto
met een verbrandingsmotor? En wist je
dat elektriciteit drie keer goedkoper is
dan benzine? Ook vergt een elektromotor
minder onderhoud dan een brandstofmotor.
Hoe is het dan mogelijk dat
er nog maar zo weinig elektrische auto’s
rijden op de Nederlandse wegen?
Volgens mij zal dat beeld in de toekomst
veranderen en krijgt de elektrische auto
binnen twintig jaar een dominante rol in
onze samenleving. En niet alleen omdat
de olieprijzen sterk gaan stijgen! De
productiekosten liggen een stuk lager
dan die van een conventionele auto.
De prijzen zijn nu nog relatief hoog
door de lage productie-aantallen. Qua
kosten heeft de elektrische auto echter
al grote voordelen en dat zal alleen maar
toenemen. Andere voordelen zijn het
comfort (geluid en sterk koppel bij lage
snelheden) en de milieuvriendelijkheid.
Momenteel is de actieradius (ongeveer
180 km) nog een nadeel, maar binnen
vijf jaar zal die toenemen tot 600
kilometer. Opladen is ook geen probleem,
want dat kan ‘s nachts gebeuren. De
elektrische auto is op dit moment zeer
geschikt als tweede auto en voor het
woon-werkverkeer, want wie rijdt er nu
meer dan 180 km per dag? En als je een
keer meer kilometers maak, huur je toch
gewoon een auto of ga je met het openbaar
vervoer. Hogeschool Zuyd heeft
onlangs de eerste in Nederland commercieel
verkrijgbare elektrische auto - de
Noorse ‘Think’- aangeschaft. Deze auto
bestaat voor 8o procent uit gerecycled
materiaal en voldoet prima. Iedereen
die er een proefrit in maakt, is verbaasd
waarom er niet veel meer elektrische
auto’s in Nederland rijden.
Uit onderzoek blijkt dat de elektrische
auto tweemaal zoveel kilometers kan rijden
dan een conventionele auto met dezelfde
hoeveelheid bio-energie. Dus ook
de CO2-uitstoot wordt daarmee sterk
teruggedrongen. Als in de toekomst de
elektriciteit duurzaam wordt opgewekt,
zijn de milieuvoordelen gigantisch.
Belangrijk voor de doorbraak van de
elektrische auto is een goede publieksvoorlichting.
De consument is nu nog
niet op de hoogte van de vele voordelen.
Verder moet onderzoek gestimuleerd
worden naar de verbetering van de
accu’s (zodat ze langer meegaan) en
naar de mogelijkheid tot het omwisselen
van accu’s op ‘tankstations’. Het onderzoek
naar ‘laadstations’ is onzinnig, want
wie gaat er nu uren zitten wachten op
het opladen van zijn accu? De overheid
zal in dit transitieproces een coördinerende
en stimulerende rol moeten
spelen. Bestuurders kunnen het goede
voorbeeld geven door zelf te gaan rijden
in elektrische auto’s. Maatregelen als
belastingvrij rijden in milieuvriendelijke
auto’s kunnen ook van doorslaggevende
betekenis zijn voor de populariteit van
deze vervoermiddelen.
Duurzame ontwikkeling
Duurzame ontwikkeling is vaak roeien
tegen de stroom in zolang wij onze
economie afstemmen op volumegroei
in plaats van op duurzame groei. Het is
dan ook zaak hard te trekken aan die
innovaties die bijdragen aan duurzame
groei. Nieuwe energie effent de weg
naar een compleet duurzame energievoorziening.
Zo’n weg noemt men ook
wel een maatschappelijke transitie. Deze
lange termijn aanpak is nodig om ‘hypes’
tegen te gaan. Als zonne-energie binnen
20 jaar qua kostprijs kan concurreren
met elektriciteit die wordt opgewekt met
fossiele brandstoffen, is het logisch dat
we opslagsystemen nodig hebben om
de verschillen tussen zomer en winter
te overbruggen. Op dit moment gebeurt
er echter veel te weinig onderzoek naar
dit soort opslagsystemen en de inpassing
ervan in ons elektriciteitsnet. Het is fout
om te denken: dat lossen we tegen die
tijd wel op! Want dan zit iedereen op elkaar
te wachten en krijg je suboptimale
oplossingen. We moeten de hele keten
tegelijkertijd gaan ontwikkelen onder
regie van de overheid. Maar daar zit hem
nou net de pijn! De overheid is er niet
op toegerust. Er is een gebrek aan kennis
en samenwerking. Het urgentiegevoel
ontbreekt. Opgeleid personeel is moeilijk
te vinden en bovendien is er veel geld nodig.
