preek Joh.4vs43tot57 - Hans-Jan Roosenbrand

Preek over Johannes 4:43-57
Gemeente van de HEER Jezus Christus, gasten en luisteraars
[dia 1] Vandaag het vervolg op het Bijbelgedeelte van twee weken geleden,
toen we stilstonden bij het gesprek tussen Jezus en de Samaritaanse vrouw.
Jezus was daar – in Samaria – op weg naar Galilea. Uiteindelijk was daar een
heel dorp bij Jezus gekomen na het getuigenis van de vrouw: ‘Hij weet alles van
mij.’ (vers 39). Daarna was Jezus nóg twee dagen gebleven. [dia 2] In vers 42
staat uiteindelijk heel veel zeggend dat er ‘nog veel meer mensen’ tot geloof
kwamen ‘door wat Hij zei;’ zij zeiden: ‘we hebben hem zelf gehoord en we
weten dat hij werkelijk de redder van de wereld is.’
Veelzeggend, wat Jezus gaat nu dan toch door naar Galilea – naar Kana om
precies te zijn – en daar waren eerder ook al massa’s mensen op de been
gekomen (hoofdstuk 2: bruiloft in Kana). De afsluitende conclusie was toen dat
daar niet veel mensen tot geloof kwamen: [dia 3] ‘Dit heeft Jezus in Kana, in
Galilea, gedaan als eerste wonderteken; hij toonde zo zijn grootheid en zijn
leerlingen geloofden in hem.’ Zie je het verschil? In Kana geloven alleen de
leerlingen, in Sichar een heel dorp. [even wachten, dan dia 4 – leeg scherm]
De gebeurtenissen in Kana stellen ons – vooral tegen de achtergrond van wat
er in Sicher gebeurde – voor de vraag hoe het komt daar (maar ook hier) zo
weinig mensen geloven. De vorige keer heb ik dat al gezegd: wat zou het mooi
zijn als de mensen rijen dik voor onze deuren zouden staan omdat ze van jou
en mij gezien, gehoord hebben dat ook wij iemand kennen die alles van ons
weet. En dat ze nu ook zelf komen luisteren naar het Woord van onze HEER.
Zoals de mensen van Sichar.
Er komen wel mensen, maar het zijn eerder strohalmen dan schoven – geen
bundels nieuwe gelovigen, maar enkelingen. Vandaag gaan we daar over
nadenken. Hoe kan het dat evangelisatie, verkondiging, in ónze tijd en plaats,
zo weinig resultaat oplevert. Zelfs de kerken die het meest hard groeien, halen
misschien groeipercentages van 10% per jaar. Peanuts vergeleken met wat er
in Sichar gebeurde. Dat is één. We gaan ook nadenken over de vraag hoe het
kan dat er in de kerk ongeloof is. En tot slot staan we stil bij wat echt geloof is
en hoe dat zich ‘gedraagt’.

Deze vragen komen op uit de tekst van vanochtend. Jezus gaat heel bewust
laten zien wat echt geloof is. We beginnen bij de eerste verzen. De verbinding
tussen vers 43, 44 en 45, lijkt wat stroef. Jezus trok verder naar Galilea (daar
kwam Hij vandaan), staat er, want Hij had zelf gezegd dat een profeet in zijn
vaderland niet wordt vereerd. En dan verder staat er dat de Galileeërs Hem
toch gastvrij ontvangen. Om te beginnen de overgang van vers 43 naar vers 44.
Een profeet is in zijn vaderland/stad niet welkom. 1 Dat betekent: Hij als
persoon was daar misschien wel welkom, maar zijn boodschap niet. Jezus de
timmerman, oké. Jezus de profeet, nou nee.
[dia 5 - titel] Waarom gaat Jezus nu naar Galilea, omdat Hij daar als profeet
niet welkom is? Dat lijkt vreemd. Er zijn een paar suggesties gedaan om de
spanning tussen deze verzen op te lossen:
• [dia 5.1] Sommigen vertalen het woordje ‘want’ met: ‘alhoewel’
(bijvoorbeeld de Willibrordvertaling);
• [dia 5.2] Anderen zeggen: Johannes bedoelt hier met vaderstad niet
‘Galilea’ maar Jeruzalem, waar het huis van zijn Vader (de tempel) staat;
• [dia 5.3] Of, iets subtieler, Johannes bedoelt dat Jezus alleen in Nazareth
onwelkom was en dat Hij dáárom naar Kana, een andere stad in Galilea,
gaat.
Ik denk dat we er met deze opties niet uitkomen. Er zijn bijvoorbeeld geen
aanwijzingen in de tekst dat Jezus met ‘vaderstad’ iets anders bedoelt dan het
gebied Galilea. Blijven we dus zitten met die rare verbinding tussen vs. 43 en
vs. 44.
Dat betekent dat Jezus hier bewust naar een plek gaat, waarvan Hij weet dat de
mensen Hem daar zullen afwijzen. Dat wil zeggen: zijn boodschap. Vers 45
bevestigt ons in dat vermoeden, want daar staat dat de Galileeërs Hem
weliswaar gastvrij ontvangen, [dia 5.4] maar dat dat was omdat ze alles gezien
hadden wat Hij eerder op het feest in Kana had gedaan (je weet wel: water in
wijn).
1 Het Griekse patris betekent eigenlijk ‘vaderstad’, maar kan in dit verband – het gaat om de landstreek Galilea
– goed vertaald worden met vaderland (of: ‘thuisland’).

