<strong>Kwaliteitsborging</strong> <strong>grondwaterstands</strong>- <strong>en</strong> stijghoogtegegev<strong>en</strong>s© <strong>KWR</strong>, TNO - 9 - April 2013
2 Fout<strong>en</strong>: oorzak<strong>en</strong> <strong>en</strong> eig<strong>en</strong>schapp<strong>en</strong>2.1 InleidingVoordat we over het detecter<strong>en</strong> van meetfout<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> sprek<strong>en</strong>, moet<strong>en</strong> we eerst definiër<strong>en</strong> watmeetfout<strong>en</strong> precies zijn. Dat lijkt op het eerste gezicht triviaal. E<strong>en</strong> meetfout kan gedefinieerd word<strong>en</strong> alshet verschil tuss<strong>en</strong> de waarde die wordt afgelez<strong>en</strong> <strong>en</strong> opgeslag<strong>en</strong> in het bestand <strong>en</strong> de feitelijkestijghoogte in de ondergrond. Echter, e<strong>en</strong> meting wordt geacht de stijghoogte te zijn in e<strong>en</strong> bepaalde laag(diepte) op e<strong>en</strong> bepaalde locatie <strong>en</strong> e<strong>en</strong> bepaalde tijd. Als e<strong>en</strong> meting in laag A wordt geïnterpreteerd alse<strong>en</strong> meting in laag B is er sprake van e<strong>en</strong> meetfout, ook al is de meting op zichzelf e<strong>en</strong> correcte weergavevan de stijghoogte in laag A.GrondwaterstandVaak wordt verondersteld dat in e<strong>en</strong> ondiep filter de grondwaterstand wordt gemet<strong>en</strong>. Dit is principieelniet juist. In e<strong>en</strong> stijgbuis wordt alle<strong>en</strong> de waterhoogte (of -druk) gemet<strong>en</strong>. Onder bepaaldeomstandighed<strong>en</strong> mag word<strong>en</strong> aang<strong>en</strong>om<strong>en</strong> dat de ondiepe stijghoogte overe<strong>en</strong>komt met degrondwaterstand ter plekke. Echter, in het geval dat de weerstand naast <strong>en</strong>/of bov<strong>en</strong> het filter nietverwaarloosbaar is, komt de gemet<strong>en</strong> stijghoogte niet of niet helemaal overe<strong>en</strong> met de grondwaterstand.Dit verschil wordt hier niet als meetfout gezi<strong>en</strong>. (zie voor e<strong>en</strong> discussie (Ritzema e.a., 2012)).2.2 Oorzak<strong>en</strong> van fout<strong>en</strong>Voor wat betreft de oorzaak van fout<strong>en</strong> geldt (helaas) de bek<strong>en</strong>de wet van Murphy: elke handeling ofactiviteit die fout<strong>en</strong> kan veroorzak<strong>en</strong>, zal fout<strong>en</strong> veroorzak<strong>en</strong>. Hoe minder (handmatige) handeling<strong>en</strong>,hoe kleiner dus de kans op fout<strong>en</strong>. Bij het aanlegg<strong>en</strong> van de put <strong>en</strong> het meetfilter kunn<strong>en</strong> coördinat<strong>en</strong> ofde diepte van het filter verkeerd zijn ingemet<strong>en</strong> <strong>en</strong> kan de maaivelds- of meetpuntshoogte verkeerd zijngewaterpast. Ook bij het overbr<strong>en</strong>g<strong>en</strong> van de data naar e<strong>en</strong> database kan e<strong>en</strong> fout optred<strong>en</strong> (intyp<strong>en</strong>,overtyp<strong>en</strong>, conversiefout<strong>en</strong> <strong>en</strong>z.). De boorbeschrijving kan fout<strong>en</strong> bevatt<strong>en</strong>, waardoor het filterrepres<strong>en</strong>tatief geacht wordt voor e<strong>en</strong> verkeerde laag. De afdichting tuss<strong>en</strong> twee filters bov<strong>en</strong> elkaar kanonvolledig zijn, waardoor e<strong>en</strong> beïnvloeding ontstaat van andere watervoer<strong>en</strong>de pakkett<strong>en</strong>. Langerefilters van bijvoorbeeld brandputt<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> overig<strong>en</strong>s ook doelbewust over meerdere