Leidinggeven met mensen - 2010.pdf - PMWIKI.nl

EPILOOG:
Samen werken aan resultaten die gewenst en betekenisvol zijn
LEIDINGGEVEN
MET MENSEN
Het is boeiend om in de wereld van projectmanagement te beluisteren wat mensen verstaan onder leider-
schap in projecten. Na het lezen van de artikelen en de interviews voor deze special van projectie is één ding
helder en duidelijk: leiderschap in projecten is vooral leidinggeven met mensen. Het vermogen mensen te
betrekken en met hen te werken aan de vormgeving en realisatie van resultaten die gewenst zijn en in de
context als betekenisvol worden ervaren door alle betrokkenen.
In deze epiloog laten we alle artikelen nog eens in hun
samenhang de revue passeren. Wij hebben het lezen en
redigeren ervan ervaren als een verhaal dat zich
ontvouwt. Van tevoren niet te voorzien, maar toch ontstaan.
Dat is de kern van serendipiteit: iets bijzonders vinden,
zonder er naar op zoek te zijn geweest. Het is ontstaan door
de uiteenlopende verhalen als een divergerend patroon op
ons af te laten komen, waarna door een convergerende
herordening van onze kant een samenhangend verhaal is
ontstaan. De cursieve zinnen gebruikend als verbindende
terugblik naar dat wat gelezen is.
auteur: TeUn VAn AKen auteurs: ROeL RiePMA
(t.vanaken@wxs.nl)
(roel@nzcht.nl), bedrijfskundige
organisatiesocioloog en en zelfstandig gevestigd
zelfstandig gevestigd
organisatietrainer en adviseur te
organisatieadviseur te
Zwolle. Hij is medeauteur van de
Culemborg. Hij is auteur van het boeken ‘Projectmanagement. Op
boek ‘De weg naar projectsucces. basis van nCb versie 3’ en
Resultaten bereiken met mensen’, ‘Projectmanagement voor het
en medeauteur van
‘Projectmanagement voor het
HbO op basis van iPMA-D’.
HbO op basis van iPMA-D’.
56 ipma projectie magazine | 06-2010
een heel Gedoe
Om ervoor te zorgen dat mensen volgen, besteden de
vertellers op bijzondere manieren aandacht aan het
beïnvloeden van het krachtenveld. Ze hebben ons met hun
verhalen laten ervaren dat het een heel gedoe is om de
krachten en de belangen die daarachter schuilgaan helder
en bespreekbaar op tafel te krijgen. Joop Swieringa zegt dat
dit alleen kan als je houdt van gedoe. Alle vertellers zijn
unaniem: Als we het gedoe niet op tafel krijgen, gaat het
project er aan kapot! Geen van de geïnterviewden of auteurs
verstopt zich in de instrumenten. Ze treden met een open
vizier het krachtenveld tegemoet. Ze gebruiken daarbij de
meest essentiële communicatieregel: ze spreken vanuit
zichzelf, op ooghoogte en met waardering voor de ander.
relatieSpel
Het relatiespel met de belanghebbenden wordt met verschillende
spelers gespeeld. Enrico Kraijo laat zien dat het een
leiderschapskunst is om het spel rondom de verschillende
belangen bewust te spelen. De afstemming op de belangen
van de opdrachtgever vindt plaats vanuit een dienende
houding. Vanuit een weten wat de organisatie nodig heeft om
te groeien. De afstemming op de belangen van uitvoerenden
is optimaal als deze gericht is op het realiseren van faciliteiten
die nodig zijn om succesvol te presteren. Richting de
belanghebbenden rondom het project zet de projectleider
zijn strategische vaardigheden in, zodat duidelijk wordt
waarom het projectresultaat van betekenis is en gerealiseerd
wordt zoals het gerealiseerd wordt. Met de professionele
meemakers wordt helder, eenduidig en zakelijk over de
inhoudelijke aanpak gesproken. Het vermogen zich af te
stemmen op het vaak o zo complexe en gevarieerde veld, is

een talent dat iedere projectleider dient te bezitten. Hij gaat
ten dienste van het projectresultaat een relatie aan met
partijen. Op basis van echt contact met een ieder die
betrokken is bij het project creëert hij een voedingsbodem
voor succesvolle projecten.
kern van de rol
De kern van de rol blijft daarbij het realiseren van een
waardevol projectresultaat. Het realiseren van een dergelijk
resultaat is geen werkje, zoals het praktijkvoorbeeld van het
elektronisch cliëntendossier bij de Zorggroep Noordwest-
Veluwe laat zien. Er ligt een besef aan ten grondslag,
namelijk dat het gewenste resultaat pas echt een positief
effect heeft als het omarmd wordt door alle geledingen in
de staande organisatie en in het bijzonder de gebruikers
van het projectresultaat. Pas als zij het projectresultaat juist
en adequaat gebruiken, levert het de verwachte resultaten
op voor de staande organisatie. Op die manier werken aan
het projectresultaat vraagt betrokkenheid, kunnen
luisteren, bereid zijn planningen of inhoud aan te
passen en de taal spreken van opdrachtgever tot
uitvoerende.
