Tuin van Eten - De Grond der Dingen - programmaboekje Oogstfeest 2023

Tuin
van
Eten
lente 2023
De Grond der Dingen

De Grond der Dingen
In het stadsproject De Grond der Dingen
van ARSENAAL/LAZARUS en Erfgoedcel
Mechelen bouwen Mechelaars actief
mee aan onze gemeenschappelijke
toekomst.
‘Mechelen beter per vierkante meter’,
dat is de slogan waarmee De Grond der Dingen
al sinds 2018 ideeën van Mechelaars verzamelt.
Elke Mechelaar krijgt één vierkante meter om zijn of
haar stad te verbeteren of te (her)verbeelden.
Hij/zij kan die m 2 inzetten op drie manieren:
een idee indienen waarmee je iets nieuws toevoegt
een idee indienen waarmee je iets verandert aan een
bestaande plek in de publieke ruimte
je aansluiten bij bestaande projecten en zo medeeigenaar
worden door jouw m 2 te schenken aan een
reeds ingediend voorstel
Tot eind februari 2019 kon men voorstellen indienen.
Maar liefst 206 Mechelaars dienden een idee in!
2 CONTEXT

Het project Tuin van Eten
is een deel van de voortzetting van
De Grond der Dingen, waarbij
kunst en cultuur de motor
zijn van een democratische
stedelijke ontwikkeling.
Na de fase van verzamelen (2017-2019) en een fase
van verdieping via The Neverending Park (2019-2020)
doorlopen we nu een ontwikkelingsfase voor de
realisatie op de beloofde grond.
Vanuit de tentoonstelling The Neverending Park
vormden zich verschillende clusters van ideeën. Tuin
van Eten bundelt ideeën rond voedsel en inclusie.
Meer info: www.degrondderdingen.be
CONTEXT 3

Tuin van Eten
Tuin van Eten is een cluster die vooral
rond voedsel en inclusie is opgebouwd.
Door de voorstellen te clusteren kunnen
we hun haalbaarheid vergroten door
onderling zinvolle verbindingen te maken.
We kregen van Stad Mechelen de goedkeuring om
samen te onderzoeken of en hoe dit project kan
landen in en rond het Mechelse Tivolipark. Het project
ontving hiervoor subsidies vanuit ‘Kunst in opdracht’,
een initiatief van de Vlaamse minister van Cultuur,
het agentschap Kunsten en Erfgoed, het steunpunt
voor beeldende kunst BAM en het Team Vlaams
Bouwmeester.
Gedurende anderhalf jaar gingen we met de indieners
van de verschillende voorstellen rond voedsel en
inclusie, buurtbewoners, jongeren en kinderen, het team
van het Tivolipark, experten, stedelijke diensten én
kunstenaars onderzoeken of de noden van de buurt en
de site verenigbaar zijn met die van de cluster en hoe we
samen tot de realisatie van ideeën kunnen komen.
4 CONTEXT

Inhoudstafel
1
2
3
van ideeën naar realisaties 7
het oogstfeest 15
Sssst… de stilte spreekt
h o m e
Bakworkshop
Bakkers- en ovenbouwersconventie
De moestuin in WZC Roosendaelveld
tussentijdse acties 29
Neverending Proces
Wat vooraf ging – cluster Tuin van Eten
Iedereen gids(t) wandeling
Tivoli-tafel
Buurtfeest Oud-Oefenplein
Buurtfeest Otterbeek
Parckfarm Brussel – inspiratiedag ovenwerking
Bakhuis Gent, Hof van Rijhove – inspiratiedag ovenwerking
Curando – inspiratiedag inclusief moestuinieren
Samen stenen maken
4
hoe kan het project verder leven? 71
In gesprek met Jelle Annie Michiels
In gesprek met Chloé Dierckx
In gesprek met Cani Nas
In gesprek met An Goossens
CONTEXT 5

6

1van
ideeën
naar
realisaties
7

Van ideeën naar realisaties
Werkwijze
De ideeën uit de Grond der Dingen en de cluster
Tuin van Eten vormen de vertrekbasis van een
collectieve zoektocht. Hoe breng je een idee
naar realisatie? Hoe beweeg je van droom naar
daad? Het afgelopen anderhalf jaar hebben we
voornamelijk gewerkt vanuit de plek en vanuit de
mensen. De plek, dat was de omgeving rond het
Tivolipark die dienst deed als testlocatie, waar
dromen en ideeën konden landen. De mensen,
dat waren de buurtbewoners, parkgebruikers,
organisaties, verenigingen, jonge kunstenaars
en iedereen die betrokken is geraakt bij Tuin van
Eten, en die de ideeën van de indieners nieuw
leven hebben ingeblazen.
In tegenstelling tot de Grond der Dingen speelde
Tuin van Eten zich vooral af ‘achter de coulissen’.
Geen podium meer, zoals in het theater of in het
museum, maar met de beide voeten op de grond.
Cultuur zocht terug zijn weg naar de wijk, de
straat, het park. Gaandeweg werd de realisatie
van alle ideeën niet langer een doel op zich, maar
een middel om nieuwe verbindingen en relaties
te leggen. Tussen ideeën, tussen mensen, tussen
plekken.
8 VAN IDEEËN NAAR REALISATIES

Tuin van Eten was een oefening in bescheidenheid,
wat meermaals weerstand opriep, maar tegelijk
ook heel leerzaam was. Van plannen om de wereld
te verbeteren naar zorg dragen voor de natuur
en voor elkaar, van ‘workshops met stakeholders’
naar collectief plannen smeden op een bank in het
park, van processchema’s en stappenplannen naar
samen organisch voortbewegen, van kunstwerken
om op afstand bewonderd te worden naar kunst
die dient om te gebruiken, van luid tromgeroffel
naar de stilte…
Tuin van Eten vroeg een eigen aanpak die vaker
is bijgesteld dan gevolgd. Als we over onze
schouder terugkijken naar het afgelopen halfjaar
hebben we ter plekke eerst en vooral verzameld,
in kaart gebracht en kennisgemaakt met wie en
wat er allemaal al was en is; zijn er nieuwe, ook
onverwachte verbindingen gemaakt; en hebben
we de plannen en ideeën die hieruit voortkwamen
willen voortstuwen door momenten voor inspiratie
en uitwisseling te organiseren. De ideeën zijn zo
verder kunnen rijpen. Ze hangen niet langer in
de lucht en zitten niet enkel in de hoofden van
enkelingen.
VAN IDEEËN NAAR REALISATIES 9

Ze hebben elk hun eigen plek gevonden. De
groep van trekkers en initiatiefnemers is verder
uitgebreid en weet elkaar ondertussen beter te
vinden. Maar wat echt noodzakelijk zal zijn om
deze ideeën de komende jaren te laten verder
leven en in praktijk te brengen is dat de krachten
gebundeld worden: van Tuin van Eten, de
indieners, lokale trekkers, de Mechelaars én van
de Stad Mechelen.
10 VAN IDEEËN NAAR REALISATIES

VAN IDEEËN NAAR REALISATIES 11

FASE 1 TIVOLI - A NEVERENDING PARK
2017 2018 2019 2020 2021
2022
01
02
03 04 05 06
TUIN VAN ETEN
(2021 - ...)
16/12
IEDEREEN
GIDS(T) TOUR
30/04
TIVOLI-
TAFEL
h o m e
SCHUILPLEK
Ssst... de
stilte spreekt
STILTEBOS
THE NEVERENDING PARK
(2019 - 2020)
BAKWORKSHOP
J@M
Oventraject
MOEStuin
DE GROND DER DINGEN
(2017 - ...)
MECHELSE
VOEDSEL-
STRATEGIE
12 VAN IDEEËN NAAR REALISATIES

FASE 2 TUIN VAN ETEN - EEN JAARGETIJDE
FASE 3 OOGSTFEEST
2023
07 08 09 10 11 12 01 02 03 04 05 06
09 & 24/09
BUURTFEESTEN
OUD-OEFENPLEIN
& OTTERBEEK
11/06
OOGST-
FEEST
h o m e
BAKWORKSHOPS EN
OVENBEVRAGING
24/01
PARCKFARM
BRUSSEL
SAMEN STENEN
MAKEN
07/03
BAKOVENHUIS
GENT
oogstfeest
PROEVERS-
LUS
06/03
CURANDO
BEERNEM
30/05
MOES-tuin
ROOSENDAELVELD
VAN IDEEËN NAAR REALISATIES 13

