Het Jaar van de Patrijs: kennisupdate - SOVON Vogelonderzoek ...

Het Jaar van de Patrijs: Kennisupdate1.4. OverlevingPotts (1986) geeft aan dat de overleving van juvenielepatrijzen na 6 weken nauwelijks verschilt vandie van volwassen vogels. Church & Porter (1980, inBro et al. 2000) en Birkan & Jacob (1988, in Bro etal. 2000) vonden bij juveniele Patrijzen echter eenlagere winteroverleving dan bij volwassen vogels.Kaiser et al. (2006) vonden in de periode januari- april dat gepredeerde Patrijzen relatief vaak ingrasland zaten. Patrijzen die overleefden zaten vakerin braakpercelen en randen. In de studie van Bro etal. (2001) varieerde de overleving van gezenderdehennen in voorjaar en zomer (van half maart tothalf september) van 25 tot 65%. Deze werd vooralbepaald door de dichtheden van Kiekendieven in destudiegebieden, ondanks dat zoogdieren een groterdeel van de predatie voor hun rekening namen.De predatiedruk was het hoogst tijdens de eileg enincubatie (mei, juni en juli), hetgeen reeds eerderdoor Potts (1986) werd vastgesteld. Predatie doorroofvogels in voorjaar en zomer vond vooral in deperiode april-juni plaats, predatie door zoogdierenin de periode april-september. De lokale overlevingvan de hennen in de winter (begin december – halfmaart), bepaald aan de hand van tellingen in herfsten voorjaar, varieerde in Frankrijk van 48 tot 92%(Bro et al. 2000a). In Groot-Britannie was de overlevingvan hennen in het broedseizoen in de periode1990-2000 gelijk aan 70% (Aebischer & Ewald2004). Potts & Aebischer (1994) stelden vast dat delokale winteroverleving (september – maart) in deperiode 1968-1993 in Sussex is toegenomen van ca50% naar 75%, waarschijnlijk door een afname inemigratie en/of toename in immigratie, vooral in delaatste jaren van de studie. Aebischer & Ewald vondeneen winteroverleving van 59% (2004). Watson(2004) vond bij gezenderde mannen een winteroverleving(september – eind maart) van 50%. De auteurvond geen verschil in overleving tussen de periodedat Patrijzen in groepen voorkomen en de periodedat ze gepaard zijn. Dit lijkt echter in tegenspraakmet de latere bevinding dat de overleving tijdens depaarperiode lager is dan in de periode met groepenen positief gecorreleerd met groepsgrootte (Watson,Aebischer, & Cresswell 2007). Op basis van anderegegevens (tellingen in september en maart) berekenenWatson et al. (2007) een winteroverleving in‘99/’00 van 52%. Van de sterfgevallen werd ca 61%door jacht veroorzaakt (incl verwondingen was dit68%) en de rest waarschijnlijk door predatie. Predatiedoor roofvogels (40-56% van predatie) vondvooral (84%) plaats in de periode februari-maart.Watson (2004) vond een vergelijkbaar resultaat:72% van slachtoffers van roofvogels werden in deperiode januari-maart gevonden. Daarnaast vondhij bij een patrijzendichtheid < 5 Patrijzen/km 2 eenpositief effect van de dichtheid op het aantal Patrijzendat door roofvogels werd gegrepen. Boven dezedichtheid neemt de predatie door roofvogels nietmeer toe met patrijzendichtheid. Hij beargumenteertaan de hand van een simulatiemodel van predatiedoor roofvogels dat voor een levensvatbare populatieeen minimumdichtheid van 5-10 Patrijzen/km 2 nodigis. De gemiddelde temperatuur in de winter lijktvan weinig belang voor de winteroverleving; dezewordt wel beïnvloed door de hoeveelheid en duurvan sneeuwbedekking (Potts 1986).Panek (2005) vond een afname in de jaarlijkseadultenoverleving van 38% in de periode 1991-1993tot 25% in de periode 1998-2003, met een gelijktijdigeafname in populatiedichtheid. De overlevingwerd berekend aan de hand van tellingen in maarten augustus en de formule van Reitz (1992, in Panek2005, zie paragraaf over methodologie). Doude vanTroostwijk (1968) schat een jaarlijkse adultenoverlevingvan 18,8% op grond van Nederlandse ringgegevensen van 22,8% op grond van de vergelijkingtussen het aantal juvenielen en adulten in 1964 methet aantal adulten in 1965. De mortaliteit door jachtbedroeg in die studie 30%. Indien deze additief wasbetekent dit dat de overleving zonder jacht ca 50%bedroeg. De auteur vond een negatieve correlatievan de lokale overleving met de gemiddelde groepsgroottein het voorgaande jaar. De reproductie wasweer negatief gecorreleerd met de lokale overlevingin het voorgaande jaar. De auteur constateert datde afschotpercentages in Nederland onafhankelijkzijn van de dichtheid, maar het blijft onduidelijk inhoeverre deze percentages afhangen van de groepsgrootte.Bovendien wordt de lokale overleving medebepaald door immigratie en emigratie. De zenderstudievan Watson (2007) vond juist een positiefeffect van groepsgrootte op de winteroverleving (zieboven).1.5. Immigratie en emigratieBij Patrijzen vindt dispersie vooral plaats aan heteinde van de winter door jonge ongepaarde mannetjes(Jenkins 1961; Watson 2004). Er is weinigbekend over de uitwisseling van individuen tussengebieden. De meeste studies die hebben gekekennaar dispersie door Patrijzen laten zien dat Patrijzenbehoorlijk honkvast zijn. Jenkins nam waar dat vande 393 gemarkeerde Patrijzen er 41 het studiegebiedvan ca 260 ha verlieten. Hiervan werden slechts13