3819_Sprekende-Cijfers-Bedrijfsruimtemarkten-totaal

, Arnhem
16
Sprekende Cijfers
Bedrijfsruimtemarkten
45%
Bedrijfsruimtemarktratio
5.056.500 m 2
Aanbodvolume
2.271.800 m 2
Opnamevolume
18%
Opnamestijging

Sprekende Cijfers
Sprekende Cijfers Bedrijfsruimtemarkten 2016
Een uitgave van Dynamis B.V.
© Copyright 2016
Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden gekopieerd en/of
verveelvoudigd of in enigerlei andere vorm openbaar gemaakt worden zonder schriftelijke
toestemming van de eigenaar Dynamis B.V.
Deze rapportage is verkrijgbaar bij:
Dynamis B.V.
Afdeling Research
Orteliuslaan 5
3528 BA Utrecht
dynamis@dynamis.nl
030 767 03 90
2 Bedrijfsruimtemarkten 2016

Voorwoord
Voorwoord
Hierbij presenteren wij de tiende editie van Sprekende Cijfers Bedrijfsruimtemarkten.
In dit rapport schetsen wij een beeld van de ontwikkelingen op de
bedrijfsruimtemarkt binnen 24 regio’s in Nederland. In de rapportage gaan wij
nader in op de dynamiek binnen de bedrijfsruimtemarkt in de verschillende regio’s.
Hierbij wordt ingegaan op de aanbod en opnameontwikkeling, prijsontwikkeling
en de verwachte vraag naar bedrijfsruimte.
Afgelopen jaar is in de 24 geanalyseerde regio’s in totaal 2.271.800 m²
bedrijfsruimte opgenomen, een stijging van 18% ten opzichte van vorig jaar. De
stijging wordt voornamelijk verklaard door een hoog aantal opnames binnen de
logistieke sector en door uitbreidingen van bestaande ondernemingen. Mede door
de relatief hoge effectieve opname is het aanbod gedaald naar 5.056.500 m², een
daling van 13%.
De verwachtingen omtrent de economische groei, consumptie van huishoudens en
de groei van de relevante wereldhandelsvolume leiden tot positieve vooruitzichten
voor de bedrijfsruimtemarkt. De verwachte groeicijfers vormen de voedingsbodem
voor bedrijven om te investeren in uitbreidingen. Dit blijkt reeds uit de
vergunningsgroeicijfers van hallen en loodsen.
Als makelaarsorganisatie met 13 partners en 36 vestigingen verspreid over heel
Nederland beschikt Dynamis over specifieke kennis van alle regionale markten. Die
markten worden in deze rapportage samengebracht tot een algemeen beeld van
Nederland en worden regionaal uitgesplitst aan de hand van regiocijfers. De cijfers
zijn tot stand gekomen door de researchafdeling van Dynamis. De controle en
borging worden uitgevoerd door de bedrijfsmakelaars die werkzaam zijn in de
desbetreffende regio. Hierdoor kan de betrouwbaarheid van de gepubliceerde
cijfers worden gegarandeerd.
Wij hopen dat dit jaarrapport u een nog beter inzicht geeft in de Nederlandse
bedrijfsruimtemarkt. Mocht u vragen hebben naar aanleiding van de rapportage,
dan staan wij u graag te woord.
Met vriendelijke groet,
Drs. ing. Wilfred van der Neut MRE
Directeur Dynamis
Frank Verwoerd MSc RE
Research Manager Dynamis
Voorwoord | Bedrijfsruimtemarkten 2016 3

Sprekende Cijfers
Inhoudsopgave
Voorwoord 3
Hogere marktvraag door e-commerce en uitbreidingen 5
Sprekende Cijfers Regionaal 11
Bijlagen:
l Begrippen 35
4 Bedrijfsruimtemarkten 2016

Nederland in 2015
Hogere marktvraag door e-commerce en uitbreidingen
Over geheel 2015 is in de 24 geanalyseerde regio’s in totaal 2.271.800 m²
bedrijfsruimte opgenomen. Dit betekent een groei van het opnamevolume van
18% ten opzichte van vorig jaar en is het tweede achtereenvolgende jaar waar
sprake is van een toename van het opnamevolume. In totaal ging het om 1.703
transacties, dit is 4% hoger dan vorig jaar.
Opvallend is dat de opnamestijging juist wordt gerealiseerd buiten de vier grote
steden. In de vier grote steden is slechts sprake van een stijging van vijf procent,
terwijl in de twintig andere regio’s het opnamevolume groeide met 32%.
Opname van bedrijfsruimte in m² VVO
naar regio
…………………………………………
Take-up industrial space in square meters
lettable floor area per district
Regio
Region
Totale opname
Total take-up
Opname t.o.v. 2014 (%)
Take-up compared to
2014 (%)
Marktratio
Market ratio
Rotterdam 370.300 4 49
Den Haag 208.800 38 58
Amsterdam 156.100 -7 36
Utrecht 128.200 -31 33
Totaal G4 863.400 5 45
Tilburg 322.100 148 141
Eindhoven 150.500 114 42
Nijmegen 117.200 122 64
Drechtsteden 91.200 25 54
Breda 91.200 47 47
Arnhem 76.000 118 37
Apeldoorn 69.600 -24 47
Hengelo 64.900 32 61
Den Bosch 62.400 -3 63
Groningen 58.200 96 62
Enschede 52.600 -34 34
Almere 46.100 -59 15
Almelo 44.100 67 40
Deventer 39.700 16 34
Amersfoort 33.800 -44 24
Leeuwarden 23.900 57 39
Zwolle 23.900 7 12
Maastricht 16.200 -29 14
Assen 15.400 152 24
Heerlen 9.400 -72 14
Totaal Overig 1.408.400 32 45
Totaal Nederland 2.271.800 18 45
7. 000.000
6. 000.000
5. 000.000
4. 000.000
3. 000.000
2. 000.000
1. 000.000
Opname en aanbod in m² VVO
…………………………………………
Take-up and supply in square meters
lettable floor area
0
2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Aa nbod
O pname
De opnamegroei buiten de vier grote steden wordt voor een belangrijk deel
veroorzaakt door de toenemende vraag naar distributiecentra voor e-commerce. Zo
kende Tilburg, mede door veelal logistieke transacties in 2015, een spectaculaire
stijging (148%) van het opnamevolume. Hiermee wordt bevestigd dat Tilburg als
belangrijke hotspot wordt gezien voor logistieke activiteiten. Ook Eindhoven,
Nijmegen, Arnhem en Assen kenden een stijging van het opnamevolume van boven
de 100%. De grootste logistieke transacties werden gemaakt door ID Logistics,
Nabuurs, Pacorini Metals en Menlo World Wide Logistics.
Belangrijke drijver achter deze toenemende vraag naar distributiecentra zijn vooral
de stijgende binnen- en buitenlandse consumentenbestedingen. Onderliggend is
een verschuiving zichtbaar van bestedingen in fysieke winkels naar een groter
aandeel verkopen via het internet. Deze verschuiving heeft niet alleen invloed op de
Nederland | Bedrijfsruimtemarkten 2016 5

1990
1992
1994
1996
1998
2000
2002
2004
2006
2008
2010
index 2006 = 100
Sprekende Cijfers
Nederlandse winkelmarkt, maar zorgt ook voor een andere afweging van de
vestigingsplaatskeuze van een distributiecentrum. Het just-in-time systeem krijgt
met het online winkelen en de leveringsstandaarden die daarin gelden een nieuwe
dimensie, waarbij de nabijheid van consumenten belangrijker wordt dan
verkooppunten. De ontwikkelingen op de logistieke markt worden nader
beschreven in de ‘Marktscan Logistiek 2016’, welke medio maart 2016 verschijnt.
Effectieve toename van de vraag
Naast de toenemende vraag naar distributiecentra is in de markt zichtbaar dat
bedrijven weer eerder geneigd zijn extra ruimte aan te huren of op de eigen locatie
uit te breiden. Ook het aantal startende bedrijven, in de belangrijke vraagsectoren
als de handel, industrie en vervoer en opslag, zijn de afgelopen twee jaar sterk
toegenomen.
Beide ontwikkelingen zorgen ervoor dat niet alleen meer transacties worden
gerealiseerd, maar ook dat het additionele vraag uitoefent op de
bedrijfsruimtemarkt. Dit verklaart ook waarom het beschikbare aanbod
bedrijfsruimte afgelopen jaar is teruggelopen. Voorts is zichtbaar dat ook op de
nieuwbouwmarkt het aantal vergunningen voor de bouw van hallen en loodsen, na
jaren van een laag volume, stijgende is. Afgelopen jaar is een stijging van ruim 40%
genoteerd bij vergunningen voor hallen en loodsen. Opvallend is daarnaast dat de
vergunningsontwikkeling van gemixt vastgoed (bedrijfsruimte en kantoor) laag
blijft. Dit wordt verklaard mede doordat dit type aanbod groter is en ook in mindere
mate wordt gevraagd.
Vergunningsontwikkeling
bedrijfsruimtemarkten,
index 2006 = 100
(bron: CBS, bewerking Dynamis)
…………………………………………
The development of building permits of
the industrial real estate market,
index 2006=100
(source: CBS, edited by Dynamis)
200
180
160
140
120
100
80
60
Relatie tussen bruto binnenlands
product (BBP) en de ontwikkeling van
de voorraad bedrijfsruimte,
index 1990 = 100
(bron: EIB, bewerking Dynamis)
…………………………………………
170
160
150
140
130
120
110
100
Relation between GDP and stock
development of industrial space,
index 1990=100
(source: EIB, edited by Dynamis)
BBP/GDP
Voorraad bedrijfsruimte/stock
industrial space
40
20
0
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Ha llen en Loodsen (m²)
Combinatie bedrijfshallen/kantoor (m²)
De huidige tendens, waarbij de voorraad bij economische groei meegroeit, is niet
nieuw. Zo is in de statistieken vanaf 1990 zichtbaar dat de omvang van de
economie (uitgedrukt in BBP) in belangrijke mate samenhangt met de
voorraadontwikkeling van bedrijfsruimten. Op dit moment is desalniettemin sprake
van een relatief ruim aanbod, een deel van de toegenomen vraag kan dan ook
worden gefaciliteerd in de bestaande bedrijfsruimten. Echter is duidelijk dat
behoeften van bedrijven verschuiven. Dit geldt zowel voor de locatie- en
vestigingseisen als omtrent vereisten van het gebouw. Zo is in de markt zichtbaar
dat veelal ‘build to suit’ nieuwbouw wordt gerealiseerd, waar specifiek op
gebruikersvereisten wordt gebouwd.
6 Bedrijfsruimtemarkten 2016