14

2het
oogstfeest
15

Oogstfeest
programma
Het Oogstfeest is het voorlopige eindpunt
van Tuin van Eten. Tijdens het Oogstfeest
komen de verschillende mensen, plekken en
ideeën waarmee en waarrond het afgelopen
anderhalfjaar is samengewerkt bij elkaar.
14u00:
14u30:
16u00:
17u00:
Openingsspeech door Willy Thomas aan
de serres in het Tivolipark
Start wandeling langs J@M en
fototentoonstelling plantdag MOES-tuin
Inhuldiging ‘Sssst... de stilte spreekt’
door Chloé Dierckx
Inhuldiging ‘h o m e’ door
Jelle Annie Michiels
17u30: Receptie
Samen met ons Oogstfeest organiseert Tivolipark
Mechelen ook hun ‘Dag van de landelijke
ambachten’.
16 HET OOGSTFEEST

m
Fototentoonstelling
Plantdag
Perspectief
partnerorganisaties
o
e
Inhuldiging
‘Sssst...de stilte spreekt’
van Chloé Dierckx
Openingsspeech Willy Thomas
Inhuldiging 'h o m e'
van Jelle Annie Michiels
Receptie
h
HET OOGSTFEEST 17

Sssst... de stilte spreekt
Chloé Dierckx
Iedereen verlangt wel eens naar stilte. Maar wat
is stilte juist? Is dat stilte in onze omgeving, of
stilte in ons hoofd? Bestaat echte stilte wel? En
als ze bestaat, wat vertelt ze ons dan?
Voor dit participatief project maakte kunstenares
Chloé Dierckx samen met omwoners en
bezoekers van het Tivolipark een mozaïek uit klei.
In de stenen zitten gaatjes. Bezoekers aan het
stiltebos worden uitgenodigd hun zorgen op te
schrijven en achter te laten in de stenen, om zo
afstand te nemen van het lawaai dat vaak in onze
hoofden speelt. In overleg met de stad werd het
stukje grond waar de mozaïek zich op bevind in
bruikleen gegeven aan de stilte. Zo is het even
van niets en van niemand, en daardoor misschien
ook van alles en iedereen?
Chloé verbleef ook een nacht in het Tivolipark,
om de stilte te observeren. Echt stil werd het
echter nooit. Het resultaat kan je bekijken in een
serie postkaartjes die het verloop van avond tot
ochtend weergeven.
Locatie: Stiltebos
Blog: https://chloedierckx9.wixsite.com/de-stilte-spreekt
Meer info: https://www.daniodean.org
18 HET OOGSTFEEST

HET OOGSTFEEST 19

h o m e, 2023
jelle annie michiels
Tijdens de gesprekken die kunstenares Jelle Annie
Michiels met verschillende betrokkenen voerde,
leek de gedeelde nood een plek waar je kon
thuiskomen. Een plek waar je niet in de rij moet
staan, verdedigen of uitleggen wie je bent, waar je
naartoe gaat. Een plek om gewoon, te zijn.
Uiteindelijk zijn we allemaal zoekend naar een plek
om thuis te komen, een plek waar we thuishoren.
Deze sculptuur poogt die nood in te vullen, al is
het maar voor even. Gebruik het om op te zitten,
leunen, zet je drankje of eet je picknick. Deel
deze ruimte met vrienden, familie, buren of je
eigen gedachten. Leer de andere parkbezoekers
kennen, start hier een gesprek.
Speel met de vorm, draai het hoe je wenst of waar
je nood aan hebt.
Voel je hier t h u i s.
Make yourself at h o m e.
Locatie: Tivolipark
Meer info: https://www.jelleanniemichiels.com
20 HET OOGSTFEEST

HET OOGSTFEEST 21

Bakworkshop
Bakken verbindt. De geur van
brood uit een houtoven, of die
oven nu een put in de grond,
een metalen bolle bakplaat, een
eenvoudige klei-oven of een
‘Vlaams’ bakhuis is, roept een
gevoel van warmte en thuis op.
Op het oogstfeest niet bakken,
lijkt haast onmogelijk. Op alle
momenten van samenkomst in
dit traject werden ovens warm
gestookt, deeg gekneed en brood of pizza “de oven
in geschoten”. En het netwerk van gepassioneerde
leerling-bakkers breidde uit en het enthousiasme om
zelf in de wijk aan de slag te werd groter.
Op deze – voorlopig – laatste baksessie in een
gehuurde oven, kozen we er voor om de bakkers die
ons eerder verwelkomd hadden op hun thuisplek nu te
vragen de oversteek naar Mechelen te maken en kennis
te maken met de jongeren van vzw J@M.
De kinderen en tieners van de J@M-werking in
Otterbeek waren ons eerste testpubliek tijdens
een pizzabaksessie aan de start van ons onderzoek
en kijken er naar uit om straks de finesse van het
22 HET OOGSTFEEST

akken verder te leren in hun eigen buurtoven. Op
het Oogstfeest krijgen ze een workshop van meesterbakker
Hendrik Mesuere van het Bakhuis Hof van
Rijhove in Gent.
Hendrik en partner Mia delen graag hun expertise met
ons en focussen tijdens deze workshop op het bakken
van ovenkoeken*, een oude(re) broodvariant die je
terugvindt in West- en Oost-Vlaanderen.
Het bakovenparcours sluiten we niet af met deze
baksessie. De workshop is een bewijs van het
enthousiasme dat we opwekten bij kandidaat-bakkers
in de buurt, de kennis die we opdeden bij collegabakkers
in het land en de overtuiging dat we verder
zoeken naar een geschikt format om de verschillende
gemeenschappen die we verzamelden rond de oven
*Ovenkoeken werden gemaakt van de restjes van het deeg, als er
niet meer voldoende was voor een heel brood. Ze werden gebakken
met de laatste warmte van de oven.
Organisatie en deelnemers: Tuin van Eten, Erfgoedcel Mechelen,
Bakhuis Gent - Hof van Rijhove, J@M vzw
Locatie: Evenementenweide voor de serres
HET OOGSTFEEST 23

Conventie van
bakkers en ovenbouwers
De vzw Actief Chaldeeuwse
Organisatie Mechelen diende
in 2018 de bouw van een
‘interculturele oventuin’ in
als idee voor De Grond der
Dingen. Door beschikbare
investeringsmiddelen kan zo’n
oven in en rond het Tivolipark
vandaag werkelijkheid worden.
Dankzij de buurtfeesten op
het Oud-Oefenplein en in
Otterbeek weten we dat verschillende groepen en
gemeenschappen interesse hebben om gebruik van te
maken van een publieke oven, om hun baktraditie door
te geven, om gezellig samen met hun buren te bakken
en te eten of gewoon omdat brood uit een houtoven
toch zoveel beter smaakt.
Zelf zo’n oven bouwen of beheren vergt echter een
goede organisatie. Inspiratiebezoeken in Brussel en
Gent leerden ons dat vijf elementen cruciaal zijn voor
het welslagen van zo’n project:
1. Gebruik. Wie de oven zal gebruiken (als bakker of als
consument), hoeveel keer en voor welk doel blijft de essentiële
hoofdvraag. Op dit moment lijsten we de verschillende
aanvragen op om tot een realistisch gebruiksmodel te komen.
24 HET OOGSTFEEST

2. Type oven. Elke bakcultuur heeft een eigen type oven. In het
originele voorstel werd een Europese broodoven gecombineerd
met een Tandoori, Saj, rookoven en barbecue. Willen we
meerdere ovens combineren of laat één oven verschillende
gebruiken toe?
3. Plaats. Een permanente oven vereist een vaste plaats, waarbij
locatie doorslaggevend is aangezien daar het gebruik en beheer
aan vasthangt. Een mobiele oven vergt dan weer stockage,
transport en een goede gebruiksorganisatie.
4. Coördinatie. De verschillende gebruiken vereisen een duidelijke
coördinator die kan instaan voor de veiligheid, het beheer, de
administratie en communicatie.
5. Financiële ondersteuning. Vrijwilligheid heeft limieten.
Op termijn zal ondersteuning nodig zijn (via vergoeding,
personeelsaanstelling of een zelfbedruipend verdienmodel).
Op deze vijf fronten zijn er op dit moment nog
tal van mogelijkheden. Tijdens de bakkers- en
ovenbouwersconventie willen we op basis van ieders
ervaring nagaan welke bakgewoontes en dromen er
leven in Mechelen en hoe een publieke oven in of rond
het Tivolipark daar een antwoord op kan bieden. De
doelstelling is om tot een concreet projectvoorstel te
komen.
Organisatie: Tuin van Eten, indiener vzw Actief Chaldeeuwse
Organisatie Mechelen en andere enthousiastelingen uit de buurt
Locatie: Serres
HET OOGSTFEEST 25

