1 Aanleiding, <strong>vraag</strong>stelling <strong>en</strong> opbouw<strong>van</strong> het rapport1.1 aanleidingDe aanleiding voor dit rapport is de dec<strong>en</strong>tralisatie <strong>van</strong> de jeugdzorg naar de geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong><strong>en</strong> de <strong>vraag</strong> of geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> de zorg rondom jeugd <strong>en</strong> gezin, of del<strong>en</strong> daar<strong>van</strong>, in regionalesam<strong>en</strong>werkingsverband<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> organiser<strong>en</strong> <strong>en</strong> regisser<strong>en</strong>. De transitie <strong>van</strong> de jeugdzorg naarde geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> biedt kans<strong>en</strong> om deze zorg dicht bij de kinder<strong>en</strong> <strong>en</strong> gezinn<strong>en</strong> te organiser<strong>en</strong> <strong>en</strong> teregisser<strong>en</strong>. De regie voor de jeugdzorg <strong>en</strong> de zegg<strong>en</strong>schap over de organisatie kom<strong>en</strong> immers bijde bestuurslaag die het dichtst bij kinder<strong>en</strong> <strong>en</strong> hun opvoeders staat. Dit biedt meer mogelijkhed<strong>en</strong>dan voorhe<strong>en</strong> hun belang<strong>en</strong> werkelijk als vertrekpunt te nem<strong>en</strong> in het organiser<strong>en</strong> <strong>en</strong> regisser<strong>en</strong><strong>van</strong> de jeugdzorg.Geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> word<strong>en</strong> in de periode <strong>van</strong> 2011-2016 verantwoordelijk voor alle jeugdzorg die nuonder het rijk, de provincies, de geme<strong>en</strong>te, de AWBZ <strong>en</strong> de ZvW valt. Het gaat om alle onderdel<strong>en</strong>die onder de verzamelnaam jeugdzorg vall<strong>en</strong>: provinciale jeugdzorg, geslot<strong>en</strong> jeugdzorg, jeugdbescherming(voogdij <strong>en</strong> gezinsvoogdij), jeugdreclassering, jeugd-geestelijke gezondheidszorg(jeugd-ggz) <strong>en</strong> Jeugd-licht verstandelijk gehandicapt<strong>en</strong> hulp (jeugd-LVG). Concreet betek<strong>en</strong>t dit datiedere geme<strong>en</strong>te ervoor verantwoordelijk wordt dat haar jeugdig<strong>en</strong> (<strong>en</strong> ouders) kunn<strong>en</strong> beschikk<strong>en</strong>over de juiste informatie, hulp, steun, lichte <strong>en</strong> zo nodig zwaardere hulp bij opvoed<strong>en</strong> <strong>en</strong> opgroei<strong>en</strong>.Geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> hoev<strong>en</strong> niet alles afzonderlijk op te pakk<strong>en</strong>. Sommige onderdel<strong>en</strong> <strong>van</strong> de over tehevel<strong>en</strong> jeugdzorg kunn<strong>en</strong> geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> waarschijnlijk beter op regionaal niveau kunn<strong>en</strong> organiser<strong>en</strong><strong>en</strong> bekostig<strong>en</strong>, zoals resid<strong>en</strong>tiële zorg, geslot<strong>en</strong> zorg (jeugdzorg plus) <strong>en</strong> dure specialistischetraject<strong>en</strong> <strong>en</strong> interv<strong>en</strong>ties. De <strong>vraag</strong> is wanneer <strong>en</strong> waarvoor e<strong>en</strong> dergelijke regionale sam<strong>en</strong>werkinggeëig<strong>en</strong>d is <strong>en</strong> hoe die eruit zou kunn<strong>en</strong> zi<strong>en</strong>. En welke afweging<strong>en</strong> zijn hierbij <strong>van</strong> belang?RegeerakkoordIn lijn met het advies <strong>van</strong> de Parlem<strong>en</strong>taire Werkgroep Toekomstverk<strong>en</strong>ning Jeugdzorg, word<strong>en</strong>gefaseerd alle tak<strong>en</strong> op het gebied <strong>van</strong> jeugdzorg overgeheveld naar de geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong>. Hetbetreft hier: jeugd-ggz (zowel AWBZ als Zorgverzekeringswet), provinciale