Nederland in 2015
Voor het eerst sinds 2008 een daling van het aanbod
Binnen de 24 onderzochte regio’s wordt 5.056.500 m² bedrijfsruimte te koop of te
huur aangeboden. Afgelopen jaar is het beschikbare aanbod met 13% gedaald.
Deze daling wordt voor een belangrijk deel verklaard door het hogere effectieve
opnamevolume. Daarnaast zijn ook enkele bedrijfsruimtes van de markt gehaald
voor herontwikkeling.
In totaal staan 3.520 bedrijfsruimtes in het aanbod met een gemiddelde metrage
van 1.425 m². Voor beide statistieken betekent dit een daling ten opzichte van
vorig jaar. Vorig jaar was het aantal beschikbare bedrijfsruimte nog 3.881 objecten
met een gemiddelde metrage van 1.490 m².
Aanbod van bedrijfsruimte in m² VVO
naar regio op 1 januari 2016
…………………………………………
Supply of industrial space of lettable floor
area per district on the 1th of
January2016
Regio
Region
Totaal aanbod
Total supply
Aanbod t.o.v. 2015 (%)
Supply compared to 2015 (%)
Rotterdam 748.900 -32
Amsterdam 430.800 -13
Utrecht 390.500 8
Den Haag 358.400 -12
Totaal G4 1.928.600 -19
Eindhoven 361.400 -9
Almere 309.600 24
Tilburg 228.400 -41
Arnhem 203.900 19
Zwolle 203.000 -3
Breda 192.800 -21
Nijmegen 183.600 -4
Drechtsteden 169.700 -6
Enschede 152.900 -31
Apeldoorn 147.200 17
Amersfoort 142.800 -17
Deventer 117.500 16
Maastricht 112.100 49
Almelo 110.200 -10
Hengelo 105.900 -13
Den Bosch 99.800 -31
Groningen 93.900 -12
Heerlen 66.900 34
Assen 65.100 2
Leeuwarden 61.200 -15
Totaal Overig 3.127.900 -8
Totaal Nederland 5.056.500 -13
De sterkste aanboddaling is geregistreerd in Tilburg, waar het opnamevolume juist
de sterkste groei kende. In absolute zin is de aanboddaling het grootst in
Rotterdam. Ondanks de algemene tendens is in enkele regio’s toch een stijging van
het aanbod geregistreerd. De grootste aanbodstijging is geregistreerd in Maastricht
(49%), waar een hoogwaardig distributiecentrum beschikbaar is gekomen.
Vooral kwalitatief hoogwaardige bedrijfsruimte uit het aanbod
Opvallend is een deel van het aanbod slechts beperkt wordt betrokken in de
verhoogde dynamiek op de bedrijfsruimtemarkt. Zo staat in Nederland circa 20%
van het huidige aanbod langer dan drie jaar in aanbod en is derhalve sprake van
een structureel aanbod.
Nederland | Bedrijfsruimtemarkten 2016 7

Sprekende Cijfers
De dynamiek treedt dan ook vooral op bij kwalitatief hoogwaardige en moderne
bedrijfsruimte, terwijl verouderd aanbod slechts beperkt wordt opgenomen. De
opnames van verouderd vastgoed betreffen overwegend opnames ten behoeve van
sloop en nieuwbouw. Essentieel hierbij is dat de locatie voldoende perspectief biedt
en aansluit bij de wensen van de nieuwe gebruikers.
Aanbod en opname (binnenring) naar
grootteklasse
…………………………………………
Supply and take-up (inner ring) by size
classes
Ondanks de ruime beschikbaarheid van bedrijfsruimtes is zichtbaar dat in specifieke
segmenten schaarste ontstaat en dat het huidige aanbod ook na mogelijke
verbouwingen niet aan de vestigingseisen van een gebruiker voldoet. Zo is de
verhouding tussen de kantoorruimte en bedrijfsruimte vaak niet optimaal, waardoor
vaak te veel kantoorruimte moet worden aangehuurd. Dit komt mede doordat veel
van deze gemixte bedrijfs- en kantoorruimtes zijn gebouwd in een periode waar de
kantoormetrage per werknemer hoger lag dan dat op dit moment gangbaar is.
0 - 500 m² 500 - 1.000 m²
1.000 - 2.000 m² 2.000 - 5.000 m²
5.000 - 10.000 m² > 10.000 m²
Wel is zichtbaar dat de verhouding tussen vraag en aanbod naar grootteklasse
redelijk in balans is. De verdeling van de aangeboden grootteklasse sluiten goed aan
bij de opgenomen grootteklasse, waardoor op basis hiervan niet kan worden
gesteld dat in één van de deelmarkten sprake is van schaarste. Dit laat echter
onverlet dat op lokale schaal en in specifieke segmenten schaarste is. Zo ontstaat
telkens meer vraag naar kleinschalige en middelgrote bedrijfsruimte voorzien van
loading docks.
Verwachtingen: stijging opnamevolumes en meer uitbreidingen
De verwachtingen omtrent de economische groei, consumptie van huishoudens en
de groei van relevante wereldhandelsvolume leiden tot positieve vooruitzichten
voor de bedrijfsruimtemarkt. Deze groeicijfers vormen de voedingsbodem voor
bedrijven om te investeren in uitbreidingen. Dit blijkt reeds uit de
vergunningsgroeicijfers van hallen en loodsen.
Economische kerngegevens Nederland,
mutatie op jaarbasis % (bron: CPB,
2015)
…………………………………………
Macroeconomic fundamentals of the
Netherlands, mutation at annual basis
(Source: CPB, 2015)
Economische kerngegevens Nederland
Marcroeconomic fundamentals of the Netherlands
Vooruitzichten 2016
Forecast 2016
Relevante wereldhandelsvolume goederen en diensten 4,3
Lange rente (niveau in %) 0,8
Bruto binnenlands product (BBP) 2,1
Consumptie huishoudens 2,2
Investeringen (inclusief voorraden) 6,8
Uitvoer van goederen en diensten 4,4
Invoer van goederen en diensten 5,9
Ook volgend jaar is de verwachting dat vooral de nieuwbouw van logistieke
complexen doorzet. Internationale bedrijven blijven Nederland als belangrijkste
uitvalsbasis zien voor de verspreiding van de handel. Dit is vooral merkbaar in de
zuidelijke provincies. Voorts zorgen de relatief lage marktprijzen voor verouderde
bedrijfsruimtes voor kansen van sloop en nieuwbouw. Hierbij geldt wel dat de
locatie dermate unieke eigenschappen moet kennen, waardoor sloop nieuwbouw
wordt geprefereerd boven nieuwbouw. Ook buiten de logistieke markt is de
verwachting dat de uitbreidingsvraag groter zal worden. Een belangrijk deel van de
toegenomen vraag was tot op heden goed op te vangen binnen de huidige
bedrijfsruimte. Op termijn zal het echter leiden tot uitbreidingen op de huidige
locatie, indien het bestemmingsplan dergelijke uitbreidingen nog toestaat. Ook
herhuisvesting zal hierin worden overwogen, waardoor de dynamiek op de markt
een vergelijkbaar beeld zal tonen als afgelopen jaar. Het aantal startende bedrijven
binnen de belangrijke vraagsectoren industrie, handel en vervoer en opslag dragen
daarnaast ook bij aan een hogere effectieve vraag op de bedrijfsruimtemarkt.
8 Bedrijfsruimtemarkten 2016

Nederland in 2015
Regionale afstemming
Gelet op de uitbreidingsbehoefte van ondernemingen zullen meer bedrijven een
verzoek tot uitbreiding indienen of op zoek gaan naar een geschikte
(uitbreidings)locaties. Gemeenten komen zo voor een belangrijke keuze te staan of
de uitbreiding moet worden gefaciliteerd. Vanuit economisch perspectief lijkt dit
een makkelijke keuze. Ruimtelijk ligt dit echter aanzienlijk complexer. Met de
introductie van de duurzame verstedelijkingsladder zullen uitbreidingen, buiten de
bestemde mogelijkheden, moeten worden getoetst op de regionale behoefte. Dit
zal gemeenten meer en meer dwingen om de nieuwbouwbeslissing in afweging met
de bestaande voorraad en de regionale behoefte te nemen. Samenwerking tussen
gemeenten is hierin essentieel en een vereiste om te komen tot een duurzame
voorraadontwikkeling van bedrijfsruimte.
In enkele regio’s is al een nauwere samenwerking zichtbaar, waarbij ruimte voor
uitbreidingen regionaal wordt afgestemd. Gemeenten staan hier vaak voor een
lastige keuze, aangezien de uitbreidingsmogelijkheden directe invloed kunnen
uitoefenen op de lokale grondinkomsten en arbeidsmarktontwikkeling. Juist
vanwege dergelijke lokale effecten ligt het dan ook meer in de rede om zulke
neerwaartse- en opwaartse effecten regionaal te delen. Vanuit ruimtelijk optiek zou
een regionaal grondbedrijf dan ook beter aansluiten bij een juiste besluitvorming,
om externe (lokale) belangen niet doorslaggevend te laten zijn bij dergelijke
vraagstukken.
Nederland | Bedrijfsruimtemarkten 2016 9