De MOEStuin van
Roosendaelveld
Tuin van Eten kwam voor het eerst naar buiten
met de “Iedereen gids(t)’-wandeling” doorheen
het Tivolipark en de brede buurt. Een van
de bezochte locaties was Woonzorgcentrum
Roosendaelveld, thuis voor zo’n 100 mensen met
dementie of een psychische kwetsbaarheid.
Voeding en inclusie komen voor hen bijna
letterlijk bijeen in Tuin van Eten, met de wens
om samen met bewoners en vrijwilligers een
moestuin te starten. Dat wordt niet zomaar een
moestuin maar een tuin waar voedsel, erfgoed,
burgerparticipatie en zorg elkaar vinden.
Want erfgoed roept herinneringen op en die
herinneringen, aan oude foto’s en verhalen,
maar ook geuren en smaken vormen de basis
van deze tuin voor en sámen met de bewoners,
medewerkers, familieleden en geïnteresseerde
Mechelaars. In 2023 planten we de eerste
zaadjes, zodat de tuin en de herinneringen jaar na
jaar verder kunnen groeien en bloeien.
Organisatie en deelnemers: Tuin van Eten, Erfgoedcel
Mechelen, Centrum voor Agrarische Geschiedenis (https://
cagnet.be/page/project-moestuin) en WZC Roosendaelveld
Locatie: WZC Roosendaelveld
26 HET OOGSTFEEST

HET OOGSTFEEST 27

28

terugblik
tussentijdse
acties
329

Neverending Proces
Terugblik door Willy Thomas & Sigrid Bosmans
In 2017 ging het Mechelse participatieve stadsproject
De Grond der Dingen van start. Zes jaar later, na
verschillende inspirerende fases en bijzondere
realisaties en ankerpunten, blijft het uitgangspunt
onveranderd; werken aan een gedeelde toekomst op
gedeelde grond.
We verlieten de veilige ruimtes van het theater
(ARSENAAL/LAZARUS) en het museum (Hof van
Busleyden) om met de ideeën aan de slag te gaan op
‘de grond’. Een nieuwe fase met nieuwe partners en
nieuwe uitdagingen.
Met vereende krachten van theater ARSENAAL/
LAZARUS, Erfgoedcel Mechelen, RADAR Mechelen
en onder deskundige begeleiding van Architecture
Workroom Brussels trokken we met Tuin van Eten naar
de omgeving van het Tivolipark om te onderzoeken
of de verschillende ideeën van de indieners daar een
draagvlak konden vinden en in welke vorm.
Zowel de buurtbewoners als alle omringende
faciliteiten (scholen, zorgcentrum, buurthuizen,…)
werden op verschillende manieren betrokken en
bevraagd. Iedereen werd deel van het orkest en
de violen werden gestemd. Via vaak tegenstrijdige
belangen en behoeftes van de verscheidene
30 TERUGBLIK - TUSSENTIJDSE ACTIES

TERUGBLIK - TUSSENTIJDSE ACTIES 31

participanten werden er langzaam, soms moeizaam,
stappen gezet. Tussen de filosofie en de praktijk van
het project zit een werkelijkheid die evenwaardig in het
proces moest worden toegelaten. Dat betekent voor
iedereen die deelneemt een bijsturing of een afhaken.
Na een eerste fase van lokale aanwezigheid gingen
we, telkens met een dertigtal betrokkenen, op
studiebezoek in Brussel, Genten Beernem. Stilaan
transformeerde onderzoek in samen dromen. De
voorstellen werden hefbomen voor de noden die
zichtbaar werden en beter op elkaar konden worden
afgestemd.
The Neverending Park werd letterlijk een Neverending
Proces van ontmoeting en gesprek met duurzame
ontwikkeling als inzet; een samenleving in interactie via
noodzakelijke dissonantie, of: hoe moeilijk het soms
is de gedachte in je eigen hoofd te delen en open te
staan voor aanpassingen, of: hoe belangrijk gedeeld
eigenaarschap is.
Twee kunstenaars volgden het proces en vertaalden op
hun manier een stukje van de gezamenlijke zoektocht.
Zij symboliseren de dubbele richting die ‘verbinden’ uit
kan.
Jelle Annie Michiels stelt met ‘h o m e’ een mobiele
ontmoetingsplaats ter beschikking die letterlijk een
brug kan maken tussen het park en de omringende
buurten waarbij het ‘samenzijn’ elke eigenheid kan
verrijken (interactie met de ander).
32 TERUGBLIK - TUSSENTIJDSE ACTIES

Chloé Dierckx maakte een werk ‘Sssst… de stilte
spreekt’ dat ons uitnodigt om als mens deel te zijn van
een groter geheel. Ze ontvangt ons op een plek van
stilte waar we ‘de grond’, ‘de natuur’ als evenwaardige
kunnen ontmoeten, als een wezenlijke verrijking van
onze eigenheid (interactie met jezelf/natuur/stilte…).
Na de inhuldiging van deze werken op het Oogstfeest
op zondag 11 juni blijven deze aanwezig in het
Tivolipark, zodat buurtbewoners en passanten er ook
later letterlijk en figuurlijk even kunnen bij stilstaan, bij
zichzelf, de natuur, de grond en de samenleving.
Sommige voorstellen uit de cluster van Tuin van Eten
kunnen nu naar een laatste fase van verwerkelijking.
TERUGBLIK - TUSSENTIJDSE ACTIES 33

Cluster Tuin van Eten
Wat vooraf ging...
Mechelse Grond der Dingen
tuin
Ingediend door Ingrid
Vanhorenbeeck
Een Mechelse De Grond der
Dingen-tuin anno 2020 van,
door en met jonge en minder
jonge (nieuwe) Mechelaars. Met
een divers aanbod van (fruit)
bomen, bloemen, planten,
schaduwplekken, waterpartijen,
… die een weerspiegeling
zijn van de culturele,
levensbeschouwelijke en
maatschappelijke uitwisselingen
die al eeuwen plaatvinden via
onder andere onze tuinen en
parken.
Ask Me Anything Bankje
Ingediend door Jonas Salen
Een real life ‘Ask me anything’-
bankje, waar mensen
aangemoedigd worden elkaar
vragen te stellen. Werd
ondertussen al gerealiseerd in de
Kruidtuin en werd ook uitgebreid
getest tijdens De Warmste Week
in Mechelen.
34 TERUGBLIK - TUSSENTIJDSE ACTIES

De verenigde m 2 van Mechelen
Ingediend door Welcome in
Mechelen
De verenigde vierkante meters
willen we graag inzetten om
mensen in een precaire situatie
minstens een tijdelijke plek
onder de zon in Mechelen te
gunnen. Waar ze veilig tot rust
kunnen komen, hun kinderen
kunnen spelen, zich niet elk
ogenblik van de dag opgejaagd
voelen,… Daarom willen we
een ‘bed, bad, brood PLUS’
(BBB+) organiseren, liefst in
samenwerking met andere
initiatieven/organisaties.
Mechelse stadsboerderij
Ingediend door Citamine
Bij Citamine dromen we van
een innovatieve en co-creatieve
proeftuin voor zelfvoorzienend
leven in de stad. Een plek die
zich leent om groenten, fruit,
kruiden en eetbare bloemen
van eigen bodem te telen,
waar je workshops of lezingen
kan bijwonen, waar je leerrijke
wandelingen kan maken met
gids, waar ondernemers in
ecologisch verantwoord,
vernieuwend stadstuinieren
elkaar ontmoeten of waar je
iets kan drinken en eten in een
groene, heerlijk rustgevende
omgeving.
TERUGBLIK - TUSSENTIJDSE ACTIES 35

Rustplekje
Ingediend door Elyana Joris
In de hoogste bomen van de wereld,
een slaapplek en speeltuintje.
Elyana vindt haar ‘rustplekje’
belangrijk voor Mechelen omdat
het er nu nog helemaal niet is.
Het lijkt haar fijn om te genieten
van een mooi uitzicht op de stad
en fijn te kunnen spelen in haar
eigen plekje.
Publieke boksbal
Ingediend door Anna Felique
Het plaatsen van een grote
boksbal in de openbare ruimte
om zich even van frustratie,
kwaadheid, ongenoegen,
verdriet, stress, … te kunnen
ontdoen.
Leescocon
Ingediend door Ann Meskens
Cocon in de publieke ruimte, om
daar te komen lezen of voorgelezen
te worden. Binnenin vind je
fictie en non-fictie om te lezen.
Er zou een jukebox-systeem
kunnen gebruikt worden om zo
verhalen te kunnen kiezen. Bij
voorkeur staat de cocon op een
rustige plek in de stad en zit je
als lezer in de buitenlucht.
36 TERUGBLIK - TUSSENTIJDSE ACTIES

