Internist Perry van Genderen: “Of het nu een vakantie ... - Mednet

Internist Perry van Genderen:“Of het nu een vakantieganger,wereldreiziger ofzakenreiziger is, met of zonderchronische aandoening ofimmuunstoornis, de kernvraagis steeds: hoe blijft depersoon in kwestie gezondtijdens zijn verblijf over degrens?”

tekst AdrI vAn Beelen beeld studIo oostruMreportage 25‘ We hebben de wereldals onze praktijk’TRAVEL CLINIC GELIEERD AAN HET HAVENZIEKENHuIS IN ROTTERDAMHet Havenziekenhuis in Rotterdam is voor zieke zeelieden en het is nu ook de grootste TravelClinic van ons land. Reizigers worden hier geïnformeerd over gezondheidsrisico’s in het landvan bestemming en kunnen vaccinaties halen. Travel Clinic-directeur, internist perry vanGenderen (47): “Dit is de mooiste werkplek die ik mij kan voorstellen.”Anja Verplanken was een paar weken inSuriname voor haar werk. Enkele wekenna terugkomst voelde zij een soort pukkel ophaar hoofd, vlak onder de hoofdhuid. Op verzoekvan internist Perry van Genderen laat zehaar hoofdhuid zien. Plaats van handeling: detropenpoli op de begane grond van het TravelClinic gebouw van het Havenziekenhuis inRotterdam. “Het is net of het beweegt”, zegtze. Van Genderen knikt begrijpend. Even laterwordt zijn vermoeden bevestigd. Hij zet eenklein sneetje in de hoofdhuid van de patiënte,drukt met zijn vingers en haalt een insectenlarvetevoorschijn. Het gaat om myiasis: eenziekte die wordt veroorzaakt door levende vliegenlarvendie zich onder de huidoppervlakteboren en het onderhuidse weefsel laten vergaanzodat ze de opgeloste voedingsbestanddelenDe ontvangstruimte van de Travel Clinic met een afbeelding van een globe centraal op de vloerkunnen opnemen. De made voedt zich als hetware met het vleesnat van de huid. Van Genderenziet het regelmatig bij mensen die uittropische gebieden terugkeren. “Het kan overhet algemeen niet veel kwaad, maar mensenzijn altijd bijzonder ongerust omdat het onderde huid beweegt”, zegt hij. “Anders wordt hetwanneer het zich bij een baby in de huid vande fontanel bevindt. Dan kan het natuurlijkwel heel gevaarlijk zijn.” Anja Verplanken iszichtbaar opgelucht, al is ze nog wel verbaasdover wat er al die tijd onder haar hoofdhuidheeft gezeten.De Travel Clinic in Rotterdam, gelieerd aanhet Havenziekenhuis en ook gevestigd palnaast dit ziekenhuis, is er voor mensen dievoor korte of langere tijd naar de (sub)tropengaan of zijn geweest. Van Genderen: “Of hetnu een vakantieganger, wereldreiziger of zakenreizigeris, met of zonder chronische aandoeningof immuunstoornis, de kernvraag issteeds: hoe blijft de persoon in kwestie gezondtijdens zijn verblijf over de grens? Aan diemensen geven we informatie en persoonlijkreisadvies. Reizigers kunnen hier ook vaccinaties,keuringen, malariamiddelen en allerleireisbenodigdheden krijgen die van belang zijnvoor het voorkomen van ziekte.”Op de eerste afdeling van het gebouw is devaccinatieafdeling. Reizigers kunnen via dewebsite van de Travel Clinic al bekijken welke

26 reportage mednet 09I2013Vanaf de Travel Clinic is er zicht op oudeschepen in het HaringvlietHet naambordje van de internistDe verzameling tropische insecten die door dejaren heen bij patiënten zijn aangetroffenvaccinaties per land noodzakelijk zijn en welkeaanbevolen worden. Van Genderen: “Gaatiemand naar Abu Dhabi dan wordt aangeradente vaccineren tegen difterie, tetanus, polio,hepatitis A, buiktyfus, bof, mazelen en rodehond en bij een lang verblijf ook tegen hepatitisB. Als iemand naar Nigeria gaat, komt daareen verplichte vaccinatie tegen gele koorts bijen het gebruik van malariapillen .”Tegen malaria bestaat nog geen commercieelverkrijgbaar vaccin. Van Genderen: “Daaromis het belangrijk om preventieve maatregelen tenemen, dat adviseren we vooral reizigers naarmalariagebieden in Afrika, Zuid-Amerika,Zuidoost-Azië, zoals Vietnam en delen vanIndonesië. We adviseren tabletten en muggenwerendemaatregelen, zoals bedekkende kledingen insmeren met een middel als Deet.”BAGGERBEDRIJVENDe