S t i c h t i n g M i l i e u f e d e r a t i e L i m b u r g 3 5

Het is belangrijk om ons te realiseren
dat dit soort processen niet vanzelf
gaan. Het kan daarom niet overgelaten
worden aan ‘de markt’. Wijlen Cees Day
Ouwens (de grondlegger van zonneenergie
in Nederland) heeft eens gezegd:
,,De markt lost geen problemen op, de
markt is juist het probleem”. Er zijn nu
eenmaal maatschappelijke belangen
en commerciële belangen en die twee
gaan niet altijd samen. Een afstandsbediening
op zonnecellen is een simpel en
doeltreffend idee. Het werkt prima en
het spaart batterijen uit. Toch gebeurt
het niet! Philips verkoopt namelijk alle
afstandsbedieningen in combinatie met
televisietoestellen en verdient bovendien
goed aan de verkoop van batterijen.
De markt heeft dus geen behoefte aan
verandering. Een ander voorbeeld is de
privatisering van de posterijen. Bij mij
thuis komen tegenwoordig dagelijks wel
drie bedrijven de post bezorgen. Vroeger
was er één dagelijkse bezorging. De
belangen van de markt lopen dus niet
parallel aan de belangen van het milieu.
Toezicht van de overheid hierop is dan
ook geen overbodige luxe!
samenwerking
Samenwerking is ook een belangrijke
voorwaarde. Toen de overheid aankondigde
dat er geen milieuonvriendelijke
bestrijdingsmiddelen meer gebruikt
mochten worden, werd de ontwikkeling
van deze producten aan de markt
overgelaten. Na acht jaar was er echter
nog niets ontwikkeld. De overheid moet
in zo’n geval de regie overnemen en in
samenwerking met het bedrijfsleven een
maatschappelijk verantwoorde (duurzame)
oplossing zoeken.
Statenleden vragen me wel eens: op
welke energiebron moeten we ons geld
inzetten? Wees gerust: de provincie
hoeft geen geld in te zetten op opties.
Zij moet zorgen voor de randvoorwaarden:
een visie, de regie en een samenhangende
aanpak. Zo’n visie hoeft niet
ingewikkeld te zijn. ‘Over 20 jaar willen
we 50 procent duurzame energie gebruiken’,
volstaat in dit geval. Vervolgens
moet via een knelpuntenanalyse gekeken
worden hoe dat doel het beste kan worden
bereikt. In Limburg hebben we dus
een gedegen transitieaanpak nodig. Met
minder aandacht voor het innoveren om
het innoveren, maar met meer aandacht
voor innovaties die bijdragen aan het
bereiken van maatschappelijke doelstellingen!
Hiervoor moet een Taskforce
Transitie worden ingesteld die tijd en
middelen heeft om dit proces te regisseren.
Deze transitie mag ook Versnellingsagenda
heten, maar dan moet deze
wel leidend worden voor het nieuwe
en bestaande beleid en niet op afstand
ingezet worden.
Het grootste potentieel voor de toepassing
van nieuwe energie ligt in de
gebouwde omgeving. Op de daken van
huizen vinden we de noodzakelijke
ruimte en via dakintegratie kunnen we
zonnepanelen een dubbelfunctie geven:
het conventionele dak wordt uitgespaard
en de transportkosten geminimaliseerd.
In de omgeving van Sittard zien we
hiervan al een aantal voorbeelden.
Echt grootschalige implementatie komt
echter moeilijk van de grond! Hoe komt
dat? Ook hier is duidelijk een gemis aan
transitieaanpak! Vanuit mijn onderzoeksgroep
zijn we op dit moment bezig
met een inventarisatie van de knelpunten
bij de verschillende gemeenten. Bij
de gemeente Heerlen heeft dit al tot
concrete stappen in de aanpak geleid.
Hier kijkt men nu gericht naar wet en
regelgeving, co-financiering, prioritaire
besluitvorming en kennisuitwisseling.