Sprekende Cijfers
Bedrijfsruimtemarkten
2016
Nederland
Over geheel 2015 is in de 24 geanalyseerde regio’s in totaal 2.271.800 m² bedrijfsruimte
opgenomen. Dit betekent een groei van het opnamevolume van 18% ten opzichte van vorig jaar en
is het tweede achtereenvolgende jaar waar sprake is van een toename van h et opnamevolume. In
totaal ging het om 1.703 transacties, dit is 4% hoger dan vorig jaar. Binnen de 24 onderzochte
regio’s wordt 5.056.500 m² bedrijfsruimte te koop of te huur aangeboden. Afgelopen jaar is het
beschikbare aanbod met 13% gedaald. Deze daling wordt voor een belangrijk deel verklaard door
het hogere effectieve opnamevolume. Daarnaast zijn ook enkele bedrijfsruimtes van de markt
gehaald voor herontwikkeling. Opvallend is een deel van het aanbod slechts beperkt wordt
betrokken in de verhoogde dynamiek op de bedrijfsruimtemarkt. Zo staat in Nederland circa 20%
van het huidige aanbod langer dan drie jaar in aanbod en is derhalve sprake van een structureel
aanbod.
Opnamevolume (m²) Mediane huurprijs Marktratio
2.271.700
€ 44
45%
Opname en aanbod in m² VVO
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Aanbod en opname (binnenring) naar grootteklasse
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.000.000
6.000.000
5.000.000
4.000.000
3.000.000
2.000.000
1.000.000
0
2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Aanbod
Opname
0 - 500 m² 500 - 1.000 m²
1.000 - 2.000 m² 2.000 - 5.000 m²
5.000 - 10.000 m² > 10.000 m²
Spraakmakende transacties
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Adres Huurder/Koper Metrage (m²)
Nieuwesluisweg, Rotterdam Pacorini Metals 36.000
Vossenberg, Tilburg ID Logistics 45.000
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . .
Sprekende Cijfers is een product van Dynamis B.V.
Orteliuslaan 5
3528 BA Utrecht
research@dynamis.nl
www.dynamis.nl

Sprekende Cijfers
Sprekende Cijfers
Regionaal

Sprekende Cijfers
Bedrijfsruimtemarkten
2016
Amsterdam
De bedrijfsruimtemarkt in Amsterdam laat een lichte daling zien van het opnameniveau ten opzichte
van vorig jaar (-7%). Het opnamevolume komt over geheel 2015 uit op 156.100 m², ten aanzien
van het langjarig gemiddelde betekent dit nog steeds een relatief hoog volume. Immers over de
afgelopen zeven jaar lag het opnamevolume gemiddeld op 144.400 m². De aanbodontwikkeling laat
een robuuste daling zien. Ten aanzien van de aanbodpiek in 2012 is het beschikbare aanbod
intussen met 20% gedaald. Dit komt mede door het stevige opnamevolume en het geringe aantal
uitbreidingen dat Amsterdam kenmerkt. In totaal staat intussen 27% van het aanbod langer dan
drie jaar in aanbod. Voor een belangrijk deel heeft dit betrekking op verouderd aanbod dat
kwalitatief vaak onvoldoende kan voorzien in de vraag. Zo is er veel vraag naar kwalitatieve
magazijnen met voldoende vrije hoogte en loading docks. Bij de ringweg A10 wordt ook gezocht
naar locaties voor cross docks. Voor beide vragen is nauwelijks aanbod beschikbaar.
Opnamevolume (m²) Mediane huurprijs Marktratio
156.100
€ 47
36%
Opname en aanbod in m² VVO
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Aanbod en opname (binnenring) naar grootteklasse
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
600.000
500.000
400.000
300.000
200.000
100.000
0
2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Aanbod
Opname
0 - 500 m² 500 - 1.000 m²
1.000 - 2.000 m² 2.000 - 5.000 m²
5.000 - 10.000 m² > 10.000 m²
Spraakmakende transacties
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Adres Huurder/Koper Metrage (m²)
Kaapstadweg, Amsterdam Rivièra Maison 14.300
Casablancaweg, Amsterdam Hulshoff Opslag- en Archiveringsmaatschappij 9.250
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . .
Sprekende Cijfers is een product van Dynamis B.V.
Orteliuslaan 5
3528 BA Utrecht
research@dynamis.nl
www.dynamis.nl
Kuijs Reinder Kakes
Valkenburgerstraat 67 a/b
1011 MG Amsterdam
bog@krk.nl
www.krk.nl

Sprekende Cijfers
Bedrijfsruimtemarkten
2016
Almere
De bedrijfsruimtemarkt van Almere is het afgelopen jaar ruimer geworden. Het aantal opnames blijft
in verhouding tot voorgaande jaren achter, zeker in relatie tot de economische groei die op
nationaal niveau ertoe heeft geleid dat een duidelijk opnamestijging is gerealiseerd. Het
opnameniveau komt uit op ruim 46.000 m², dit ligt 15% onder het langjarige gemiddelde. Het
aanbod laat daarnaast een duidelijke stijging zien van 23%, waardoor de be drijfsruimtemarkt in
Almere aanzienlijk ruimer is geworden. Inmiddels is 23% van het aanbod drie jaar of langer
beschikbaar voor verhuur of verkoop. Voor een belangrijk deel concentreert zich dit op het
bedrijventerrein de Vaart. Opvallend is verder dat afgelopen jaar geen grote metrages (> 5.000 m²)
zijn verhuurd of verkocht, terwijl een deel van het aanbod specifiek voor dat segment te huur of te
koop staat.
Opnamevolume (m²) Mediane huurprijs Marktratio
46.100
€ 43
15%
Opname en aanbod in m² VVO
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Aanbod en opname (binnenring) naar grootteklasse
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
350.000
300.000
250.000
200.000
150.000
100.000
50.000
0
2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Aanbod
Opname
0 - 500 m² 500 - 1.000 m²
1.000 - 2.000 m² 2.000 - 5.000 m²
5.000 - 10.000 m² > 10.000 m²
Spraakmakende transacties
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Adres Huurder/Koper Metrage (m²)
Grindzuigerstraat, Almere Universal Science 3.495
Bolderweg, Almere Bright Composites 3.000
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . .
Sprekende Cijfers is een product van Dynamis B.V.
Orteliuslaan 5
3528 BA Utrecht
research@dynamis.nl
www.dynamis.nl
Molenbeek Makelaars
Emmalaan 39
3581 HP Utrecht
info@molenbeek.nl
www.molenbeek.nl

Sprekende Cijfers
Bedrijfsruimtemarkten
2016
Den Haag
De regio Den Haag heeft een sterk opnamejaar achter de rug. In totaal is 208.800 m² bedrijfsruimte
opgenomen in 2015. De vraag naar bedrijfsruimte laat de laatste jaren een duidelijke en robuuste
stijging zien. Waar in 2010 het opnamevolume nog op 37.300 m² lag is dit inmiddels
vervijfvoudigd. Dit heeft er mede toe geresulteerd dat het beschikbare aanbod van bedrijfsruimte in
de regio Den Haag voor het eerst in jaren is gedaald. In totaal bedraagt het beschikbare aanbod
nog ruim 358.400 m². Opvallend is verder het hoge aandeel opnames in Delft en Zoetermeer.
Tezamen zijn deze gemeenten goed voor 50% van het opnamevolume in 2015. Voorts is ook het
aandeel bedrijfsruimtes dat langer dan drie jaar in aanbod staat relatief laag. In totaal staat 18%
van het aanbod langer dan drie jaar in aanbod. Door het dalende aanbod is in enkele segmenten
alweer sprake van relatieve schaarste, zo is er beperkt aanbod in de grotere logistieke objecten.
Opnamevolume (m²) Mediane huurprijs Marktratio
208.800
€ 48
58%
Opname en aanbod in m² VVO
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Aanbod en opname (binnenring) naar grootteklasse
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
450.000
400.000
350.000
300.000
250.000
200.000
150.000
100.000
50.000
0
2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Aanbod
Opname
0 - 500 m² 500 - 1.000 m²
1.000 - 2.000 m² 2.000 - 5.000 m²
5.000 - 10.000 m² > 10.000 m²
Spraakmakende transacties
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Adres Huurder/Koper Metrage (m²)
Bleiswijkseweg, Zoetermeer Bourgonje Geluid- en Lichtservice 4.430
Donau, Den Haag APC Groep Holding 4.385
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . .
Sprekende Cijfers is een product van Dynamis B.V.
Orteliuslaan 5
3528 BA Utrecht
research@dynamis.nl
www.dynamis.nl
Frisia Makelaars
Javastraat 1a
2585 AA Den Haag
bog@frisiamakelaars.nl
www.frisiamakelaars.nl

Sprekende Cijfers
Bedrijfsruimtemarkten
2016
Rotterdam
De bedrijfsruimtemarkt in de regio Rotterdam laat over geheel 2015 een opnamestijging zien van
4% ten opzichte van vorig jaar. Ook ten aanzien van het langjarige gemiddelde wordt de regio
gekenmerkt door een hoger opnameniveau. In totaal kwam het opnamevol ume in 2015 uit op
370.300 m². Vooral het hoge aantal opnames van bedrijfsruimte met een metrage groter dan 5.000
m² was dit jaar opvallend. Zo hebben onder andere Pacorini Metals, Fladderak, DHL en Neele -Vat
Warehousing grootschalige bedrijfsruimte aangehuurd. Mede door het hoge opnamevolume ligt het
aanbod dat beschikbaar is voor verhuur of verkoop ook aanzienlijk lager. In totaal is nog bijna
750.000 m² beschikbaar. Hiervan staat een kleine 17% meer dan drie jaar in aanbod. In verhouding
tot de andere drie grote steden betekent dit een relatief laag aandeel. Zo staat in Amsterdam
intussen 27% langer dan drie jaar in aanbod.
Opnamevolume (m²) Mediane huurprijs Marktratio
370.300
€ 50
49%
Opname en aanbod in m² VVO
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Aanbod en opname (binnenring) naar grootteklasse
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.200.000
1.000.000
800.000
600.000
400.000
200.000
0
2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Aanbod
Opname
0 - 500 m² 500 - 1.000 m²
1.000 - 2.000 m² 2.000 - 5.000 m²
5.000 - 10.000 m² > 10.000 m²
Spraakmakende transacties
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Adres Huurder/Koper Metrage (m²)
Nieuwesluisweg, Rotterdam Pacorini Metals 36.000
Eemhavenweg, Rotterdam Fladderak Industriële Verpakkingen 13.310
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . .
Sprekende Cijfers is een product van Dynamis B.V.
Orteliuslaan 5
3528 BA Utrecht
research@dynamis.nl
www.dynamis.nl
Ooms.com
Maaskade 113
3007 DA Rotterdam
bog@ooms.com
www.ooms.com