watervoer<strong>en</strong>depakkett<strong>en</strong> word<strong>en</strong> geïnstalleerd. In dat geval is er eig<strong>en</strong>lijk ge<strong>en</strong> sprake van e<strong>en</strong> fout, maar het isonduidelijk waarvoor de gemet<strong>en</strong> stijghoogte repres<strong>en</strong>tatief is. De gebruikte apparatuur kan de oorzaakzijn van fout<strong>en</strong>, zoals bij e<strong>en</strong> onzuiver meetlint of druks<strong>en</strong>sor met afwijking<strong>en</strong> <strong>en</strong>/of e<strong>en</strong> verkeerdekalibratie. Bij het meetproces zelf kunn<strong>en</strong> afleesfout<strong>en</strong> optred<strong>en</strong>, gemet<strong>en</strong> waard<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> aan e<strong>en</strong>verkeerd filter (foutieve putid<strong>en</strong>tificatie, filter verwisseling) of e<strong>en</strong> verkeerde datum word<strong>en</strong> gekoppeld.Met name bij diepere stijghoogtes kan de diepte verkeerd word<strong>en</strong> gemet<strong>en</strong>, bijvoorbeeld door torsie vanmeetkabels <strong>en</strong> –lint<strong>en</strong>. Bij meting van de druk kunn<strong>en</strong> om verschill<strong>en</strong>de red<strong>en</strong><strong>en</strong> fout<strong>en</strong> op tred<strong>en</strong> bij deomrek<strong>en</strong>ing naar waterkolom (zie Post <strong>en</strong> Von Asmuth, in print). T<strong>en</strong>slotte kunn<strong>en</strong> op het traject van hetmeetinstrum<strong>en</strong>t naar de database of tuss<strong>en</strong> databases fout<strong>en</strong> optred<strong>en</strong> als gevolg van bijvoorbeeld overofintyp<strong>en</strong> <strong>en</strong>/of dataconversie (zie ook bijlage C).Bov<strong>en</strong>staand overzicht pret<strong>en</strong>deert niet volledig te zijn, maar het geeft naar we hop<strong>en</strong> voldo<strong>en</strong>de inzichtin het type fout<strong>en</strong> dat gemaakt kan word<strong>en</strong>. Afhankelijk van de oorzaak kom<strong>en</strong> verschill<strong>en</strong>de typ<strong>en</strong>fout<strong>en</strong> op e<strong>en</strong> verschill<strong>en</strong>de manier tot uiting of verton<strong>en</strong> verschill<strong>en</strong>d gedrag (d.w.z. verschill<strong>en</strong>dekansverdeling, standaarddeviatie, auto- <strong>en</strong> crosscorrelatie). Het specifieke gedrag van de verschill<strong>en</strong>defout<strong>en</strong>, in relatie tot het gedrag van de waarg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> variabele, biedt aanknopingspunt<strong>en</strong> om dezefout<strong>en</strong> op te spor<strong>en</strong> <strong>en</strong> daarvoor te corriger<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> tijdelijke filterverwisseling is bijvoorbeeld optimaalop te spor<strong>en</strong> wanneer rek<strong>en</strong>ing gehoud<strong>en</strong> wordt met het feit dat de fout in de <strong>en</strong>e reeks directgerelateerd is aan die in de andere (zie Figuur 2). Bij de behandeling van fout<strong>en</strong> is het zinvol omonderscheid te mak<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> fout<strong>en</strong> in de ‘technische’ gegev<strong>en</strong>s of metadata <strong>en</strong> fout<strong>en</strong> in demeetgegev<strong>en</strong>s of data zelf. Daarnaast (<strong>en</strong> daarmee sam<strong>en</strong>hang<strong>en</strong>d) is er ook e<strong>en</strong> onderscheid tuss<strong>en</strong>toevallige (zonder auto- of crosscorrelatie) <strong>en</strong> systematische fout<strong>en</strong> (met auto- of crosscorrelatie).<strong>Kwaliteitsborging</strong> <strong>grondwaterstands</strong>- <strong>en</strong> stijghoogtegegev<strong>en</strong>s© <strong>KWR</strong>, TNO - 10 - April 2013
Change language