Het Jaar van de Patrijs: kennisupdate - SOVON Vogelonderzoek ...

Het Jaar van de Patrijs: KennisupdateSamenvattingHet Jaar 2013 is door Sovon Vogelonderzoek NederlandenVogelbescherming Nederland uitgeroepentot het Jaar van de Patrijs. Directe aanleiding is deafname met 95% sinds de zestiger jaren waardoor desoort dreigt te verdwijnen uit Nederland. Dat willenwe niet laten gebeuren. Ter voorbereiding van hetJaar van de Patrijs is een literatuurstudie uitgevoerdnaar de demografie van en beheermaatregelen voorde Patrijs.DemografieDe Patrijs is in heel Europa sterk afgenomen. Hetpopulatieverloop kan worden onderverdeeld in drieperioden:1. De periode vóór de zestiger jaren, met zeer hogedichtheden, vooral gestuurd door de kuikenoverleving.2. De periode na 1960 en vóór 1970/1980 waarinde populatie sterk afneemt door een afname inkuikenoverleving (voedseltekort door pesticiden)en geschikt broedhabitat (schaalvergroting).3. De periode na 1970/1980, met een verdere maarlangzamere afname, vooral door predatie vanbroedende hennen en nesten, doordat de jacht oppredatoren is afgenomen. Ook de adultenoverlevingin de winter lijkt in deze periode belangrijk.Deze factoren komen bovenop de nog steeds lagekuikenoverleving.Om te achterhalen welke demografische factorende grootste invloed hebben op de populatieontwikkelingvan de Patrijs werden populatiemodellengebruikt. Op basis van een literatuurstudie is onderzochtwelke modellen hiervoor het meest geschiktzijn. Vervolgens werden twee modellen opgesteld enwerd in de literatuur gezocht naar relevante parameterwaarden.In Groot-Brittannië werd een kans op broeden gevondenvan 90-100%. Het nestsucces van eerste legselswas in Frankrijk 50-60%, dat van herlegsels waslager, 30-40%. Het aantal uitgekomen eieren persuccesvol legsel was in Groot-Brittannië en Frankrijk12-14, per succesvol herlegsel 9 (Frankrijk). De kansop herleg was in Frankrijk 70-80%. De kuikenoverlevingvan gezenderde kuikens lag tussen de 30 en40% (Groot-Brittannië en Frankrijk). In Frankrijkwas de overleving tijdens het broedseizoen 25-65%,buiten het broedseizoen was deze 48-92% in Frankrijken 50-52% in Groot-Brittannië. De jaarlijkseoverleving was in Polen 25%.Een elasticiteitsanalyse laat zien welk effect deverandering in een demografische parameter heeftop de populatiegroeisnelheid, dus welke parametersde populatiegroeisnelheid het sterkst beïnvloeden.Aangezien er geen recente parameterwaarden uitNederland voorhanden zijn, werden de resultatenvan een elasticiteitsanalyse van een populatiemodeluit de literatuur gebruikt. Hieruit bleek dat dewinteroverleving de grootste invloed had, dan deoverleving van hennen tijdens incubatie van heteerste legsel, gevolgd door het nestsucces van eerstelegsels, het aantal eieren dat uitkomt per succesvoleerste legsel en de kuikenoverleving van kuikens uithet eerste legsel. De aanwezigheid en het succes vanherlegsels was van secundair belang ten opzichte vaneerste legsels. Verder vonden de auteurs dat het belangvan de overleving van hennen tijdens incubatievan het eerste legsel toenam naarmate de populatiegroeisnelheidafnam.Tot slot werd in de literatuur gevonden dat de minimaalbenodigde kuikenoverleving voor een stabielepopulatie 35% tot 39% bedraagt en dat voor eenlevensvatbare populatie een minimumdichtheid van5-10 Patrijzen/km 2 nodig is.Onderzoek in Nederland dient zich in eerste instantiete richten op (in volgorde van belangrijkheid):1. Het verzamelen van gegevens over demografischeparameters, met name kuikenoverleving, overlevingvan broedende hennen en winteroverleving,2. Het verzamelen van gegevens over ruimtegebruikvan patrijzen en de consequenties voor overlevingen reproductie3. Bepalen of in Nederlandse populaties sprake isvan dichtheidsafhankelijkheid in één of meerderedemografische parameters en de effecten hiervanop de populatiegroeisnelheidBeheerHet tweede deel van dit rapport bevat een overzichtvan potentieel geschikte beheermaatregelen op basisvan een literatuurverkenning. De belangrijkste daarvanzijn:• Beheer ten behoeve van Patrijzen dient gericht tezijn op verschillende stadia van de levenscyclusen ruimtelijk geconcentreerd te worden op plekkenmet hoge patrijzendichtheden. De percelenmet beheermaatregelen dienen bovendien ver genoegvan bosranden verwijderd te zijn in verband5