Travel Clinic Havenziekenhuis doet veelzaken met Nederlandse bedrijven die personeeluitzenden naar het buitenland. Van Genderen:“Denk aan baggerbedrijven, constructiebedrijvenof levensmiddelenfabrikanten. Die stureneen ploeg werknemers die naar het buitenlandgaat en voor wie het gezondheidsrisico in hetbuitenland groter is dan hier. Van alle landenhebben wij in kaart gebracht welke ziektes ervoorkomen, maar we weten niet van elke regiohoe de zorg er geregeld is. Daarom gaan wevaak naar onbekende gebieden en doen daareen medical audit. We bekijken ter plaatse demedische zorg, maken een risico inschatting enstellen een gezondheidsplan op. Soms is hetnodig om een klein ziekenhuisje of EHBOpostter plaatse op te zetten. Dit wordt door debedrijven zelf betaald. Zij willen het allerbestevoor hun personeel.”Naast het geven van vaccins kijkt Travel Clinicook naar de gezondheidstoestand van mensendie naar de tropen worden uitgezonden. “Hetkan heel goed dat iemand hier in Nederlandnergens last van heeft, maar onder andere conditieswel problemen krijgt”, legt Van Genderenuit. “Zo kan iemand in die hitte ineens pijn opde borst krijgen terwijl er in Nederland nogniets aan de hand was. Voor deze mensenmaken we voorafgaand aan hun uitzending eenrisicoinschatting, bijvoorbeeld op het gebiedvan hart- en vaatziekten. We kijken naar debloeddruk, het gewicht, het cholesterolgehalteen nog wat factoren. Uiteraard zijn ook de locatieen de aard van de activiteiten die op locatieplaatsvinden van belang voor een juiste risicoinschatting.”NETWERKInmiddels beschikt de Travel Clinic van hetHavenziekenhuis over een wereldwijd netwerkvan zorgverleners en ziekenhuizen. “Met dekomst van internet kunnen we tegenwoordigook op afstand ziekten en aandoeningenbeoordelen door gebruik te maken van telemedicinemet behulp van de webcam”, zegt VanGenderen. “Zo kunnen we op afstand huidaandoeningenbeoordelen.”Internationaal worden veel gegevens uitgewisseld.Van Genderen: “Er was onlangs een uitbraakvan een onbekende ziekte op het Tiomaneilandbij Maleisië. Mensen die daar vandaankomen, hadden koorts, spierpijn en eosinofilie,wat kan duiden op een allergische reactie of eenafweerreactie tegen parasieten. Daarnaast was ereen hoge spierafbraak, dat zagen we aan de hogecreatininewaarde in het bloed. Door binnen onsGeoSentinel-netwerk gegevens uit te wisselenmet buitenlandse travelclinics bleek dat er inEuropa meerdere patiënten met deze verschijnselenwaren. Door intensief samen te werkenmet onder meer het Centre for Disease Controlin Atlanta in de Verenigde Staten, kon vastgesteldworden dat deze tot nu toe onbekendeziekte veroorzaakt werd door een infectie met desarcocystis parasiet.”ONDERZOEKHet Havenziekenhuis en de Travel Clinicnemen ook deel aan een groot onderzoek naarresistente darmbacteriën dat prozaïsch wordtaangeduid als het poeponderzoek. Aan hetonderzoek doen meerder instellingen inNederland mee. Van Genderen: “We bestuderende ontlasting van tropenreizigers op hetdragerschap van resistente darmbacteriën.Potentiële kandidaten voor het onderzoek wordengeworven bij de travelclinics. De belangrijkstevraag is of reizen van invloed is op deimport en verspreiding van resistente darmbacteriënin Nederland. De resultaten van het

eportage 27De insectenlarve myiasisInternist Perry van Genderen verwijdert bij een patiënte een levende vliegenlarveonderzoek worden eind volgend jaar verwacht.Van Genderen combineert zijn werk voor deTravel Clinic met dat van internist in hetnaastgelegen Havenziekenhuis. Hij is inmiddelsal meer dan 12,5 jaar aan het Rotterdamseziekenhuis verbonden. Een voorliefde voorinterne geneeskunde had hij al vroeg. “Ik vindhet mooi om puzzels op te lossen, dat kan alsinternist.” Doordat hij na zijn promotieonderzoekin het Havenziekenhuis ging werken,kwam hij in aanraking met travel medicine.