PROGRAMMA MUIDE MEULESTEDE MORGEN

ndvr
PROGRAMMA MUIDE MEULESTEDE MORGEN

colofon
ndvr cvba
Marialei 29 2018 Antwerpen
Tel +32 478 25 62 12
info@ndvr.be
www.ndvr.be
in samenwerking met
Architecture Workroom
Handelskaai 30, 1000 Brussel
Tel +32 2 204 07 10
info@architectureworkroom.eu
www.architectureworkroom.eu
in opdracht van:
Stad Gent
en
bewoners van Muide en
Meulestede
in het kader van een
conceptsubsidie van Vlaams
Stedenbeleid

inhoud
1
stadsontwikkeling voor mmm
2
coš peratieve stadsontwikkeling
doelstellingen
werkwijzen
actieprogramma' s
inspiratie
coš peratieve stadsontwikkeling: het debat
eerste tests: de oorsprong
innovatieve projectideeèn
3
mmm als werkatelier
opzet
projecten en acties
4
een woonlogica op maat van de wijk
opzet
projecten en acties
5
infrastructuur & stadsontwikkeling
opzet
projecten en acties

pilootprojecten zones cošperatieve
stadsontwikkeling
welgekozen projecten met effecten
in de directe invloedssfeer
optelsom en concentratie van
projecten die door nabijheid en
concentratie versterkend zijn en
extra mogelijkheden bieden voor
wederzijdse uitwisseling
opschaling, herstructurering en
recombinatie van projecten tot
wijkrede actieprogramma’s
combinatie van quick-wins en
lange termijn projecten die bijdragen
tot een gedeelde toekomstvisie
4

1. STADSONTWIKKELING VOOR MMM
Om de verschillende agendapunten voor Muide Meulestede Morgen te kunnen
uitvoeren, kiezen we om te werken vanuit cošperatieve stadsontwikkeling. Cošperatieve
stadsontwikkeling onderscheidt zich zowel qua organisatiestructuur als qua inhoud van
de huidige manier om aan stadsontwikkeling te doen. Het vormt een alternatief voor de
klassieke masterplanning die vertrekt van een welomlijnd programma van eisen. Vooraleer
we dieper ingaan op wat we precies verstaan onder cošperatieve stadsontwikkeling,
staan we eerst even stil bij twee andere benaderingen die we tijdens het verwerken van
de resultaten van het conceptstudietraject ten opzichte van mekaar hebben afgewogen.
Meer bepaald, hebben we gekeken naar de voor- en nadelen van (1) het defini‘ren van
pilootprojecten en (2) het afbakenen van ontwikkelingszones voor Muide Meulestede
Morgen. Via de keuze voor cošperatieve stadsontwikkeling hebben we de ambitie om
enerzijds de voordelen van pilootprojecten en strategische actiezones te behouden, en
anderzijds om dit aan te vullen met een sterke actorgerichte benadering n actief te
bouwen aan een wijkbreed en wijkversterkend verhaal.
Voor het werken vanuit pilootprojecten werden een 20-tal projecten ge•dentificeerd die
direct konden worden opgenomen door verschillende stedelijke diensten als onderdeel van
een breder stadvernieuwingsproject. Elk van deze projecten heeft een directe impact op de
buurt en maakt het verschil. De projecten zijn individueel sterk en zetten een bepaalde
dynamiek in gang (bv. loods 26, het inzetten van het nieuwe groepswonen voor senioren
om het profiel van de Port Arthurlaan te herdenken, een experiment om een trage weg aan
Standaard Muide te realiseren). Zonder enige twijfel kan een combinatie van dergelijke
projecten samen uitgroeien tot een sterke nieuwe ontwikkelingsdynamiek in de wijk. De
agenda voor Muide Meulestede Morgen heeft echter ook een wijkbrede ambitie die vertrekt
van de nood aan overzicht, een meer doelgerichte toekomstontwikkeling en het bieden
van een antwoord op de verschillende veranderingen die zich vandaag in de wijk voordoen.
Het is dus noodzakelijk de pilootprojecten aan een globale werking te koppelen, die de
resultaten capteert, connecteert en versterkt. Het komen tot een open co-productieproces
vanuit deze projectlogica is niet voor de hand liggend. Het instappen in projecten is,
onvermijdelijk, erg selectief en kent een logica gericht op projectrealisatie. Zonder daaraan
een bredere dynamiek te koppelen zijn de mogelijkheden voor engagement beperkt.
Het eenzijdig werken vanuit zones brengt een gelijkaardige problematiek met zich mee.
Elk van de zones werd geselecteerd als plek waar de verschillende vermogens (ruimtelijk,
sociaal en investeringsvermogen) vandaag het hardst aanwezig zijn. Ze vertrekken vanuit
de keuze om dwars te denken om zo de bestaande ontwikkelingsdynamiek die resulteert
in 3 parallelle werelden (Voorhaven, buurt en haven) te doorbreken. Het kiezen voor
ontwikkelingszones is interessant als kader maar wanneer het als stadvernieuwingsproject
programma muide meulestede morgen | 5

voorbeeld
HET WATERTORENBERAAD
Het Gebieds coöperatief
heeft de regie want het
krijgt van de gemeente
toestemming om het
gebied in eigen beheer te
ontwikkelen.
Het Watertorenberaad is een organisatie in Nederland die zich inzet voor een betere en
meer effici‘nte gebiedsontwikkeling. Het Watertorenberaad biedt een platform aan het
ontwikkelen van nieuwe manieren van gebiedsontwikkeling en zet in op het uitwerken
van processen voor slimme verbindingen tussen burgerinitiatieven en professionele
organisaties.
vanuit haar belang en toegevoegde waarde zowel meerwaarde
creëert als het welbegrepen eigenbelang kan dienen. Vooral ‘in’
en ‘aan’ hebben overlappende belangen, maar dat kan best in
de praktijk niet altijd zo worden ervaren. De belangen en rollen
kunnen ook door de tijd heen veranderen.
De Sluisbuurt in Amsterdam is een van de pilootprojecten. In deze nieuwe buurt wordt er
Verbindingen tussen de rollen
gewerkt met het initi‘ren van tijdelijke initiatieven en zoekt men actief naar een organisch
De as van de propeller geeft aan dat er een gebied is waar de
drie rollen elkaar overlappen en ze er dus samen iets van moeten
en cošperatief ontwikkelingsmodel waar er wordt vertrokken vanuit een zogezegde
maken. Dat is een belangrijke functie van het Gebiedscoöpe-
procesomkering: de regie ligt bij bewoners. Deze manier van werken vereist een nieuw
ratief: het heeft overzicht en regie, maar het hoeft niet alles te
planningsconcept, organisatievorm controleren. en andere verdienmodellen die ondersteund worden
Als concessiehouder is het Gebiedscoöperatief
een soort stadsorganisator tussen de gebruikers en de toeleveranciers,
dus tussen de partijen in de in-rol en de aan-rol.
door een flexibeler planologisch juridisch instrumentarium.
Binnen het Watertorenberaad
Afhankelijk
wordt
van de gekozen
hiervoor
vorm betalen
op drie
de gebruikers
nieuwe
voor
instrumenten
de
gewerkt die ook
voor Muide Meulestede Morgen een belangrijke inspiratie vormen.
¥ Een narratief: een gemeenschappelijke denklijn en visie gesteund en opgemaakt
27-3-14 14:31
door de gemeenschap. Daarin wordt aangegeven wat de doelen zijn en hoe er samen aan
kan worden gewerkt.
¥ De gebiedscošperatie: een samenwerkingsverband tussen verschillende partijen
met verschillende rollen. Gebruikers, leveranciers van diensten en publieke partijen. De
gebiedscošperatie zoekt naar de verschillende functies die het kan opnemen. Dit gaat van
plannen realiseren, grond uitgeven, energie leveren tot openbare ruimte onderhouden.
Planningsprocessen worden hierbij aan diensten gekoppeld.
¥ Een werkschrift: dit documenteert het 'work in progress', de rollen en de manier
van werken die doorheen het proces steeds wordt aangescherpt.
www.watertorenberaad.nl
6

