Op weg naar duurzame ontwikkeling? - Bureau fédéral du Plan

Kader van het Rapport
recht op culturele en maatschappelijke ontplooiing omvat. Maar al die rechten hebben
niet kunnen verhinderen dat armoede en sociale uitsluiting de jongste jaren in België en
over heel de wereld zijn blijven voortbestaan of zelfs verergeren.
Een echt maatschappelijk dilemma
Wat de vooruitzichten inzake duurzame ontwikkeling betreft, werd er in Rio vastgesteld
dat er een echt maatschappelijk dilemma bestaat 1 , waarop men momenteel op
wereldschaal een beter zicht heeft. Naast de universeel erkende fundamentele behoeften,
die in grote lijnen overeenstemmen met de hiervoor vermelde rechten, bestaan er
immers gangbare en momenteel wenselijk geachte consumptiepatronen. Ze worden
grotendeels bepaald door de westerse leefwijze en de daarmee samenhangende consumptiepatronen.
Dit geldt zeker voor de westerse landen, waar die
consumptiepatronen beschouwd worden als aanknopingspunt voor het beleid inzake
armoedebestrijding. Met de mondialisering van de wereldeconomie en de betere communicatie
tussen de verschillende bevolkingsgroepen wordt het westerse
consumptiemodel steeds meer beschouwd als het uiteindelijke doel voor alle landen
van de wereld. Een beleid inzake armoedebestrijding zou het normaal gesproken moeten
mogelijk maken dat de armen en de sociaal uitgeslotenen van alle landen toegang
tot die leefwijze krijgen. Die redenering veronderstelt evenwel dat die leefwijze vanuit
het oogpunt van de duurzame ontwikkeling voor iedereen wenselijk is. Welnu, om verscheidene
redenen zijn de momenteel in de ontwikkelde landen heersende
consumptiepatronen niet vol te houden (zie "Beschrijving van het economische kernthema
van het rapport" op blz. 56.) en mogen ze zich dus niet verspreiden of voortduren in
de tijd.
Dit dilemma binnen de duurzame ontwikkeling zou de indruk kunnen wekken dat de
enige oplossing erin zou bestaan om de armsten de toegang tot de leefpatronen van de
rijksten te weigeren. Niets is minder waar want, op internationaal vlak, wil het beginsel
van de gemeenschappelijke maar gedifferentieerde verantwoordelijkheden (zie deel 2) een verschil
in onmiddellijke verantwoordelijkheid tussen rijke en arme landen erkennen. Deze
eerste dimensie van een duurzame-ontwikkelingsaanpak vereist dat de ontwikkelde
landen internationaal als eerste duurzame consumptiepatronen zouden invoeren (zie
"Planetaire aanpak" op blz. 33.). Zo ook mogen bij het binnenlandse beleid van de ontwikkelde
landen twijfels over de huidige consumptiepatronen geen voorwendsel zijn
om de uitsluiting van de armsten uit de momenteel bij de rest van de maatschappij
gangbare leefwijze, in stand te houden. Voor een duurzame ontwikkeling is de notie van solidariteit
veel meer dan een proces waarbij de sterkste weldoend zijn hulp levert aan de zwakkere:
ze garandeert gelijke ontwikkelingskansen voor allen. Solidariteit is dus een voorwaarde die voorafgaat
aan persoonlijke vrijheid en aan de ontwikkeling van de meerderheid van de mensen; het
is niet iets dat voor eens en voor altijd voltooid is of dat slechts tussen mensen van eenzelfde sociale
herkomst of culturele traditie bestaat 2 . De solidariteit, herbekeken vanuit de optiek van
duurzame ontwikkeling, verhindert dus dat de strijd voor een duurzame leefwijze
voorrang zou krijgen op de armoedebestrijding, en omgekeerd. Ook hier geldt voor de
strategieën van bij het begin een beginsel van niet-overheersing in beide richtingen (zie
"Langetermijnvisie" op blz. 34.).
1. Een maatschappelijk dilemma is een toestand waarin de te nemen beslissingen betrekking hebben op
meer dan één actor (of land) en waar er een belangenconflict bestaat tussen de individuele voordelen
voor die actor (of dat land) en de collectieve nadelen van de gevolgen van die beslissing.
2. German Bundestag (1999). Eigen vertaling.
46