“Het is een superspecialisme dat me directboeide”, zegt hij. “Het is echt een feest om hierin het Havenziekenhuis te werken. Er heersteen gemoedelijke sfeer en de lijnen zijn kort.Tegelijkertijd hebben mensen hier ook dementaliteit van direct aanpakken: mouwenopstropen en aan de gang. Dat is wellichttypisch Rotterdams, maar het heeft ook temaken met de aard van het ziekenhuis. Vanoudsher komen hier zieke zeelieden die directmoeten worden geholpen. Mannen met acuteaandoeningen zoals infecties, ontstekingen,abcessen en soms zelfs bloedingen. Elke weeknemen we wel een zeeman op met een infectieziekte,zoals malaria, buiktyfus of dengue.Iedereen in het ziekenhuis is er op ingespeeldom hen direct te helpen. De schepen kunnenniet te lang in de haven blijven liggen, ‘time isimmers money’. Het is dus altijd zaak geweest,snel te behandelen en de zeeman met denodige medicatie en instructie weer aan boordte helpen.”De laatste jaren neemt het aantal zeelieden welaf, vertelt de internist. “Vroeger waren dat ermeer, maar de schepen werken tegenwoordigsteeds meer met computers. Er komen steedsminder mensen aan te pas. Bestond de bemanningvan een gemiddeld vrachtschip 20 jaargeleden nog uit zo’n 25 man, bedraagt dat aantalnu nog maar 5 tot 10 man.” In de loop vande jaren is er ook een verschuiving van hetpatiëntenaanbod opgetreden van de havennaar de luchthaven. Het aantal reizigers dat hetHavenziekenhuis bezoekt met een gezondheidsprobleemna de tropen neemt elk jaar forstoe. Ook voor hen is de dienstverlening laagdrempeligen direct toegankelijk omdat veelinfectieziekten zoals malaria een spoedeisendkarakter kennen. Jaarlijks ziet het ziekenhuiszo’n 1500 reizigers met een acuut gezondheidsprobleemna een tropenbezoek, onder wietientallen reizigers met dengue, malaria, buiktyfus,rickettsioses en myiasis. Op de polikomen daarnaast nog meer dan 1000 reizigersmet een meer chronisch probleem na de tropen,zoals bijvoorbeeld cutane leishmaniasis,filariasis, parasitaire diarree, postinfectieusspastisch colon, maar ook patiënten met onbegrepenvermoeidheid of gewichtsverlies. Speciaalvoor patiënten met besmettelijke ziekteszijn er isolatiekamers met alle voorzieningen.Van Genderen: “Wij zijn vooral gespitst opMRSA- of BRMO-problematiek bij ziekterugkerende reizigers maar we zouden ookmensen kunnen opnemen met waterpokken,mazelen, of zelfs mensen met een verdenkingop een hemorrhagische koorts.”MiNi-reStAurANtOp het fraaie dakterras van het Havenziekenhuiswijst Perry van Genderen naar de Maas ende gebouwen in de omgeving. Het uitzicht isweids, bijna net zo weids als de scoop van hetziekenhuis, dat ook iets heeft van de verten eneinders die een havenstad kenmerken. Logistiekis het Havenziekenhuis een bedrijf zoals elk ziekenhuis.Maar er zijn verschillen, los van hetprachtige uitzicht dat sommige patiëntenkamerbieden. Elke afdeling heeft hier haar eigen restaurantje,dat bestaat uit drie, vier tafels en eenpantryachtige keuken. Volgens Van Genderenis dat zo geconstrueerd om ervoor te zorgen datpatiënten sneller mobiliseren. “De maaltijdenkomen wel uit de assemblagekeuken, maarkunnen hier in het minirestaurant genuttigdworden in een ongedwongen sfeer.”Er passeert een zeeman. Van Genderen lachten geeft de man een hand. “Hello mister. Howare you?”, vraagt hij. De man knikt. “Betterdoctor, thank you.” In een ziekenhuis dat veelnationaliteiten herbergt, worden veel verschillendetalen gesproken. Van Genderen: “Wehebben een multinationaal team waarinNederlands, Engels, Duits, Frans en Portugeeswordt gesproken. Daarmee komen we hierletterlijk een heel eind. En anders is er nog degebruikelijke gebarentaal met handen envoeten.”Van Genderen wil eigenlijk niet meer weg uitdit ziekenhuis. “Ja, ik denk dat ik hier mijnpensioen wel zou kunnen halen. Dit is demooiste werkplek die ik mij kan voorstellen.Een plek die me tegelijkertijd ook de gelegenheidbiedt om ongewone en soms spannendereizen te maken. Zo heb ik een keer in Nigeriagekeken om de gezondheidszorg daar te beoordelen.Omdat het nogal een gevaarlijk reis was,werd ons konvooi geëscorteerd door soldatenmet doorgeladen uzi’s. Ja, dat was zekerspannend.”