zou worden opgenomen te mager. Voordelig is dat de concentratie en nabijheid van
verschillende projecten in eenzelfde zone elkaar potentieel kunnen versterken en het
actiegebied ook expliciet zichtbaar maken naar de buitenwereld. Tegelijk zijn er aan deze
werkwijze ook risico's verbonden, zoals de aandacht voor noodzakelijke investeringen
elders in de wijk, op minder strategische locaties, in eigendom van minder kapitaalkrachtige
eigenaren of in gebruik door minder zichtbare, mondige of gerepresenteerde groepen. Ook
de incentive om voluit in te spelen op de vele zone-overstijgende acties en interventies
of opportuniteiten die zich buiten de afbakening van de zones bevinden, dreigt via deze
benadering te verminderen. Verder kan ook de neiging bestaan om direct in te zetten op
het herontwerpen van publieke ruimte en er is een onduidelijke regie wat resulteert in
discussies over afbakening en prioritering. Ook bij het vertrekken van ontwikkelingszones
als basis voor stadsvernieuwing ontbreekt het overzicht.
Binnen de benadering van cošperatieve stadsontwikkeling proberen we de sterke onderdelen
van beide benaderingen (de projectgerichte werking en het dwarsdenken) te combineren
en daaraan een focus op overzicht, een doelgerichte wijkbrede toekomstontwikkeling en
engagement toe te voegen. We proberen een antwoord te formuleren op de groeiende
vraag vanuit de wijk naar beleidstransparantie en betrokkenheid bij veranderingen en
nieuwe plannen. Dat blijkt duidelijk uit het initiatief van de conceptstudiegroep, kwam
ook heel sterk naar voor in de diverse gesprekken, interviews en workshops, waarbij
verschillende partijen reageerden op de veranderingen waar de wijk voor staat. Dit doen
we door pilootprojecten en ontwikkelingszones die binnen MMM naar boven kwamen
te herschrijven tot actieprogramma's. Elk actieprogramma zoekt naar een specifieke
samenwerking tussen buurt en overheid.
programma muide meulestede morgen | 7

voorbeeld
HET ZOMERHOFKWARTIER (ROTTERDAM)
Het zomerhofkwartier is een voormalig business-district aan de rand van de binnenstad
van Rotterdam. Momenteel wordt het district als experimentele test-site voor organische
stadsontwikkeling en co-creatie opgezet. De woningcošperatie Havensteder kocht het
gebied aan met het idee er 400 woningen te bouwen en opnieuw te verbinden met binnenstad.
Door de crisis en een nieuwe wetgeving voor sociale huisvestingsmaatschappijen ging dit
echter niet door. Stipo overtuigde daarom Havensteder van een radicaal andere manier
van ontwikkelen. Er wordt vertrokken van een soort time-out van 10 jaar waarin de buurt
van onderuit wordt herbekeken als 'maakkwartier'. Zo worden tijdelijke initiatieven en
gebruikers aangetrokken door Stipo om het gebied als een uitvalsbasis te gebruiken.
Worden er netwerken opgebouwd tussen ondernemers, die mee zorg dragen voor
het gebied als een soort van 'stedelijke solidariteit'. Bij elk van deze initiatieven liggen
strategie‘n voor incrementele ontwikkeling aan de basis met tijdelijkheid in de hoofdrol.
Het netwerk-idee is daarbij steeds cruciaal. Stipo neemt daar de rol op zoals die ook van
het Atelier MMM zou kunnen worden verwacht. Stipo verbindt, activeert en zorgt voor
aanwezigheid en betrokkenheid van verschillend kwartiermakers in het gebied.
www.zohorotterdam.nl
8

2. COÖPERATIEVE STADSONTWIKKELING
2.1. doelstellingen
Cošperatieve stadsontwikkeling vertrekt van het idee dat wanneer we een antwoord op de
agendapunten van MMM willen formuleren, we een stadsontwikkeling moeten voor ogen
hebben die:
Een doorgedreven co-productie voorop stelt
Tot op zekere hoogte vertrekken huidige stadsontwikkelingsprojecten al van co-productie.
Maar er is meer nodig. Om optimaal gebruik te kunnen maken van het aanwezige sociaal
vermogen, ruimtelijk vermogen en investeringsvermogen in de wijk, is het noodzakelijk
om ook partijen te betrekken die wel idee‘n en initiatieven hebben, maar die over minder
of beperkte financi‘le slagkracht en netwerk beschikken (in vergelijking met publieke
overheden, investeerders of beleggers die al een traditie van samenwerking kennen). Ook
voor groepen die minder makkelijk bereikt worden en door stadsvernieuwingsprojecten
vaak over het hoofd worden gezien (bv. de ongeletterde arbeider, de vluchteling, chronisch
zieken), is het noodzakelijk om een tandje bij te steken en extra aandacht en ruimte voor
positieve (eigen) acties en maatregelen te voorzien. Via een doorgedreven co-productie, zal
ook beter kunnen worden ingespeeld op sociaal-ruimtelijke vraagstukken waarvoor lokale
kennis cruciaal is.
Wijkbreed probeert in te zetten
Met 'wijkbreed' bedoelen we acties die erop zijn gericht om de wijk als geheel, maar ook
de positie van Muide-Meulestede binnen de stad Gent te versterken. Dit gaat opnieuw een
stap verder dan de huidige manier van werken, waarbij via de optelsom van een aantal
strategisch bepaalde projecten, wordt getracht om een hele wijk van een nieuwe dynamiek
te voorzien. Via de formulering van wijkbrede actieprogramma's is het de bedoeling om
daarnaast ook plekken en actoren te activeren, die in de huidige stadsvernieuwingslogica
steevast over het hoofd worden gezien, maar die wel een fundamentele bijdrage kunnen
leveren tot het verbeteren van de wijk.
Procesgedreven output
En zo eerder een werkwijze en actieprogramma naar voor schuift, dan wel kant en klare
oplossingen.
2.2. werkwijzen
De werkwijzen waarop elk actieprogramma is gebaseerd zijn de volgende:
Cošperatieve stadsontwikkeling verbindt.
Lopende stedelijke projecten, wijkinitiatieven en nieuwe ontwikkelingen
worden binnen een gedeeld raamkader dat gestoeld is op de 12
agendapunten uitgebouwd. Hierdoor kunnen verschillende stakeholders
betrokken worden bij het uitwerken van een project. Hieronder vallen
programma muide meulestede morgen | 9

voorbeeld
R-URBAN (COLOMBES)
R-urban als derde voorbeeld is in essentie een bottom-up strategie. Het organiseert een
netwerk aan diensten en faciliteiten die worden gerund door bewoners.
Daarbij wordt sterk ingezet op duurzaamheid door productie en consumptie terug dichter
bij elkaar te brengen. Dit door lokale 'sourcing' te organiseren en te zorgen dat er lokale
netwerken gevormd worden.
Drie pilootprojecten worden opgezet om tools te ontwikkelen en gedragsverandering te
creeren. Deze pilootprojecten hebben een ruimtelijke neerslag.
Een eerste pilootproject / productie-unit is de AgroCit waar er gefocust wordt op
stadslandbouw in combinatie met educatie en energie-productie. Een tweede is het
RecyLab dat bouwafval omzet naar materialen voor eco-constructie. Een derde is ECoHab
dat experimentele residenti‘le units ontwikkeld. Dit deels opgezet door zelfbouw en in een
cošperatieve structuur. Elk van deze projecten en de manier waarop ze werden opgezet
kunnen een interessante inspiratie vormen voor MMM. R-urban toon hoe collectieve actie
en het identificeren, ondersteunen en verbinden van lokale initiatieven kan groeien tot een
alternatief ontwikkelingsmodel voor concrete uitdagingen.
www.r-urban.net
10

