Lees hier de reportage in Mednet over Jules Tielens als ...

net

Bemoeizorg draait om dekunst van het verleidenHET WERK VAN REHABTEAM IN DE DAK% EN THUISLOZENPSYCHIATRIEHet Rehabteam van Mentrum in Amsterdam werkt met dak- en thuislozenmet psychiatrische aandoeningen. Dagelijks werken met zorgmijders islastig maar uitdagend. Bemoeizorg gaat om de kunst van het verleiden,vertelt psychiater Jules Thielens.In doodse stilte zitten de medewerkers vanhet Rehabteam van Mentrum rond de tafel.Elke ochtend beginnen zij met meditatie omop een frisse manier aan de dag te beginnen.Zo gestructureerd als het begin van de ochtendverloopt, zo chaotisch verloopt de rest van dedag. Tijdens het dagelijkse teamoverleg vertellende psychiaters en spv’ers (sociaal psychiatrischverpleegkundigen) welke afspraken ze opDe medewerkers van het bemoeizorgteam starten de ochtend met meditatiehet programma hebben staan. Behalve de tweepsychiaters, Jules Tielens en Edwin Oudemans,heeft niemand een vast bureau. Tielens: “Wewerken alleen met flexplekken, omdat iedereenconstant buiten de deur is.”Het Rehabteam van Mentrum, onderdeel vanArkin, bestaat uit een bemoeizorgteam en tweeACT-teams. ACT staat voor assertive communitytreatment, waarbij een multidisciplinairteam bij klanten op bezoek gaat. Het ACTteamwerkt met een gedeelde caseload, een aantalpatiënten dat bij het team hoort, terwijl demedewerkers van het bemoeizorgteam juistieder een aantal vaste klanten heeft. Debemoeizorg heeft als doel dakloze psychiatrischpatiënten op te sporen en ze onder te brengenin een pension of een huis. Het ACT-teamblijft daarna deze klanten begeleiden. Teamleidervan het bemoeizorgteam Bas van Empel:“In de bemoeizorg hebben we het over klanten,daarmee benadrukken we dat zij niet om zorghebben gevraagd. Ze mijden meestal juist dezorg. Daarom kunnen we niet van patiëntenspreken, omdat zij zichzelf zo niet zien.”In de bemoeizorg wordt meestal het eerste contactgelegd door een spv’er, de psychiater komtpas later in zicht. Psychiater Oudemans: “In dittype zorg is de spv’er altijd de primaire behandelaar,maar de psychiater blijft eindverantwoordelijk.Alle spv’ers zijn goed getraind om in te schattenwanneer ze de hulp van de psychiater moeteninschakelen.” Bemoeizorg is onvoorspelbaar endaarom niet te plannen. Het gebeurt regelmatigdat klanten niet komen opdagen op een afspraakof omgekeerd zomaar binnen komen lopen. PsychiaterJules Tielens: “Dan kunnen we ze natuurlijkniet wegsturen, daarom is het belangrijk datwe flexibel ingesteld zijn hier.”LUNCHENDe karakteristieke gastvrijheid van de bemoeizorguit zich het meest tijdens de lunch, diedagelijks door verschillende daklozen wordt georganiseerd.Tielens: “Zij krijgen een kleine vergoedingvan ons en geld voor boodschappen. Zijzorgen dan dat rond het middaguur de lunchklaar staat. Iedereen die er dan toevallig is, magmee-eten.” Die middag lunchen er twee klantenvan het bemoeizorgteam met de psychiaters en