Jezus wil hier heel bewust laten zien dat de interesse van de mensen in Kana
geen gelovige interesse was. Maar een interesse in bijzonderheden, water in
wijn, genezingen. We hebben daar vorig jaar ook bij stil gestaan n.a.v. Marcus.
Jezus’ tekenen waren populair, maar zijn boodschap werd meestal afgewezen.
[dia 6 – leeg scherm]
Ik denk dat dit iets zegt over de manier waarop het evangelie ook vandaag bij
veel mensen landt. Waarom komen zo weinig mensen tot geloof? Niet alleen
omdat mensen (wij) het te goed hebben. Dat ook. Maar we moeten iets anders
niet vergeten. De wereld waarin wij Gods boodschap verkondigen, staat niet
blanco tegenover het evangelie. Niet neutraal. Ontzettend veel mensen
hebben in hun leven de bewuste keuze gemaakt om níet te geloven. Ze hebben
zich afgekeerd van de levende God. Zij hebben dat zelf gedaan, of hun ouders.
In het Oude Testament kan je lezen dat zo’n houding gevlogen heeft. 2
Evangelisatie in onze tijd, in onze plaats is daarom eerder sprokkelwerk dan het
binnenhalen van grote, dikke schoven. Dat betekent niet, dat de kerk niet hoeft
te verkondigen. Bedenk, dat Jezus zelf naar een plaats ging waar veel mensen
bewust niet in Hem geloofden. Maar alleen wonderen en tekenen wilden zien.
Jezus maakt duidelijk dat dat niet de interesse is waarnaar Hij op zoek is.
Wat God dan wél wil, daar kom ik straks op terug. Voor mij als predikant
betekent het in ieder geval dat ik hierop deze plek bewust niet uitgebreid vertel
van Gods grote wonderen in míjn leven. Ik weet dat er kerken zijn en
voorgangers die dat wel graag doen. Natuurlijk noem ik die momenten wel
eens, maar ik maak er geen kernmomenten van in de verkondiging die mij is
toevertrouwd. Ik zou dat wel kunnen doen. Dan zou ik vertellen van
verschillende genezingen, van onverwachte zwangerschappen, hoe wonderlijk
God ons soms voorzag van hele concrete dingen. Van bijzondere momenten die
God gebruikte in mijn roeping tot deze dienst (van predikant).
Waarom doe ik dat niet? Omdat de boodschap van God niet is, jullie allemaal
zulke dingen gaan meemaken. Waarom niet? Omdat God dat niet kan of wil?
Helemaal niet. Maar omdat Gods boodschap daar helemaal niet over gaat. Ik
weet niet wat God met iedereen persoonlijk voor heeft. Maar ik weet wel van
Gods evangelie. Dat Jezus kwam om mensen te verzoenen met God.
2 Bijv. Deuteronomium 5:9.