zowel nieuwe stedelijke investeringen, private ontwikkelingen, wijkprojecten als specifieke
acties gericht op uitwisseling en afstemming.
Cošperatieve stadsontwikkeling maakt zichtbaar.
Idee‘n, projecten en initiatieven die al bestaan voor en binnen de wijk
worden mee opgenomen binnen een breed stadsontwikkelingsverhaal
zodat ze mee kunnen bijdragen tot en ge•ntegreerd worden in de huidige
ontwikkelingsdynamiek.
Cošperatieve stadsontwikkeling initieert.
Om horizontale samenwerking en uitwisseling tussen partijen te
stimuleren, worden er binnen cošperatieve stadsontwikkeling acties
ge•nitieerd die hier specifiek op inzetten. Deze hebben zowel de vorm van
bijkomende, wijkbrede, dataverzameling als het opzetten van specifieke
communicatieplatformen.
Cošperatieve stadsontwikkeling versterkt.
Een heel aantal projecten hebben een eigen agenda. Binnen cošperatieve
stadsontwikkeling worden deze opgenomen mits de toegevoegde waarde
van een project voor de buurt verder wordt uitgewerkt. Door dit principe
lukt het om binnen de actieprogramma's steeds de koppeling te maken
tussen het project en de wijkbrede agendapunten.
2.3. actieprogramma's
Uit de conceptstudie zijn er drie actieprogramma's gekomen waar vandaag concrete
projecten voor klaarliggen. Elk van deze projecten werd afgetoetst met verschillende
diensten of kwam als resultaat uit de workshops die werden gehouden binnen de
conceptstudie. Steeds is er of bij de stadsdiensten of de buurt een aanzet om hier ook
concreet mee aan de slag te gaan. Uiteraard kunnen deze projecten en actieprogramma's
doorheen het proces verder worden aangevuld. Het atelier MMM heeft een cruciale rol in
het realiseren van de actieprogramma's.
¥ MMM als werkatelier
¥ een woonlogica op maat van de wijk
¥ mobiliteitsinvesteringen als aanleiding voor cruciale stadsontwikkeling
Elk van deze actieprogramma's koppelt projecten en acties die zowel onder de solidaire,
productieve, aangesloten of duurzame wijk vallen. Elk van hen heeft een concrete
uitdaging die enkel door samenwerking kan worden gerealiseerd. Daarbij proberen we
steeds een specifiek vraagstuk te koppelen aan het aanwezige sociale, ruimtelijke en
investeringsvermogen in de wijk. Via cošperatieve stadsontwikkeling en door het initi‘ren,
verbinden, zichtbaar maken en versterken van projecten en initiatieven worden deze
wijkbrede doelstellingen gerealiseerd.
programma muide meulestede morgen | 11

12

3. MMM ALS WERKATELIER
3.1. opzet
Om wonen en werken te combineren in Muide Meulestede zal het nodig zijn om de vele
atelierruimtes en loodsen een prominente plek in de wijk te geven. Deze zijn vandaag vaak
voor een stuk verstopt of worden wel gebruikt maar zonder erg zichtbaar te zijn in de wijk.
Dit eerste actieprogramma probeert hierop een antwoord te vinden door de koppeling te
maken met enkele punten uit de agenda MMM. Binnen dit actieprogramma combineren
we het opwaarderen van deze ateliers, de heraanleg van de trage weg doorheen de wijk die
verschillende atelier met elkaar verbindt en de officieuze ruggengraat vormt van de wijk
en instrumenten om vraag en aanbod op elkaar af te stemmen of stage en leertrajecten op
te zetten. Door deze gecombineerd in een actieprogramma op te nemen moet het lukken
om de positie van werken in de wijk te versterken en zo een alternatief te voorzien voor de
huidige precaire positie van ateliers en werkruimten in Muide-Meulestede onder een sterk
in ontwikkeling zijnde woningmarkt.
3.2. projecten en acties
Om dit actieprogramma te doen lukken hebben we minstens nood aan vier verschillende
typen van projecten en acties:
¥ pilootprojecten die de maakindustrie op kaart zetten als loods 26, de omvorming
van Ateljee vzw, de herbestemming van Kerkgebouw Sint Theresia van Avila en mogelijks
ook nieuwe gemengde woonprojecten voor de Voorhaven, ...
¥ investeringen in publieke ruimte rondom bestaande loodsen/ateliers als tijdelijke
ingebruikname van de gronden van Stukwerkers, het Oud Klooster, een herprofilering van
de zone Manchester en de uitbouw van een wandeltraject voor MM, ...
¥ het uitwerken van een platform voor stage en leertrajecten op te zetten en de
beschikbaarheid/nood aan werkplek te presenteren via bv. een Leer-stage-werkmarkt, ...
¥ kennisopbouw rond vraag en aanbod door het in kaart brengen van het productief
weefsel in de wijk, ...
Het principe om vanuit deze projecten en acties te komen tot een actieprogramma voor
heel de wijk vertrekt van de uitwisseling die kan worden gerealiseerd. Zo zorgt het in kaart
brengen van het gebruik van de verschillende atelierruimtes voor de mogelijkheid om bij
het ontwikkelen van een pilootproject als Atelier ook direct een wijkbrede reflex toe te
voegen en ervaringen toe te passen op andere plekken in de wijk. Door daarbij op publieke
ruimte in te zetten en het ontwikkelen van de zachte ruggengraat van de wijk, komen
programma muide meulestede morgen | 13

investerings
vermogen
leer-stage-werkmarkt
pilootprojecten
publieke ruimte
nieuwe centraliteit
initieert
loods 26
verbindt
sociaal
vermogen
studie economisch weefsel
maakt
zichtbaar
bedrijven
dienst economie
wijs
...
havenactiviteit
versterkt
ATELIERS
&
LOODSEN
ruimtelijk
vermogen
14

ineens weer nieuwe sites aan de voorkant van de wijk te liggen waardoor de zichtbaarheid
vergroot en er een groter netwerk ontstaat van productieve plekken in de wijk en nieuwe
vormen van centraliteit. Deze kunnen verder versterkt of ontdekt worden door het opzetten
van een leer-stage werkmarkt als uitloper van een eerst stagetraject dat op korte termijn
al kan worden opgezet. Al deze acties worden in onderlinge uitwisseling gerealiseerd
en hebben met het Atelier MMM een belangrijke drager. Aangezien uitwisseling tussen
diensten en initiatiefnemers binnen dit atelier centraal staat (zie het boekje atelier MMM)
kan er gemakkelijk een volgende laag aan worden toegevoegd. Zo zou de wil om MMM
als testsite te gebruiken voor klimaatbestendig ontwerp eveneens kunnen inzetten op de
zachte ruggengraat van de wijk.
Wijkbreed onderzoek naar het productief weefsel van
MM
Om de juiste relaties te kunnen leggen tussen de verschillende ateliers
en loodsen die bestaan in de Muide Meulestede en actief te werken op het
gericht opwaarderen van publieke ruimte is het noodzakelijk een beter
zicht te krijgen op het aanwezige productief weefsel in de wijk. Binnen de conceptstudie
werd vertrokken van een eerste beeld op basis van de verschillende interviews en de
informatie die voorhanden was. Om echt een netwerk uit te bouwen is het belangrijk een
gedetailleerd beeld te krijgen van de eigenlijke eigenaarsstructuren en het re‘le gebruik.
Dit wordt momenteel door de dienst Economie opgezet.
Pilootproject Ateljee
Om vanuit deze kennis dan ook werkelijk te experimenteren met nieuwe
plekken voor productiviteit in de wijk biedt de verhuis van Ateljee vzw een
uitgelezen kans. Ateljee vzw verhuist haar activiteiten naar de cluster
sociale economie op de 'UCO site' in de Ma•sstraat. De huidige site ligt
op een centrale plek in de wijk. Vooraleer tot een definitieve herontwikkeling van de site
over te gaan moet er ge‘xperimenteerd worden met een pilootproject dat gericht is op het
ontbrekende aanbod in de wijk. Zo moet er gezocht worden naar nieuwe types werkruimten
in de wijk (als bv. een fablab of een maak-, experimenteer- en onderzoeksruimte) of kan
de plek gezien worden als doorgroeilocatie voor bestaande lokale initiatieven (vb. Timelab).
Ook kan er worden nagedacht over de inpassing van laagdrempelige maakruimtes
voor de buurt (bv. een 'sociaal houtatelier') waar iedereen (los van job, achtergrond
of vakkennis) kan werken, evt. in functie van de inrichting van de publieke ruimte of
nieuwe ontmoetingsplekken. Op die manier richt deze maakeconomie zich niet enkel tot
professionals, maar ook tot hobbyisten of ge•nteresseerde wijkbewoners en ontstaan er
bijkomende vormen van kennisuitwisseling. Deze manier van werken ligt aan de basis
om op een concrete schaal te experimenteren met nieuwe invullingen die opnieuw een
evenwicht zoeken tussen woon- en werkomgeving in Muide-Meulestede.
programma muide meulestede morgen | 15