Sprekende Cijfers
Bedrijfsruimtemarkten
2016
Drechtsteden
De Drechtsteden, exclusief Hardinxveld Giessendam en Alblasserdam, laten over 2015 een
duidelijke stijging zien van het aantal opnames van bedrijfsruimte. Over ge heel 2015 is 91.200 m²
bedrijfsruimte opgenomen. Dit betekent een stijging van 25% ten opzichte van vorig jaar en ligt
twee keer zo hoog als het langjarig gemiddelde. Opvallend is verder dat het aandeel kleine,
middelgrote en grote metrages in goede verhouding liggen met het aanbod. Dit geeft aan dat de
vraag, in ieder geval kwantitatief gezien, goed ingevuld kan worden door het bestaande aanbod.
Mede door de robuuste opnamestijgingen van de afgelopen jaren is het aanbod met 6% gedaald
naar circa 170.000 m². Opvallend is verder dat ondanks de hoge bedrijfsruimtemarktratio een derde
van het aanbod intussen langer dan drie jaar beschikbaar is voor verhuur of verkoop. Dit aandeel
ligt aanzienlijk hoger dan het landelijk gemiddelde. Landelijk staat ongeveer 20% van het aanbod
langer dan drie jaar te koop of te huur. In de Drechtsteden heeft dit langdurige aanbod vooral
betrekking op bedrijfsruimte gelegen aan de Dordtse Kil l, ll en lll.
Opnamevolume (m²) Mediane huurprijs Marktratio
91.200
€ 54
54%
Opname en aanbod in m² VVO
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Aanbod en opname (binnenring) naar grootteklasse
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
200.000
180.000
160.000
140.000
120.000
100.000
80.000
60.000
40.000
20.000
0
2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Aanbod
Opname
0 - 500 m² 500 - 1.000 m²
1.000 - 2.000 m² 2.000 - 5.000 m²
5.000 - 10.000 m² > 10.000 m²
Spraakmakende transacties
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Adres Huurder/Koper Metrage (m²)
Aquamarijnweg, Dordrecht Rulewave International Shipping & Forwarding 16.500
Calandstraat, Dordrecht AssemblyPartner B.V. 3.970
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . .
Sprekende Cijfers is een product van Dynamis B.V.
Orteliuslaan 5
3528 BA Utrecht
research@dynamis.nl
www.dynamis.nl
Ooms.com
Spuiboulevard 4
3311 GR Dordrecht
bog@ooms.com
www.ooms.com

Sprekende Cijfers
Bedrijfsruimtemarkten
2016
Utrecht
De bedrijfsruimtemarkt in de regio Utrecht laat een daling zien van het opnamevolume ten opzichte
van vorig jaar. Ten aanzien van het langjarige gemiddelde ligt het opnamevolume 16% lager. De
regio Utrecht laat daarmee een tegengesteld beeld zien in verhouding tot de landelijke
marktdynamiek, waar een stijging van het opnamevolume van 18% is geregistreerd. De grootste
opname is gerealiseerd door Active Ants, het e-commerce bedrijf huurt 13.937 m² aan de
Zeelandhaven in Nieuwegein. Ook de aanbodontwikkeling wijkt af van het landelijke beeld. Na
enkele jaren van een daling van het beschikbare aanbod in de regio Utrecht is het beschikbare
aanbod op 1 januari 2016 gestegen naar 390.500 m². Dit betekent een aanbodstijging van 8% ten
aanzien van begin 2015. In totaal staat intussen 16% van het aanbod langer dan drie jaar te koop
of te huur. In verhouding tot de drie andere grote steden is dit een relatief laag percentage, zo ligt
dit percentage in Amsterdam op 27%.
Opnamevolume (m²) Mediane huurprijs Marktratio
128.200
€ 47
33%
Opname en aanbod in m² VVO
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Aanbod en opname (binnenring) naar grootteklasse
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
600.000
500.000
400.000
300.000
200.000
100.000
0
2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Aanbod
Opname
0 - 500 m² 500 - 1.000 m²
1.000 - 2.000 m² 2.000 - 5.000 m²
5.000 - 10.000 m² > 10.000 m²
Spraakmakende transacties
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Adres Huurder/Koper Metrage (m²)
Krommewetering, Utrecht Telstar Laboratory Equipment 7.750
Atoomweg, Utrecht Van Geelen en Hapéco 5.850
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . .
Sprekende Cijfers is een product van Dynamis B.V.
Orteliuslaan 5
3528 BA Utrecht
research@dynamis.nl
www.dynamis.nl
Molenbeek Makelaars
Emmalaan 39
3581 HP Utrecht
info@molenbeek.nl
www.molenbeek.nl

Sprekende Cijfers
Bedrijfsruimtemarkten
2016
Amersfoort
In Amersfoort komt het opnamevolume over heel 2015 uit op 33.800 m², dit betekent een stevige
daling ten opzichte van voorgaande jaren. Tevens ligt het opnamevolume 25% lager dan het
langjarig gemiddelde. Ondanks de daling van het opnamevolume is het beschikbare aanbod van
bedrijfsruimten aanzienlijk lager. In totaal staat op 1 januari 2016 nog 143.000 m² in aanbod. De
aanboddaling van de afgelopen jaren wordt vooral veroorzaakt door een aantal grote transacties in
de regio. Het aanbodvolume komt door de daling weer op een enigszins vergelijkbaar niveau als in
2008. Van het beschikbare aanbod staat ruim 25% langer dan drie jaar te koop of te huur. Dit
betreft bijna volledig bedrijfsruimte op de bedrijventerreinen De Hoef en De Isse lt, terwijl andere
bedrijventerreinen in Amersfoort nauwelijks structureel aanbod (> drie jaar) kennen. Voorts valt op
dat afgelopen jaar een relatief groot deel van de opnames kleine volumes betrof tot 1.000 m².
Terwijl er nauwelijks transacties zijn geregistreerd die groter waren dan 5.000 m². Dit betekent dat
kwantitatief gezien de krapte op de markt van kleine bedrijfsunits langzaamaan terugkomt.
Opnamevolume (m²) Mediane huurprijs Marktratio
33.800
€ 44
24%
Opname en aanbod in m² VVO
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Aanbod en opname (binnenring) naar grootteklasse
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
250.000
200.000
150.000
100.000
50.000
0
2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Aanbod
Opname
0 - 500 m² 500 - 1.000 m²
1.000 - 2.000 m² 2.000 - 5.000 m²
5.000 - 10.000 m² > 10.000 m²
Spraakmakende transacties
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Adres Huurder/Koper Metrage (m²)
Fontranweg, Amersfoort Pelachhri Beheer/ F. Bronsema Holding 6.020
Hogebrinkerweg, Hoevelaken De Barbecue Boer 2.010
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . .
Sprekende Cijfers is een product van Dynamis B.V.
Orteliuslaan 5
3528 BA Utrecht
research@dynamis.nl
www.dynamis.nl
Molenbeek Makelaars
Emmalaan 39
3581 HP Utrecht
info@molenbeek.nl
www.molenbeek.nl

Sprekende Cijfers
Bedrijfsruimtemarkten
2016
Eindhoven
Eindhoven laat over geheel 2015 een spectaculaire opnamestijging van bedrijfsruimte zien. In totaal
is 150.500 m² bedrijfsruimte door de markt opgenomen. Dit betekent ruim een verdubbeling ten
opzichte van vorig jaar. Het opnamevolume is vooral een resultante van enkele grote transacties in
Eindhoven van onder andere Menlo World Wide Logistics, Scherpenhuizen. Deze partijen kiezen
voor de realisatie van een nieuwbouwcomplex. Voorts is uit de markt op te merken dat er een
toenemende vraag is naar moderne kwalitatief hoogwaardige productieruimtes en naar middelgrote
bedrijfsruimtes (1.000 – 2.000 m²) voorzien van loading docks. Mede vanwege het hoge
opnamevolume in Eindhoven is het beschikbare aanbod afgelopen jaar met ruim 9% gedaald tot
361.400 m². Van het huidige aanbod staat wel ruim 45% langer dan drie jaar te huur of te koop.
Daarbij moet worden opgemerkt dat dit voor bijna 55% van het totale metrage betrekking heeft op
één distributiecentrum op het GDC te Acht. Exclusief deze locatie komt het langdurige aanbod meer
in verhouding met het landelijk gemiddelde (20%).
Opnamevolume (m²) Mediane huurprijs Marktratio
150.500
€ 45
42%
Opname en aanbod in m² VVO
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Aanbod en opname (binnenring) naar grootteklasse
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
600.000
500.000
400.000
300.000
200.000
100.000
0
2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Aanbod
Opname
0 - 500 m² 500 - 1.000 m²
1.000 - 2.000 m² 2.000 - 5.000 m²
5.000 - 10.000 m² > 10.000 m²
Spraakmakende transacties
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Adres Huurder/Koper Metrage (m²)
Jan Hilgersweg, Eindhoven Menlo Worldwide Logistics / ToiToys 6.000 / 12.000
Hugo van der Goeslaan, Eindhoven DAF Trucks N.V. 4.855
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . .
Sprekende Cijfers is een product van Dynamis B.V.
Orteliuslaan 5
3528 BA Utrecht
research@dynamis.nl
www.dynamis.nl
Verschuuren & Schreppers Bedrijfsmakelaars
Kennedyplein 230
5605 LS Eindhoven
info@verschuuren-schreppers.nl
www.bedrijfsmakelaar.nu

Sprekende Cijfers
Bedrijfsruimtemarkten
2016
Den Bosch
De bedrijfsruimtemarkt laat in Den Bosch over 2015 een vergelijkbaar beeld zien als in het jaar
ervoor. Het opnamevolume komt uit op 62.400 m² en is daarmee aanzienlijk hoger dan het
langjarige gemiddelde (46.300 m²). Mede door het hoge opnamevolume van de afgelopen jaren is
het beschikbare aanbod gedaald naar circa 100.000 m². Ten aanzien van de aanbodpiek in 2013 is
het aanbod aan bedrijfsruimte inmiddels met 150.000 m² gedaald. Dit leidt er intussen toe dat de
markt aanzienlijk krapper is geworden, wat ook tot uiting komt in een hoge marktratio van 63%.
Van het huidige aanbod staat, mede vanwege de hoge marktdynamiek, slechts 16% van he t aanbod
langer dan drie jaar te huur of te koop. Daarbij moet worden opgemerkt dat 85% van deze
metrages betrekking heeft op twee grotere bedrijfscomplexen in Den Bosch.
Opnamevolume (m²) Mediane huurprijs Marktratio
62.400
€ 43
63%
Opname en aanbod in m² VVO
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Aanbod en opname (binnenring) naar grootteklasse
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
250.000
200.000
150.000
100.000
50.000
0
2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Aanbod
Opname
0 - 500 m² 500 - 1.000 m²
1.000 - 2.000 m² 2.000 - 5.000 m²
5.000 - 10.000 m² > 10.000 m²
Spraakmakende transacties
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Adres Huurder/Koper Metrage (m²)
De Steenbok, Den Bosch Brouwers Logistics B.V. 5.970
Goudenheuvel, Den Bosch Dutch Electronics B.V. 6.310
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . .
Sprekende Cijfers is een product van Dynamis B.V.
Orteliuslaan 5
3528 BA Utrecht
research@dynamis.nl
www.dynamis.nl
HRS Bedrijfsmakelaars
Pettelaarpark 36
5202 CB 's-Hertogenbosch
info@hrsbedrijfsmakelaars.nl
www.hrsbedrijfsmakelaars.nl

