Kijk 2019_5_1

More documents

Recommendations

Info

PRIKACTIE Het Rijksvaccinatieprogramma, dat in de jaren vijftig van start ging, heeft al heel wat levens gered. Toch komen er steeds meer ‘anti-vaxxers’ die weigeren hun kinderen te laten inenten, en dat is een zorgelijke ontwikkeling. Verschillende sociale-mediakanalen nemen daarom maatregelen. Zo heeft YouTube besloten dat er geen advertenties meer mogen worden getoond bij antivaccinatiefilmpjes, waardoor de makers daarvan inkomsten mislopen. Het videokanaal nam die stap overigens pas nadat adverteerders hadden geklaagd. Maar ach, beter laat dan nooit. Bronnen: BuzzFeed News, Business Insider POEPCAPSULE De uitwerpselen die je in de toiletpot achterlaat, zijn helaas niet erg bijzonder. Maar als het om gefossiliseerde poep met daarin de resten van verdwenen diersoorten gaat, wordt het een ander verhaal. Zo ontdekten wetenschappers onlangs in de versteende ontlasting van (vermoedelijk) krokodillen drie nog niet eerder ontdekte diersoorten. Capromys pilorides lewisi en Geocapromys caymanensis waren grote knaagdieren, en Nesophontes hemicingulus was een soort spitsmuis. Deze dieren – die alleen op de Kaaimaneilanden voorkwamen – stierven waarschijnlijk in de achttiende eeuw uit toen Europese kolonisten zich samen met honden, katten en ratten op de eilanden vestigden. Bronnen: Zoological Society of London, IFLScience BUUT VRIJ Zwarte gaten spelen verstoppertje: aangezien ze geen licht uitzenden, moeten onderzoekers hun bestaan afleiden uit de invloed die ze op andere objecten uitoefenen. Met de ALMA-telescoop hebben Japanse wetenschappers nu een gaswolk op slechts 20 lichtjaar van de Melkweg ontdekt die om een object heen draait. Maar ze konden niet zien wat dit object was. Uit de baan van de wolk viel wel af te leiden dat het om iets gaat dat 30.000 keer zoveel massa als de zon heeft. Conclusie: het moet wel een zwart gat zijn. Waarmee het dit potje verstoppertje spelen dus verloren heeft. Bronnen: The Astrophysical Journal Letters, allesoversterrenkunde.nl 300.000 nieuwe sterrenstelsels ontdekt Dankzij de Nederlandse LOFAR-telescoop zijn er weer een heleboel sterrenstelsels ontdekt, zo werd onlangs bekendgemaakt. Onze blauwe bol maakt deel uit van het Melkwegstelsel. Maar er zijn nog veel meer sterrenstelsels in het heelal: zo’n 100 miljard. Vergeleken met dit aantal lijkt de ontdekking van de Nederlandse radiotelescoop LOFAR (Low-Frequency Array) een schijntje. De telescoop, die uit 20.000 radioantennes bestaat en waarvan het centrale punt zich in Drenthe bevindt, heeft 300.000 nieuwe exemplaren in kaart gebracht. Eind februari publiceerden de onderzoekers de eerste bevindingen van LOFAR in zesentwintig papers. Waarom zoveel? Omdat de radiotelescoop in de ruim zeven jaar dat hij metingen heeft verricht nogal wat verzamelde. Maar liefst tien miljoen dvd’s zouden met deze gegevens kunnen worden gevuld. Je kunt je voorstellen dat het geen makkie is om al deze data te verwerken. Zo’n klus vergt niet alleen een hoop tijd, maar ook een berg computerkracht. De sterrenkundigen schakelden daarom SURF in, AMANDA WILBER/LOFAR SURVEYS TEAM/NASA/CXC SPECS Naam: LOFAR (Low-Frequency Array) Initiatiefnemer: ASTRON Bestaat uit: 20.000 kleine radioantennes Diameter: ongeveer 2000 kilometer Frequentiebereik: 10-240 megahertz Centraal punt: Drenthe VOOR DE GOEDE ORDE... een Nederlandse ICT-samenwerkingsorganisatie. Met behulp van supercomputers in Amsterdam en Groningen en nieuwe rekenmethodes konden alle gegevens veel sneller worden verwerkt. LOFAR ontdekte trouwens niet alleen nieuwe sterrenstelsels. Dankzij de radiotelescoop waren astronomen onder meer ook in staat om het ‘eetgedrag’ van zwarte gaten te bestuderen en om magnetische velden te meten. En dan te bedenken dat de papers die onlangs zijn gepubliceerd alleen de eerste 2 procent van de verkenningsoperatie bevatten… De verwachtingen voor toekomstige resultaten van LOFAR zijn dan ook hooggespannen. Zo moet de radiotelescoop nog veel meer sterrenstelsels gaan ontdekken. “De komende jaren proberen we richting de 15 tot 20 miljoen te gaan!”, zegt een van de onderzoekers, hoogleraar observationele kosmologie Huub Röttgering (Universiteit Leiden). En als het hele universum in kaart is gebracht? Dan mag de radiotelescoop op zoek naar sporen van de oerknal. LO Bronnen: Astronomy & Astrophysics, CNN • In KIJK 4/2019 staat in het artikel ‘Het grote deeltjesdebat’ dat de kosten van de Future Circular Collider 24 miljoen euro zullen bedragen. Dat had 24 miljard moeten zijn. 8 5/2019