Experiment
Vormen van experiment zouden een grotere weerklank hebben in de wijk
wanneer ze gecombineerd worden met de heractivering van de publieke
ruimte op strategische locaties en in de nabijheid werkclusters. Met het
tijdelijk invullen van de publieke ruimte van het Oud Klooster ligt er hier
een belangrijke kans. Op dit moment zijn er al idee‘n rond tijdelijke invulling als uitbreiding
van de volkstuintjes aan het Oud postje. Daarnaast is het belangrijk dat er in de open ruimte
ook meer aandacht wordt besteed aan plekken voor kinderen en jongeren. Dit kan zowel
gaan om 'geplande' of 'ontworpen' ruimte met speelplekken, als tijdelijke plekken waar
activiteiten kunnen ontstaan (vanuit jongeren zelf), als informele ontmoetingsplekken.
Hier zijn koppelingen mogelijk met de scholen of andere educatieve activiteiten, maar ook
met de recreatieve structuur die al is uitgetekend. Dergelijke speldenprikken die nu vaak
weinig worden verbonden kunnen baten bij een dergelijke ingreep, waarbij de protagonisten
ook rechtstreeks betrokken kunnen worden bij de zoektocht naar een geschikt statuut en
identiteit voor de plek. Dit om vanuit de invulling van de publieke ruimte ook het omliggende
productieve weefsel te betrekken. Van de verschillende bedrijfjes in het centrum van de
wijk tot de opkomende cluster van creatieve ondernemingen in de New Yorkstraat.
Leer-stage werkmarkt
Als vanuit of parallel aan deze dynamiek een lokale leer-stage-werkmarkt
kan worden opgezet beginnen de verschillende elementen van dit eerste
programma te renderen. Een leer-stage-werkmarkt kan als matchmaker
dienen tussen het verhuren en verkrijgen van werkruimtes, maar ook
stage en werkplekken organiseren binnen de verschillende havengebonden activiteiten
in de wijk of als katalysator dienen voor nieuwe businessmodellen en voorzieningen
waar er binnen de wijk vraag naar blijkt te zijn. Dit hoeft niet in de vorm van een vijfjarige
presentatie zoals bij de kavelmarkt (zie later) maar zou veel dynamischer kunnen worden
georganiseerd door een onlineplatform of het opzetten van een alternatieve werkwinkel.
Wandeltraject MMM
Vanuit het opzetten van een leer-stage werkmarkt en het experimenteren
met de herinrichting van de publieke ruimte aan bv. de zone Manchester
kan er gewerkt worden aan het uitbouwen van een wijkbreed
wandeltraject in de wijk. Deze loopt zoals weergegeven in de agenda
MMM van het Houtdokpark tot aan de Meulestedebrug en doorkruist
de hele wijk. Projecten als het heropenen van de wegel aan Standaard Muide, de groene
ruimte naast het treinspoor, de braakliggende terreinen aan de Goedendagstraat en
Stukwerkers, de zone waar het nieuwe wijkgezondheidscentrum en het groepswonen voor
senioren komen en de garageboxen en steegjes verspreid over heel de wijk vormen een
uitstekende basis voor deze trage weg. Op elk van de locaties is er een nauwe verbinding
met de ateliers en loodsen in de wijk. Het nieuwe wandeltraject vormt zo de rode loper voor
16

werkatelier MMM en verbindt de verschillende groene zones in de wijk. De versterking van
dergelijk wandeltraject als officieuze ruggengraat, biedt ook kansen om MM ruimtelijk,
sociaal en economisch te positioneren binnen een ruimer stedelijk ontwikkelingsverhaal,
waarbij het in combinatie met het omliggende productief weefsel kan bijdragen tot een
meer duurzaam systeem van circulaire economie. Deze logica kan op termijn ook worden
doorgetrokken naar verschillende andere plekken in de wijk als het Manchesterpleintje
waar er door clustering van voorzieningen een nieuwe centraliteit kan worden gecre‘rd. De
breed gedragen vraag naar sportinfrastructuur als bindweefsel kan binnen deze strategie
uitgroeien tot een cruciale schakel.
Projecten productief weefsel
Om de dynamiek achter het oprichten van een leer-stage werkmarkt en
de uitbouw van het wandeltraject te verzilveren is het belangrijk om ook
bijkomend enkele plekken voor bedrijvigheid in de wijk te realiseren.
Naast de mogelijkheid om vanuit de experimenten binnenzone
Ateljee vzw daar permanent een (woon-)werklocatie te realiseren komt ook Loods 26,
de herbestemming van de kerk Sint Theresia van Avila en de Sint Antonius kerk en de
verdere woonontwikkeling aan de Voorhaven in aanmerking. Het realiseren en zichtbaar
maken van economische activiteiten op deze locaties zou een duidelijke bestendiging zijn
van het gemengde weefsel in de wijk en verhinderen dat de 'waterfront' van MM zich kan
ontwikkelen tot een monofunctionele omgeving die zich enkel toespitst op wonen. Ook
ruimte bieden voor creatieve industrie‘n is hier zeker een opportuniteit.
Herprofilering havenkant
Vanuit de logica om de heropwaardering van publieke ruimte te koppelen
aan het vergroten van de zichtbaarheid van het productieve weefsel in de
wijk moeten uiteraard ook de grote randen van de wijk met de herprofilering
van de New Orleansstraat, het herontwikkelen van de publieke ruimte
aan de Muidepoort en de ontwikkeling van Lourdeshoek worden meegenomen. Achter elk
van deze plekken liggen enkele grote mobiliteitskeuzes die moeten worden gemaakt. In
het laatste actieprogramma geven we aan hoe hier het best mee kan worden omgegaan.
programma muide meulestede morgen | 17

2
11
6
14
4
13
7
1
10
8
3
12
9
5
15
18

1
wijkbreed onderzoek 2 pilootprojectzone Ateljee vzw 3 experiment Oud Klooster
4
experiment
Voorhaven
5 experiment Voorhaven 6
leer-stage-werkmarkt
school
7
leer-stage-werkmarkt
communicatie
8
wandeltraject
Standaard Muide
9
wandeltraject
Stukwerkers
10
wandeltraject
Manchesterplein
11 loods 26
12
herbestemming kerk
13
ontwikkeling woning Gent
Voorhaven
14
herprofilering
New-Orleansstraat
15
publieke ruimte
Muidepoort
een project biedt
handvaten voor een
volgende actie
programma muide meulestede morgen | 19