Sprekende Cijfers
Bedrijfsruimtemarkten
2016
Breda
Ten opzichte van het vorige jaar is het opnamevolume met 47% gestegen, een duidelijke
bovenmatige prestatie ten opzichte van het landelijk gemiddelde. Opvallend is het grote aandeel
panden met een metrage boven 5.000 m² in de opnames. Breda kent, mede vanwege de hoge
marktdynamiek, ook een goed vooruitzicht op de bedrijfsruimtemarkt. Met de voorspelde
economische groei zal het investeringsklimaat onder bedrijven groter worden, waardoor de
verwachting is dat de dynamiek binnen de Bredase markt hoog zal blijven. Mede door het hogere
opnameniveau is het totale aanbod ten opzichte van het voorgaande jaar met 21% afgenomen tot
192.800 m². Hiermee zet de in 2013 begonnen trend door. Wel is op de Bredase
bedrijfsruimtemarkt sprake van een relatief hoog structureel aanbod, 35% van het aanbod staat
langer dan drie jaar te huur of te koop. De mediane tijd dat een pand in Breda in aanbod staat, is
met zestien maanden één maand hoger dan de landelijke mediaan.
Opnamevolume (m²) Mediane huurprijs Marktratio
91.200
€ 42
47%
Opname en aanbod in m² VVO
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Aanbod en opname (binnenring) naar grootteklasse
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
350.000
300.000
250.000
200.000
150.000
100.000
50.000
0
2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Aanbod
Opname
0 - 500 m² 500 - 1.000 m²
1.000 - 2.000 m² 2.000 - 5.000 m²
5.000 - 10.000 m² > 10.000 m²
Spraakmakende transacties
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Adres Huurder/Koper Metrage (m²)
Trekpot, Breda Dynalogic Benelux 15.815
Terheijdenseweg, Breda Rockwool 9.060
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . .
Sprekende Cijfers is een product van Dynamis B.V.
Orteliuslaan 5
3528 BA Utrecht
research@dynamis.nl
www.dynamis.nl
Van der Sande VanOpstal Bedrijfsmakelaars
Vijverstraat 1
4818 ST Breda
bog@vandersande.nl
www.vandersande.nl

Sprekende Cijfers
Bedrijfsruimtemarkten
2016
Tilburg
Tilburg laat over heel 2015 een spectaculaire stijging van het opnamevolume zien. In totaal is 148%
meer bedrijfsruimte opgenomen in 2015 ten opzichte van 2014. In totaal lag het opnameniveau op
322.100 m². Voor een belangrijk deel wordt dit veroorzaakt door de verhuur en verkoop van een
tiental bedrijfsobjecten met een metrage groter dan 10.000 m². De grootste transacties werden
gemaakt door onder andere ID Logistics, Dobotex International, XPO Logistics, Bosch en Eurofar
International. Deze transacties bevestigen het beeld van Tilburg dat het als een belangrijke
logistieke hotspot wordt gezien voor de distributie van goederen. Mede door het hoge
opnamevolume is het aanbod van bedrijfsruimte in Tilburg aanzienlijk gedaald. Het huidige
beschikbare aanbod ligt op 1 januari 2016 op ruim 228.000 m². Ten aanzien van de aanbodpiek in
2011 betekent dit een daling van bijna 45%. Naast de bestaande beschikbare bedrijfsruimte zijn in
Tilburg ook nog verscheidene (logistieke) uitbreidingsmogelijkheden.
Opnamevolume (m²) Mediane huurprijs Marktratio
322.100
€ 38
141%
Opname en aanbod in m² VVO
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Aanbod en opname (binnenring) naar grootteklasse
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
450.000
400.000
350.000
300.000
250.000
200.000
150.000
100.000
50.000
0
2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Aanbod
Opname
0 - 500 m² 500 - 1.000 m²
1.000 - 2.000 m² 2.000 - 5.000 m²
5.000 - 10.000 m² > 10.000 m²
Spraakmakende transacties
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Adres Huurder/Koper Metrage (m²)
Vossenberg, Tilburg ID Logistics 45.000
Zevenheuvelweg, Tilburg Dobotex International 35.000
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . .
Sprekende Cijfers is een product van Dynamis B.V.
Orteliuslaan 5
3528 BA Utrecht
research@dynamis.nl
www.dynamis.nl
HRS Bedrijfsmakelaars
Pettelaarpark 36
5202 CB 's-Hertogenbosch
info@hrsbedrijfsmakelaars.nl
www.hrsbedrijfsmakelaars.nl

Sprekende Cijfers
Bedrijfsruimtemarkten
2016
Arnhem
De bedrijfsruimtemarkt van Arnhem wordt in 2015 gekenmerkt door een stevige stijging van het
opnamevolume ten opzichte van voorgaande jaren. In totaal komt het opnamevolume uit op 76.000
m². Dit ligt ruim twee keer zo hoog als het langjarige gemiddelde. Opvallend daarin is het hoge
aandeel opnames van bedrijfsruimtes in de grootteklassen 1.000 tot 5.000 m². Ruim 65% van de
opnames heeft betrekking op dergelijke objectvolumes. Ondanks het hoge opnamevolume is in
Arnhem toch sprake van een stijging van het aanbod van beschikbare bedrijfsruimte. Op 1 januari
2016 komt het beschikbare aanbod uit op circa 205.000 m². Dit betekent een stijging van 19% ten
opzichte van vorig jaar. De aanbodontwikkeling laat daarmee een tegengesteld beeld zien ten
opzichte van de Nederlandse trend, waarbij hogere opnamevolumes juist gepaard gaan met een
afname van het beschikbare aanbod. Wel valt op dat slechts een beperkt deel van het aanbod
langdurig te koop of te huur staat. In totaal staat 10% van het aanbod langer dan drie jaar te koop
of te huur.
Opnamevolume (m²) Mediane huurprijs Marktratio
76.000
€ 44
37%
Opname en aanbod in m² VVO
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Aanbod en opname (binnenring) naar grootteklasse
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
250.000
200.000
150.000
100.000
50.000
0
2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Aanbod
Opname
0 - 500 m² 500 - 1.000 m²
1.000 - 2.000 m² 2.000 - 5.000 m²
5.000 - 10.000 m² > 10.000 m²
Spraakmakende transacties
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Adres Huurder/Koper Metrage (m²)
Express, Duiven Wim Bosman Logistic Services 8.200
Westervoortsedijk, Arnhem TÜV Rheinland 4.400
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . .
Sprekende Cijfers is een product van Dynamis B.V.
Orteliuslaan 5
3528 BA Utrecht
research@dynamis.nl
www.dynamis.nl
Strijbosch Thunnissen Bedrijfsmakelaars
Arnhem
Sweerts de Landasstraat 27
6800 AN Arnhem
arnhem@s-t.nl
www.stmakelaars.nl

Sprekende Cijfers
Bedrijfsruimtemarkten
2016
Nijmegen
Nijmegen kende het afgelopen jaar een verdubbeling van het opnamevolume ten aanzien van 2014.
In totaal kwam het opnamevolume uit op 117.100 m². De stijging van het opnamevolume wordt
hoofdzakelijk veroorzaakt door enkele huurtransacties van logistiek vastgoed. Zo huurde Nabuurs in
Wijchen 41.000 m² logistiek vastgoed en breidde Klingele Golfkarton haar activiteiten binnen de
regio uit door de huur van circa 10.000 m² aan de Binderskampweg. Mede door de stijging van het
opnamevolume is het nu voor het derde jaar op rij dat het beschikbare aanbod van bedrijfsruimte
daalt. In totaal is nu nog bijna 185.000 m² bedrijfsruimte beschikbaar voor verhuur of verkoop.
Zichtbaar is dat het beschikbare aanbod relatief gelijk verdeeld is over de verschillende
grootteklassen, waardoor de markt zowel kleine (startende) bedrijven kan bedienen als grotere
(logistieke) bedrijven. Opvallend is verder dat ondanks de relatief hoge dynamiek toch ruim 25%
van het aanbod intussen langer dan drie jaar beschikbaar is voor verhuur of verkoop.
Opnamevolume (m²) Mediane huurprijs Marktratio
117.100
€ 38
64%
Opname en aanbod in m² VVO
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Aanbod en opname (binnenring) naar grootteklasse
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
250.000
200.000
150.000
100.000
50.000
0
2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Aanbod
Opname
0 - 500 m² 500 - 1.000 m²
1.000 - 2.000 m² 2.000 - 5.000 m²
5.000 - 10.000 m² > 10.000 m²
Spraakmakende transacties
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Adres Huurder/Koper Metrage (m²)
Binderskampweg, Nijmegen Klingele 10.000
Bijsterhuizen, Wijchen Nabuurs 41.000
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . .
Sprekende Cijfers is een product van Dynamis B.V.
Orteliuslaan 5
3528 BA Utrecht
research@dynamis.nl
www.dynamis.nl
Strijbosch Thunnissen Bedrijfsmakelaars
Nijmegen
St. Canisiussingel 22
6501 BA Nijmegen
info@s-t.nl
www.stmakelaars.nl