Mensen, die daar helemaal niet op zaten en zitten te wachten. Dat is echt
waar. Dacht je dat de Samaritaanse zat te wachten op een ontmoeting met
háár Messias? Of die man, waar we het straks over gaan hebben, op geloof en
bekering?
Welnee! Zij was op zoek naar geluk in relaties. En hij naar genezing voor zijn
zoon. Maar Jezus geeft iets anders: genezing van de relatie met God. Daar gaat
het om. En onze problemen dan? Zijn die niet belangrijk genoeg? Tuurlijk wel!
Vertel ze maar aan elkaar en aan God. Bidt voor alles dat je denkt nodig te
hebben en dank God voor alles dat je van Hem krijgt. Maar verlies niet uit het
oog dat jouw en mijn grootste probleem is dat we zonder God voor eeuwig
verloren gaan!
Bedenk dat Jezus bewust naar die plaats ging, waarvan Hij wist dat de mensen
Hem juist dáár zouden afwijzen. Daarin – in die manier van doen – werd
duidelijk wie Hij is. ‘Hij kwam naar wat van Hem was, maar wie van Hem waren
hebben Hem niet ontvangen.’ (Johannes 1 vers 11) De mensen hebben Hem
niet alleen niet geloofd. Ze hebben Hem belachelijk gemaakt, uiteindelijk zelfs
gekruisigd. En in zijn geduldige, volhardende zelfovergave voor niet-gelovige
mensen werd pas echt duidelijk wie Hij was en is: een redder voor mensen die
vanuit zichzelf helemaal niet op Hem zitten te wachten! Zou dat niet pas echt
tot eer van God in eeuwigheid zijn? Als je dat gelooft?!
Mensen zitten zichzelf helemaal niet te wachten op Jezus Christus. We zagen
vorige keer al bij de Samaritaanse vrouw, Gods antwoord – Jezus Christus –
macht vaak niet met onze vragen. De crux is dat wij dan moeten leren inzien
dat er niks mis is met Gods antwoord, maar met onze vragen!
Laten we er eens bij stil staan, dat is het tweede punt, hoe het komt dat er
zoveel ongeloof is, ook binnen de kerk?
Jezus, en ik val maar meteen met de deur in huis, weet wel waaraan dat ligt. In
Johannes 2:23-25: [dia 7] ‘Toen Jezus op Pesach in Jeruzalem was, kwamen
veel mensen tot geloof in zijn naam, omdat ze de wondertekenen zagen die hij
deed. Maar Jezus had geen vertrouwen in hen, omdat hij hen allemaal kende,
en niemand hoefde hem iets over de mens te vertellen, want hij wist zelf wat
er in een mens omgaat.’ [dia 8 – leeg scherm]

Mensen zijn best geïnteresseerd in God, in geloof, in religie, in religieuze kennis
of ervaringen, in Jezus, zolang ze er zelf baat bij hebben. In Kana kwamen de
mensen voor meer wijn. Later voor meer spektakel. Voor een beetje vermaak.
Voor het oplossen van – echte, maar wel tijdelijke – vragen en problemen.
Zoals gezondheid. Wij – mensen – zijn steeds geneigd om onszelf als
uitgangspunt te nemen en zo God te gebruiken voor onze behoeften: Ik heb
een probleem – mijn leven is zo’n sleur, ik heb geen werk, ik ben ziek … God
wilt U mijn problemen oplossen?
Maar Jezus draait de zaken om. Net als bij de Samaritaans vrouw (de oplossing
van jouw probleem is niet nog een relatie met mannen, maar een relatie met
God!) zijn onze problemen vaak symptomen. Het echte probleem – het
probleem dat niemand wil weten maar waarvoor God een oplossing geeft – is
dat je een zondaar bent die in de ogen van God niet kan bestaan. Jezus leert
ons vragen om genezing van zonden. Van een verkeerd hart.
Hoe het kan dat er ook binnen de kerk ongeloof is? Snap je dan niet dat wij –
binnen én buiten de kerk – dezelfde soort mensen zijn. Die leven in dezelfde
wereld? Denk maar niet dat dat vroeger veel anders was dan nu: dit is een
wereld die vooral geïnteresseerd is in de buitenkant. In de symptomen, niet in
de oorzaak.
Later zou Jezus, we staan daar volgende week bij stil, tegen de Farizeeën
zeggen: ‘Was u maar blind,’ zei Jezus, ‘dan zou u zonder zonde zijn. Maar u
beweert dat u kunt zien, en dus blijft uw zonde.’ M.a.w.: mankeerde er maar
wat aan je, dan zou je door hebben dat Ik je kan genezen. Maar als je
hardnekkig blijft weigeren dat er iets aan de hand is, kan Ik niks voor je doen.
Jezus zegt dat een profeet in zijn vaderstad niet geëerd wordt. Dat is een
woord voor kerkmensen. Het wil zeggen dat (juist) ook bekendheid met Jezus
kan geloof in God in de weg staan. Hoe kan dat?
• Doordat je denkt dat jij bijzonder bent en méér verdient. Denk aan de
vraag van de moeder van de zonen van Zebedeüs. 3 Dat je, je
kerklidmaatschap gebruikt voor meer aanzien in deze wereld. Van
dezelfde houding geeft de oudste zoon in de gelijkenis van de verloren
3 Matteüs 20:20.

