Dossier Vervoersarmoede

verenigingsactiviteit of bij de gepaste medischezorg. Zo krijg je een continue versterking vanmaatschappelijke uitsluiting door vervoersarmoede.3 De vele facetten vanvervoersarmoedeWe hebben een zekere mobiliteit nodig omvolwaardig te kunnen deelnemen aan onzesamenleving. Wie onvoldoende mobiel is,ondervindt tal van problemen in het dagelijkseleven: van boodschappen doen tot het volgen vanonderwijs, buitenshuis werken, cultuur beleven eneen sociaal leven onderhouden.7 H. Meert et al, Immobiel op het platteland, Omtrent rurale vervoersarmoede in Vlaanderen, 2003.Bij uitsluiting op meerdere domeinen vanhet maatschappelijk leven door een beperktemobiliteit, spreken we van vervoersarmoede. 7De combinatie van gebrekkige bereikbaarheden(vaak door een auto-gerichte bereikbaarheidvan bestemmingen) met beperkte persoonlijkemogelijkheden of vaardigheden maakt uiteenlopendegroepen mensen vervoersarm: mensen met fysiekebeperkingen, zorgbehoevenden, mensen in armoede,plattelandsbewoners, nieuwkomers, mensen zonderrijbewijs, alleenstaanden met kinderen, …Vervoersarmoede wordt grotendeels bepaald doorje socio-economische positie in de maatschappij.Een gebrek aan koopkracht ligt dikwijls aan de basis.Middelen ontbreken om een eigen (aangepast)vervoersmiddel aan te schaffen of het openbaarvervoer te gebruiken. Een beperkt (mobiel) sociaalnetwerk is een tweede grote risicofactor, waardoor‘meerijden met‘ als vervoersoptie niet aan de orde isof er ook weinig kennisoverdracht rond vervoersoptiesmogelijk is.Tegelijkertijd vormt het minder mobiel zijn eenbelangrijke dimensie in socio-economische uitsluiting:je geraakt immers niet op het werk, school, op eenNaarmate men meer zorgbehoevend of armer is,wordt men meer vervoersafhankelijk en weegt debereikbaarheid van bestemmingen meer door.Het zijn de armste bevolkingsgroepen die zich hetminst, traagst en met het kleinste bereik verplaatsen.Vrouwen en alleenstaanden met kinderen zijn ookkwetsbaarder dan mannen, in het bijzonder ouderevrouwen zonder auto en/of rijbewijs 8 .3.1 Vervoersarmoede ismulti-dimensioneelEr zijn veel meer facetten aan ‘ergens nietgeraken’ dan enkel een gebrek aan een eigenauto of een handige busverbinding. De (beperkte)beschikbaarheid aan mobiliteit, om welke redendan ook, vormt een eerste drempel. Maar er ismeer: je moet het aanbod kennen en begrijpen enje moet het kunnen en durven gebruiken. De termmobiliteitsarmoede 9 vat volgens ons daarom beterde problematiek samen: het is veel meer dan enkeleen gebrek aan vervoersmiddelen.Een recente co-creatie studie in opdracht van AshokaBelgium 10 beschrijft drie grote drempels voor mobiliteitsarmoededie leiden tot sociale en economischeuitsluiting:Dossier Vervoersarmoede vandaag - p 8 Dossier Vervoersarmoede vandaag - p 9De kost van privé-vervoerDeze kost betreft zowel de aanschaf van een eigenvervoersmiddel (auto, (elektrische) fiets, scooter,rijbewijs, verzekeringen, belastingen) als de variabelekosten die hiermee gepaard gaan zoals onderhoud,parking en brandstof.Geen aangepast (collectief) vervoerHierbij gaat het over het ontbreken van een aanbodopenbaar vervoer naar een aantal relevantebestemmingen (zoals werk en zorg), maar ook overhet ontbreken van aangepast vervoer voor ouderen ofmensen met een handicap.Beperkt netwerk8 H. Meert et al, Immobiel op het platteland, Omtrent rurale vervoersarmoede in Vlaanderen, 2003.9 We blijven in dit dossier echter de term vervoersarmoede gebruiken, omdat deze het meestingeburgerd is en we elke mogelijke spraakverwarring of miscommunicaties wilden vermijden.10 Adressing social challenges in Belgium through social and business co-creation – Executive summary& Chapter 6 Mobility poverty – binnenkort beschikbaar online.Een beperkt netwerk aan mensen die zoudenkunnen helpen met vervoer zelf, of met de kennisover of toegang tot alternatieven, maakt bepaalderisicogroepen nog minder mobiel.Een vierde drempel is volgens onze bevindingen eentekort aan persoonlijke vaardigheden in mobiliteit.Dit geldt in de eerste plaats voor het gebruik vanopenbaar vervoer. Het doolhof van tarieven enabonnementen is niet enkel voor anderstaligeneen moeilijke oefening. Het online uitzoeken vaneen route, het regelen van een toegankelijkebus of het reserveren van een belbus is evenminvanzelfsprekend. Maar ook de fiets vraagt ombepaalde vaardigheden die niet iedereen eigen zijn.3 De vele facetten van vervoersarmoede