Sprekende Cijfers
Bedrijfsruimtemarkten
2016
Groningen
De bedrijfsruimtemarkt in Groningen wordt gekenmerkt door een sterke opnamestijging. In 2015 is
96% meer bedrijfsruimte opgenomen dan in het voorgaande jaar en vergeleken met 2013 is het
opnamevolume vervijfvoudigd. Aan de aanbodkant vindt een minder sterk e, maar tevens positieve
verandering plaats. Vergeleken met het voorgaande jaar is sprake van een afname van 12%.
Groningen kent ten opzichte van het Nederlands gemiddelde een zeer hoge marktratio, te weten
62%. Wanneer dieper op het aanbod wordt ingegaan, komt naar voren dat het aanbod een
mediane looptijd kent van veertien maanden en er sprake is van 15% structureel aanbod, oftewel
panden die intussen drie jaar of langer beschikbaar zijn voor verhuur of verkoop. De structureel
aangeboden panden zijn voornamelijk van een kleiner formaat met een metrage onder de 1.000 m².
Mede vanwege de hoge marktdynamiek is het beeld voor de bedrijfsruimtemarkt in Groningen
positief en is de verwachting dat een vergelijkbare marktdynamiek ook in 2016 zal plaatsvinden .
Opnamevolume (m²) Mediane huurprijs Marktratio
58.200
€ 38
62%
Opname en aanbod in m² VVO
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Aanbod en opname (binnenring) naar grootteklasse
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
120.000
100.000
80.000
60.000
40.000
20.000
0
2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Aanbod
Opname
0 - 500 m² 500 - 1.000 m²
1.000 - 2.000 m² 2.000 - 5.000 m²
5.000 - 10.000 m² > 10.000 m²
Spraakmakende transacties
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Adres Huurder/Koper Metrage (m²)
Gotenburgweg, Groningen Bulthuis B.V. 8.545
Van der Hoopstraat, Groningen Iederz 5.000
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . .
Sprekende Cijfers is een product van Dynamis B.V.
Orteliuslaan 5
3528 BA Utrecht
research@dynamis.nl
www.dynamis.nl
Lamberink Bedrijfsmakelaars
Stationsstraat 24-26
9400 AZ Assen
bedrijfsmakelaars@lamberink.nl
www.lamberink.nl

Sprekende Cijfers
Bedrijfsruimtemarkten
2016
Leeuwarden
In Leeuwarden heeft op de bedrijfsruimtemarkt een sterke toename van het opnamevolume
plaatsgevonden. In 2015 is 56% meer bedrijfsruimte opgenomen dan in het voorgaande jaar,
waarbij het voornamelijk om panden met een metrage tussen de 2.000 en 5.000 m² ging. De
marktratio (39%) ligt, ondanks een verdubbeling ten opzichte van vorig jaar, net onder het
gemiddelde in Nederland. Aan de aanbodzijde vindt minder verandering plaats, het volume is met
15% gedaald tot 61.200 m². Een opvallend groot aandeel hiervan zijn panden tussen 2.000 en
5.000 m². De mediane looptijd is met vijftien maanden gelijk aan de mediaan van Nederland. In
Leeuwarden bedraagt de structurele leegstand (panden die langer dan drie jaar leegstaan) 19% en
bestaat grotendeels uit panden met een metrage kleiner dan 1.000 m². Na een lange tijd van
weinig opnames zorgt de toename in het opnamevolume van de afgelopen twee jaar voor een
hogere marktdynamiek op de Leeuwardense bedrijfsruimtemarkt.
Opnamevolume (m²) Mediane huurprijs Marktratio
23.900
€ 32
39%
Opname en aanbod in m² VVO
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Aanbod en opname (binnenring) naar grootteklasse
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
140.000
120.000
100.000
80.000
60.000
40.000
20.000
0
2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Aanbod
Opname
0 - 500 m² 500 - 1.000 m²
1.000 - 2.000 m² 2.000 - 5.000 m²
5.000 - 10.000 m² > 10.000 m²
Spraakmakende transacties
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Adres Huurder/Koper Metrage (m²)
Neptunusweg, Leeuwarden Autobedrijf Kalsbeek 2.600
Plutoweg, Leeuwarden Auto Reijneker 1.200
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . .
Sprekende Cijfers is een product van Dynamis B.V.
Orteliuslaan 5
3528 BA Utrecht
research@dynamis.nl
www.dynamis.nl
Lamberink Bedrijfsmakelaars
Stationsstraat 24-26
9400 AZ Assen
bedrijfsmakelaars@lamberink.nl
www.lamberink.nl

Sprekende Cijfers
Bedrijfsruimtemarkten
2016
Assen
Na jaren van lage opnameniveaus heeft in 2015 een stijging van 152% plaatsgevonden in het
opnamevolume. Ondanks de toename wordt Assen nog steeds gekenmerkt door de lage marktratio,
met 24% ligt deze nog ver onder het gemiddelde van Nederland. In Assen blijft zodoende sprake
van een relatief ruime bedrijfsruimtemarkt. Wel is vergeleken met het gemiddelde van de afgelopen
zeven jaar (11%) de krapte en daarmee de marktratio sterk toegenomen. Het aanbodvolume is ten
aanzien van vorig jaar met 2% toegenomen tot 65.100 m². Ondanks het voor Assen kenmerkende
hoge aanbod is in de stad weinig sprake van structureel aanbod wat langer dan drie jaar voor
verhuur of verkoop beschikbaar is. Het aantal panden dat meer dan drie jaar be schikbaar is, is met
12% een stuk lager dan het landelijke gemiddelde (20%). De mediane looptijd (vijftien maanden) is
wel gelijk aan dat van Nederland.
Opnamevolume (m²) Mediane huurprijs Marktratio
15.400
€ 37
24%
Opname en aanbod in m² VVO
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Aanbod en opname (binnenring) naar grootteklasse
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
70.000
60.000
50.000
40.000
30.000
20.000
10.000
0
2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Aanbod
Opname
0 - 500 m² 500 - 1.000 m²
1.000 - 2.000 m² 2.000 - 5.000 m²
5.000 - 10.000 m² > 10.000 m²
Spraakmakende transacties
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Adres Huurder/Koper Metrage (m²)
Weverstraat, Assen Brezan Automaterialen 1.310
van Vlissingenstraat, Assen Rijschool Koops 1.000
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . .
Sprekende Cijfers is een product van Dynamis B.V.
Orteliuslaan 5
3528 BA Utrecht
research@dynamis.nl
www.dynamis.nl
Lamberink Bedrijfsmakelaars
Stationsstraat 24-26
9400 AZ Assen
bedrijfsmakelaars@lamberink.nl
www.lamberink.nl

Sprekende Cijfers
Bedrijfsruimtemarkten
2016
Apeldoorn
Na een zeer hoge marktdynamiek op de bedrijfsruimtemarkt van Apeldoorn in 2014 is het
opnamevolume in 2015 gedaald. Voorts is ook het aanbod gestegen, waardoor de
bedrijfsruimtemarkt licht ruimer is geworden. Met een marktratio van 47% zit de stad vlakbij het
landelijk gemiddelde. Het opnamevolume is weliswaar met 23% gedaald ten opzichte van 2014,
maar ligt desondanks nog boven de volumes van de vijf jaren ervoor. Het beschikbare aanbod is in
Apeldoorn met 17% gestegen ten opzichte van vorig jaar, met 147.200 m² ligt dit nog steeds rond
het langjarig gemiddelde. Het aantal panden dat langer dan drie jaar staat aangeboden, het
structurele aanbod, is in Apeldoorn relatief laag (15%). Opvallend is verder dat het aanbod van
grotere metrages in Apeldoorn gering is. In totaal zijn slechts twee objecten op de
bedrijfsruimtemarkt van Apeldoorn beschikbaar die een metrage kennen groter dan 5.000 m²,
waarbij één van de objecten voor ruim 30% uit kantoorruimte bestaat.
Opnamevolume (m²) Mediane huurprijs Marktratio
69.600
€ 36
47%
Opname en aanbod in m² VVO
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Aanbod en opname (binnenring) naar grootteklasse
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
160.000
140.000
120.000
100.000
80.000
60.000
40.000
20.000
0
2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Aanbod
Opname
0 - 500 m² 500 - 1.000 m²
1.000 - 2.000 m² 2.000 - 5.000 m²
5.000 - 10.000 m² > 10.000 m²
Spraakmakende transacties
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Adres Huurder/Koper Metrage (m²)
Europaweg, Apeldoorn Beekman Transport Logistics & Warehousing B.V. 8.500
Ecofactorij, Apeldoorn Wasco 19.500
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . .
Sprekende Cijfers is een product van Dynamis B.V.
Orteliuslaan 5
3528 BA Utrecht
research@dynamis.nl
www.dynamis.nl
Rodenburg Bedrijfsmakelaars
Paslaan 20
3101 GB Apeldoorn
info@rodenburg.nl
www.rodenburg.nl

Sprekende Cijfers
Bedrijfsruimtemarkten
2016
Deventer
In Deventer is voor het eerst sinds de afgelopen zeven jaar het aanbod op de bedrijfsruimtemarkt
gestegen. In verhouding tot 1 januari 2015 is het beschikbare aanbod op de bedrijfsruimtemarkt
met 16% toegenomen tot 117.500 m². Wel is opvallend dat de bedrijfsruimtemarkt van Deventer
een zeer laag structureel aanbod kent. Hiermee wordt het aanbod bedoeld dat inmiddels langer dan
drie jaar te koop of te huur staat. In Deventer komt dit percentage uit op 5%, het landelij k
gemiddelde ligt op 20%. Naast een stijging van het aanbod is ook sprake van een stijging van het
opnamevolume. In totaal is afgelopen jaar 16% meer bedrijfsruimte opgenomen als in het jaar
ervoor, Deventer volgt hiermee het Nederlandse marktbeeld. De mar ktratio komt over 2015, mede
door het stijgende aanbod, uit op 34%. Het aanbod met een metrage groter dan 10.000 m² betreft
voor een belangrijk deel het voormalig Auping-complex in Deventer Noord. Dit complex komt
vooral in aanmerking voor herontwikkeling, maar valt tot op heden wel binnen de aanbodstatistiek.
Opnamevolume (m²) Mediane huurprijs Marktratio
39.700
€ 39
34%
Opname en aanbod in m² VVO
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Aanbod en opname (binnenring) naar grootteklasse
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
160.000
140.000
120.000
100.000
80.000
60.000
40.000
20.000
0
2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Aanbod
Opname
0 - 500 m² 500 - 1.000 m²
1.000 - 2.000 m² 2.000 - 5.000 m²
5.000 - 10.000 m² > 10.000 m²
Spraakmakende transacties
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Adres Huurder/Koper Metrage (m²)
Hamburgweg, Deventer Initial 4.300
Teugseweg, Deventer Forest Group Nederland 6.190
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . .
Sprekende Cijfers is een product van Dynamis B.V.
Orteliuslaan 5
3528 BA Utrecht
research@dynamis.nl
www.dynamis.nl
Rodenburg Bedrijfsmakelaars
Mr. H.F. de Boerlaan 32
7417 DB Deventer
info@rodenburg.nl
www.rodenburg.nl