De verschillende gemeenten in de regio
blijken echter nauwelijks elkaars plannen
te kennen. De kennisuitwisseling in
onze regio moet duidelijk nog worden
georganiseerd.
Bij die kennisuitwisseling is natuurlijk
een rol weggelegd voor de hogeschool.
Het geleerde passen we toe in de praktijk.
Hiertoe wordt op Avantis Science
en Business Park (Heerlen) een mini-wijk
gebouwd, de zogenaamde Wijk van Morgen.
In deze wijk worden alle concepten
van wonen-werken-zorg en duurzaamheid
toegepast. Een uniek project dat,
in samenwerking tussen bedrijfsleven
en onderwijsinstelling, een voorbeeld
wil stellen hoe een wijk er in de nabije
toekomst uit kan zien.
Dr. Jacques Kimman
Lector nieuwe energie Hogeschool Zuyd
3 6 l i m b u r g s m i l i e u

sloopregeling auto’s groot succes
de sloopregeling voor oude auto’s is volgens bovag een
groot succes. in de eerste week na de invoering hadden
al 4.821 mensen gebruikgemaakt van de regeling. voor
de inruil van een auto van minimaal 10 jaar oud kun je
een premie van 750 tot 1750 euro ontvangen. Je moet
dan wel een andere auto kopen die in 2002 of later is
gemaakt.
De maatregel is ingesteld door het kabinet en de autobranche.
Door minder oude auto’s op de weg te hebben, moet de uitstoot
van schadelijke stoffen verminderen. Maar het is niet alleen
een milieumaatregel. Het inruilen moet ook de autobranche die
momenteel moeilijke tijden doormaakt, stimuleren.
De Bovag wil het slopen van oudere auto’s versnellen. Provincies
zouden bovenop de nu geldende premies nog een extra premie
moeten geven. De Bovag zegt dat de sloopregeling een overduidelijk
aantoonbaar effect heeft en verwacht dat steeds meer
mensen hun auto zullen inruilen.
Leerlingen basisscholen zamelen
kleine elektrische apparaten in
wecycle, het initiatief voor de inzameling en recycling van gebruikte elektrische apparaten en spaarlampen, lanceert een landelijke
actiecampagne gericht op leerlingen van de basisschool en hun ouders. de campagne heeft als doel meer kleine elektrische
apparaten in te zamelen. deze verdwijnen nog te vaak in de afvalbak wat slecht is voor het milieu. Leerlingen die meedoen aan de
inzameling, sparen voor leuke of nuttige artikelen voor hun school.
Wecycle biedt de scholen lesmaterialen, inzamelmiddelen en een
speciale ophaalservice aan. ‘Gooi niet weg, maar lever in’ is de
centrale boodschap, die kinderen en hun ouders ervan bewust
moet maken dat het heel gewoon én nuttig is om kleine elektrische
apparaten te recyclen. Wecycle werkt hiervoor onder meer samen
met Nickelodeon. Deze zender informeert kinderen over milieu en
recycling op zijn website via de speciale pagina ‘The Big Green Help’.
Onder de vlag van ‘Wecycle’ organiseert de NVMP (Nederlandse
Verwijdering Metalelektro Producten) activiteiten en campagnes
om meer apparaten en spaarlampen in te zamelen. Wecycle is een
initiatief van de producenten en importeurs, die hiervoor de krachten
bundelen met detaillisten, gemeenten en consumenten. Meer
informatie op www.wecycle.nl.
s t i c h t i n g m i l i e u f e d e r a t i e l i m b u r g 3 7

het raadsel van de piramides
de laatste decennia is een interessante discussie ontstaan over het gebruik van duurzame en milieuvriendelijke
bouwmaterialen. uit onderzoeken blijkt dat zelfs de egyptenaren en de romeinen al in staat waren duurzame constructies
te maken. werden de bouwstenen van de piramides uitgehakt of gegoten uit duurzame mortelproducten?
De duurzaamheid van oud-Romeinse bouwwerken overtreft veruit
de huidig gebruikte betonconstructies. Romeinen gebruikten
blijkbaar een beton dat veel duurzamer is dan onze OPC oftewel
Ordinary Portland Cement. Dit product wordt al circa 150 jaar op
grote schaal toegepast. OPC is echter maar van matige kwaliteit.