jeugdzorg, geslot<strong>en</strong>jeugdzorg, jeugdreclassering, jeugdbescherming <strong>en</strong> licht verstandelijk gehandicapte jeugd.Prev<strong>en</strong>tie <strong>en</strong> vrijwillige hulpverl<strong>en</strong>ing wordt in goede afstemming met gedwong<strong>en</strong> hulpverl<strong>en</strong>inggeorganiseerd door (sam<strong>en</strong>werk<strong>en</strong>de) geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong>. De C<strong>en</strong>tra voor Jeugd <strong>en</strong> Gezin die inmiddelsgerealiseerd zijn, zull<strong>en</strong> bij de overheveling naar de (sam<strong>en</strong>werk<strong>en</strong>de) geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> gaan di<strong>en</strong><strong>en</strong>als front office voor alle jeugdzorg <strong>van</strong> de geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong>.BestuursakkoordOvere<strong>en</strong>komstig het regeerakkoord zull<strong>en</strong> dec<strong>en</strong>tralisaties gepaard gaan met maximalebeleidsvrijheid <strong>en</strong> e<strong>en</strong> minimale verantwoordingsverplichting <strong>en</strong> het wegnem<strong>en</strong> <strong>van</strong> onnodigebureaucratie opdat de burger zijn eig<strong>en</strong> verantwoordelijkheid kan nem<strong>en</strong>. De uitvoeringsruimte<strong>van</strong> medeoverhed<strong>en</strong> wordt vergroot door af te zi<strong>en</strong> <strong>van</strong> uitgebreide kwaliteitseis<strong>en</strong> <strong>en</strong> dichtgetimmerderegeling<strong>en</strong>. Geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong>, provincies <strong>en</strong> waterschapp<strong>en</strong> zijn zelf verantwoordelijkvoor de uitvoering <strong>en</strong> democratische controle. Sam<strong>en</strong>hang met pass<strong>en</strong>d onderwijs: VNG <strong>en</strong> Rijksprek<strong>en</strong> af dat de wettelijke kaders <strong>van</strong> pass<strong>en</strong>d onderwijs <strong>en</strong> zorg voor jeugd in sam<strong>en</strong>hangword<strong>en</strong> uitgewerkt, waarbij uitgangspunt<strong>en</strong> zijn dat de verantwoordelijkhed<strong>en</strong> <strong>van</strong> onderwijs<strong>en</strong> geme<strong>en</strong>tebestuurders helder zijn, de planvorming, de ondersteuning aan het kind, het gezin<strong>en</strong> de leerkracht <strong>en</strong> de besteding <strong>van</strong> geld over <strong>en</strong> weer transparant is <strong>en</strong> dat onderwijs- <strong>en</strong>geme<strong>en</strong>tebestuurders sam<strong>en</strong>werkingsafsprak<strong>en</strong> mak<strong>en</strong>.Invoering CJG, VNG | deJeugdZaak 7
1.2 Vraagstelling <strong>en</strong> OpbouwAls effectieve zorg voor jeugd <strong>en</strong> gezin het vertrekpunt is voor de organisatie <strong>van</strong> de jeugdzorg,wanneer <strong>en</strong> hoe zoud<strong>en</strong> geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> dan moet<strong>en</strong> kiez<strong>en</strong> voor regionale sam<strong>en</strong>werking bij hetorganiser<strong>en</strong> <strong>en</strong> regisser<strong>en</strong> <strong>van</strong> de zorg rondom jeugd <strong>en</strong> gezin?We behandel<strong>en</strong> hiertoe drie subvrag<strong>en</strong>:1. Welke afweging<strong>en</strong> zijn - gezi<strong>en</strong> de transitie <strong>van</strong> de jeugdzorg of voor detoekomst- <strong>van</strong> belang bij de keuze om de zorg rondom jeugd <strong>en</strong> gezin in regionalesam<strong>en</strong>werkingsverband<strong>en</strong> te organiser<strong>en</strong> <strong>en</strong> regisser<strong>en</strong>?In hoofdstuk 2 gaat prof. Dr. Patrick K<strong>en</strong>is in op de <strong>vraag</strong> waarom geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> met elkaar zoud<strong>en</strong>sam<strong>en</strong> werk<strong>en</strong> als het gaat om de regie voor de jeugdzorg. En als geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> gaan