net spv’ers mee. Ook maken ze dan evengebruik van de wc’s en douches in het pand.Aan het begin van de dag overlegt psychiaterEdwin Oudemans met teamleider Basvan Empel en zijn collega’s over een psychiatrischescreening van een groep daklozendie de week daarop gehouden wordt.Op verzoek van het Leger des Heils gaathet team een hele groep daklozen screenen‘In de bemoeizorg zijn desuccessen in ondertal’enige vrouwenpension in Amsterdam. Hetbemoeizorgteam heeft zo’n twaalf klanten indat pension die wekelijks bezocht worden. AlsVan Empel door de gangen loopt, wordt hijdoor alle bewoners vriendelijk gegroet. Hijkent de meesten vrouwen hier al jaren eninformeert bij de verpleegkundigen hoe hetmet ze gaat en wie er aanspreekbaar zijn. EenFilippijnse mevrouw blijkt uit bed te zijn en zitin de woonkamer. Het staat er blauw van desigarettenrook. Van Empel probeert met haareen gesprek te voeren, maar het verloopt moeizaam.Ze vertelt over de H1N1-vaccinatie dieze zojuist heeft gehad.en zo nodig inschrijven bij de bemoeizorg.Tijdens de screening worden verschillendevragenlijsten, zoals de MATE, GRID en deSCL90, afgenomen voor het psychodiagnostischonderzoek. Oudemans: “We willensnel te weten komen welke daklozeneen psychiatrische aandoening hebben endus tot onze doelgroep behoren. Daarnaastvoeren we gelijk een metabole screeninguit.” Het is ongebruikelijk dat het bemoeizorgteameen georganiseerde screening uitvoert.“Bemoeizorg is erg duur, alleen deSCL90 kost al ruim tweehonderd euro”,vertelt Oudemans. “Omdat het Leger desHeils graag wil dat we screenen, proberen wegelijk zoveel mogelijk DBC’s te openen.”De medewerkers van het bemoeizorgteam moeten77,5 procent van hun tijd aan cliëntgebondenwerk besteden. Maandelijks worden de scoresvan iedereen gepresenteerd, het is dusbelangrijk dat die 77,5 procent ook wordtgehaald. “Bij de bemoeizorg komt veel ‘recherchewerk’kijken”, stelt Oudemans. “Voordat eendakloze klant van ons wordt, moeten we veelover diegene uitzoeken. Dat kan niet als cliëntgebondenwerk afgeschreven worden. Daaromis het van belang dat er snel een DBC wordtgeopend als het vermoeden bestaat dat een daklozeook psychiatrische problemen heeft.”Gedurende de dag gaan de psychiaters enspv’er van het bemoeizorgteam langs bij verschillendepensions, naar een inloophuis vanhet Leger des Heils en op huisbezoek. TeamleiderVan Empel gaat die ochtend op bezoek bijDe Rosaburgh van het Leger des Heils, hetONVINDBAARACT-teamleider Doep van Dijk heeft later opde dag een afspraak buiten op een pleingemaakt met een klant. “Deze man is pas eenpaar weken in zicht. Hij zwerft in Diemen, dusik heb daar bij het winkelcentrum met hemafgesproken.”Dat dergelijke afspraken niet altijd nagekomenworden, blijkt later als na een zoektocht doorhet winkelcentrum de man onvindbaar blijktte zijn. Zorgen maakt Van Dijk zich niet overde no-show van de dakloze. “We zijn bezig eenuitkering voor hem aan te vragen, dus hij weetons binnenkort vast weer te vinden.”ACT’er Doep van Dijk zoekt op straat naar haar klantTeamleider Bas van Empel bezoekt het vrouwenpension De Rosaburgh

Psychiater Edwin Oudemans houdt klantenbesprekingDaklozen lunchen mee met het RehabteamtVoor psychiaters in de bemoeizorg is het eerderregel dan uitzondering om mensen met eendubbele of zelfs drievoudige diagnose te behandelen.“Verslaving en een psychiatrische aandoeninggaan vaak hand in hand”, vertelt psychiaterTielens. “Het doet er niet toe of de verslavingdoor de stoornis komt of andersom, we helpenze eerst met de primaire behoeften, zoals huisvesting.Als dat stabieler is, kunnen we pasbeginnen met het opstellen van een behandelplan.”Iedereen van het Rehabteam houdt zijnogen open, ook buiten werktijden. Tielens: “Alsik een dakloze zie die vreemd gedrag vertoont,dan ga ik er tijdens werktijd langs om eenpraatje met hem of haar te maken.VERLEIDENTielens benadrukt dat het in de bemoeizorgvaak gaat om de kunst van het verleiden.