Cijfers ROSTEC/KASHNIKOV Kalasjnikov komt met kamikaze-drone Muizen krijgen nachtzicht Nadat onderzoekers nanodeeltjes in hun ogen hadden geïnjecteerd, konden muizen tijdelijk in het donker zien. Zoogdieren kunnen geen licht met een golflengte langer dan 700 nanometer waarnemen. Infraroodlicht, dat een golflengte van tussen de 780 en 1000 nanometer heeft, is dus niet met het blote oog te zien. Toch lukte het een team van neurowetenschappers om muizen dit licht een tijdlang te laten zien, waardoor de beestjes ook goed in het donker konden kijken. Hoe? Door nanodeeltjes in te spuiten die infraroodlicht omzetten in waarneembaar licht. De nanodeeltjes die de Chinese en Amerikaanse onderzoekers hebben ontwikkeld, hechten zich aan fotoreceptoren: cellen in het oog die licht in zenuwimpulsen omzetten. Nadat ze in het oog van de muizen waren aangebracht, absorbeerden de nanodeeltjes licht van lange golflengtes (van rond de 1000 nanometer) en zetten dat om in kortere golflengtes (van ongeveer 535 nanometer). Dit komt overeen met groen licht, dat voor muizen wel zichtbaar is. De fotoreceptoren waren in staat deze golflengtes op te pikken en de hersengebieden voor visuele verwerking te activeren. Verschillende experimenten wezen vervolgens uit Het Russische bedrijf Kalasjnikov is druk bezig om zijn productportfolio uit te breiden. Onlangs presenteerde het de zelfvernietigende drone KUB-BLA. We kennen de firma Kalasjnikov vooral van de gevreesde AK-47, zo’n zeventig jaar geleden ontworpen door Michail Kalasjnikov. Maar het bedrijf ontwerpt en ontwikkelt veel meer, waaronder elektrische auto’s (in retrostijl), boten en zelfs UAV’s (unmanned aerial vehicles). Tijdens de vijfdaagse IDEX-wapenbeurs in Abu Dhabi onthulde het bedrijf onlangs zijn KUB-BLA-drone: een onbemand vliegtuigje dat een kleine explosieve lading bij zich heeft. Deze kamikaze-drone moet op een doelwit duiken om dat – en zichzelf – op te blazen. De KUB-BLA heeft een laadvermogen van 3 kilogram, kan dertig minuten vliegen en bereikt snelheden tot 130 kilometer per uur. Verder valt uit het Russische persbericht – na het in de vertaalmachine te hebben gegooid – op te maken dat de drone niet alleen voorgeprogrammeerde doelen kan uitschakelen, maar dat hij ook zelf een doelwit kan herkennen aan de hand van een afbeelding die naar het besturingssysteem is geüpload. Volgens Sergej Tsjemezov, de directeur van Rostec (het Russische staatsbedrijf waar de firma Kalasjnikov deel van uitmaakt), is de KUB-BLA een “zeer nauwkeurig en effectief wapen dat voor traditionele luchtverdedigingssystemen heel moeilijk te bestrijden is”. Het kamikaze-toestel heeft met succes meerdere tests uitgevoerd en zou nu klaar voor gebruik zijn. Of we daar hard om moeten juichen, is een tweede… LO Bronnen: Kalasjnikov, Popular Mechanics dat de methode werkte. Zo verwijdden de pupillen van de ‘nachtmuizen’ zich wanneer de onderzoekers ze met bijna-infrarood licht beschenen. Hadden de dieren geen nanodeeltjes in hun ogen, dan gebeurde dit niet. Bij een gedragsexperiment lieten de wetenschappers muizen met en zonder nachtvisie los in een Y-vormig waterdoolhof. De dieren konden op het droge komen via een platform dat met bijna-infrarood licht werd beschenen. De behandelde muizen deden dat, de onbehandelde niet. Dit roept natuurlijk de vraag op wat wij mensen aan deze wetenschappelijke ontwikkeling hebben. Het antwoord luidt: nog niets. De ogen van knaagdieren werken anders dan die van ons. Ook hebben ze een ander visueel spectrum (de kleuren die zichtbaar zijn) dan de mens. Voorlopig moeten wij dus nog nachtzichtkijkers gebruiken om onze weg in het donker te vinden. LO Bronnen: Cell, Nature 100.150 Bedrag in dollars (89.000 euro) dat verzamelaars onlangs neertelden voor een game: een ongebruikte versie van de eerste Super Mario Bros. voor de NES uit 1985. Bovendien gaat het om het enige bekende exemplaar dat nog sticker-sealed is. 30.000 Bedrag in dollars (27.000 euro) dat verzamelaars anderhalf jaar geleden voor een exemplaar zonder sticker neertelden. Ook een fiks bedrag, maar je krijgt natuurlijk liever een ton voor een game die op zolder ligt te verstoffen. Bronnen: Bright, AD.nl 97 Percentage plastic flessen dat Noorwegen op dit moment recyclet. Een ongekend hoog percentage, dat het gevolg is van het radicale milieuplan dat dit land heeft. 40 Aantal centen per fles dat plasticproducenten en -importeurs in Noorwegen gemiddeld aan milieubelasting betalen. Maar hoe meer de bedrijven recyclen, hoe lager deze belasting uitvalt. Is het meer dan 95 procent, dan vervalt hij zelfs. Bronnen: IFL Science, Science Alert 482 Maximale snelheid in kilometers per uur van de Jesko, de nieuwste aanwinst van de Zweedse autobouwer Koenigsegg. Hij was in maart voor het eerst te zien op de grote autobeurs in het Zwitserse Genève. Bronnen: The Verge, CNN 5/2019 9
Page 1 and 2: WWW.KIJKMAGAZINE.NL NR. 5 / 2019 /
Page 3 and 4: Geinige gaatjes ‘Bouwblokken voor
Page 5 and 6: 64 45 56 70 te 64 Veel 70 DETECTORD
Page 7: Nieuws uit de wereld van wetenschap

Kijk 2019_5_1

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?