Door het hoge gehalte calciumhydroxide is OPC namelijk bijzonder
gevoelig voor de inwerking van zuren. Alleen al in de Verenigde
Staten is veertig procent van alle bruggen toe aan een reparatie. De
herstelkosten worden geraamd op 50 miljard dollar.
Daar staat tegenover dat in de literatuur talrijke voorbeelden worden
genoemd van eeuwenoude kunstwerken (zoals vloeren en zuilen)
die een bijzondere duurzaamheid vertonen. Rond 1940 is men
gestart met onderzoek naar deze speciale, historische bouwmortels.
De Rus V.D. Glukhovsky introduceerde in 1959 de alkaline cements.
Hij slaagde erin een beter cement te produceren, uitgaande van een
totaal ander concept en geïnspireerd door de mortel uit de oudheid.
Zijn uitvinding leidde tot een reeks nieuwe cementachtige producten
en een betere visie op de bouwtechniek in de oudheid.
Een gebeurtenis die veel ophef veroorzaakte, was de publicatie van
het manuscript ‘De nieuwe geschiedenis van de Piramides’ door
Joseph Davidovits. Deze Franse professor introduceerde in de jaren
‘70 geopolymeren. Deze producten bestaan uit mineralen die veel in
de natuur voorkomen en onder de juiste omstandigheden worden
omgezet tot rotsachtige formaties. Normaal duren de vormingsprocessen
miljoenen jaren, maar door het toepassen van speciale
technieken kunnen de rotsblokken kunstmatig worden gemaakt.
Het product is bijna niet van de natuurlijke, uitgehakte blokken te
onderscheiden.
De grondstof wordt door de natuur aangeleverd en bestaat uit
geërodeerd rotsmateriaal. De kunst is om een soort minerale lijm te
vinden die dit materiaal weer bindt. Men gaat hierbij uit van een
minerale afzetting (koraal of schelpen) en mengt dit materiaal met
een soort geologische lijm. Hierdoor wordt het weer gecementeerd
tot een stuk rots. Volgens Dovidovits kan een geoloog visueel geen
onderscheid waarnemen tussen deze synthetische blokken en een
natuurlijk gewonnen blok.
3 8 l i m b u r g s m i l i e u

De professor baarde nogal wat opzien toen hij in zijn manuscript
beweerde dat de bouwstenen van de piramides en de beelden
en vazen uit de Egyptische Ashwan-regio bestaan uit gegoten
of geperste materialen. Zijn hypothese luidt als volgt. Egyptenaren
vermengden het gemalen natuurlijke calciumcarbonaat met
residuen van kalk, fijne klei en plantenas, een natuurlijke bron voor
natriumcarbonaat. Dit mengsel werd vervolgens verwerkt tot beton
of cement. Professor Davidovits produceerde met een dergelijke
receptuur een aantal Egyptische kunstvoorwerpen die kenners
op een dwaalspoor zette. Hij beweerde verder dat de Egyptische
hardstenen dunwandige vazen onmogelijk met een hamer en beitel
gemaakt konden zijn en dus waarschijnlijk gegoten waren. Zijn
bewering werd extra gestaafd doordat bij de piramides nooit restanten
van metalen (koperen) gereedschappen zijn gevonden.
De wereld is sindsdien verdeeld in twee kampen als het gaat over de
oorsprong van de Egyptische piramides die gebouwd zijn rond 2.500
v. Chr. Met allerhande moderne technieken zoals röntgendiffractie
en elektronenmicroscopie, proberen de twee kampen hun gelijk te
halen. Davidovits trok zich weinig aan van al dat getouwtrek rond
zijn persoontje en heeft inmiddels tientallen patenten op zijn naam
staan waarin geopolymeren worden beschreven en toegepast.
Geocement en -betonproducten overtreffen vele malen de eigenschappen
van Portland Cement. Zij worden gebruikt als vervanger
van beton en cement, maar ook als grondstof voor keramische
materialen. Interessante aspecten zijn de lage uitstoot van CO2 bij
de bereiding (een factor tien lager per gewichtseenheid) en de lage
temperatuur (< 100 °C) waarbij duurzame keramische producten
gemaakt kunnen worden, zoals bakstenen en dakpannen. Deze
producten passen daarom perfect in het concept van duurzaam en
milieuvriendelijk bouwen.