zoon blijk. Die houding, die kan erin zitten. Zo dicht bij Jezus en tegelijk
zo ver van Hem verwijderd. Denk daar maar kritisch over na. Het leert je
ook anders kijken naar een kerk die kleiner wordt. het maakt – terecht –
bescheiden.
• Maar het kan ook door overbekendheid met Jezus. Dat zei Nathanaël, en
dat zeiden ook de Schriftgeleerden. We kennen Hem toch? We weten
toch wie zijn vader en moeder zijn? 4 Kan er uit Nazareth iets goeds
komen? 5 Ze waren bekend met Jezus als persoon, maar niet met Hem als
redder van de wereld. Kan dat hier ook? Dat je zegt: Jezus, oh, die ken ik.
Dat is de zoon van God. 100% God en 100% mens, samen met de Heilige
Geest één enig God … die leeft en regeert in eeuwigheid? Maar dat je je
tegelijk niet persoonlijk onderwerpt aan Hem. Als Hij de Redder van de
wereld is, waarom buig jij dan niet voor Hem? Waarom bekeer je je niet
haastig?
Jezus weet wat er in jouw hart leeft. Maar Hij laat het daar niet bij zitten. Hij
laat ook zien hoe het wél moet. Wat geloof écht is. Echt geloof. Dat kan je zien
aan die wanhopige man uit Kafarnaüm. 25 km bergop gelopen komt hij naar
Jezus toe. Zijn zoon is ziek. Hij ligt op sterven. ‘HEER, kom alstublieft met mij
mee!’
Is dat geloof? Niet echt. De man heeft ook iets nodig, waarvoor Hij Jezus wil
gebruiken. Jezus zegt dat ook eerlijk: zonder tekenen en wonderen geloven
jullie niet! Maar toch de man houdt vol. Heer, alstublieft, voordat hij sterft!
Kom met mij mee!
En dan zegt Jezus: ‘ga naar huis, uw zoon leeft.’ Op de één of andere manier
gelooft deze man Jezus op zijn Woord. Het heeft iets te maken, denk ik, met
zijn hulpeloosheid. Maar vooral ook: met dat Woord, dat met kracht uit de
mond van Jezus komt. Als het kwartje later valt, komt hij met zijn huisgenoten
tot geloof.
4 Johannes 6:42.
5 Johannes 1:47.

Wat is geloof en wat wil God van ons? Ten eerste dat wij beseffen hoe
hulpeloos we zijn zonder het werk van Jezus. Hoe afhankelijk van Hem we zijn.
En ook: hoe we niets verdienen. De man wordt door Johannes in verband
gebracht met het hof van de koning: Herodes. Je weet wel, die sliep met de
vrouw van zijn broer en Johannes had laten gevangenzetten. En later
onthoofden. Deze man verdient niks. Dat over onze houding.
Nu het geloof zelf. Het geloof is niet die afhankelijke houding (zondebesef).
Geloof zélf is een direct gevolg van Jezus’ Woord. Niet andersom! Zo staat het
er duidelijk! Het is gevolg van het Woord dat moeiteloos 25 km verder z’n werk
doet. Zo sterk.
En daarom kan ik opgewekt eindigen. Het ligt niet voor de hand dat hele
volksstammen zich zullen bekeren door ons werk. Het ligt zelfs niet voor de
hand jij, dat u en ik dat doen. Jezus weet, wat er in ons hart leeft. Maar zijn
Woord is sterk en krachtig. Het kan mensen uit de doodsslaap van deze tijd
wakker schudden. Getuig daar maar van. Doe het vrijmoedig.
Ik zei net iets over wonderen en dat het daar niet om gaat. Dat ging over de
prediking, over de verkondiging. Maar waarom zouden jij en ik in ons
persoonlijke leven niet vrijmoedig daarvan getuigen? Dat is: Gods Naam in
verband brengen met onze successen en teleurstellingen? Met ziekte en
gezondheid. Ervan getuigen dat Hij ons vormt in goede dagen en in kwade
dagen? Dat Hij daarboven staat.
Schaam je niet. Wees altijd bereid te getuigen van de hoop die in je leeft. Dat
geldt ook voor mij. Wil je meer weten van hoe ik God ervaren heb vertel ik daar
graag over. Dan hoor ik het graag van jou. Net zoals de man uit Kafanaüm met
zijn huisgenoten in gesprek gaat over wat er is gebeurd. Zoiets.
Er is, tot slot, drie keer sprake van geloof in het gedeelte dat wij gelezen
hebben. Eerst in vs. 48: een geloof dat zoekt naar tekenen en wonderen is geen
echt geloof. Interesse, hoogstens. Dan vers 50: Als mensen luisteren naar Gods
Woord, dan komt er – als gevolg daarvan - echt geloof. En dan vers 53, een
bemoediging. Dat geloof dat door God zelf is voortgebracht, heeft de neiging
zich te verspreiden. Kleinschalig, misschien. Of nee. Meer als een lopend
vuurtje. Of een veenbrand. Nauwelijks te zien: het vuur zelf. daarvoor moet je
komen kijken en luisteren. Maar de rook!

[We zingen psalm 33]