Download rapport - Biax Consult

BIAXiaal 466 43.2 MACRORESTENBijlage 2 geeft een overzicht van de gevonden taxa, verdeeld in cultuurgewassen en wildeplanten. De laatstgenoemde groep is ingedeeld op basis van de vegetaties waarin deplanten groeien. 2 De conservering van de botanische resten was over het algemeen matig.Het monster bevat een grote hoeveelheid verkoold graan. Het gaat om haver (Avena),gerst (Hordeum vulgare), rogge (Secale cereale), emmertarwe (Triticum dicoccon) enbroodtarwe (Triticum aestivum). Voor het op soort determineren van haver is het kafnodig: de haverkorrels zelf zijn hier niet voor geschikt. Kaf van haver is echter nietaangetroffen. Rond 1200 AD is behalve gecultiveerde haver (Avena sativa) ook hetakkeronkruid oot (Avena fatua) bekend. Gezien de grote hoeveelheid granen en de kleinehoeveelheid verkoolde akkeronkruiden in dit monster, is het goed mogelijk dat het omgecultiveerde haver gaat.Van gerst, rogge en emmer zijn ook kafresten gevonden. Bij de twee eerstgenoemdesoorten gaat het om aarspilfragmenten (internodia). Tijdens het dorsen wordt de aarspil infragmenten gebroken, waarbij de korrels vrijkomen. Korrels en kafresten wordenvervolgens gescheiden. Transport en opslag vindt in deze vorm (graankorrels) plaats.Vondsten van aarspilfragmenten duiden dan ook op lokale verbouw van de gewassen, alkunnen er altijd kleine hoeveelheden van in de voorraad achterblijven. We kunnen danook niet met zekerheid zeggen dat gerst en rogge ter plekke werd verbouwd.Bij het kaf van de emmertarwe gaat het om fragmenten van de aarvork. Dit onderdeelblijft na de eerste dorsronde om de korrels zitten en wordt pas na een tweede dorsrondeverwijderd. Dit gebeurt vlak voor de consumptie. De aanwezigheid van aarvorkjes geeftdan ook geen informatie over de eventuele lokale verbouw van de emmer.Broodtarwe komt al in de Romeinse tijd in Nederland voor, maar werd toenwaarschijnlijk geïmporteerd. 3 Vanaf de Middeleeuwen wordt het hier verbouwd.Behalve granen zijn ook verkoolde resten van erwt en/of duivenboon (Pisumsativum/Vicia faba) gevonden. De zaden van zwarte mosterd (Brassica nigra) zijneveneens verkoold, wat er op duidt dat de planten als akkeronkruid in de akker hebbengestaan (zie onder). Ze werden echter in de Late-Middeleeuwen ook verbouwd om hunoliehoudende zaden. Hiervan werd een soort mosterd gemaakt:Tsaet van Mostaert met azijn vermenght ende cleyn ghemalen es een goede sause/dienende tot alle herde ende rouwe spijsen tzy vleesch oft visch/ want het doet dieselve verteeren/ ende es der maghen goet die selve verwermende/ ende maeckt lust ometen.Daarnaast waren nog vele andere medicinale toepassingen van zwarte mosterd bekend. 4Of deze toepassingen in de Volle-Middeleeuwen ook al bekend waren, is niet zeker.De overige verkoolde resten zijn waarschijnlijk afkomstig van planten die als onkruidop de akkers hebben gegroeid. 5 Zij worden met het graan meegeoogst en krijgenvervolgens dezelfde behandeling als het graan. Hierbij zijn een aantal momenten waar hetmateriaal met vuur in aanraking komt en kan verkolen. Dit kan gebeuren tijdens deoogstverwerking (eesten om de graankorrels gemakkelijker van het kaf te kunnenscheiden en verbranding van afval), tijdens de voedselbereiding en tijdens de opslag(bijvoorbeeld door brand). Verkoolde resten van wilde planten geven dan ook informatieover de omstandigheden op de akkers.De onverkoolde plantenresten geven voornamelijk informatie over de planten die rond dewaterput aanwezig zijn geweest. De grootste groep wordt gevormd door akkeronkruiden.Deze zullen met de voedselgewassen mee zijn geoogst en zo op het erf terecht zijngekomen. Een aantal soorten uit deze groep, zoals bijvoorbeeld hondspeterselie (Aethusa2 Tamis et al. 2004.3 Pals 1997, 36.4 Dodoens 1554, 661.5 Knörzer 1971, 100; Bakels 1978, 68; Pals 1984, 314; Gehasse 1995, 61; Van der Veen 2007.