20

4. EEN WOONLOGICA OP MAAT VAN DE WIJK
4.1. opzet
Muide Meulestede kent een groot aantal investeringen met de bouw van 630 woningen
die op korte termijn worden verwacht. Klassiek wordt het aanbod van deze woningen
afgestemd op de Gents marktvraag of is ze onderdeel van de algemene doelstellingen
van de (sociale) ontwikkelaar. Om de agenda MMM te realiseren proberen we te komen
tot een woonlogica op maat van de wijk. Hiervoor is het belangrijk eerder vraaggericht
dan aanbodgericht te bouwen. In dit actieprogramma zoeken we naar een manier om dit
te realiseren door ruimte te cre‘ren voor experiment met vernieuwende woonmodellen
en deze te ondersteunen om uiteindelijk tot bij de afnemers te geraken. Daarnaast is
het belangrijk dat woonprojecten vanuit hun investeringsvermogen ook inzetten op het
realiseren van bijkomende voorzieningen in de wijk. Het zoeken naar een betaalbaar en
energiezuinig renovatiemodel voor de verschillende kleinere woningen in de wijk kan het
sluitstuk vormen van deze oefening.
4.2. projecten en acties
Om dit actieprogramma te doen lukken hebben we minstens nood aan vijf verschillende
typen van projecten en acties:
¥ nieuwe woonprojecten als de herontwikkeling van de site Ateljee vzw, bijkomende
woonprojecten aan de Voorhaven, de voorziene woonontwikkeling aan de kop van
Meulestede of woonontwikkeling aan het Houtdokpark, ...
¥ vernieuwende woonexperimenten zoals het groepswonen voor senioren of de
opgezette CLT, ...
¥ investeringsmodellen bestaand patrimonium zoals het opzetten van collectieve
renovatie of een cošperatie met panden in erfpacht, ...
¥ een platform vraaggestuurde woonprojecten via bv. het organiseren van een
kavelmarkt, ...
¥ kennisopbouw rond de re‘le woonnood in de wijk door het uitvoeren van een
woonbehoefte studie, ...
Om vanuit deze projecten en acties tot een cošperatieve stadsontwikkelingen en uiteindelijk
een woonlogica op maat van de wijk te komen kan er begonnen worden van de kavelmarkt
als centraal element. Op deze kavelmarkt, ondersteund door een woonbehoefte studie,
worden woonprojecten en mogelijke ge•nteresseerden aan elkaar voorgesteld. Het
biedt de mogelijkheid om te verkennen of een bepaald woonmodel aanslaat, of mensen
bereid zijn om in een innovatiever woonconcept mee te stappen en welke voorzieningen
op een bepaalde plek echt cruciaal zijn. Bijkomend zorgt het ervoor dat er duidelijkheid
begint te komen over de mate van afstemming binnen het woonaanbod en kan er zo
programma muide meulestede morgen | 21

investerings
vermogen
kavelmarkt
nieuwbouw
+
vernieuwende
woonvormen
woonvraag
betaalbaar wonen
initieert
CLT
verbindt
sociaal
vermogen
woonbehoeftestudie
maakt
zichtbaar
Sociale Huisvestingsmaatschappij
Energiedeskundige
Renovatiemakelaar
...
innovatieve
woonprojecten
versterkt
nieuwe
plekken
-
woonnood
ruimtelijk
vermogen
22

actie worden ondernomen om bij nieuwe woonprojecten de doelgroep toch eventueel
te wijzigen. De grote schaal van de woonopgave in Muide-Meulestede biedt een unieke
kans om dit te gebruiken als hefboom om aan nieuwe recepten voor woonontwikkeling te
sleutelen. Door deze opgave op zijn geheel te bekijken en niet langer project-per-project
ontstaan schaalvoordelen en mogelijkheden voor wederzijdse wisselwerking. Vanuit zo'n
kavelmarkt kunnen verschillende initiatieven ontstaan. Zo kan voor een woonproject een
traject gestart worden om afnemers te vinden voor een voorziene gemeenschapsfunctie
of wordt er gestart met het opzetten van een alternatief ontwikkelingsmodel. Het peilen
naar woonwensen en noden en het koppelen met nieuwe woonprojecten moet een continue
reflex worden die dient samen te gaan met het correct raadplegen en informeren van de
verschillende partijen. Om dit te realiseren zou het principe van een kavelmarkt bv. elke 5
jaar kunnen worden herhaald.
De kavelmarkt
Het organiseren van een kavelmarkt kan een goede eerste stap zijn in
het opbouwen van dit actieprogramma doordat het zorgt voor het nodige
overzicht van bestaande en geplande woonprojecten voor bv. de volgende
5 jaar. De kavelmarkt speelt daarbij in eerste instantie een belangrijke
rol als 'matchmaker'. Via een kavelmarkt kan er op een continue wijze gepeild worden
naar woonwensen en noden en de koppeling gemaakt worden met nieuwe woonprojecten.
Door betere communicatie en informatie-uitwisseling, kunnen de vraag en het aanbod ook
beter op elkaar worden afgestemd, zodat de juiste doelgroep wordt toegeleid naar de juiste
woning. Daarnaast kan een kavelmarkt ook een aanzet betekenen om alternatieve vormen
van woonontwikkeling te ondersteunen door de juiste partners bij elkaar te brengen of
geplande woonprojecten te herbekijken qua programma.
Experiment nieuwe woonprojecten
Een eerste voorzichtige stap in het afstemmen van nieuwe woonprojecten
en noden uit de buurt kan gevonden worden in zowel het nieuwe
woonproject van Canal properties aan de Voorhaven als de verdere
uitbouw van het groepswonen voor senioren. Voor deze ontwikkelingen
is er de concrete vraag naar het uitdiepen van win-win situaties voor project en wijk. Zo
is er binnen het project van Canal properties een perceel dat wordt voorbehouden voor
buurtvoorzieningen en is binnen het groepswonen voor senioren een groot grondaandeel
voorzien dat kan worden ingezet als in te vullen publieke ruimte. Wanneer er hierrond een
traject wordt opgestart kan de opgedane ervaring via o.a. ervaringsdeskundigen verder
worden opgenomen in andere projecten. Op deze manier wordt de vinger aan de pols
gehouden en krijgen we een steeds betere vat op gevoeligheden die spelen in de wijk en
die vaak direct gerelateerd kunnen worden aan wat bewoners percipi‘ren als de lokale
identiteit van de wijk en specifieke plekken.
programma muide meulestede morgen | 23

Woonbehoeftestudie
Beide initiatieven zouden kunnen versterkt worden door het uitvoeren van
een woonbehoeftestudie voor de wijk. In de agenda voor MMM werd reeds
meegegeven dat er in de wijk nood is aan bijkomende kleine woningen
voor alleenstaanden en kleine gezinnen, betaalbare huurwoningen op
basis van besteedbaar inkomen en woningen afgestemd op minder mobiele wijkbewoners.
Dit woononderzoek kan zowel kwantitatieve analyse bevatten als verderopbouwen op de
reeds opgedane ervaring met buurtonderzoek en wijkbevraging binnen het CLT project.
Het zou een meerwaarde zijn wanneer daarenboven een koppeling wordt gemaakt met een
energiescan van de wijk. Hier zou bijvoorbeeld vzw REGent kunnen betrokken worden. Op
die manier krijgen bewoners ook een zicht op de staat van hun eigen woningen en kunnen
er gericht ondersteunende programma's worden opgezet voor renovatie.
Nieuwe woonontwikkeling
Vanuit deze woonbehoeftestudie en de contacten gelegd in navolging van
de kavelmarkt moet het mogelijk zijn om de verschillende nog te realiseren
woonprojecten te herbekijken in functie van de woonlogica op maat van
de wijk. Vraaggestuurd bouwen is hierbij de norm. In verschillende steden
zijn er succesvolle projecten om door een juiste koppeling tussen afnemers en bouwheer
ook private partijen zo ver te krijgen om hun woonproject aan te passen op maat van de
wijk. Verder maakt de aanzienlijk woningtoename in de wijk ook een meer globale vise op
nieuw openbaar (recreatief) groen mogelijk en noodzakelijk. Rekening houdend met de
geplande woningtoename en de bijhorende groennorm zal er een aanzienlijke hoeveelheid
groen bijkomen. Hierbij is het van belang om over spreiding, schaal en inrichtingsniveau
na te denken, zodat dit groen niet wordt versnipperd. Daarnaast vergt deze keuze ook
een belangrijke voortrekkersrol van de overheid en zullen ook de verschillende publieke
woonprojecten gepland in de wijk moeten worden herbekeken vanuit een vraaggerichte
logica. Door dit te doen binnen een breder traject waar mogelijke afnemers direct en op
voorhand worden betrokken (door o.a. een kavelmarkt) vergroot de kans om een grotere
zekerheid te hebben over de bezettingsgraad van elk van deze woonprojecten en het direct
draagvlak voor bijkomende woonontwikkeling uit te bouwen (wat vandaag in de wijk vaak
een probleem vormt).
Alternatieve ontwikkelingsmodellen
Uit de woonbehoeftestudie en de kavelmarkt kunnen ook verschillende
alternatieve woonontwikkelingsmodellen ontstaan. We beschrijven er
twee die vandaag al een zeker draagvlak kennen in de wijk: de collectieve
renovatieprojecten zoals die eerder succesvol zijn toegepast in Dampoort,
Ledeberg en Rabot en het opzetten van een cošperatie die renovatie van gebouwen in
erfpacht organiseert. Door dit vanuit een traject van cošperatieve stadsontwikkeling te
doen met een Atelier MM als instrument zijn er duidelijke schaalvoordelen. Het Atelier
24