Mechelaars in the picture
Ingediend door Lionel Marocco
Mijn idee is dat er een ruimte
wordt voorzien, liefst 1 of meerdere
straten, of zelfs een plein,
waarbij de gewone Mechelaar in
de picture komt te staan. Is erg
verwant aan het stadsproject De
Mensen Maken de Stad (slotfase
mei 2020). Misschien is daar een
vervolg/ verbinding mogelijk?
Interculturele oventuin
Ingediend door vzw Chaldeeuwse
organisatie Mechelen
Een interculturele tuin creëren
met verschillende ovens. De
bedoeling is om verschillende
culturen samen te brengen.
Er zijn bv. mensen die op een
appartement wonen of geen
mogelijkheden hebben om een
oven te kopen of te bouwen,
ook voor hen willen we de
mogelijkheid bieden om hiervan
gebruik te maken.
TERUGBLIK - TUSSENTIJDSE ACTIES 37

Herkomstwijzer
Ingediend door Bernard Defossez
Eén of meerdere wegwijzerpalen
plaatsen in Mechelen, waarop alle
landen staan waar Mechelaars
vandaan komen. De landen komen
erop te staan in de bijhorende
taal en het bijhorend schrift. Daar
kan dan de afstand tot Mechelen
in kilometer bijkomen. In plaats
van een pijl gebruiken we een
uitgestoken hand.
Vogelpaal
Ingediend door
Benjamin en Victor Verpoort
Een lange paal met allemaal vogelnestjes
en helemaal bovenaan
een ooievaarsnest. Het ontwerp
kan nog uitgebreid worden met
extra opties, zoals insectenhotels.
Het belang van het project
is om de biodiversiteit te bevorderen
in Mechelen.
38 TERUGBLIK - TUSSENTIJDSE ACTIES

Het monster eiland
Ingediend door Aitor Biedma
Een grappige, kleurrijke en
toffe manier om de publieke
vuilbakken zichtbaar en
bruikbaar te maken. Elk monster
heeft zijn eigen krachten en
eigenschappen (karton monster
eet graag papier, organisch
monster fruiten en brood...). Dit
kan worden gebruik als educatief
project om kinderen van
verschilende scholen en mensen
van alle leeftijden iets bij te leren
over recycleren.
Verenigingenhuis
Ingediend door Internationaal
Comité vzw
Het Verenigingenhuis is een
aangename en gastvrije
ontmoetingsplaats waar mensen
elkaar kunnen leren kennen,
verrijken, uitwisselen en samen
creëren. Er zijn veel verenigingen
en vrijwilligers actief in
Mechelen. We missen echter een
fysieke plek waar we elkaar op
een informele én formele manier
kunnen tegenkomen.
TERUGBLIK - TUSSENTIJDSE ACTIES 39

Aquaponics in Mechelen
Ingediend door Chantal
Deschepper
Langs de Dijle bijvoorbeeld
in een oud pand kan je een
stadstuin/boerderij maken waar
je jongeren kan leren hoe je op
beperkte oppervlakte groenten
en vis kan telen zonder gebruik
van grond, pesticiden en zonder
overschot of vervuiling, een
permacultuur in de binnenstad.
Aquaponics is een systeem
waarbij de mest van de vissen
wordt omgezet in nitraat
hetgeen een meststof is voor
planten en de planten wortels
zuiveren het water dat dan terug
naar de vissen wordt gepompt.
Dynamische School ZALM
Ingediend door VEM vzw
ZALM staat voor Zichtbaar
Anders Leren Mechelen en zou
een (middelbare) school zijn,
die divers is samengesteld én
Mechels is in al haar geledingen
(tot en met inrichtende macht),
zou een toegevoegde waarde.
40 TERUGBLIK - TUSSENTIJDSE ACTIES

Rust- en zitbankjes
Ingediend door
Georgette Geens
Rust- en zitbankjes in de grote
straten in Mechelen.
Outoffice
Ingediend door Joke Tulleneers
Een stukje vrijwerkpark om in
alle rust thuis te werken, dicht bij
de natuur, dicht bij jezelf. Doel
is om te werken op plekken die
misschien meer rust en inspiratie
bieden dan een kantoor.
TERUGBLIK - TUSSENTIJDSE ACTIES 41

Iedereen gids(t) wandeling
Start!
De verschillende partners leren elkaar, de locatie en
omgeving kennen tijdens de ‘Iedereen gids(t)’- wandeling.
Het doel is om de Tuin van Eten projectgroep uit
te breiden met bewoners, parkgebruikers, parkuitbaters,
lokale organisaties en andere geïnteresseerden.
Het Tuin van Eten project is een samenvloeiing van
(1) de originele idee-indieners van de DGdD cluster
‘Tuin van Eten’, (2) de diverse gebruikers van het park
(buurtbewoners, organisaties en verenigingen, tot de
toevallige passant), (3) stadsdiensten die werken in,
rond of met het park (van parkbeheer, over kinderboerderij-uitbaters,
tot natuur- en groenconsulenten), (4) de
organisatie van De Grond der Dingen, (5) thematische
experten en (6) de kunstenaars.
Iedereen legt een deel van de puzzel, maar heeft ook
specifieke kennis. Als kick-off van deze doorstart organiseren
we daarom een gegidste wandeling. Alleen,
niet met één gids, maar een tour waar vanuit elke invalshoek
diverse perspectieven worden geuit, getoond,
gekaderd.
Organisatie en deelnemers: Tuin van Eten, ARSENAAL/LAZARUS,
Erfgoedcel Mechelen, RADAR Mechelen, Architecture Workroom
Brussels, clusterindieners Tuin van Eten, parkuitbaters, diverse stedelijke
diensten Stad Mechelen, ‘t Grom - Museum van de groentenstreek,
Natuurpunt, buurtwerking, kunstenaar Johan Petit, J@M vzw
– buurtwerking Otterbeek.
Locatie: Tivolipark en omgeving
Datum: oktober 2021
42 TERUGBLIK - TUSSENTIJDSE ACTIES

TERUGBLIK - TUSSENTIJDSE ACTIES 43

44 TERUGBLIK - TUSSENTIJDSE ACTIES

Sint-Katelijne-Waver
19
De Otterbeek
18
17
Louis
Otterbeek
20
15
Josephine 22
21
Tivoli-wijk
Els &
Fatima
23
Cani
24
25
STOP
Lotte
& Eva
14
9
8
Kristof
11
12
13
Myriam
De Vrouwvliet
10
5
Willy
START 4 1
3
Freinetschool
Zonnehuis
2
Mechelen
Noord
X
Xxx
wandelroute
sleutelplek
gids
parktoegang
0 50m 100m 150m
TERUGBLIK - TUSSENTIJDSE ACTIES 45

Tivoli-tafel
Tuin van Eten in Mechelen-Noord
In vervolg op de ‘Iedereen gids(t)’-wandeling is de
volgende stap verbreden, verbinden en verdiepen
van mogelijke ideeën en samenwerkingen. Maar ook
verzamelen: van (lokale) verhalen, van recepten, van
ervaringen, van clustervoorstellen, van ingrediënten,...
We leggen contacten met diverse organisaties die
in het Tivolipark actief zijn en bereiden samen met
hen een programma voor dat deel uitmaakt van het
jaarlijkse Burenfeesten rond het Tivolipark.
Met het participatief werk ‘schuilplek’ gaat kunstenaar
Jelle Annie Michiels op zoek gaan naar een nieuwe
invulling van de serre in het Tivolipark. Samen met het
publiek wil ze de noden, verwachtingen en ook emoties
rond het thema ‘schuilen’ verkennen.
Kunstenares Chloé Dierckx daagt de bezoekers van
het Tivoli park uit om in stilte de vele diversiteit die
het park te bieden heeft samen te brengen, met
haar project ‘Het geluid van één hand die klapt’.
Binnen de zen traditie is een Koan een schijnbaar
onbeantwoordbare vraag, die de bevraagde dwingt
om voorbij het voor de hand liggende te denken. Een
centraal thema van vele Koans is de identiteit van
tegengestelden.
46 TERUGBLIK - TUSSENTIJDSE ACTIES