inleven in culturen
Iedere organisatie, iedere afdeling, ieder niveau, iedere
belanghebbende heeft een eigen cultuur. Projectleiders
hebben te maken met die verschillende culturen waarin de
betekenisvolle inhoud van het project als leidend verhaal
ingepast moet worden. Dat wat de ene partij gewoon vindt
om te doen, vindt een andere partij zeer ongebruikelijk. Het
aannemen van een cultuurgevoelige houding is een
kerncompetentie van de eerste orde. Daarbij hoort ook het
besef dat je als persoon niet in alle culturen ‘past’. Een
bevlogen visionair die met belanghebbenden een prachtig
eindbeeld definieert en tastbaar maakt, wordt als mens vaak
minder gewaardeerd door partijen die dit visionaire
resultaat concreet en praktisch gaan bouwen. Vooral nu de
complexiteit van projecten toeneemt, wordt het
managen van culturele diversiteit belangrijker.
kraSSen op de eeuwiGheid
Het leiderschap versterkt zich door als beroepsgroep
differentiatie in rollen aan te brengen en te zorgen voor
instrumenten waarmee uitvoerders van die rollen zichzelf en
elkaar kunnen professionaliseren. Projectleiderschap is een
vak dat op verschillende niveaus uitgeoefend wordt. Op het
ene niveau is strategisch denken belangrijk, op een ander
niveau het meenemen van belanghebbende partijen in
boeiende besluitvormingsprocessen en op weer een ander
niveau het aansturen van uitvoerende partijen om tijdig de
gewenste topkwaliteit te leveren. Om op ieder niveau
meesterschap te bereiken, is het ontwikkelen en gebruiken
van gereedschap belangrijk. Niko Koers vertelt hoe door
training en leerbijeenkomsten het bekwaam toepassen van
deze instrumenten aan en van elkaar geleerd kan worden,
waardoor op diverse niveaus waardevolle penseelstreken op
de eeuwigheid ontstaan. Verdieping zoeken in het
vakgebied is het doel.
een doorGaand proceS
Projectresultaten krijgen daardoor een blijvende betekenis
in de praktijk van alledag. En in veel gevallen houdt het
proces na invoering van een projectresultaat niet op. Een
projectresultaat is in veel situaties een tussenstap, waarmee
delen van een overkoepelend masterplan worden ingekleurd.
Oog blijven houden voor en bewust werken vanuit >
06-2010 | ipma projectie magazine 57

het grotere geheel is belangrijk, omdat daarmee herkenbaar
wordt gemaakt wat de betekenis is van een gerealiseerd
resultaat voor de staande organisatie. Het is de kunst om
ervoor te zorgen dat betrokken mensen het project
meemaken en daarna willen doorgaan met resultaten die de
organisatie nog sterker en nog beter maken. Het zicht op de
kathedraal mag nooit verloren raken. Cees Hoogendijk
verhaalt van De nova Academie die vandaag in het klein
is wat het nova College morgen in het groot wil zijn. Het
kan vanuit dit denken niet anders zijn dan dat projecten
deel uitmaken van een doorgaand proces.
Stille krachten
Projectleiders die vanuit dit bredere omgevingsbewustzijn
hun invloed uitoefenen en weten dat het na de oplevering
van het project doorgaat, ervaren op de één of andere
manier een stille kracht in zichzelf. Een kracht waarin
Droom, Talent en Competentie samenvloeien, zodat een
actieve beweging richting de gewenste betekenis ontstaat.
Een kracht die ervaren wordt als een flow. Wouter Reynaert
weet als tweedegeneratie-indo waar het om draait: kerabaran
(geduld), jayangan (gevoeligheid), kali (ontvankelijkheid)
en jembatan (verbindend samenspel) versterken deze
innerlijke kracht. Ze zorgen ervoor dat de weg richting
gewenste projectresultaten door alle betrokken partijen
wordt gewaardeerd. Wanneer mensen daarbij in hun
kracht worden aangesproken, levert dat voor organisaties
ontzettend veel concurrentievoordeel en onderscheidend
vermogen op.
inzet van the community
Dit aanspreken vraagt om een bewustzijn dat gericht is op
het geven van ruimte aan mensen om, binnen helder
aangegeven kaders, mee te denken over het te realiseren
resultaat. Floris Schrijvers verhaalt hoe de gemeenschap die
met het projectresultaat te maken krijgt, bewust wordt
ingezet om ideeën en wensen kenbaar te maken. Gezamenlijk
concretiseren ze hun ideeën in een ontwerp dat past
binnen die vooraf gestelde kaders. Dat wat mogelijk is en
kan, wordt zichtbaar en voelt als ‘van ons allen’. Kunnen
bijdragen aan samenhang, verbinding en waardering leidt
tot een ultiem gevoel, zodat gezegd kan worden: “Daar waar
alles samenkomt, geniet ik”.
projectleider alS proceSmanaGer
Om tot een dergelijk niveau van leiderschap te groeien, is
meer nodig dan het leren van projectmanagementprocedures.