engt lokale actoren samen en gaat op zoek naar de nodige kanalen en kan gerichte
begeleiding voorzien voor collectieve renovatie-initiatieven. Deze renovatieprojecten
kunnen ook verdere aanzetten zijn voor bredere milieudoelstellingen van stad en wijk.
Zo kan van een nieuw renovatieproject ook verwacht worden dat het bijdraagt door bv.
groene publieke ruimte aan te leggen, experimenteert met nieuwe duurzamere manieren
van samenwonen, bijdraagt aan de lokale circulaire/deeleconomie in de wijk, .... Het
cošperatief gedachtegoed maakt ook dat er op verschillende manieren kan samengewerkt
worden om de kosten te drukken. Waarbij de cošperanten bv zelf via werkuren investeren
in het opknappen van een pand. Op deze manier kunnen er woningen gerealiseerd
worden waar vaak een tekort aan is op de reguliere vastgoedmarkt. Ook voor de eigenaar
van leegstaande panden kan een dergelijke formule absoluut voordelig zijn. Door in te
zetten op alternatieve verdienmodellen, zoals bijvoorbeeld een rollend fonds kunnen ook
minder kapitaalkrachtige mensen de kans om hun huis op te knappen. Vanuit sociaal
duurzaamheidsperspectief is dat een positief zaak. Daarnaast kan de stad binnen deze
aanpak gericht gronden of gebouwen aankopen in MM, of coalities aangaan met eigenaars,
om op deze manier in ontwikkeling te brengen. Op deze manier kunnen strategische
locaties worden geactiveerd op de korte en middellange termijn die vaak te lijden hebben
onder een imago van leegstand. Tot slot kunnen bouwprojecten ook een hefboom zijn om
kennis te verspreiden.
programma muide meulestede morgen | 25

5
1 4
9
3
7
10
8
2
6
26

1
De kavelmarkt
2
nieuwe ontwikkeling
Voorhaven
3
groepswonen
voor senioren
4
woonbehoeftestudie
5
ontwikkelingzone Ateljee vzw
kop van Meulestede
6
ontwikkeling Houtdok
7
ontwikkeling Voorhaven
8
ontwikkeling CAW
(site Oud Klooster)
9
renovatie patrimonium
10
collectieve renovatie
een project biedt
handvaten voor een
volgende actie
programma muide meulestede morgen | 27

28

5. INVESTERINGEN IN INFRASTRUCTUUR
ALS MOTOR VOOR STADSONTWIKKELING
5.1. opzet
De verschillende infrastructuurprojecten rondom Muide Meulestede hebben potentieel
een grote impact op de verkeersleefbaarheid van de wijk. De locatie van de wijk in de buurt
van bovenlokale verkeersinfrastructuur heeft tot op vandaag nog weinig meerwaarde
gebracht. Muide Meulestede blijft voorlopig een spil van doorgaand verkeer. Naast de
hoge verkeersdruk die het bovenlokaal verkeer met zich meebrengt, wordt de wijk ook
geplaagd door doorstroomproblemen tijdens de spitsuren. Het openbaar vervoer is
erg beperkt in de wijk zelf. De aansluiting op het tramnet ligt net buiten de wijk aan de
Muidebrug. Er is slechts n buslijn, met een minimaal aantal haltes, die op beperkte en
onregelmatige tijdstippen rijdt. Verder zijn er ook weinig aantrekkelijke fietsverbindingen.
Om draagvlak voor de verschillende infrastructuurprojecten te houden zal het nodig zijn
om de verwachtte bijkomende investeringen in infrastructuur (zoals die bezig zijn aan de
Meulestedebrug en te verwachten zijn voor de nieuwe Verapazbrug) te koppelen aan directe
verbeteringen voor de wijk. Dit is de uitdaging van het actieprogramma. Verschillende
stadsvernieuwingsprojecten of een alternatieve interpretatie van de buffer tussen haven
en wijk kunnen de meerwaarde van grote infrastructuurwerken uitdagen en concreet
maken voor de wijk. Wanneer dit gebeurt kan er ook een alternatieve drager gevonden
worden om vanuit de buurt via een sterkere betrokkenheid inspraak te krijgen in deze
grote infrastructuurprojecten.
5.2. projecten en acties
Om dit actieprogramma te doen lukken hebben we minstens nood aan drie verschillende
typen van projecten en acties. Binnen de conceptstudie kwamen daarvan volgende
voorbeelden naar voor:
¥ Lokale infrastructuurmaatregelen gekoppeld aan grotere investeringen als de
herprofilering van de New Orleansstraat, de herprofilering van de zone Manchester, het
herontwerp van de Muidepoort en de aansluiting tussen bovenlokaal en lokaal verkeer,
de herinterpretatie van de buffer met de haven, het structureel vergroenen van de
Meulesteedsesteenweg,...
¥ Het organiseren van een open communicatie rond infrastructuurwerken, wat
zowel transparante kennisdeling als actieve betrokkenheid van (vertegenwoordigers) van
de buurt inhoudt.
¥ Het leren uit mobiliteitsgerelateerde stadsprojecten als het groepswonen
voor senioren of de woonontwikkeling aan het Houtdokpark, waarbij het draait om het
doorbreken van de schotten tussen beleidssectoren als wonen, werken, infrastructuur,
enz. door te denken vanuit een ge•ntegreerd perspectief.
programma muide meulestede morgen | 29

investerings
vermogen
communicatie
&
inspraak
infrastructuuringrepen
initieert
lokale
meerwaarde
ruimtelijk
vermogen
verbindt
zachte verbinding
maakt
zichtbaar
sociaal
vermogen
mobiliteitskader
testprojecten
30