TERUGBLIK - TUSSENTIJDSE ACTIES 47

Marijke Wienen van de Erfgoedcel Mechelen steekt
samen met Hilde van Loo van de reizende oven en
J@M vzw – buurtwerking Otterbeek de handen uit de
mouwen tijdens een broodoven workshop. Dit initiatief
blijkt een groot succes te zijn, dat naar meer smaakt.
Wordt vervolgd dus! Ook de caravan van De Grond der
Dingen is opnieuw van stal gehaald.
Buiten in het park organiseren we een Werktafel
‘Mechelen de boer op’. Aan deze tafel smeden
we plannen met iedereen die op een of andere
manier de positie van voedsel(productie) in de
stad wil versterken. Schuiven mee aan tafel: lokale
landbouwers, Mechelaars, natuurorganisaties,
voedselstrategen, eters en telers, ‘t Grom - Museum
van de groentenstreek,…
Organisatie en deelnemers: Tuin van Eten, ARSENAAL/LAZARUS,
Erfgoedcel Mechelen, RADAR Mechelen, Architecture Workroom
Brussels, clusterindieners Tuin van Eten, parkuitbaters, diverse
stedelijke diensten Stad Mechelen, ‘t Grom - Museum van de
groentenstreek, Buurtwerking Otterbeek en Oud-Oefenplein, Lokale
Voedselstrategie Mechelen, kunstenaars Chloé Dierckx en Jelle Annie
Michiels, J@M vzw – buurtwerking Otterbeek, De Reizende Oven
(www.dereizendeoven.be), WZC Roosendaelveld.
Locatie: Tivolipark en omgeving
Datum: 30 april 2022
48 TERUGBLIK - TUSSENTIJDSE ACTIES

TERUGBLIK - TUSSENTIJDSE ACTIES 49

Buurtfeest Oud-Oefenplein
Voorstelling van het bakoventraject
Zondag stonden we op het buurtfeest van het Oud Oefenplein,
gewapend met een Marokkaanse oven van het
MOT om te praten over een multiculturele oventuin.
Ouders vertelden hun kinderen over hoe hun grootouders
in Marokko zo’n oven hadden en hoe lekker
het brood was. We leerden over hoe zo’n oven wordt
gebouwd of hoe eenvoudig de recepten zijn en hoe je
zo’n oven aanmaakt met snoeiafval. Moeders belden
naar hun moeders om te weten te komen hoe de vork
nu werkelijk in de steel zat met zo’n oven. Er werd door
één van de buurtbewoners zelfs een live verbinding
gelegd met het thuisfront in Marokko over deze oven.
Bleek dat deze ovens al lang een soort Tuin van Eten
zijn. In sommige streken verbinden mensen hun ovens
aan de hamam, een slimme oplossing die het sociale
aspect op een ecologische manier aan voedsel koppelt.
Of hoe oude tradities kunnen bijdragen aan nieuwe verhalen
en het tonen van een oude oven nieuwe gemeenschappen
ons traject binnen bracht.
Organisatie en deelnemers: Tuin van Eten, ARSENAAL/LAZARUS,
Erfgoedcel Mechelen, RADAR Mechelen, J@M vzw, Museum voor de
Oudere Technieken (MOT), Tivolipark, Lokaal Dienstencentrum De
Schijf, Stad Mechelen
Locatie: Oud Oefenplein
Datum: 9 september 2022
50 TERUGBLIK - TUSSENTIJDSE ACTIES

TERUGBLIK - TUSSENTIJDSE ACTIES 51

Buurtfeest Otterbeek
Voorstelling van het bakoventraject
Op 24 september 2022 waren we te gast in Otterbeek
tijdens het wijkfeest. Samen met jongerenorganisatie
J@M Otterbeek, buurtsport, de pleinmakers, enkele
buurtwerkers en verschillende buurtbewoners werkten
we samen aan een mooi programma om het buurtfeest
vorm te geven.
We stelde onze Tuin van Eten caravan op aan de
nieuw aangelegde speeltuin. Hier informeerden we de
buurtbewoners over de verschillende ideeën binnen
de Tuin van Eten en polsten we naar de wens voor een
buurtoven in Tivoli. Kunstenaar Jelle Annie Michiels
ging aan de slag met het achterliggende idee dat
brood verbindt en overbrugt (generaties, culturen,
mensen, wijken en tradities) Zij maakte als verbeelding
hiervan enkele sculpturen met brood.
Om het idee van de interculture oventuin kracht bij
te zetten kwamen we via vluchtelingenorganisatie
Welcome in Mechelen in contact met Alireza, een
Iraanse pizzabakker. Hij bakte met veel enthousiasme
verse pizza’s voor de hele buurt in onze gehuurde
oven. Deze heerlijke pizza’s werden gesmaakt door
de aanwezige buurtbewoners en een zaadje voor een
eigen buurtoven werd gepland.
52 TERUGBLIK - TUSSENTIJDSE ACTIES

TERUGBLIK - TUSSENTIJDSE ACTIES 53

Ook enkele bewoners van het nabij gelegen
woonzorgcentrum Roosendaelveld kwamen langs.
Zij werkten voor de gelegenheid van het buurtfeest
een rolstoelparcours uit. Zo werd er voor de eerste
keer een brug geslagen tussen de buurtbewoners van
Otterbeek en het WZC.
Organisatie en deelnemers: Tuin van Eten, ARSENAAL/LAZARUS,
Erfgoedcel Mechelen, RADAR Mechelen, Architecture Workroom
Brussels, J@M vzw Otterbeek, buurtsport, de pleinmakers, enkele
buurtwerkers en verschillende buurtbewoners
Locatie: Otterbeek
Datum: 24 september 2022
54 TERUGBLIK - TUSSENTIJDSE ACTIES

TERUGBLIK - TUSSENTIJDSE ACTIES 55

Parckfarm Brussel
Inspiratiedag ovenwerking
Op 24 januari 2023 organiseerden we onze eerste
inspiratiedag met de bakoven werkgroep. We brachten
een bezoek aan Parckfarm Brussel waar ze met
‘Autour du four’ vzw al enkele jaren een succesvol
bakovenproject hebben.
Samen met verschillende betrokkenen werden we
warm onthaald door coördinator en pizzabakker van
Parckfarm Alessio Porcelli. We leerden er over het
ontstaan van het project n.a.v. festival Parckdesign
(2014).
Parckfarm zet sterk in op het versterken van de sociale
cohesie in de buurt en wil dat op een duurzame
manier doen. Ze werken er samen volgens het principe
‘collectieve intelligentie’, waar alle betrokkenen een
gezamenlijke verantwoordelijkheid dragen.
Voor de ovenwerking werd er daarom een aparte
vzw opgericht. ‘Autour du four’ vzw kent een goede
samenwerking met Parckfarm, maar staat op zichzelf.
Aanvragen voor het gebruik van de oven en workshops
verlopen wel via Parckfarm. Het voedsel dat gebruikt
wordt tijdens de workshops is vooral afkomstig uit
eigen kweek, voedseloverschotten en bio aankoop.
56 TERUGBLIK - TUSSENTIJDSE ACTIES

TERUGBLIK - TUSSENTIJDSE ACTIES 57

Naast een ovenwerking worden er in Parckfarm
verschillende projecten en activiteiten georganiseerd.
Zo doet de serre dienst als cafetaria en is het
een ontmoetingsplek voor de buurt. Verder zijn
er gegidste wandelingen, wilde kookmomenten,
verwonderingsklassen, kook- en natuurateliers en
muziekavonden.
Vanuit de dienst sociale cohesie van de stad Brussel
werken er drie halftijdse medewerkers aan dit project.
Deze personeels krachten blijken een belangrijke
factor voor het slagen van dit alles. Daarnaast
worden deze krachten versterkt door een stevige
vrijwilligerswerking.
Organisatie en deelnemers: Tuin van Eten, ARSENAAL/LAZARUS,
Erfgoedcel Mechelen, RADAR Mechelen, Architecture Workroom
Brussels, pleinmakers, buurtwerkers en buurtbewoners uit Oud-
Oefenplein en Otterbeek, J@M vzw, het MOT, de beheerders van het
Tivolipark en kunstenaars
Locatie: Parckfarm, Brussel
Datum: 24 januari 2023
58 TERUGBLIK - TUSSENTIJDSE ACTIES

