4.5 Toetsing <strong>en</strong> herijking 255 Relatie met andere initiatiev<strong>en</strong> <strong>en</strong> beleid 285.1.1 Andere initiatiev<strong>en</strong> <strong>en</strong> project<strong>en</strong> 285.1.2 De Kaderrichtlijn Water (Water Framework Directive) 296 <strong>Kwaliteitsborging</strong> in breder perspectief 326.1 Voorkom<strong>en</strong> <strong>en</strong> beperk<strong>en</strong> van fout<strong>en</strong> 326.1.1 Normering, certificering, keuring <strong>en</strong> accreditatie 326.1.2 Controle in het veld 326.1.3 Minimalisering van handmatige verwerkingsstapp<strong>en</strong> 326.2 Hervalidatie van historische gegev<strong>en</strong>s 326.3 Beoogd softwaresysteem (op<strong>en</strong> <strong>en</strong>/of op<strong>en</strong> source) 336.3.1 Globale opzet <strong>en</strong> afbak<strong>en</strong>ing 336.3.2 Gebruik in de meetpraktijk 34Bijlage A. Technische uitwerking van de toets<strong>en</strong> 36A1. Globale waard<strong>en</strong>bereik. 36A2. Regiemcurve. 36A3. Verschilreeks 37A4. Univariate voorspelling 37A5. Voorspelling met externe input 38A6 Verschil stijghoogtereeks<strong>en</strong> (filterverwisseling<strong>en</strong>) 39A7 Responsfunctie stijghoogtereeks<strong>en</strong> 39A8. Simultane tijdreeksmodellering 39A9. Ruimtelijk patroon 39Bijlage B. Begeleidingsgroep 42Bijlage C. Voorbeeld<strong>en</strong> van inconsist<strong>en</strong>ties tuss<strong>en</strong> databases 44Bijlage D. Literatuur 48<strong>Kwaliteitsborging</strong> <strong>grondwaterstands</strong>- <strong>en</strong> stijghoogtegegev<strong>en</strong>s© <strong>KWR</strong>, TNO - 5 - April 2013
1 Inleiding1.1 Aanleiding <strong>en</strong> achtergrondOp vele duiz<strong>en</strong>d<strong>en</strong> locaties in Nederland wordt hetverloop van de stijghoogte gemonitord, onder meerin het kader van de provinciale meetnett<strong>en</strong>, deEuropese Kaderrichtlijn Water,vergunningverl<strong>en</strong>ing, <strong>en</strong> vele andere doelstelling<strong>en</strong>.In de vorige eeuw werd er vooral handmatiggemet<strong>en</strong>, meestal met e<strong>en</strong> frequ<strong>en</strong>tie van 24 maal perjaar. De laatste ti<strong>en</strong> tot vijfti<strong>en</strong> jaar zijn veelmeetpunt<strong>en</strong> uitgerust met automatischedrukopnemers. Tegelijkertijd is in veel gevall<strong>en</strong> demeetfrequ<strong>en</strong>tie hoger geword<strong>en</strong>. De monitoring vande stijghoogte leidt tot e<strong>en</strong> continue datastroom vanmeetnetbeheerders naar de c<strong>en</strong>trale databank DINO(Data <strong>en</strong> Informatie van de NederlandseOndergrond), <strong>en</strong> wanneer die in werking treedt, dievan de Basis Registratie Ondergrond (BRO). Ookbuit<strong>en</strong> DINO <strong>en</strong> de BRO vind<strong>en</strong> de meting<strong>en</strong> hunweg naar (lokale) databank<strong>en</strong> <strong>en</strong>informatiesystem<strong>en</strong>.De ervaring van de afgelop<strong>en</strong> dec<strong>en</strong>nia leert dat ertal van fout<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> optred<strong>en</strong> inhandwaarneming<strong>en</strong> van de stijghoogte, zoweltoevallige als systematische fout<strong>en</strong> (zie Figuur 1).Ook bij het met<strong>en</strong> met automatische drukopnemerskunn<strong>en</strong> verschill<strong>en</strong>de typ<strong>en</strong> fout<strong>en</strong> ontstaan. Voorzowel hand- als automatische meting<strong>en</strong> geldt dat detechnische gegev<strong>en</strong>s fout kunn<strong>en</strong> zijn, dat hetmeetfilter kan verstopp<strong>en</strong> of dat er lekkage kanoptred<strong>en</strong>. Bij handmeting<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> afleesfout<strong>en</strong>,(over)schrijffout<strong>en</strong>, gebrek<strong>en</strong> aan het meetlint <strong>en</strong>fout<strong>en</strong> door andere oorzak<strong>en</strong> optred<strong>en</strong>.Automatische drukopnemers kunn<strong>en</strong> foutievewaarneming<strong>en</strong> producer<strong>en</strong> die verband houd<strong>en</strong> metdrift, temperatuurafwijking<strong>en</strong>, hapering<strong>en</strong>,luchtdrukcomp<strong>en</strong>satie, tijdsregistratie, <strong>en</strong> deomrek<strong>en</strong>ing van druk naar stand.Voor het gebruik van stijghoogtegegev<strong>en</strong>s is e<strong>en</strong>goede kwaliteit van de tijdreeks<strong>en</strong> van groot belang.In het ideale geval voldo<strong>en</strong> de meting<strong>en</strong> aan e<strong>en</strong>tevor<strong>en</strong> gespecificeerde kwaliteitsnorm, waarbij deuitgevoerde toets<strong>en</strong> <strong>en</strong> het resultaat in hetinformatiesysteem opvraagbaar zijn. Zeker inFiguur 1: Voorbeeld<strong>en</strong> van fout<strong>en</strong> instijghoogtereeks<strong>en</strong>. a) losse uitbijter, b)filterverwisseling, c) combinatie van fout<strong>en</strong> in destijghoogte op drie dieptes, d) druks<strong>en</strong>sorreeks metregelmatige droogval <strong>en</strong> zichtbare drift,temperatuurafwijking <strong>en</strong> hysteresis (Post & VonAsmuth, in print).situaties waarbij meting<strong>en</strong> van verschill<strong>en</strong>de meetnetbeheerders in combinatie word<strong>en</strong> gebruikt (bv.provinciegr<strong>en</strong>s overschrijd<strong>en</strong>de grondwatermodell<strong>en</strong>) is het van belang dat het kwaliteitssysteemgestandaardiseerd is. Mede gezi<strong>en</strong> de to<strong>en</strong>ame van het aantal meting<strong>en</strong> is het ondo<strong>en</strong>lijk om de kwaliteitdaarvan volledig handmatig te controler<strong>en</strong>. Daarnaast is handmatige controle <strong>en</strong> correctie in hogeremate subjectief, minder goed te standaardiser<strong>en</strong> <strong>en</strong> e<strong>en</strong> mogelijke bron van fout<strong>en</strong> op zich. Daarom is hetgew<strong>en</strong>st om e<strong>en</strong> validatie- <strong>en</strong> kwaliteitsborgingsysteem te ontwikkel<strong>en</strong> dat zoveel mogelijk gebruik<strong>Kwaliteitsborging</strong> <strong>grondwaterstands</strong>- <strong>en</strong> stijghoogtegegev<strong>en</strong>s© <strong>KWR</strong>, TNO - 6 - April 2013