Kwaliteitsborging grondwaterstands- en stijghoogtegegevens - KWR ...

2.3 Fouten in dataDe data of meetgegevens zijn in onsgeval de reeks metingen van destijghoogte. Hierbij kunnen de foutenzowel optreden als geïsoleerdetoevallige fouten in individuelewaarnemingen als systematische foutenin een serie opeenvolgendewaarnemingen. Systematische foutentreden op wanneer de meetapparatuurgedurende een bepaalde periode eensystematische afwijking heeft (bijv.omdat de kabel van een druksensorverkeerd is gemeten of de tijd verkeerdis ingesteld). Ook kunnenstijghoogtemetingen gedurende eenStijghoogtebepaalde periode aan de verkeerde identificatie worden gekoppeld (filterverwisseling, in principe eenfout in de metadata die doorwerkt in de data). De oorzaken van toevallige fouten kunnen heel diverszijn. Behalve ‘gewone’ aflees- en conversiefouten kunnen er allerlei bijzondere omstandigheden zijn dietot toevallige fouten leiden. Voorbeelden zijn het overlopen van een peilbuis, een stijghoogte onder hetmeetfilter, bevriezing, een handmeting vlak na het verwijderen van een drukopnemer, enz.).2.4 Fouten in metadataOnder metadata of technische gegevens worden die gegevens verstaan die informatie geven over waar,waarmee en hoe de data of meetreeksen zelf verzameld zijn. Van direct belang voor de verwerking eninterpretatie van de reeksen zijn bijvoorbeeld de put- en filteridentificatie, coördinaten, maaiveldhoogte,meetpunthoogte en filterlengte en -diepte. Naast de hiervoor genoemde gegevens kunnen ook deboorbeschrijving en/of de geohydrologische opbouw als metadata worden beschouwd. Die bepaalt inbelangrijke mate voor welke laag de metingen representatief zijn. Ook informatie over depeilbuisconstructie en afwerking, en de specifieke informatie die bij drukopnemers hoort, zijn in principemetadata.In het algemeen leiden fouten in de technische gegevens tot systematische fouten in destijghoogtereeksen. In een kwelgebied zal bijvoorbeeld een te diepe filterstelling een systematisch hogerestijghoogte tot gevolg hebben. Dit soort systematische fouten zijn moeilijk via een individuelestijghoogtereeks zelf te detecteren. Ook al is een coördinaat 10 kilometer verkeerd, als er zorgvuldiggemeten wordt is de stijghoogtereeks intern wel consistent. Met andere worden, er is aan de reeks zelfniets te zien. Systematische fouten kunnen eigenlijk alleen worden gedetecteerd met behulp van anderemetingen of variabelen (bijvoorbeeld stijghoogtereeksen van omliggende meetpunten, handmetingen tercontrole), onder de voorwaarde dat de systematische fout groot genoeg is. Systematische fouten kunnenzich uiten doordat de gemeten stijghoogte systematisch afwijkt van het ruimtelijke patroon van destijghoogte, of niet past bij de responskarakteristieken van de betreffende geologische formatie.Bodemdaling en andere veranderingen van de meetpunts- en maaiveldshoogte treden vaak geleidelijkop (behalve bij beschadiging van de meetbuis). Op het moment dat een nieuwe waterpassingbeschikbaar is, is duidelijk hoe groot een correctie moet zijn, maar het zegt niet veel over hoe de daling (en dus de fouten) verlopen in de periode voorafgaand aan de nieuwe meting. Dit soort fouten is moeilijkobjectief vast te stellen.2.5 Relevantie van foutenOp allerlei momenten in het meet- en verwerkingsproces kunnen er dus fouten gemaakt worden.Afhankelijk van waar de fout precies zit zal deze verschillend uitpakken in de meetgegevens, enverschillend gedrag of eigenschappen vertonen. Ook voor de relevantie en het gebruik vanstijghoogtegegevens in de (hydrologische) praktijk geldt dat de ene fout de andere niet is. Voor derelevantie is het van belang of een fout toevallig (geen auto- en crosscorrelatie) of systematisch is (wel1 jaarFilterverwisseling!Figuur 2: Filterverwisseling leidt tot fouten in de ene reeks diedirect gerelateerd zijn aan die in de andere.Kwaliteitsborging grondwaterstands- en stijghoogtegegevens© KWR, TNO - 11 - April 2013