TERUGBLIK - TUSSENTIJDSE ACTIES 59

Bakhuis Gent, Hof van Rijhove
Inspiratiedag ovenwerking
Op 7 maart 2023 gingen we op inspiratiebezoek bij
Het Bakhuis in Hof van Rijhove, Gent. Een project dat
in 2019 werd opgestart met het burgerbudget van
de Stad Gent. De stad maakte toen 1,35 miljoen euro
vrij voor projecten die Gentenaars zelf voorstelden en
uitvoerden. Er werden 17 projecten gekozen voor realisatie
door de burgers zelf, samen met een team van
experten. Ook vandaag speelt de stad nog een actieve
ondersteunende rol en faciliteert/adviseert waar nodig.
Initiatiefnemers Mia en Hendrik stelden dit project voor
vanuit een grote passie voor bakken, broodovens en
het doorgeven van de kennis van dit ambacht. Maar ze
willen van het bakhuis ook écht een ontmoetingsplaats
maken voor de mensen uit de buurt.
Deze bakoven ligt in tegenstelling tot de oven in Brussel
in het centrum van de stad op een ingesloten stukje
park. Daardoor is de oven enkel toegankelijk tijdens
beperkte openingsuren van de gemeenschapswachten,
die het park mee beheren, of op aanvraag van Mia en
Hendrik. Zij proberen die beslotenheid al enigszins te
counteren door zelf contact te zoeken met de lagere
scholen uit de buurt, en geven op vaste basis bakworkshops
aan de leerlingen van de hotelschool waar
Hendrik ook les geeft.
60 TERUGBLIK - TUSSENTIJDSE ACTIES

TERUGBLIK - TUSSENTIJDSE ACTIES 61

We volgden er deze keer geen bakworkshop maar
focusten ons op de vraagstukken rond beheer, werking
en de financiële structuur. Vanuit het burgerbudget
kregen zij financiële steun voor de bouw van de
oven. Voor de werking rond de oven richtten ze een
aparte vzw op waarmee ze zich willen focussen op
maatschappelijke doelen, zoals de buurtcohesie. Als
particulier initiatief zoeken ze aansluiting bij heel wat
stedelijke initiatieven, maar soms speelt de workload
van administratie hen parten. Op zo’n momenten is de
ondersteuning van de wijkregisseur zeer welkom. De
Gentse wijkregisseurs zijn een belangrijke schakel in
het uitrollen van het instrument van het burgerbudget.
Dit instrument is een waardevolle aanvulling op het
reguliere stedelijke beleid. Het valideert de burgers
als volwaardige partners en kan het volle potentieel
van een wijkinitiatief benutten, waar sommige stedelijke
structuren daar moeilijker in slagen, beperkt door
bepaalde vaste regels of procedures.
Dit werkbezoek was een waardevolle (en gewaardeerde)
combinatie van een warm onthaal bij Mia en
Hendrik in Maison 12, de eerlijke en onverbloemde
ervaring van hen beiden als projectindieners en het
insidersperspectief van Evelyne Deceur als beleidsondersteuner
en wijkregisseur.
Het deed ons nadenken over het belang van een
stedelijke dienst die met een zekere vrijheid dergelijke
initiatieven van onderuit levensvatbaar kan maken en
het gaf ons meer inzicht in de verschillende stappen die
62 TERUGBLIK - TUSSENTIJDSE ACTIES

we zelf nog moeten nemen om onze vragen over het
beheer van een gemeenschappelijke oven te kunnen
aanpakken.
Organisatie en deelnemers: Tuin van Eten, ARSENAAL/LAZARUS,
Erfgoedcel Mechelen, RADAR Mechelen, Architecture Workroom
Brussels, pleinmakers, buurtwerkers en buurtbewoners uit Oud-
Oefenplein en Otterbeek, J@M vzw, het MOT, de beheerders van het
Tivolipark, Stad Gent (Evelyne Deceur), Maison12 en kunstenaars.
Locatie: Bakhuis Hof van Rijhove, Gent
Datum: 7 maart 2023
TERUGBLIK - TUSSENTIJDSE ACTIES 63

Curando Beernem
Inspiratiedag zorg, moestuinieren en buurtwerking
Op dinsdag 28 maart 2023 vond de Inspiratiedag rond
(onder meer) zorg, moestuinieren en buurtwerking
plaats in Curando, een woonzorgproject in Beernem.
Deze Inspiratiedag sloot aan bij een Lerend Netwerkmoment
van de Academische Werkplaats De-Institutionalisering
van de Zorg. Bij Curando wordt al jarenlang
volop geëxperimenteerd met buurtvervlechting, onder
meer via het onderdak geven aan kinderopvang, de
samenwerking met onderwijsactoren, het inbedden van
een publieke speeltuin en parktuin, en het werken met
‘levend erfgoed’ zoals volières op de woonzorgsites.
Voor Tuin van Eten en in het bijzonder voor WZC
Roosendaelveld was deze Inspiratiedag een uniek moment
om kennis en praktijkervaring uit te wisselen, met
het oog op het MOES-tuin project en andere initiatieven
om het woonzorgcentrum dichter bij de buurt en
het Tivolipark te brengen en omgekeerd.
Curando Beernem heeft een eigenzinnige ontstaansgeschiedenis,
waarbij de uitgesproken verbinding tussen
zorg en natuur centraal staat. In 2021 verwierf Curando
in samenspraak met de gemeente een verwaarloosd
domein, Trefhof Mexiceau, van 11 ha groen en water,
vlak naast de assistentiewoningen en het woonzorgcentrum
Patershol. Curando zet volop in op het herstellen
64 TERUGBLIK - TUSSENTIJDSE ACTIES

van de oorspronkelijke vijvers, en verbindt daarbij
lokaal landschap en landbouw, natuurbeleving en
recreatie. De drijvende kracht achter dit proces is een
co-creatiegroep, ‘Leve Mexiceau’, om werk te maken
van buurtvervlechting en gezamenlijk beheer van de
site. Intussen zorgt dat voor heel wat leven in de brouwerij,
onder andere merkbaar via de zelfplukboerderij
Plukhof Beernem, de Zomerbarak, de boomgaarden,
pluktuin en kruidenbakken op hoogte voor kinderen en
mensen in rolstoelen, de vogel-kijk-hut en nestkastjes,
de schapenweide en lig- en yogaweide, en de lokale
vissersclub Mexicoput, de Golden Retrievers-club, de
boogschuttersclub, de jeugdbeweging, en vogelliefhebbers
die gebruik maken van het domein.
De co-creatiegroep wordt gesteund door het Agentschap
Natuur en Bos, de provincie en de gemeente,
heeft een rijke en wisselende samenstelling, en overlegt
tweewekelijks om de neuzen in dezelfde richting
te zetten. De site heeft op die manier een sterk publiek
karakter, met openingsuren van zonsopgang tot zonsondergang,
wandelpaden, bloemenweides, rustplekken,
petanque-banen, enz. die rolstoeltoegankelijk zijn.
Het procesmatig herwaarderen van de site heeft een
intrinsieke wisselwerking met de manier waarop de
zorg wordt vormgegeven. De werking speelt onder
andere in op de seizoenen zodat ouderen die kunnen
blijven herkennen, waarbij in de lente lammetjes en kuikentjes
geboren worden op de site, tijdens de zomer
de schapen geschoren worden en pluknamiddagen van
TERUGBLIK - TUSSENTIJDSE ACTIES 65

fruit worden georganiseerd met scholen, jeugdbewegingen,
en buurt, het licht van dag- en nachtritme en
de stilte gerespecteerd wordt, en de natuur van buiten
naar binnen gebracht wordt.
Deze principes en het experiment brengen ook nieuwe
praktijken tot stand. Zo wordt eerder gekozen voor het
contact met licht tijdens dag en nacht, regen en wind,
de geur van hooi en kruiden, het geluid van vogels
die fluiten in alle toonaarden, in plaats van aromatherapie
met geurkaarsen te organiseren of een box met
schlagermuziek op het terras te plaatsen. En zo zijn er
intussen ook huiskatten en -honden, die na een periode
van kortverblijf hun baasjes mochten vergezellen voor
permanent verblijf.
Organisatie en deelnemers: Academische Werkplaats Deinstitutionalisering,
Stadsacademie Gent, Tuin van Eten, Architecture
Workroom Brussels, WZC Roosendaelveld, Erfgoedcel Mechelen,
Curando, Zorgband, vzw Kompas.
Locatie: Curando Oost, Beernem
Datum: 28 maart 2023
66 TERUGBLIK - TUSSENTIJDSE ACTIES