sam<strong>en</strong>werk<strong>en</strong>,hoe zoud<strong>en</strong> ze die sam<strong>en</strong>werking dan optimaal kunn<strong>en</strong> vorm gev<strong>en</strong>. K<strong>en</strong>is gebruikt hierbijbeschikbare wet<strong>en</strong>schappelijke k<strong>en</strong>nis over sam<strong>en</strong>werking in netwerk<strong>en</strong> 3 . Dit geeft e<strong>en</strong> geme<strong>en</strong>tehandvatt<strong>en</strong> voor de beslissing of <strong>en</strong> in welke gevall<strong>en</strong> ze het best kan sam<strong>en</strong>werk<strong>en</strong> met anderegeme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> om e<strong>en</strong> ‘effectieve zorg voor jeugd’ te bereik<strong>en</strong> <strong>en</strong> aan welke randvoorwaard<strong>en</strong> danmoet zijn voldaan. De argum<strong>en</strong>tatie is gebaseerd op de twee premiss<strong>en</strong>: de individuele geme<strong>en</strong>tedie moet of wil besluit<strong>en</strong> al dan niet met e<strong>en</strong> andere geme<strong>en</strong>te sam<strong>en</strong> te werk<strong>en</strong> staat c<strong>en</strong>traal(1) <strong>en</strong>alle<strong>en</strong> die vorm<strong>en</strong> <strong>van</strong> sam<strong>en</strong>werking waar<strong>van</strong> de finaliteit e<strong>en</strong> effectievere zorg voor jeugd is, zijn indeze argum<strong>en</strong>tatie betrokk<strong>en</strong>(2).2. Welke regionale sam<strong>en</strong>werkingsverband<strong>en</strong> zijn er op dit mom<strong>en</strong>t rondom jeugd <strong>en</strong> gezin?In hoofdstuk 3.1 t.e.m. 3.3 lat<strong>en</strong> we de feit<strong>en</strong> sprek<strong>en</strong>. We br<strong>en</strong>g<strong>en</strong> e<strong>en</strong> inv<strong>en</strong>tarisatie <strong>van</strong>32 sam<strong>en</strong>werkingsverband<strong>en</strong> in kaart. Deze zijn er nu al, <strong>van</strong>wege de uitvoering <strong>van</strong> diverseonderdel<strong>en</strong> <strong>van</strong> jeugdbeleid. Bijvoorbeeld sam<strong>en</strong>werking weg<strong>en</strong>s door het rijk aan geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong>opgelegd beleid, sam<strong>en</strong>werking <strong>van</strong> geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> rondom invoering <strong>en</strong> uitvoering <strong>van</strong> e<strong>en</strong> specifiekinhoudelijk programma, werkgebied<strong>en</strong> <strong>van</strong> uitvoeringsorganisaties of werkgebied<strong>en</strong><strong>van</strong> sam<strong>en</strong>werkingsverband<strong>en</strong> <strong>van</strong> organisaties.3. Welke k<strong>en</strong>merk<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> de geïnv<strong>en</strong>tariseerde regionale sam<strong>en</strong>werkingsverband<strong>en</strong> <strong>en</strong> zijner overe<strong>en</strong>komst<strong>en</strong> <strong>en</strong> verschill<strong>en</strong>?In de daaropvolg<strong>en</strong>de paragraf<strong>en</strong> 3.4 t.e.m. 3.7 vergelijk<strong>en</strong> we de sam<strong>en</strong>werkingsverband<strong>en</strong> ope<strong>en</strong> aantal <strong>van</strong> de onderzochte k<strong>en</strong>merk<strong>en</strong>. De slotparagraaf 8 is e<strong>en</strong> synthese <strong>van</strong> de voorgaandeparagraf<strong>en</strong>.In hoofdstuk 4 trekk<strong>en</strong> we e<strong>en</strong> aantal voorzichtige conclusies voor de routes naar geme<strong>en</strong>telijkesam<strong>en</strong>werking in de zorg rondom jeugd <strong>en</strong> gezin.De bijlage 1 bevat 32 kaartjes met reeds bestaande sam<strong>en</strong>werkingsverband<strong>en</strong> rondomjeugd <strong>en</strong> gezin.3 Prof. dr.Patrick K<strong>en</strong>is is expert in theorievorming over netwerkorganisaties.8<strong>Tuss<strong>en</strong></strong> <strong>institutioneel</strong> <strong>aanbod</strong> <strong>en</strong> <strong>organische</strong> <strong>vraag</strong>