Sprekende Cijfers
Bedrijfsruimtemarkten
2016
Zwolle
De bedrijfsruimtemarkt in Zwolle kent al enkele jaren een relatieve lage marktdynamiek. Het aanbod
van bedrijfsruimte groeide de afgelopen jaren gestaag, terwijl het opnameniveau schommelde
tussen de 20.000 en 35.000 m². Ook in 2015 is deze tendens niet doorbroken. Het opnamevolume
komt over geheel 2015 uit op 23.900 m². Ten opzichte van het jaar ervoor betekent dit een stijging
van 7%. Voorts is tevens een verouderd bedrijfspand aan de Botterweg ter grootte van 12.250 m²
aangekocht door Jansen Vastgoed ten behoeve van de herontwikkeling van deze locatie. Mede
hierdoor is het aanbod van bedrijfsruimtes in Zwolle licht gedaald naar 203.000 m². Ondanks deze
daling blijft in Zwolle sprake van een ruime bedrijfsruimtemarkt, dit komt ook tot uiting in een
stabiel lage marktratio van 12%. Ter vergelijking, de marktratio van Nederland ligt aanzienlijk hoger
op 45%.
Opnamevolume (m²) Mediane huurprijs Marktratio
23.900
€ 42
12%
Opname en aanbod in m² VVO
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Aanbod en opname (binnenring) naar grootteklasse
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
250.000
200.000
150.000
100.000
50.000
0
2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Aanbod
Opname
0 - 500 m² 500 - 1.000 m²
1.000 - 2.000 m² 2.000 - 5.000 m²
5.000 - 10.000 m² > 10.000 m²
Spraakmakende transacties
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Adres Huurder/Koper Metrage (m²)
Voltastraat, Zwolle Mars&More 1.470
Voltastraat, Zwolle Plaatwerk Zwolle 1.270
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . .
Sprekende Cijfers is een product van Dynamis B.V.
Orteliuslaan 5
3528 BA Utrecht
research@dynamis.nl
www.dynamis.nl
Rodenburg Bedrijfsmakelaars
Aagje Dekenstraat 51
8023 BZ Zwolle
info@rodenburg.nl
www.rodenburg.nl

Sprekende Cijfers
Bedrijfsruimtemarkten
2016
Enschede
Enschede heeft een relatief laag opnamejaar achter de rug. In totaal is 52.600 m ² bedrijfsruimte
opgenomen, dit betekent een daling ten opzichte van vorig jaar van 34%. Ook ten aanzien van het
langjarig gemiddelde is afgelopen jaar relatief weinig bedrijfsruimte opgenomen en blijft de
dynamiek achter op de markt van de afgelopen jaren. Opvallend daarin is de terugval van het
aantal opnames in de grootteklassen van 2.000 tot 5.000 m². De grootste opname was de aankoop
van het bedrijfspand aan de Lenteweg door Key West Bedding. Wel is het beschikbare aanbod in
Enschede op 1 januari 2016 aanzienlijk lager, waardoor de marktratio vergelijkbaar is met
voorgaande jaren. De markt blijft derhalve even ruim. Van het huidige aanbod is intussen 14%
langer dan drie jaar beschikbaar voor verhuur of verkoop. Dit betreft vooral bedrijfsobjecten in de
grootteklassen van 500 tot 1.000 m².
Opnamevolume (m²) Mediane huurprijs Marktratio
52.600
€ 37
34%
Opname en aanbod in m² VVO
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Aanbod en opname (binnenring) naar grootteklasse
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
250.000
200.000
150.000
100.000
50.000
0
2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Aanbod
Opname
0 - 500 m² 500 - 1.000 m²
1.000 - 2.000 m² 2.000 - 5.000 m²
5.000 - 10.000 m² > 10.000 m²
Spraakmakende transacties
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Adres Huurder/Koper Metrage (m²)
Lenteweg, Enschede Key West Bedding 8.700
Josink Maatweg, Enschede ikwilvanmijnautoaf.nl 2.720
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . .
Sprekende Cijfers is een product van Dynamis B.V.
Orteliuslaan 5
3528 BA Utrecht
research@dynamis.nl
www.dynamis.nl
Snelder Zijlstra Bedrijfsmakelaars
Hoedemakerplein 1
7500 CA Enschede
bedrijfsmakelaars@snelderzijlstra.nl
www.snelderzijlstra.nl

Sprekende Cijfers
Bedrijfsruimtemarkten
2016
Hengelo
De bedrijfsruimtemarkt in Hengelo laat een duidelijke en robuuste stijging van de opnamevolumes
zien. Waar in 2009 en 2010 nog sprake was van relatief lage opnamevolumes tussen 10.000 en
15.000 m², is het opnamevolume gestaag gestegen naar 65.000 m² in 2015. Hiermee kent Hengelo
een hoge marktdynamiek en een marktratio van 61%. Hengelo heeft hiermee de krapste markt in
de regio in verhouding tot Enschede en Almelo. Mede vanwege de robuuste toename van het
opnamevolume is afgelopen jaar ook het aanbod van bedrijfsruime in Hengelo gedaald. In totaal
staat op 1 januari 2015 nog 105.900 m² bedrijfsruimte in aanbod. Opvallend daarbij i s dat het
grootste deel van het aanbod betrekking heeft op bedrijfsruimte met een metrage van 2.000 tot
5.000 m², terwijl nauwelijks tot geen aanbod beschikbaar is groter dan 5.000 m². Voorts is het
aantal panden dat langer dan drie jaar staat aangeboden in Hengelo, mede door de hoge
marktdynamiek, relatief laag (18%). Ter vergelijking, het landelijk gemiddelde ligt op 20%, terwijl
dit percentage in Almelo op 29% ligt.
Opnamevolume (m²) Mediane huurprijs Marktratio
64.900
€ 34
61%
Opname en aanbod in m² VVO
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Aanbod en opname (binnenring) naar grootteklasse
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
140.000
120.000
100.000
80.000
60.000
40.000
20.000
0
2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Aanbod
Opname
0 - 500 m² 500 - 1.000 m²
1.000 - 2.000 m² 2.000 - 5.000 m²
5.000 - 10.000 m² > 10.000 m²
Spraakmakende transacties
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Adres Huurder/Koper Metrage (m²)
Europalaan, Hengelo Stichting Carmel College 7.000
Granaatstraat, Hengelo Primoteq 1.485
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . .
Sprekende Cijfers is een product van Dynamis B.V.
Orteliuslaan 5
3528 BA Utrecht
research@dynamis.nl
www.dynamis.nl
Snelder Zijlstra Bedrijfsmakelaars
Hoedemakerplein 1
7500 CA Enschede
bedrijfsmakelaars@snelderzijlstra.nl
www.snelderzijlstra.nl

Sprekende Cijfers
Bedrijfsruimtemarkten
2016
Maastricht
De bedrijfsruimtemarkt van Maastricht laat een vergelijkbaar beeld zien als de afgelopen jaren. De
opnameniveaus fluctueren tussen 15.000 en 25.000 m². In 2015 kwam het opnamevolume uit op
16.200 m², dit betekent een daling van 6.500 m² ten opzichte van vorig jaar. De Maastrichtse
bedrijfsruimtemarkt werd afgelopen jaar getypeerd door transacties van kleine en middelgrote
transacties. Mede door het relatief lage opnameniveau ten aanzien van het beschikbare aanbod
blijft in de Maastricht sprake van een ruime bedrijfsruimtemarkt. Het aanbod is daarnaast gestegen
tot boven de 100.000 m², te weten 112.000 m². De stijging van het aanbod wordt bijna volledig
veroorzaakt door het recent beschikbaar gekomen logistieke complex aan de Molensingel. Het
logistieke complex beslaat ruim 24.000 m² bedrijfsruimte met ongeveer 2.000 m² kantoor en
voldoet aan alle logistieke vereisten. Tevens zijn er nog uitbreidingsmogelijkheden op het perceel.
Opvallend is verder dat Maastricht nauwelijks aanbod kent wat langer dan drie jaar op de markt
beschikbaar is. Dit percentage bedraagt slechts 5% van het huidige aanbod.
Opnamevolume (m²) Mediane huurprijs Marktratio
16.200
€ 39
14%
Opname en aanbod in m² VVO
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Aanbod en opname (binnenring) naar grootteklasse
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
120.000
100.000
80.000
60.000
40.000
20.000
0
2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Aanbod
Opname
0 - 500 m² 500 - 1.000 m²
1.000 - 2.000 m² 2.000 - 5.000 m²
5.000 - 10.000 m² > 10.000 m²
Spraakmakende transacties
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Adres Huurder/Koper Metrage (m²)
Withuisveld, Maastricht Eurofibers 555
Weerhuisweg, Maastricht Schadenet Koenen 600
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . .
Sprekende Cijfers is een product van Dynamis B.V.
Orteliuslaan 5
3528 BA Utrecht
research@dynamis.nl
www.dynamis.nl
Boek & Offermans Makelaars
Scharnerweg 116-B
6224 JK Maastricht
info@boek-offermans.nl
www.boek-offermans.nl