“Onze klanten willen geen zorg, daarom moetenwe met leuke dingen komen om ze te verleidentot zorg.” Het Rehabteam biedt bijvoorbeeldkleine financiële steun, medicijnen ofhuisvesting om de dakloze aan zich te bindenen over te kunnen gaan tot behandelen. Tielens:“In tegenstelling tot de reguliere psychiatrieis het belangrijk dat wij geen distantie totde patiënt hebben. Als we afstandelijk zijn enmeteen over hun psychiatrische aandoeningbeginnen, dan zijn we ze meteen kwijt. Zestaan onderaan de maatschappelijke ladder,hebben geen huis en geen geld, dan willen zeecht niet horen dat ze ook nog schizofreen zijnbijvoorbeeld. Het is daarom de kunst eerst hunvertrouwen te winnen en op een open eninformele manier met ze te communiceren.”Dat de ‘patiënten’ van het Rehabteam vaak inontkenning zijn en niet willen weten dat zeeen psychiatrische stoornis hebben, blijkt tijdenseen huisbezoek van spv’er Doep van Dijkvan het ACT-team. De klant bij wie ze langsgaat, lijdt aan schizofrenie. Van Dijk: “Ik geefhem om de week zijn medicatie, maar bij hemkun je beter niet benoemen waar die medicatievoor is, dan raakt hij nog verder in de put.”Een klant met een bipolaire stoornis die laterop de dag wordt bezocht maakt bij binnenkomstmeteen goed duidelijk dat hij klant isvan het ACT-team en géén patiënt. Als VanDijk een nieuwe afspraak wil maken, kan hethem weinig schelen of ze nou wel of nietlangskomt. “Als je dergelijke situaties alsteleurstellingen ziet, dan ben je niet geschiktvoor dit werk.” Daarover is iedereen van hetRehabteam het met haar eens.Bemoeizorgteamleider Van Empel: “In debemoeizorg zijn de successen in ondertal.Daarom is het belangrijk om die expliciet tebenoemen en te vieren met het team.” Hetbemoeizorgteam heeft daarom een wisselbekerin het leven geroepen voor Het Kunstje van deMaand. “Elke maand gaat die naar degene diehet grootste succes heeft behaald met een vande klanten”, vertelt Van Empel. “Een succeskan bijvoorbeeld ook zijn dat een klant eenrechtelijke machtiging krijgt. Dat lijkt krom,maar dat is soms net de stap die het balletjevan de zorg doet rollen. Door deze kleine dingente vieren, blijft het werk leuk en weten wewaar we het voor doen.”LEGERHet bemoeizorgteam brengt regelmatig eenbezoek aan het inloophuis van het Leger desHeils. Dat is bedoeld om nieuwe klanten op tesporen. “Voor ons is dat de ideale plek om opvreemd gedrag te screenen”, vertelt Van Empel.“We werken samen met de medewerkers vanhet inloophuis en zij lichten ons in als ze denkendat iemand bij onze doelgroep hoort.” Demeeste klanten van de bemoeizorg wordendoor zorginstellingen, omstanders of hunfamilie aangemeld. Het Rehabteam werkt‘De Swiebertjes van vroegerbestaan niet meer’nauw samen met verschillende zorg instellingenin de hoofdstad, voornamelijk de GGD enandere organisaties werkzaam in de verslavingszorgen daklozenopvang. “Iedereen vanhet Rehabteam houdt ook in zijn vrije tijd deogen open”, vertelt Van Empel. “We lettenaltijd op vreemd gedrag en als we een daklozezien die we niet kennen gaan we daar de volgendegelegenheid naartoe. Achter elke daklozeschuilt een achterliggende problematiek. Niemandwil dakloos zijn met dit weer. De Swiebertjesvan vroeger bestaan niet meer.” ■