Math Mertens
Milieufederatie Limburg
s t i c h t i n g m i l i e u f e d e r a t i e l i m b u r g 3 9

Organiseren jullie ook iets tijdens
de Nacht van de Nacht?
De Nacht van de Nacht:
samen op avontuur in de duisternis
www.nachtvandenacht.nl
4 0 l i m b u r g s m i l i e u

doe mee met de nacht van de nacht
op 24 oktober
Op zaterdag 24 oktober vindt voor de vijfde maal de nacht van de nacht plaats. de provinciale milieufederaties en
de stichting natuur en milieu vragen in deze nacht aandacht voor het belang van duisternis voor mens en dier. help
ook mee om van deze lustrumeditie een nog groter succes te maken!
Er zijn inmiddels al tal van leuke en originele activiteiten aangemeld.
Zo organiseert IVN Helden een nachtelijke wandeling door
een natuurgebied in de omgeving van Helden. Halverwege de
wandeling wordt er tijdens een korte pauze een nachtpicknick
gehouden. Tijdens deze wandeling is er speciale aandacht voor
de stilte van de nacht en de geluiden van nachtdieren. Alhoewel
het tegenwoordig moeilijk is om in de omgeving van Helden
gebieden te vinden waar ’s nachts geen geluid- en lichtoverlast
plaatsvindt, zal de organisatie haar uiterste best doen om de
route uit te stippelen langs de mooiste stille en donkere plekjes
van deze Noord-Limburgse gemeente.
IVN Ulestraten, IVN Meerssen en Milieudefensie organiseren
drie avondwandelingen in de omgeving Ulestraten en Meerssen.
Beleef de duisternis in het bos en ervaar hoe je ogen wennen
aan de donkere nacht. Met een batdetector worden vleermuizen
gespot. Wellicht kom je ook nog uilen of nachtvlinders tegen.
Tijdens de wandeling van Milieudefensie krijg je iets unieks te
zien, namelijk groene (milieuvriendelijke) LED-verlichting in het
buitengebied.
Natuurlijk Asselt organiseert een avondkanotocht. Tijdens de
Nacht van de Nacht kun je een tocht op de Asseltse plassen
maken. Een unieke ervaring om vanaf het water de nacht te
‘beleven’. Je zult zien dat het op het water nooit helemaal donker
wordt.
De Jan Paagman Sterrenwacht te Asten opent haar deuren voor
publiek op 24 oktober, net als de Vereniging voor Sterrenkunde
Midden-Limburg. Ontdek de invloed van (overbodige) verlichting
op de sterrenhemel! In Brunssum en Onderbanken neemt het IVN
je mee op een zoektocht over de heide naar ‘kunst in de nacht’.
Tijdens deze wandeling ga je op zoek naar verschillende kunstwerken.
Aan het eind van de wandeling krijg je een lekker kopje
koffie of thee met een broodje worst. In De Peel worden door
Werkgroep Behoud de Peel en NMEC ‘De Ossenbeemd’ diverse activiteiten
georganiseerd, zoals een lezing, een beeldende voorstelling
en een historische wandeling. Ook is er een verhalenverteller
aanwezig met spannende verhalen over de nacht. IVN Spaubeek
neemt je ten slotte mee voor een wandeling door het buitengebied.
Zo ontdek je al wandelend de schoonheid en het nut van de
donkere nacht.
gemeenten en bedriJven
Steeds meer gemeenten in Limburg doen mee aan de Nacht van
de Nacht. De gemeenten Brunssum, Onderbanken, Nederweert,
Meerssen, Heerlen en Sittard-Geleen hebben zich al aangemeld
om de vijfde Nacht van de Nacht te ondersteunen. In een aantal
gemeenten wordt de aanstraalverlichting van het gemeentehuis
en andere gebouwen uitgezet. Bovendien spelen gemeenten een
actieve rol in het aanspreken van bedrijven inzake overbodige
verlichting en het informeren van burgers over het nut van de
donkere nacht.
Ook de Koninklijke Mosa BV uit Maastricht doet mee. Het bedrijf
dooft de signaleringsverlichting tijdens de Nacht van de Nacht.