Het werken vanuit deze type projecten en acties kan uitgroeien tot een wijkbreed
actieprogramma wanneer in parallel wordt ingezet op haar verschillende onderdelen. Zo
hebben de verschillende infrastructuurprojecten reeds een duidelijk vastgelegde timing
die zo verweven is binnen andere besluitvormingsprocedures dat het vooral belangrijk is
om hier gepast op te reageren. Een duidelijke wijkgebonden logica van de meerwaarde
van sommige infrastructuurwerken op de wijk en de keuze om bv. in navolging van
grote investeringen ook een effectieve scheiding aan te brengen tussen lokaal en
bovenlokaal verkeer, kan hiervoor dienen. Tijdens het wijkbrede terugkoppelmoment in
februari werd zo'n eerste mobiliteitskader als resultaat van de workshops voorgesteld.
Om dit verder te verfijnen zou ook vanuit het ontwikkelen van enkele stadsprojecten op
cruciale mobiliteitsgevoelige plekken in de wijk dit kader verder worden uitgedaagd en
aangescherpt. Door op deze manier actief bezig te zijn met de grote infrastructuurwerken
rondom de wijk wordt ook de betrokkenheid en communicatie een logischer vervolg.
Herprofilering New Orleansstraat
Binnen het mobiliteitskader kwam de herprofilering van de New
Orleansstraat en de mogelijke asverschuiving richting Port Arthurlaan er
als een van de belangrijkste mobiliteitsprojecten uit. Deze werd vooraan
op de agenda gezet omwille van de heraanleg van de Meulestedebrug.
Deze zou een aanleiding kunnen zijn voor het herbekijken van het doorgaand verkeer langs
de New-Orleansstraat wat de woonkwaliteit van deze as erg be•nvloedt en vergroening en
bijhorende kwaliteitsverhoging zou mogelijk maken. Wanneer deze langs de Port Arthurlaan
zou lopen wordt de impact op de buurt beperkt en is er alle kans voor de aanpalende
bedrijvigheid om zich rond deze nieuwe as te ontwikkelen zonder een bijkomende druk op
de buurt te genereren. De New-Orleansstraat zou op een andere manier kunnen worden
ingericht met een veel sterkere nadruk op het opwaarderen van de nabije woonkwaliteit.
Groepswonen voor senioren
De herinrichting van de New Orleansstraat wordt maar concreet wanneer
de directe impact op nabijgelegen projecten in rekening wordt gebracht.
Zo zou het ontwerp van het groepswonen voor senioren een mooie
gelegenheid zijn om af te tasten op welke manier de New Orleansstraat
kan worden ontworpen zodat ze een leefbare as wordt in de wijk. Ook de relatie met de
bedrijvigheid aan de andere kant van de straat wordt op deze manier erg concreet.
Open communicatie infrastructuur
Door zowel in te zetten op concrete voorbeeldprojecten als een
wijkgerichte logica voor grote infrastructuurprojecten rondom de wijk
(welke ingrepen moet het best gebeuren zodat de investeringen in
infrastructuur maximaal renderen voor MM) ligt er een rijkere basis voor
het scheppen van een kader en communicatie rond de verschillende mobiliteitsprojecten
programma muide meulestede morgen | 31

in de wijk. Vandaag gebeurt dit op basis van de reguliere inspraakmomenten binnen
planprocessen en een systeem van bevoorrechte getuigen. Deze manier van werken wordt
op verschillende plekken binnen de Gentse Kanaalzone gebruikt maar kent haar limieten
in Muide Meulestede door de grote diversiteit aan actoren en de uitzonderlijke complexiteit
van de mobiliteitsprojecten. Om binnen deze wijk tot een overzicht en draagvlak voor
mobiliteitskeuzes te komen is het belangrijk om actieve betrokkenheid te cre‘ren bij de
projecten en aan te tonen wat de meerwaarde is van elke ingreep voor de wijk. De werking
van het Atelier MMM binnen een cošperatieve stadsontwikkeling zorgt ervoor dat er ruimte
wordt gecre‘erd om bv. via tijdelijke ingrepen de meerwaarde van de mobiliteitsingrepen
aan te tonen. Door een goede en gestructureerde samenwerking met Stad en buurt hoeft
dit niet in de weg te staan van de gestandaardiseerde en juridisch bindende procedures
maar kan het als een bijkomend traject worden georganiseerd specifiek gericht op
het onderzoeken en cre‘ren van bijkomende meerwaarde voor de wijk van de grote
mobiliteitsinvesteringen die op stapel staan.
Wandeltraject
Binnen het eerste actieprogramma werd er reeds sterk ingezet op het
cre‘ren van een wandeltraject doorheen de wijk. Ook voor mobiliteit
is dit wandeltraject cruciaal. Niet alleen als routing voor de zwakke
weggebruiker in de wijk en verbinding van groene zones maar ook
omdat ze raken aan de directe eigenheid van de wijk en mobiliteitsdiscussies die dicht
liggen bij het alledaagse als een veilige woonomgeving en lokale parkeerproblematiek
in de wijk. Voor verschillende van de gronden van het wandeltraject is het belangrijke
tot goede afspraken te komen met de eigenaren om zo tot openstelling te komen. Deze
onderhandelingen zouden ook verder kunnen doorgroeien om afspraken te maken over
het delen van mobiliteit (experiment collectieve mobiliteit) en het uitdenken van een lokale
afspraak rond parkeren (wat al in enkele straten van Muide-Meulstede gebeurt). Het
herontwerp van het rondpunt aan de Victor Carpentierschool kan ook als een belangrijke
schakel binnen het wandeltraject worden gezien.
Buffer haven
Ook vanuit grotere mobiliteitsingrepen als de heraanleg van de Port-
Arthurlaan is het mogelijk om een stap verder te gaan en nieuwe
oplossingen te zoeken die direct samenhangen met een project (als voor
het wandeltraject het geval is). Zo kan er voor Muide Meulestede echt
werk gemaakt worden van een alternatieve kijk op de buffering tussen stad en haven. In
de verschillende havendorpen worden deze vandaag vooral vanuit een probleemsituatie
(moeilijke ruimtelijk afstemming, milieuoverlast, ontbrekende voorzieningen) uitgewerkt.
Binnen Muide Meulestede zouden hier opportuniteiten kunnen tegenover staan om het
unieke buurschap aan te grijpen om een grotere meerwaarde in de vorm van (social) return
voor de wijk te cre‘ren. Zo kan bij nieuwe projecten worden gekeken hoe reststromen uit
32

de haven kunnen worden aangewend, dat kan gaan van bouwmaterialen of energie voor
nieuwbouwprojecten of renovaties tot bepaalde grondstoffen voor bepaalde productie of
maakindustrie in de wijk. Er kan een samenwerking worden opgezet tussen buurt en haven
waarbij wordt ge•nvesteerd in energiecošperaties (zonne- en windenergie). De daken
van de grote havenloodsen zijn bv. een unieke troef in de wijk om aan zonnecollectie te
doen. Verder zijn er ook mogelijkheden om de havenbedrijven actiever te betrekken bij
de wijkwerking door bv. samenwerkingen op te zetten rond deeleconomie in de wijk, bv.
uitleendienst voor gereedschap, een fablab dat gebruikmaakt van machines en materialen
uit de haven, kennisdeling, .... Ook het passagiersvervoer dat voor het havenpersoneel
georganiseerd wordt, kan mits de juiste afspraken (uurregeling) en kleine investeringen
(haltes) ook een aanvulling zijn op het beperkte openbaar vervoersnet in de wijk. Op die
manier kan de aanwezigheid van de haven die vandaag vanuit de wijk hoofdzakelijk in
termen van overlast (verkeer, vervuiling) wordt gezien omgebogen worden tot een meer
positief gegeven.
Ontwerp Muidepoort
Op de langere termijn zal met de aanleg van de Verapazbrug er een
tweede groot project zijn met een directe meerwaarde voor de wijk.
Door de Verapazbrug kan de rotonde aan de Pauwstraat worden herzien,
wat kan resulteren in een andere inrichting van heel deze zone, een
vergroening van de plek en een duidelijke ontlasting van de Meulesteedsesteenweg en de
Voormuide van bovenlokaal verkeer. Wanneer de investeringen in infrastructuur worden
aangegrepen om een kwaliteitsslag te maken in de inrichting van de ruimte voor de
buurt worden er op lokale schaal kansen gecre‘rd om de leefbaarheid, bereikbaarheid
en aantrekkelijkheid van de wijk aanzienlijk te vergroten. Door dit via een ontwerpopgave
te doen binnen MMM lukt het om niet enkel de verschillende infrastructuurbeheerders
binnen deze zone rond de tafel te brengen maar ook steeds de koppeling te maken met de
lokale inplanting van ontwerpkeuzes. Enkel zo kan er gekeken worden hoe de geplande
ingrepen echt een schakel voor de buurt kunnen betekenen (door bv. een directe relatie
te leggen met aanpalende werkplekken, een zachte wegverbinding te ondersteunen en
overstapplaats voor openbaar vervoer te garanderen).
Woonontwikkeling Houtdokpark
Net zoals het groepswonen voor senioren kan ook de woonontwikkeling
aan de Houtdokpark een heel groot deel van de ingrepen aan de
Muidepoort concreet maken. Hoe verhoudt deze woonontwikkeling zich
t.a.v. de gewijzigde verkeerssituatie en wat heeft dit voor effect op de
relatie van het Houtdokpark met Muide Meulestede? Schakelt met andere woorden de
nieuwe woonontwikkeling aan het Houtdokpark zich in in de hele herontwikkeling van de
Kop van Muide of blijft het een sluitstuk van het stadvernieuwingsproject Oude Dokken?
Door beide oefeningen in parallel te ontwikkelen kan de vraag of deze zone het einde van
de Oude Dokken of het begin van MMM vormt echt worden beantwoord.
programma muide meulestede morgen | 33

