Jan van den Noort, Ongemerkt aan zijne financiën ontwassen, Een ...

Het ‘displacement-effect’ signaleerden zij in samenhang met oorlog en hetwaren de overheidsuitgaven verbonden met het oorlogsbedrijf, die hunbelangstelling opwekten.De gedachte achter bovenstaande tweedeling formuleerden Peacock enWiseman als volgt: ‘When societies are not being subjected to unusuallyviolent pressures or disturbances, people’s ideas about the ‘tolerable’ burdenof government taxation tend to be fairly stable.’ De overheidsuitgavenkunnen daardoor slechts met een ‘steady and relatively unspectacularrate’ toenemen. 37 Peacock en Wiseman spraken van een plateau vanoverheidsuitgaven. Door oorlog en andere social disturbances wijzigende opvattingen over wat ‘tolerable’ is en kunnen de inkomsten van deoverheid sterk toenemen.Na beëindiging van de oorlog dalen de overheidsuitgaven nietmeer tot het oorspronkelijke vooroorlogse niveau. Een deel van degrotere inkomsten wordt dan aangewend om de nasleep van de oorlog(oorlogsschade, oorlogspensioenen) te bekostigen. Een deel wordtbenut om nieuwe activiteiten, die voor de oorlog financieel onmogelijkwaren, te starten. Het ‘displacement effect’ beperkt zich dus niet totde oorlogsperiode, maar wijzigt het niveau van de overheidsuitgavendefinitief. Dit ligt na de oorlog weliswaar niet op het hoge niveau vande oorlogsperiode, maar aanzienlijk hoger dan in de periode die daaraanvooraf gaat.Peacock en Wiseman benaderden het probleem van de stijgendeover heidsuitgaven voor een belangrijk deel van de aanbodzijde, terwijlde Wagneriaanse ‘permanent influences’ voornamelijk factoren van devraagzijde belichten. Door de combinatie van ‘permanent influences’ en‘displacement-effect’ beschikten ze over een veel flexibeler instrumentdan de ‘wet van Wagner’ gaf. Het lange termijn-effect werd op deze wijzebovendien aangevuld met een perspectief op kortere termijn. Het analytischeinstrumentarium bood op die manier meer ruimte om de invloed van depolitieke besluitvorming vast te stellen.Toetsing van ‘permanent influences’De toetsing van de ‘permanent influences’ had de volgende resultaten:A. Bevolking 38Door de overheidsuitgaven per hoofd van de bevolking te berekenenwerd de invloed van de bevolkingsomvang gedeeltelijk geneutraliseerd.Aan de veranderingen in de bevolkingssamenstelling werd hiervoorbijgegaan. De door Peacock en Wiseman uitgevoerde berekening bleeknauwelijks consequenties te hebben voor de vorm van de curve van deoverheidsuitgaven. De pieken en dalen bevonden zich op dezelfde plaatsen de niveauschommelingen waren opmerkelijk identiek. 16 17