Op weg naar duurzame ontwikkeling? - Bureau fédéral du Plan

Kader van het Rapport
"Armoede is een netwerk van sociale uitsluitingen dat zich uitstrekt over meerdere gebieden
van het individuele en collectieve bestaan. Het scheidt de armen van de algemeen aanvaarde
leefpatronen van de samenleving. Deze kloof kunnen ze niet op eigen kracht
overbruggen." 1
Een korte toelichting die de aandacht vestigt op de verschillende aspecten van die definitie
kan van nut zijn. Armoede is in eerste instantie een omvattend maatschappelijk
proces van sociale uitsluitingen, dat gekenmerkt wordt door het feit dat mensen die in
armoede geboren zijn, de grootste moeilijkheden ondervinden om aan die toestand te
ontsnappen. Sommige mensen hebben altijd in armoede geleefd, net als hun ouders
voor hen. Wat ze meegekregen hebben, net als wat ze beleefd hebben, tekent hen voor
hun ganse leven 2 . Een strijd tegen de oorzaken van de armoede vereist niet alleen steunmaatregelen
op korte termijn maar ook een strategie tot verandering op lange termijn.
Een tweede kenmerk van dit proces is het feit dat mensen of groepen in hun armoede
tegenover mekaar een bepaalde hiërarchie vertonen, waarbij tussen de verschillende
posities, maar ook tegenover de rest van de maatschappij breuken optreden. Sociale uitsluiting
zal sterker aangevoeld worden naarmate men zich lager op de ladder bevindt.
Dit globale proces heeft een effect op verscheidene gebieden van het individuele en collectieve
leven en de sociale uitsluiting kan op heel wat manieren tot uiting komen. Zo
kan een eigenaar bijvoorbeeld weigeren een woning te verhuren aan iemand zonder
loon, die van de sociale zekerheid leeft omdat hij zijn werk is kwijtgespeeld 3 . Of omgekeerd,
kan het feit dat men geen vaste verblijfplaats heeft het krijgen van uitkeringen in
de weg staan. De sociale uitsluiting vertoont dus aspecten die mekaar onderling versterken
in het onderwijs, de huisvesting, op de arbeidsmarkt, enzovoort.
Een derde belangrijk kenmerk is het feit dat armoede onmogelijk op absolute wijze te
behandelen valt. Het woord "armoede" krijgt maar betekenis in een bepaalde context of
met zekere, in een bepaald land en tijdens een bepaalde periode, algemeen aanvaarde
leefpatronen. Armoede is dus, in de ruimte en in de tijd, een relatief begrip. Die vaststelling
maakt dat armoede beschouwd kan worden in een kritisch en dynamisch
perspectief ten opzichte van de algemeen aanvaarde leefpatronen. Dit betekent uiteraard
niet dat men het belang van de armoede in bepaalde landen moet minimaliseren
door er op te wijzen dat de toestand in andere landen nog veel slechter is.
Een vierde belangrijk kenmerk is het feit dat de armen over het algemeen niet in staat
zijn op eigen kracht uit de vicieuze cirkel van de armoede te treden. Ze hebben de noodzakelijke
(financiële) middelen en bekwaamheden niet of niet meer om de kloof te
overbruggen tussen de algemeen aanvaarde leefpatronen en hun uitsluiting van verscheidene
sociale en economische voorzieningen. Die zijn op hun beurt noodzakelijk
voor hun (her)integratie in de maatschappij. De angst om met tot dan toe ongekende
moeilijkheden te worden geconfronteerd is dikwijls zo groot dat de slachtoffers van uitsluiting
zelfs geen uitleg over de te nemen stappen durven vragen 4 .
1. Vranken J. e.a. (1997). blz. 35.
2. Zie getuigenissen verzameld in het Algemeen Verslag over de Armoede. blz. 29 en blz. 49.
3. Idem. blz. 222.
4. Idem. blz. 321.
44