Foto: Sissel Skramstad
aanmeLden
Wil je meer informatie over de activiteiten in Limburg of over de
Nacht van de Nacht, ga dan naar de website www.nachtvandenacht.nl.
Voor deelname aan een activiteit of het zelf organiseren
van een activiteit, kun je contact opnemen met de Milieufederatie
Limburg (Ester Wolters), telefoon 0475 – 386410. E-mailen
kan ook: e.wolters@milieufederatielimburg.nl.
s t i c h t i n g m i l i e u f e d e r a t i e l i m b u r g 4 1

nieuw subsidiestelsel natuuren
Landschapsbeheer in 2010
in nederland liggen veel waardevolle natuurterreinen en cultuurlandschappen. deze natuurgebieden - die ook op landbouwgrond
kunnen liggen - wil de overheid graag behouden en verder ontwikkelen. particulieren en bedrijven kunnen een vergoeding krijgen
voor dit natuur- en landschapsbeheer dankzij het subsidiestelsel natuur- en Landschapsbeheer.
Het Subsidiestelsel Natuur- en Landschapsbeheer
(SNL) vervangt vanaf 2010 het Programma
Beheer. Waarom komt er een nieuw
stelsel? Twee redenen waren doorslaggevend:
maatwerk per gebied en effectiever natuuren
landschapsbeheer. In de nieuwe regeling
wordt rekening gehouden met regionale verschillen.
Deze invulling van het natuurbeheer -
op verzoek van de provincies - en de regionale
samenwerking die hiermee samenhangt,
zorgen voor een effectiever natuurbeheer
waardoor er maatwerk per gebied ontstaat.
Bij het opstellen van het SNL hebben de
provincies samengewerkt met beheerders en
landbouw- en natuurbeschermingsorganisaties,
met toestemming en ondersteuning van
de minister van LNV. Voor de subsidieaanvrager
wordt het in het nieuwe stelsel allemaal
wat eenvoudiger. Het aanvragen van de
subsidie gaat vanaf 2010 namelijk via internet.
Voordeel is dat de aanvraag sneller kan
worden ingevuld, terwijl de kans op het maken
van fouten kleiner wordt. Dit komt omdat de
basisgegevens voor iedereen hetzelfde zijn.
In het Programma Beheer moesten er nog
bepaalde natuurresultaten gehaald worden,
bijvoorbeeld twintig plantensoorten aan het
einde van het subsidietijdvak. Deze verplichting
vervalt. Dienst Landelijk Gebied (DLG) beoordeelt
nu de kwaliteit van het beheer. Voor
agrarisch natuurbeheer wordt de controle uitgevoerd
door de Algemene Inspectie Dienst in
plaats van DLG. Nieuw vanaf 2010 is de Index.
Van groot belang voor een goede afstemming
tussen beheerders onderling en met overheden
is een uniforme en eenvoudige ‘natuurtaal’. De
Index Natuur & Landschap is speciaal hiervoor
ontwikkeld. Dankzij deze uniforme Index krijgt
men beter inzicht in de ontwikkeling van natuur-
en landschapskwaliteit.
De Provincie Limburg heeft in stimuleringsplannen
voor natuur, bos en landschap
voor heel Limburg beschreven waar wélke
subsidiemogelijkheden voor natuurbeheer
zijn opengesteld. Deze plannen fungeren als
natuur-, beheer- en landschapsgebiedsplan
ten behoeve van de uitvoering van de Subsidieregeling
Agrarisch Natuurbeheer Limburg
(SANL) en de Subsidieregeling Natuurbeheer
Limburg (SNL).
Veel SAN-beheerovereenkomsten lopen per 1
januari 2010 af. Als deze aanvragers doorgaan
met agrarisch natuurbeheer, krijgen
ze automatisch te maken met het nieuwe
subsidiestelsel. Subsidie kan aangevraagd
worden in november en december 2009.
Overeenkomsten lopen zes jaar en gaan in op
1 januari 2010. Subsidie Agrarische Natuurbeheeraanvragers
die pas vanaf 2007 een
overeenkomst hebben lopen, kunnen per 1
januari overstappen naar het nieuwe stelsel
met aantrekkelijkere voorwaarden.
