Het Jaar van de Patrijs: kennisupdate - SOVON Vogelonderzoek ...

Het Jaar van de Patrijs: KennisupdateDeel 1. Demografie1.1. Inleiding: trendsNet als de meeste boerenlandvogels neemt de patrijsin Nederland en de rest van Europa sterk in aantalaf. Een uitvoerige beschrijving van de trends inverschillende Europese landen en de onderliggendeoorzaken wordt gegeven door Kuijper et al. (2009).In Groot-Brittannië, waar verreweg de meeste studiesnaar Patrijzen zijn uitgevoerd, kan onderscheidworden gemaakt in drie perioden met verschillendverloop in dichtheden:1. De periode vóór 1950, met zeer hoge dichtheden,die vooral gestuurd worden door de kuikenoverleving.2. De periode 1950-1970, waarin de populatie sterkafneemt, waarschijnlijk door een toename inpesticidengebruik, waardoor akkeronkruiden endaarmee insecten, voedsel voor jonge kuikens,afnemen en dus ook de kuikenoverleving. Daarnaastneemt in deze periode de habitatkwaliteitaf door schaalvergroting waardoor er minder ensmallere perceelsranden, belangrijk broedhabitat,overblijven.3. De periode na 1970, met een verdere maarlangzamere afname, vooral door predatie vanbroedende hennen en nesten, doordat de jachtop predatoren is afgenomen, maar ook door hetuitzetten van fazanten en rode patrijzen en dejacht daarop. Deze laatste factor zorgt ervoor datde laatste aanwezige patrijzen bij de jacht wordenopgedreven en afgeschoten, waardoor de jachtniet meer dichtheidsafhankelijk is. Daarnaastdelen Fazanten en Patrijzen een parasiet dievaker voorkomt in Fazanten, maar schadelijker isvoor Patrijzen. In Nederland is het uitzetten vanjachtwild echter verboden, waardoor deze factorin Nederland (vrijwel) geen rol zal spelen. Totslot lijkt ook de adultenoverleving in de winterin deze periode belangrijk. Deze factoren komenbovenop de reeds in de vorige periode afgenomenen nog steeds lage kuikenoverleving.In de rest van Europa valt hetzelfde patroon inaantalsverloop waar te nemen, maar dan 10 jaarlater, waarschijnlijk omdat de intensivering van delandbouw in Groot-Brittannië eerder heeft plaatsgevonden(figuur 1.1). Ook uit schaarse gegevens uitNederland blijkt dat aantallen rond 1980 drastischzijn gedaald (figuur 1.2). Vóór die tijd, in de periode1929-1964, constateert Doude van Troostwijk (1968)ondanks grote schommelingen en een lage standvlak na de Tweede Wereldoorlog geen afname indichtheden. In de periode 1990-2010 is de Patrijsmet gemiddeld bijna 7% per jaar afgenomen, maar inde laatste vier jaar van deze periode (2006-2010) isde achteruitgang versneld naar ca 13% per jaar. Ditmaakt de Patrijs tot de snelst achteruitgaande soortuit het weidevogelmeetnet (data Sovon).De patrijs is een in het buitenland (vooral Groot-Brittannië, Frankrijk en Polen) uitvoerig onderzochtesoort, maar gegevens uit Nederland ontbrekengrotendeels. Wat ontwikkelingen in de landbouwbetreft kunnen parallellen worden getrokken metandere Europese landen, maar de precieze oorzakenFiguur 1.1. Het aantalsverloop van Patrijzen in Europa,in de periode 1952-2004 (uit: Kuijper, Oosterveld, &Wymenga 2009).Figuur 1.2. Het aantalsverloop van Patrijzen in delen vanNederland, in de periode 1962-1989 (uit: Kuijper, Oosterveld,& Wymenga 2009, met gegevens van Bijlsma 1990).9