TERUGBLIK - TUSSENTIJDSE ACTIES 67

Samen stenen maken
Participatief kunstproject ‘Ssst... de stilte spreekt’
Op zaterdag 13 mei, zaterdag 20 mei en zondag
21 organiseerde kunstenaar Chloé Dierckx enkele
workshops om samen met omwonenden en
bezoekers van het Tivolipark stenen te maken. Op
een tafel in de kinderboerderij of op het grasveld
stonden verschillende soorten klei te wachten om
tot een steen gekneed te worden. Nieuwsgierige
blikken. Soms enthousiast, soms wat terughoudend
schoven toevallige passanten mee aan tafel. Ronde
stenen, platte stenen, grote stenen, kleine stenen,
draakvormige stenen, stenen met deurtjes voor bijen…
elke steen is uniek. Vooral kinderen waren blij hun
handen vuil te maken en hun fantasie de vrije loop te
laten, maar ook de volwassenen genoten ervan. “Zo
verrassend,” reageerde iemand “ik begon zonder enig
idee te hebben wat ik wilde maken en gaandeweg
kreeg het dan toch vorm”.
Organisatie en deelnemers: Chloé Dierckx, omwonenden en
bezoekers
Locatie: Kinderboerderij en grasveld Tivolipark
Datum: 13, 20 en 21 mei 2023
68 TERUGBLIK - TUSSENTIJDSE ACTIES

TERUGBLIK - TUSSENTIJDSE ACTIES 69

70

vooruitblik
hoe
verder?
471

Geen kunstwerk voor
een museum, maar
om te gebruiken
In gesprek met Jelle Annie Michiels
over h o m e
Waar komt het idee voor
het kunstwerk h o m e
vandaan?
Ik heb van bij het begin heel
veel gesprekken gevoerd,
vooral met organisaties waar
ik zelf het meeste voeling
mee heb, zoals bijvoorbeeld
J@M, Welkom in Mechelen
en ROJM. Via Welkom in
Mechelen nam ik deel aan
een gespreksavond voor
anderstalige nieuwkomers.
Daar kwam ik voor het eerst
zelf in contact met mensen
die actief zoeken naar geluk,
een plek om te landen, ver
weg van hun thuisland. Ik
sprak met mannen, vrouwen
en kinderen uit Somalië en
Eritrea. Het was een fijne en
hoopvolle avond. Tegelijk
werd ik mij bewust van hoe
weinig kennis ik had over de
nieuwe inwoners van België.
Hieruit volgde mijn hulp bij
het leveren van goederen
in Brussel. Eén zin van Eva
die ik zo ontmoette, is me
bijgebleven: “In hoeveel
rijen moeten die mensen
nog wachten.” h o m e is uit
die gedachte geboren. Niet
meer wachten, maar hier
en nu een thuisplek maken
die, al is het maar tijdelijk,
voldoet aan de noden van
het moment. Dat heeft in dit
geval een fysieke vertaling
gekregen door een groot,
mobiel houten meubel te
maken.
h o me is doelbewust geen
statisch of afstandelijk
kunstwerk. Het is mobiel.
Mensen kunnen het gebruiken.
Waarom vind je dat
belangrijk?
72 VOORUITBLIK - HOE VERDER?

Wat mij sterk opviel wanneer
ik naar het Tivoli park ging,
was dat er in het park heel
veel aanwezig is voor jonge
gezinnen, zoals de kinderboerderij
en de speeltuin.
Voor volwassenen en tieners
lijkt er veel minder aandacht
te zijn. Daarom vond ik het
belangrijk om iets te bedenken
voor verschillende
mensen, leeftijden, culturen
en achtergronden, dat ook
functioneel is en kan gebruikt
worden. Wat ik zelf fantastisch
vind in het Tivolipark
zijn de pic-nic banken die
overal verspreid staan, en die
mensen ook voortdurend zelf
verplaatsen. Daar zit voor mij
een belangrijke connectie:
een thuisplek verandert ook
voortdurend, en pas je aan
als je noden veranderen.
VOORUITBLIK - HOE VERDER? 73

Hoe zie jij dat gebruik van
het kunstwerk door mensen
voor jou?
Wanneer het kunstwerk op
11 juni in het park wordt
geplaatst, laat ik doelbewust
het eigenaarschap los.
Ik hoop natuurlijk dat het
kunstwerk nog lang kan
blijven verder leven, maar ik
zou het niet erg vinden als
op den duur de verschillende
onderdelen verspreid raken
in het park of daarbuiten, of
als er bijvoorbeeld grafitti op
verschijnt of boodschappen
in het hout worden achtergelaten.
Daarom zou het voor
mij niet echt nodig zijn om
het kunstwerk ’s avonds op
te bergen, maar dat laat ik
graag aan de parkuitbater
over. Het zou zonde zijn als
het vrijwaren van het kunstwerk
belangrijker wordt dan
het te gebruiken.
Waar kijk je het meest naar
uit met dit project?
Ik hoop dat ik het project ga
zien verder leven. Dat mensen
wanneer ze het gebruiken
foto’s gaan willen nemen
en die bijvoorbeeld via social
media delen. Het werk is ook
bewust heel stevig gemaakt,
zodat het goed bestand is
tegen weer en wind, zodat
het stabiel is en tegen een
stoot kan. Het belangrijkste
is dat de mensen het gaan
gebruiken, het is niet de
bedoeling om het te gaan
behandelen als een kunstwerk
in een museum.
74 VOORUITBLIK - HOE VERDER?

VOORUITBLIK - HOE VERDER? 75

De stilte gaat over ergens
thuis kunnen zijn, over het
ontbreken van conflicten
In gesprek met Chloé Dierckx over
Sssst… de stilte spreekt
Waar komt het idee voor
het kunstwerk Sssst… de
stilte spreekt vandaan?
Ik ben eerst en vooral
gestart van enkele voorstellen
die zijn ingediend voor
De Grond der Dingen. Een
thema dat in verschillende
voorstellen terugkwam is de
nood aan rustplekken in de
stad. Ik zag hier meteen een
mooie link met het Tivolipark
omdat hier recent door vzw
Klimaan, Urban Forest en
stad Mechelen een stukje
Stiltebos is gecreëerd.
Hoe blik je terug op het
ruimere traject met Tuin
van Eten? Je was eerder
ook betrokken bij enkele
activiteiten die zijn doorgegaan
in het Tivolipark, zoals
de Tivolitafel. Wat is jou
hiervan bijgebleven?
Ik kende het Tivolipark
voorheen niet. Tijdens een
van de eerste bijeenkomsten
die we daar hadden tijdens
de Burendag viel me op dat
er veel, vaak tegenstrijdige
stemmen te horen zijn over
het park. Iedereen leek
er zijn eigen idee over te
hebben, maar er was weinig
eenheid. Ook tussen de bewoners
van de verschillende
buurten rond het park, waar
zowel sociale huisvesting als
villawijken gelegen zijn, leken
er vooral contrasten of botsende
ideeën te zijn. Daarom
ben ik op zoek gegaan naar
iets om die verschillende
groepen opnieuw te laten
samenkomen. De stilte gaat
ook over ergens thuis kunnen
zijn, over het ontbreken van
conflicten. Hoe kan je ergens
76 VOORUITBLIK - HOE VERDER?