Voor elk van de natuurbeheertypen uit de
Index zijn standaardkostprijzen voor beheer
berekend. In deze bedragen is onder meer
rekening gehouden met inflatie en met
inkomsten uit verpachting, opbrengsten uit
hooi, vee, hout, enzovoort. De uitbetaling van
de subsidie moet ieder jaar opnieuw worden
aangevraagd via de Gecombineerde opgave.
De subsidie voor onder meer weidevogelbeheer
wordt beperkt tot de kerngebieden voor
weidevogels en is alleen nog via een collectief
beheerplan te verkrijgen. In het natuurbeheerplan
geeft de provincie aan voor welke
gebieden dit geldt. Dat plan kan, naast agrarische
natuurgebieden, ook natuurgebieden van
terreinbeheerders omvatten.
Certificering biedt de overheid vertrouwen in
de kwaliteit én professionaliteit van de beheerders
en hun motivatie en inspanning om
kwalitatief goed beheer uit te voeren en transparant
en open te zijn over hun werkwijze.
Certificering kan via een individueel certificaat
(bijvoorbeeld: Natuurmonumenten, Provinciale
Landschappen, particuliere beheerders) of
via groepscertificering (bijvoorbeeld: Unie van
Bosgroepen en ANV’s). Bij niet-gecertificeerde
natuurbeheerders wordt de kwaliteit van
het beheer gecontroleerd door middel van
steekproefcontroles. Zij krijgen een standaardsubsidiebedrag,
gecertificeerde natuurbeheerders
ontvangen een hoger bedrag. Individuele
agrarische natuurbeheerders kunnen zich niet
laten certificeren.
Voor meer informatie over het nieuwe Subsidiestelsel
Natuur- en Landschapsbeheer kijk
je op de website www.vitaalplatteland.nu of
www.natuurbeheersubsidie.nl.
Eind oktober worden er diverse informatieavonden
gehouden in Noord-, Midden- en
Zuid-Limburg. Geïnteresseerden kunnen zich
aanmelden bij de Dienst Landelijk Gebied
(Nicky Kruizinga), telefoon 013 - 5950403,
e-mail: n.s.m.kruizinga@minlnv.nl. Hier kun je
ook terecht voor meer informatie.
Nicky Kruizinga
Dienst Landelijk Gebied
4 2 l i m b u r g s m i l i e u

Site-seeing
Op internet zijn leuke en interessante websites te vinden, maar dan moet je wel weten waar. Deze keer nemen we de website van een
‘groen’ tijdschrift en een website over duurzaamheid onder de loep. Blijf ons interessante links sturen via: sml@milieufederatielimburg.nl
WWW.ALLESDUURZAAM.NL
De website Allesduurzaam.nl is de grootste ‘groene’ online bedrijvengids.
Althans dat zeggen de makers van de website. Op de site vind
je ruim 18.000 winkels en bedrijven in heel Nederland, die duurzame
producten of diensten aanbieden. Je kunt er kiezen uit tal van thema’s
zoals kinderen, vrije tijd, sparen & beleggen, kleding & verzorging en
eten & drinken. Vervolgens krijg je een zoekschermpje en kun je op
postcode zoeken naar een winkel of dienstaanbod in je eigen buurt.
Een bij Allesduurzaam.nl vermeld bedrijf heeft verklaard met zijn producten
of diensten aantoonbaar te presteren op minstens een van de
volgende punten: maatschappelijk verantwoord ondernemen, people,
planet & profit principe en het voeren van een duurzaam keurmerk.
Voldoet je bedrijf aan de gestelde criteria, dan kun je het bedrijf via
de website eenvoudig aanmelden bij Allesduurzaam.nl. In Limburg
zijn momenteel bijvoorbeeld al meer dan 1.000 winkels en bedrijven
vertegenwoordigd.
In het menuutje ‘mobiliteit’ kun je de CO2-uitstoot van je auto berekenen.
Wil je groener rijden? Maar minder kilometers lukt niet? Is een
zuinigere auto nog geen optie? Voor gemiddeld 40 euro per jaar compenseer
je alle CO2-uitstoot van je auto via Igogreen. Heb je minder
kilometers gereden dan verwacht? Dan koopt Igogreen de overgebleven
CO2 terug, want minder rijden is toch beter!