Leiderschap in geïntegreerde projecten, van initiatief
tot en met realisatie, vraagt juist om door en over de
processen heen te kunnen kijken en zorgvuldig na te denken
en/of na te voelen op welke wijze verschillende partijen
optimaal betrokken kunnen worden. In dergelijke projecten
is de projectmanager een procesmanager. Deze houdt de
partijen bij elkaar en draagt het verbindend verhaal, het
narratief uit, zodat het begrepen wordt en daardoor gevolgd.
Voor projectmanagementopleidingen betekent dit dat
vooral bewuste aandacht nodig is voor de ontwikkeling van
persoonlijke en contextuele competenties. Paul Dreef heeft,
om hier meer vaardig in te worden, gekozen voor IPMA,
omdat je dan een taal spreekt die door zeer veel andere
projectmanagers wordt gesproken.
reSponS-ability
Door die bewuste aandacht voor persoon en omgeving leert
de projectleider de basis voor zijn ‘response ability’ te
ontwikkelen. Dat gaat verder dan alleen het aanleren van
vaardigheden. Het gaat om het ontwikkelen van het
vermogen om als een reflectief praktijkmens in het werkveld
te staan. Het vermogen om in de complexiteit van alledag
heldere antwoorden te geven, vraagt om het kunnen
ontvangen van kritiek, het kijken naar de effecten van het
eigen gedrag en het kunnen maken van omkeringen naar
een nieuw, verfrissend adequaat professioneel handelen.
Volgens René Weijers is deze attitude-switch voor de
ontwikkeling van projectleiderschap van wezenlijk belang.
Het weten hoe het hoort en moet, maakt plaats voor het
kijken naar hoe het gaat en werkt. Resultaat blijkt dan
paradoxaal juist afhankelijk te zijn van beperkt meetbare,
maar cruciale waarden en condities, zoals
vertrouwen, interesse, betrokkenheid, nabijheid en
gedeelde fascinatie voor de opgaven in het project.
levende paSSie
Door de reflectieve houding en het voeren van authentieke
dialogen, ontstaat een meer bewust gedrag en tegelijkertijd
een verbinding met de eigen passie. Goed is het te beseffen
dat je als projectleiders elkaar, onder andere door het
organiseren van intervisiebijeenkomsten, daarin kunt
ondersteunen en van elkaar kunt leren. Dergelijke collegiale
bijeenkomsten werken de professionaliteit in de hand en
bevorderen het vermogen om een cultuur van openheid te
creëren; een cultuur waarin mensen verantwoordelijkheid
durven nemen en tegelijkertijd daarop ook aangesproken
willen worden. In het Leiderschapslaboratorium van Atos
Origin wordt gewerkt aan het ontwikkelen van authentiek
leiderschap dat niet is opgesloten in kennis en methodisch
werken. Het betekent eerst en vooral het achterlaten van
starre gewoonten en het herkennen en het aannemen van
effectief gedrag. Als die vorm van leiderschap bewust
geleerd wordt, betekent dit dat deelnemers aan activiteiten
van professionalisering leren zich te gedragen als schakel
in plaats van als beheerder, als vragensteller in plaats
van als vraagbaak en geloofwaardigheid leren uitstralen
in plaats van gezag.
We willen alle bijdragers aan dit themanummer van
Projectie bedanken voor hun passie en hun inspiratie. We
weten ons meegenomen in de vertelde verhalen en hebben
ervaren dat er vele wegen zijn om betrokken mensen mee te
nemen naar draagvlak voor het projectresultaat. We hebben
gehoord en steeds opnieuw gelezen hoe enorm belangrijk
echte aandacht voor mensen is, want juist door die echte
aandacht ontstaan:
- heldere kaders
- breed gedragen ontwerpen
- effectieve realisatiestappen
- geaccepteerde projectresultaten.
Met het ontwikkelen van een gedegen instrumentarium is
niets mis, mits het gebruik ervan zorgvuldig wordt afgestemd
op de situatie. Deze zorgvuldige afstemming versterkt
zich als projectleiders als beroepsgroep blijvend bereid zijn
over zichzelf, van elkaar en van hun omgeving te leren. <
06-2010 | ipma projectie magazine 59