Zoogdierwinkel

ZOOGDIER 2003 14 (3)Kannibalisme bij wilde zwijnenOp een zonnige avond in juni1989 observeerde ik een roedelvan een twaalftal rustig laveiendeedelherten in bastgewei eneen rotte wilde zwijnen (Susserofa) op de wildweide 'De Hamelkolken'in de boswachterij'U gchelen' te Hoenderloo (hetvoormalig 'Staatswildreservaat').De rotte wilde zwijnen bestonduit een aantal zeugen met 'overlopers'(biggen van het vorigejaar) en 'frislingen' (jonge, nogvrij kleine biggen van dat jaar).Het achterland van die grotewildweide is luet zware eikenbegroeid en goed te overzien. Inde verte zag ik er een vrij forswild zwijn naderen. In de kijkergenoluen dacht ik onmiddellijk:"een 'keiler' (luannetjeszwîjn)".Toen het dier echter de wildweideopgelopen was kon ik vaststellendat het geen keiler was,maar een enorme zeug, die echtergeen biggen en ook geenoverlopers bij zich had.Nadat deze forse zeug de wildweidehad betreden, versneldeze vrij direct haar tempo in derichting van de groep soortgenoten.Tot mijn groeiende verbazingtrachtte ze op predatorachtîgewijze één van de jongebiggen van de groep af te scheidenen te pakken. De anderezeugen reageerden furieus entrachtten met veel geblaas, geknoren gesnuif de belaagster teverdrijven, hetgeen af en toeeven lukte, luaar zij hernanlhaar aanvalspogingen. Na enkelepogingen lukte het de solitairezeug om één van de kleinsteen minst snelle biggen tegen degrond te drukken en het diertjevervolgens dwars in de bek tenelnen. Daarna draafde ze ermee weg gelijk een vos luet eenkonijn in zijn bek. Ze werd hierbijnog even gevolgd door deheftig protesterende moederzeug,die echter snel de achtervolgingstaakte en naar de anderenterugkeerde.Net buiten de wildweide, in heteikenachterland, op ongeveerhonderd meter afstánd, kon ikwaarnemen dat de zeug hetmeegenomen biggetje begon teverscheuren en op te eten. Ditduurde ongeveer een kwartier.Daarna verdween ze zondernog iets in haar bek mee tenenlen. De edelherten haddenhet hele gebeuren op gepasteafstand lU et veel belangstellinggadegeslagen. Nauwkeurigprentte ik nlij de locatie in, waarde zeug het laatst stond. Ikwilde er op dat mOluent nietnaar toe gaan, om de hertenniet te verstoren; bovendienwas het al erg schemerig geworden.Ik verliet de wildweide enbesloot de volgende ochtendvroeg terug te gaan.Toen ik de volgende ochtend terplekke was, trof ik er de restenvan de frisling aan: slechts desterk vervornlde kop met wathuidresten, de rest was geheelverdwenen, dus waarschijnlijkdoor de zeug opgegeten. Geziende snelheid en doeltreffendheidvan haar actie leek hetaannemelijk dat dit niet de eerstekeer was en waarschijnlijkook niet de laatste. Dit verklaartluogelijk het uitzonderlijk grotepostuur van deze zeug.Al eerder had ik ervaren dat'guste' (onvruchtbare) zeugenkunnen uitgroeien tot dierenruiIu boven het genliddelde for-Lange tijd was ik 's avonds nietmeer bij die dassenburcht geweest.Wel eens overdag tijdenshet struinen~luaar dan was hetlueestal stil en getuigden slechtsde verse nlestputjes van de aanwezigheidvan dassenOp zondagavond 4 mei 2003echter, ontwaarde ik beweging:dassen! Maar liefst drie, mooi inhet zicht op zo'n vijfentwintigmeter afstand.Er was duidelijk iets bijzondersaan de hand. Na even goed kijkenontdekte ik, dat één exemplaareen ander in 'de' duidelijkenekbeet vasthield en trachttete paren.Das en bronst26maat en ook dat zij doorgaansdominant gedrag vertonen.Over kannibalislne bij wildezwijnen kon ik destijds in deliteratuur niets vinden. Pas latertrof ik in het Duitse tijdschrift'Wild und Rund' (nr 25: 11-12,1993) een ve1111elding: een artikelvan K.H. Volkmar over eengeval in een gesloten wildbaantje,waarmee hij onverwachtwerd geconfronteerd. De bij hetartikel geplaatste foto's leverdenhet overtuigende bewijs datkannibalisme bij wilde zwijnenvoorkomt. Toen ik het aliikellas dacht ik direct aan mijneigen waarnenling enkele jarendaarvoor en besloot ik hierovereen kort verslag te schrijven.Met nanle Olndat de situatie inluijn geval de vrije wildbaanbetrof: leef gebied Midden Veluwemet een omvang van ongeveer10.000 hectaren, integenstel1îng tot de melding vanVolkmar, waar het een geslotenwildbaantje betrof, een veelbeperkter leefgebied dus, waardoorhet afwijkende gedrag zoukunnen worden verklaard. Uitde literatuur en waarnemingenis wel bekend dat wilde zwijnenkadavers en kadaverresten eten,ook van soortgenoten.Jaap Rouwenhorst,UgchelenAl gauw werd duidelijk dat dassenparen als konijnen: zéérsnel en nlet korte tussenpozen.De waarnenling vond plaats tussen21.10 uur tot diepe schemer,zo Olustreeks 21.40 uur. Al dietijd geschiedde de paring tussentwee dezelfde individuen, denekbeet bleef gehandhaafd. Hetandere dier keek belangstellendtoe, rollebolde wat mee, maarbleek geen concurrent voor hetmannetje dat met het vrouwtjepaarde.Voor de paartijd leek het me watvroeg. Maar bij navraag bij'onze' dassenexpert Hans Vinkleerde mij dat, naast de door