Sprekende Cijfers
Bedrijfsruimtemarkten
2016
Heerlen
Na een jaar waarin het opnameniveau een piek toonde, is afgelopen jaar het opnameniveau weer
vergelijkbaar met het langjarig gemiddelde. Het opnamevolume lag over geheel 2015 op 9.400 m².
Dit betrof voor het belangrijkste deel kleine tot middelgrote bedrijfsruimtes tot 2.000 m².
Uitzondering hierop was de huurtransactie van ACIST Medical Systems. Zij huren 3.000 m²
bedrijfsruimte aan de Heliumstraat. Mede door het relatief lage opnamevolume blijft in Heerlen
sprake van een ruime markt. Daarbij is afgelopen jaar ook het beschikbare aanbod met 33%
toegenomen naar bijna 67.000 m². Een belangrijk deel van het aanbod (37%) staat intussen langer
dan drie jaar te huur of te koop. Bij dit vastgoed is dan ook sprake van structureel aanbod. Gezien
de relatief lage opnameniveaus in het verleden is het dan ook niet de verwachting dat dit aanbod
snel zal afnemen. De marktprijzen binnen de regio van Heerlen variëren van € 20 tot € 60 per m²,
waarbij de bovenkant van de bandbreedte geldt voor nieuwbouw.
Opnamevolume (m²) Mediane huurprijs Marktratio
9.400
€ 34
14%
Opname en aanbod in m² VVO
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Aanbod en opname (binnenring) naar grootteklasse
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
80.000
70.000
60.000
50.000
40.000
30.000
20.000
10.000
0
2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Aanbod
Opname
0 - 500 m² 500 - 1.000 m²
1.000 - 2.000 m² 2.000 - 5.000 m²
5.000 - 10.000 m² > 10.000 m²
Spraakmakende transacties
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Adres Huurder/Koper Metrage (m²)
Heliumstraat, Heerlen ACIST Medical Systems 3.000
Beitel, Heerlen H2 Interieur 452
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . .
Sprekende Cijfers is een product van Dynamis B.V.
Orteliuslaan 5
3528 BA Utrecht
research@dynamis.nl
www.dynamis.nl
Boek & Offermans Makelaars
Akerstraat 39-41
6400 AR Heerlen
info@boek-offermans.nl
www.boek-offermans.nl

Begrippen
Begrippen
Voor dit rapport zijn de volgende definities en afbakeningen gehanteerd:
Regio’s
Er is gekozen om de regioafbakening zoveel mogelijk aan te laten sluiten bij de
rapportage Sprekende Cijfers Kantorenmarkten. Voor de regio Amsterdam geldt
echter dat alleen de stad Amsterdam in het onderzoek is meegenomen en niet de
omliggende steden. Voor de andere steden in de G4 zijn de volgende kernen
meegenomen in het onderzoek:
Regio Den Haag: Den Haag, Delft, Leidschendam, Rijswijk, Voorburg,
Wassenaar en Zoetermeer;
Regio Rotterdam: Rotterdam, Capelle a/d IJssel, Krimpen a/d IJssel, Barendrecht,
Spijkenisse, Rhoon, Hoogvliet, Poortugaal, Schiedam, Ridderkerk en Nieuwerkerk
a/d IJssel;
Regio Utrecht: Utrecht, Bunnik, De Bilt, Bilthoven, Houten, Maarssen,
Nieuwegein, Zeist en Driebergen.
Onder de deelregio Drechtsteden vallen de steden: Dordrecht, Hendrik Ido
Ambacht, Papendrecht, Sliedrecht en Zwijndrecht.
Aanbodcijfers
De aanbodcijfers, zoals die in dit rapport zijn weergegeven, zijn op 1 januari
gemeten en vormen een momentopname. Er wordt geen ondergrens gebruikt, met
uitzondering van de regio Amsterdam, waar geen objecten kleiner dan 200 m²
worden meegenomen. In het aanbod worden uitsluitend bestaande objecten
geregistreerd (gereed of in aanbouw/renovatie; zij zijn daadwerkelijk binnen twaalf
maanden beschikbaar en niet reeds uit de markt genomen). Dit kan inhouden dat
bedrijfsruimte in het aanbod wordt meegenomen zonder dat sprake is van
leegstand: de ruimte kan nog in gebruik of in aanbouw/ renovatie zijn.
Opnamecijfers
Voor de opnamecijfers wordt geen ondergrens gehanteerd met betrekking tot het
metrage. Uitzondering hierop is de stad Amsterdam. Hier worden objecten kleiner
dan 200 m² niet meegenomen. De opnames (transacties) moeten op de ‘vrije’
markt zijn verhuurd of verkocht. Beleggingstransacties worden buiten beschouwing
gelaten. De gebruikerstransacties in dit rapport zijn geregistreerd in de periode van
1 januari tot 1 januari. De transacties worden geregistreerd in het jaar waarin tussen
partijen wilsovereenstemming is bereikt.
Bedrijfsruimte met kantoorruimte
Veel objecten in de categorie bedrijfsruimte hebben ook een bepaald metrage
kantoorruimte. Indien de kantoorruimte meer dan 50% van het totale metrage
beslaat, wordt het totale object niet meegenomen in het onderzoek.
Mediane huurprijzen
De huurprijzen worden gewaardeerd in euro’s per vierkante meter verhuurbaar
vloeroppervlak per jaar. In de mediane gerealiseerde huurprijzen wordt rekening
gehouden met eventuele aparte huurprijzen voor kantoorruimte. De mediane
Bijlagen | Bedrijfsruimtemarkten 2016 35

Sprekende Cijfers
huurprijzen worden zodoende gecorrigeerd voor veelal hogere huurprijzen van de
kantoorunits.
Bedrijfsruimtemarktratio
De bedrijfsruimtemarktratio geeft de verhouding weer tussen de vraag naar
bedrijfsruimte in een bepaald jaar en het aanbod aan het einde van datzelfde jaar.
Deze ratio maakt duidelijk of sprake is van een gezonde vraag- en
aanbodverhouding. Wanneer de ratio stijgt komt de vraag en het aanbod dichter
tot elkaar en is sprake van een krappere markt. Indien de discrepantie tussen vraag
en aanbod groter wordt dan is de verhouding intussen ruimer en daalt de
bedrijfsruimtemarktratio.
Grootteklasse
Bij de verdeling van het aanbod en de transacties naar grootteklasse wordt de
volgende verdeling gehanteerd:
0 – 500 m²
500 – 1.000 m²
1.000 – 2.000 m²
2.000 – 5.000 m²
5.000 – 10.000 m²
> 10.000 m²
Methodologie
Om deze rapportage tot stand te brengen, zijn vanaf 1 juli 2008 de volgende
aanbod- en opnamegegevens van de huur- en koopmarkt verzameld en in een
database verwerkt:
• Straatnaam
• Postcode
• Type vastgoed
• Prijs
• Deelgebied
• Huisnummer
• Oppervlakte
• Branche
• Bedrijventerrein
• Jaar
Naast het gebruik van eigen data zijn voor de aanbodcijfers de websites van
Realnext en Funda gehanteerd, alsook websites van de lokale makelaars die niet zijn
aangesloten bij Realnext. Voor de opnamecijfers zijn zowel eigen data, als
verscheidene externe databases gehanteerd, zoals Vastgoedmarkt, PropertyNL en
Strabo. Voor het aanbod en de opname geldt dat elk object door een
researchmedewerker en/of makelaar in de desbetreffende regio is gecontroleerd.
Betrouwbaarheid
Hoewel de cijfers zijn verzameld met de grootst mogelijke zorgvuldigheid, zijn er
desondanks beperkingen op het gebied van betrouwbaarheid. Veel bedrijven en
hun vastgoedadviseurs die een huurovereenkomst sluiten met een eigenaar/
belegger, zijn niet altijd bereid alle uitkomsten van het onderhandelingsproces
36 Bedrijfsruimtemarkten 2016

Begrippen
openbaar te maken. Afspraken over de kosten van herinrichting van een gebouw of
ruimten, of verbeteringen aan installaties zijn vaak verdisconteerd in de huur. Ook
de periode van het huurcontract is van belang voor de hoogte van de huurprijs.
(Ver)kooptransacties worden eveneens gezien als vertrouwelijk. De huur- en
koopprijzen zijn daarom indicatief.
Bijlagen | Bedrijfsruimtemarkten 2016 37

Boek & Offermans Makelaars
Akerstraat 39-41
Postbus 677
6400 AR Heerlen
t 045 574 32 33
info@boek-offermans.nl
www.boek-offermans.nl
(ook in Maastricht en Venray)
Molenbeek Makelaars
Emmalaan 39
3581 HP Utrecht
t 030 256 88 11
info@molenbeek.nl
www.molenbeek.nl
Strijbosch Thunnissen
Bedrijfsmakelaars Arnhem
Sweerts de Landasstraat 27
Postbus 588
6800 AN Arnhem
t 026 355 21 00
arnhem@s-t.nl
www.stmakelaars.nl
Frisia Makelaars
Javastraat 1a
2585 AA Den Haag
t 070 342 01 01
bog@frisiamakelaars.nl
www.frisiamakelaars.nl
Ooms.com
Maaskade 113
Postbus 24040
3007 DA Rotterdam
t 010 424 88 88
bog@ooms.com
www.ooms.com
(ook in Dordrecht)
Strijbosch Thunnissen
Bedrijfsmakelaars Nijmegen
St. Canisiussingel 22
Postbus 1005
6501 BA Nijmegen
t 024 365 10 10
info@s-t. nl
www.stmakelaars.nl
HRS Bedrijfsmakelaars
Pettelaarpark 36
Postbus 2073
5202 CB ‘s-Hertogenbosch
t 073 80 000 08
info@hrsbedrijfsmakelaars.nl
www.hrsbedrijfsmakelaars.nl
Rodenburg Bedrijfsmakelaars
Paslaan 20
Postbus 10054
3101 GB Apeldoorn
t 055 5 268 268
info@rodenburg.nl
www.rodenburg.nl
(ook in Deventer en Zwolle)
Van der Sande VanOpstal
Bedrijfsmakelaars
Vijverstraat 1
4818 ST Breda
t 076 514 74 54
bog@vandersande.nl
www.vandersande.nl
Kuijs Reinder Kakes
Valkenburgerstraat 67 a/b
1011 MG Amsterdam
t 020 6265361
amsterdam@krk.nl
www.krk.nl
(ook in Alkmaar en Zaandam)
Snelder Zijlstra
Bedrijfsmakelaars
Hoedemakerplein 1
Postbus 2022
7500 CA Enschede
t 053 485 22 44
bedrijfsmakelaars@snelderzijlstra.nl
www.snelderzijlstra.nl
Verschuuren & Schreppers
Bedrijfsmakelaars
Kennedyplein 230
Postbus 8730
5605 LS Eindhoven
t 040 211 11 12
info@verschuuren-schreppers.nl
www.bedrijfsmakelaar.nu
Lamberink Bedrijfsmakelaars
Stationsstraat 24 -26
Postbus 993
9400 AZ Assen
t 0592 33 84 20
bedrijfsmakelaars@lamberink.nl
www.lamberink.nl
(ook in Groningen)
Orteliuslaan 5
3528 BA Utrecht
t 030 767 03 90
dynamis@dynamis.nl
www.dynamis.nl