8
1 2
5
6
3
9
10
4
7
12 11
13
14
34

herprofilering
1
Port Arthurlaan
2
New Orleansstraat
3
afstemmen groepswonen
voor senioren
4
communicatie
infrastructuur
ontwerp rondpunt aan
5 Victor Carpentierschool 6
wandeltraject
CLT
7
experiment collectief
binnengebied steegjes
8
experiment
collectieve mobiliteit
9
opportuniteiten
Haven
10
onderzoek
buffer haven
11
herontwerp Muidepoort
12
herbekijken Pauwstraat
13
nieuwe publieke ruimte
Voormuide
14
afstemmen
project Houtdok
een project biedt
handvaten voor een
volgende actie
programma muide meulestede morgen | 35

36

programma muide meulestede morgen | 37

38

6. SAMENVATTING ACTIEPLAN
programma muide meulestede morgen | 39

6.1 solidaire wijk
bouwen en wonen op maat van de wijk
Het huidige, diverse woon- en voorzieningenaanbod dat inspeelt op de behoeften van
zeer verschillende bewonersgroepen is een kwaliteit om te koesteren. Dit vraagt
om een specifieke aanpak op maat van de wijk. De vele geplande publieke en private
ontwikkelingsprojecten vormen een belangrijke hefboom. Maar ook particuliere eigenaren
kunnen hier mee aan bijdragen. Slimme en strategische coalities leveren collectieve
winsten op, zowel financieel als ruimtelijk en maatschappelijk.
40

I. Publiek-publieke samenwerking
Verschillende publieke investeerders zullen in de toekomst investeren in MM, onder
meer SOG, OCMW, Samenlevingsopbouw en de Stad Gent. Ook de Sint-Theresia
van Avila kerk heeft een nieuwe invulling nodig. Dit vraagt om een doorgedreven
cooperatieve aanpak, in overleg met de wijk, in functie van financiering, programmatie,
en potentieel gedeeld ruimtegebruik.
II. Collectieve particuliere ontwikkeling
In de omgeving van Muidepoort en de Voormuide is een groot aandeel van de
woningen in bezit van particuliere eigenaren die individueel over beperkt kapitaal of
bereidheid beschikken om te investeren. Collectieve woonontwikkelingsstrategien
(cfr. collectieve renovatie Dampoort) openen nieuwe perspectieven.
III. Grootstedelijke verdichting
Mobiliteitsinvesteringen in bovenlokale infrastructuren liggen op het raakvlak tussen
strategische ontwikkelingslocaties en de bestaande wijk. Hier kan een deel van de
verwachte demografische groei worden opgevangen via hoogstedelijke, gemengde
verdichtingsprojecten en tegelijk meerwaarde worden gecreeerd voor de buurt. Qua
schaal sluiten deze projecten aan bij de recente ontwikkeling van de Oude Dokken
en het Houtdok.
IV. Energie-uitwisseling tussen haven en wijk
De vele platte daken van de havengebouwen zijn ideaal voor de installatie van
zonnepanelen, waarvan de stroom gedeeld kan worden met de wijk.
V. Publiek-private samenwerking
De huidige manier van ontwikkeling van de kades, kan verder worden doorgetrokken.
Via publiek-private samenwerking worden niet alleen private winsten, maar ook
investeringen in de publieke ruimte en maatschappelijke meerwaarde gerealiseerd.
programma muide meulestede morgen | 41

6.2 productieve wijk
MM als werkatelier voor de stad
Muide-Meulestede profileert zich de komende jaren als de plek voor maakeconomie in de
stad. Naast de creatie van ruimte voor maakplekken met bovenlokale uitstraling wordt
geinvesteerd in het behoud, de versterking en activering van de vele magazijnen, hangars,
loodsen en ateliers die de wijk rijk is. In combinatie met het opzetten van leer-stage-werk
trajecten in samenwerking met lokale actoren, ontstaan zo nieuwe lokale dynamieken.
42

1. Bestaande en nieuwe plekken voor maakeconomie fungeren als visitekaartje voor
de wijk. Naast de aanwezige creatieve bedrijvigheid in loods 22 en de New Yorkstraat
bieden in de toekomst loods 20, loods 26, het terrein van Stukwerkers, en mogelijk
de nieuwe ontwikkeling op Meulestede Noord veel potentieel om MM op de kaart te
zetten als werkatelier voor de stad.
2. De historisch gegroeide verwevenheid tussen het woon- en werkweefsel wordt
in de toekomst zo veel als mogelijk bewaard, geactiveerd en opgewaardeerd. In
tegenstelling tot veel andere stadsdelen, waar het te laat is en de ruimte voor werk
systematisch is weg gesaneerd, is dit industrieel patrimonium in MM nog deels intact
gebleven en biedt het veel kansen om de maakeconomie terug in de stad te brengen.
3. Zowel op wijk- als op stadsniveau wordt werk gemaakt van het opzetten van leerstage-werk
trajecten. Verschillende lokale actoren, zoals Wijs en de Brede School
ondernemen vandaag al dergelijke initiatieven, maar in samenwerking met andere
partners kan dit in de toekomst nog verder worden uitgebouwd.
programma muide meulestede morgen | 43

6.3 aangesloten wijk
een trage noord-zuid route versterkt en verbindt de wijk
Een wandel- en fietsvriendelijke verbindingsas van noord naar zuid vormt de nieuwe,
officieuze ruggengraat van de wijk en rijgt een breed scala aan open ruimtes en
ontmoetingsplekken aan mekaar. Het publiek traject weerspiegelt het rijk geschakkeerde
karakter van Muide-Meulestede: van formeel tot informeel, van open tot besloten, van
extravert tot introvert. Het hart van de wijk wordt opnieuw verbonden met de randen en
de kades, bestaande centraliteiten worden opgeladen en de aansluiting tussen Muide-
Meulestede en de directe omgeving wordt versterkt.
44

Van noord naar zuid:
a) padenstructuur masterplan Meulestede Noord
b) binnengebied Victor Carpentier school
c) geplande nieuwe seniorenwoningen en wijkgezondheidscentrum
d) binnengebied met loods
e) collectief binnengebied
f) binnentuin
g) wegel langs achterkanten van woningen en Standaard Muide
h) wegel langs de braakliggende terreinen van Stukwerkers
i) site van het Oud Klooster, geschikt voor tijdelijke invulling
j) speelplaats van de Freinetschool
k) groen binnengebied met woningen
l) groene, informele ruimte langs het treinspoor met het Makelaarspark
m) groen binnengebied
n) (nieuw) Houtdokpark
Verbindingen met de omgeving:
1. Meulestedebrug
2. Spoorwegbrug
3. Muidebrug
Aantakking op en versterking van bestaande centraliteiten:
I. zone van het LDC, kerk Meulestede, de op te waarderen New Orleansstraat
II. zone rond punt met 't Oud Postje, het Ateljee en loods 26
III. her te bestemmen Sint Theresia van Avila kerk en Manchesterpleintje
IV. zone aan het spoor
programma muide meulestede morgen | 45