Je kunt meedoen aan wedstrijden, een goedkoop proefabonnement
afsluiten op diverse tijdschriften, testen hoe ‘groen’ jij bent en je
inschrijven op de gratis nieuwsbrief. Aanstaande moeders kunnen de
Alternatieve Baby Cadeau-doos (kortweg ABC-box) aanvragen. De
doos is uiteraard gevuld met alleen maar natuurlijke en biologische
producten. Na inschrijving op de website krijg je tussen de 5de en 8ste
maand van de zwangerschap een berichtje dat je de box kunt ophalen.
De ABC-doos heeft een inhoud ter waarde van 55 euro met bekende
merken zoals Weleda, Lemniscaat en Natracare.
CONCLUSIE
Allesduurzaam.nl is een overzichtelijke website met heel veel informatie.
De site heeft een duidelijke menustructuur waardoor het heel
gemakkelijk is om gegevens op te zoeken. Het is bijzonder dat de
website zowel geschikt is voor ondernemers (die kunnen hun bedrijf
aanmelden) als voor consumenten (die kunnen er informatie vinden
over bedrijven en diensten).
WWW.GREEN2.NL
Sinds vorig jaar is Green.2 verkrijgbaar in de winkel. Een primeur,
want nooit eerder was er een ‘groene’ glossy te koop. De makers van
het blad zijn inmiddels toe aan de 7de editie. De glossy wordt momenteel
helemaal gerestyled. Het groene magazine wordt dikker, frisser
en vernieuwender. Het tijdschrift verschijnt voortaan per kwartaal,
uiteraard gedrukt op milieuvriendelijk papier.
Green.2 is een eigentijds lifestyle tijdschrift vol groene inspiratie,
trends en ontwikkelingen, eco-resorts, mode en bewust ondernemen.
Het blad besteedt op stijlvolle wijze aandacht aan milieu en duurzaamheid
en laat zien dat maatschappelijke betrokkenheid een interessant
thema is voor iedereen, aldus uitgever Yves Gijrath. Het blad
heeft overigens niet voor niets prominent een 2 in zijn naamgeving
prijken. ,,De eerste groene revolutie was die van de geitenwollensokkentypes.
De tweede groene golf, die nu gaande is, is helemaal van nu
én vóór iedereen.”
Informatie over alledaagse thema’s vind je ook op de website van
Green.2. Op de site staat je het laatste nieuws over beauty, business,
mode, reizen en wonen. Je kunt je aanmelden voor de nieuwsbrief, of
natuurlijk een abonnement nemen op het blad.
Het is uiteraard de vraag hoe ‘groen’ Green.2 zelf is. Het komt namelijk
uit de koker van de Gijrath Media Groep, die ook de tijdschriften
Jackie en Miljonair onder zijn hoede heeft. De doelgroepen van die
magazines zijn juist mensen die het ‘consumeren’ hoog in het vaandel
dragen, in tegenstelling tot de doelgroep van Green.2 die juist pleit
voor het ‘consuminderen’. Hoe dan ook, na het faillissement van het
tijdschrift Goodies is er in ieder geval weer een ‘groen’ magazine op
de markt.
CONCLUSIE
Green.2 heeft een uitgebreide website met korte nieuwsberichten en
achtergrondinformatie over onderwerpen die ook in het tijdschrift
aan bod komen. Je kunt er reageren op artikelen of een berichtje
achterlaten, een website tippen (net als in deze rubriek), je eigen
Green.2 T-shirt bestellen, meedoen aan de poll of een abonnement op
de nieuwsbrief nemen. Het is een duidelijke en informatieve website,
die ook geschikt is voor mobiele telefoons (RSS).
Monique Demarteau
Milieufederatie Limburg
S t i c h t i n g M i l i e u f e d e r a t i e L i m b u r g 4 3

U een kans - Zij een kans
Met steun van de Nationale Postcode Loterij zetten
De Provinciale Milieufederaties zich in de 12 provincies
in voor natuur, milieu en landschap. Zo strijden
De Milieufederaties bijvoorbeeld tegen verdroging.
Verdroging is er de voornaamste oorzaak van dat de
Zilveren Maan een zeldzame dagvlinder is.
Meedoen is eenvoudig, bel 0909-0033 (15 cpm) of meld
u aan via internet: www.postcodeloterij.nl.
Voor € 9,75 per lot speelt u al mee.
Alvast hartelijk dank voor uw deelname.
Foto: Lars Soerink/FN