ust vinden als er zoveel
dingen samenkomen?
Je hebt dat idee van de
stilte vertaald in het maken
van stenen. Welk verband
zie je tussen stilte en de
stenen?
De stenen zijn een fysieke
vorm, geïnspireerd door de
steenmannetjes die je ook
weleens maakt of tegenkomt
als je een lange wandeling
maakt. Het gaat om een handeling
waarbij je stenen op
een bepaalde manier stapelt
en een balans zoekt, ze op
een eigen manier neerlegt,
of een mozaïek maakt. Je
bent op weg, maar neemt
dit moment om even stil te
staan. Ik vind het een toepasselijke
manier om ook in het
Tivolipark met verschillende
stenen, mensen en groepen
naar een moment te zoeken
om tot rust te komen.
Sssst… de stilte spreekt is
uitdrukkelijk een participatief
kunstproject. Het wordt
ook letterlijk niet door jou
gemaakt, maar door iedereen
die wil meedoen. Waarom
vind je dat belangrijk?
Aansluitend bij het gedachtengoed
van de Grond der
Dingen waar het idee van de
‘common’ centraal staat, wil
ik hiermee ook doelbewust
elke vorm van eigenaarschap
opheffen. Als het van mij is
en enkel door mij gemaakt
zou zijn, zou het ook mijn
intellectuele eigendom zijn.
Het werk zal ook nooit ‘af’
zijn: elk moment dat er
iemand langskomt die even
wil stilstaan en iets met de
stenen doet, zal het blijven
verder leven.
Je hebt ook een vzw opgericht
rond de stilte: wat
hoop je hiermee te bereiken
en hoe is dat in zijn
werk gegaan?
Voor de oprichting van deze
vzw rond de stilte heb ik onder
meer een gesprek gehad
met de Mechelse schepen
die bevoegd is voor de parken.
Er is goedkeuring gegeven
om een samenwerkingsovereenkomst
op te stellen
voor het stuk grond in het
Tivolipark waar het mozaïek
met stenen zich bevindt,
VOORUITBLIK - HOE VERDER? 77

en dat voor een bepaalde
duur. De oprichting van de
vzw heeft in eerste instantie
een belangrijke symbolische
waarde: de grond zal voor
een bepaalde duurtijd even
van niets en van niemand
zijn. Op die manier wil ik
mensen graag even laten
stilstaan bij de vraag wat het
kan betekenen als grond van
niemand is. Daarnaast brengt
de oprichting van de vzw
ook nieuwe vragen en aparte
regels met zich mee rond het
beheer en de verantwoordelijkheid
voor dit gedeelte
van het park. In tegenstelling
tot de rest van het park, is
het bijvoorbeeld toegestaan
dat iedereen hier dingen kan
aanpassen of meenemen.
Je hebt zelf ook een nacht
doorgebracht in het park?
Hoe was die ervaring?
Grappig genoeg was het
tijdens de nacht allesbehalve
stil. Het kasteel was die
avond en nacht afgehuurd
voor het Suikerfeest. Maar
er was ook nog altijd veel te
zien en te beleven. Zo zijn er
’s nachts de ganzen die op
de schommels klimmen en
lawaai beginnen maken. Ook
hoorde ik op een gegeven
moment dat er iemand wilde
inbreken in mijn auto. Toen
voelde ik me minder op mijn
gemak. Er waren ook mensen
die ’s nachts over het hek
klommen, als de conciërge er
niet meer is. Het is duidelijk
dat er ’s nachts even andere
dieren en mensen het park
overnemen dan overdag.
Hoe hoop je dat jouw
project zal blijven verder
leven?
Ik hoop dat het werk iets is
dat mensen gaan gebruiken
en dat ze het gaan zien als
een plek waar ze hun zorgen
kwijt kunnen met behulp van
de stenen. Ik zal ook nog een
kistje maken met papiertjes
die mensen kunnen gebruiken,
zodat ze die samen met
hun zorgen in of tussen de
stenen kunnen achterlaten.
78 VOORUITBLIK - HOE VERDER?

VOORUITBLIK - HOE VERDER? 79

De oventuin als een plek om
met anderen te bakken, te
eten, te praten en te zijn
In gesprek met Cani Nas
over het oventraject
Het is destijds allemaal begonnen
bij het indienen van
een idee voor De Grond der
Dingen: de Interculturele
oventuin. Wat was destijds
voor jou de belangrijkste
motivatie?
De interculturele oventuin
gaat over veel tegelijk. Het
gaat over warmte en dingen
delen met elkaar: iedereen
kan er gebruik maken,
ongeacht welke cultuur of
achtergrond je hebt. Het gaat
over naar buiten komen en
in de natuur zijn, we zitten
te veel binnen met z’n allen.
Er zijn ook veel mensen die
klein wonen en geen mogelijkheid
hebben om een oven
te kopen of te bouwen. Het
gaat over kennis delen tussen
culturen rond het bakken,
waarbij er enorm rijke en diverse
tradities bestaan die we
op die manier kunnen laten
voortleven en met elkaar delen.
Het gaat over overleven,
dat hebben we onder meer
geleerd van de covid-crisis,
we moeten ook brood blijven
bakken als het minder goed
gaat en dit delen met wie het
minder goed heeft.
Met welke verwachtingen
heb je het project ingediend?
Met Tuin van Eten
kreeg het Interculturele
oventuin project een vervolg.
Hoe verloopt dat?
Vanaf de start vind ik De
Grond der Dingen een
mooi initiatief. Toen enkele
jaren geleden een oproep
kwam aan alle Mechelaars
om ideeeën in te dienen,
zag ik het als een kans
om een voorstel voor een
80 VOORUITBLIK - HOE VERDER?

interculturele oventuin in te
dienen voor de stad waar ik,
samen met heel wat anderen
helemaal achter kan staan.
Ik had ook verwacht dat de
Stad Mechelen mee achter
deze ideeën zou staan. Nu
Tuin van Eten is gestart en
het gaat over de realisatie
van de ideeën, merk ik wel
dat er voorlopig vooral naar
de indieners wordt gekeken.
Terwijl de realisatie van een
oventuin ook steun en financiële
middelen vergt, niet
alleen voor de bouw ervan
maar ook en vooral voor het
beheer en de werking. Dat
komt misschien nog. Ik blijf
er in elk geval in geloven,
en ben ook wel fier dat het
project al zover is geraakt.
Je hebt zelf als indiener ook
actief deelgenomen aan de
Inspiratiedag bij Parckfarm
in Brussel, waar met de
lokale initiatiefnemer en
coördinator kennis en ervaring
is uitgewisseld over de
publieke bakoven die hier
al vele jaren is gerealiseerd.
Wat waren voor jou de belangrijkste
lessen die dag?
Er zijn twee zaken die mij het
meest zijn bijgebleven. Ten
eerste vond ik het heel boeiend
om te horen hoe in Parckfarm
de bakoven is ingezet als
een manier om verschillende
mensen samen te brengen.
Ik heb zelf 25 jaar ervaring in
de sociale sector en weet hoe
complex het is om te werken
vanuit diversiteit. Onze gids in
Brussel heeft ons gewezen op
enkele belangrijke aandachtspunten,
zoals het waken over
een goede balans tussen
enerzijds voldoende ruimte
creëren voor toe-eigening en
anderzijds de mogelijkheid
bieden om de plek met anderen
te delen. Hij liet ook zien
hoe een bakoven een plek
kan zijn om met anderen te
praten over eten, over cultuur
en over geloof. Mensen aan
het praten krijgen met elkaar
is zo belangrijk! Ik vind het
ook knap dat de bakoven in
Brussel echt publiek is, niet
enkel door de plek die voor
iedereen toegankelijk is, maar
ook door de werking die
eromheen zit. Het was duidelijk
dat de coördinator het
VOORUITBLIK - HOE VERDER? 81

erg belangrijk vond om met
dit verhaal van de oven ook
zoveel als mogelijk naar buiten
te komen. Ook wij zijn warm
ontvangen. Ten tweede was ik
ook benieuwd naar naar hoe
de initiatiefnemers in Brussel
tot een haalbaar project zijn
gekomen. Een belangrijke les
is dat zij voor de werking van
de oven een halftijdse coördinator
hebben aangesteld
vanuit de vzw Parckfarm, die
gefinancierd is door middel
van overheidssubsidies. Deze
coördinator staat niet enkel
in voor het beheer, maar ook
voor het maken van verbindingen
met mensen met
verschillende achtergronden,
afkomsten, en religies.
Ondertussen zijn er ook
plannen om in de omgeving
van het Tivolipark een
oventuin te realiseren? Hoe
kijk je daarnaar?
Dit is een cruciaal project
voor een stad als Mechelen.
Het is belangrijk om
niet enkel te zeggen dat
Mechelen een diverse stad
is, maar ook en vooral om
hier concrete acties rond te
ondernemen en hier als stad
mee in te investeren. Het
project voor de interculturele
oven is een project dat kan
bijdragen aan diversiteit en
dat er mee voor kan zorgen
dat kansarme groepen niet
in de vergeethoek worden
geduwd. Met Tuin van Eten
hebben we ondertussen heel
wat gesprekken gevoerd:
het moment is aangebroken
om het nu effectief te gaan
doen. Ik hoop dat we zo ook
kunnen laten zien wat de
meerwaarde is, en dat er op
termijn meerdere oventuinen
in Mechelen kunnen komen.
Ik had bij de indiening van
het project altijd Nekkerspoel
voor ogen als locatie
omdat hier – nog meer dan
in de omgeving rond het
Tivolipark – veel meer verschillende
gemeenschappen
samenwonen, onder meer
uit Indië en Pakistan. Vaak
gaat het om vrouwen die
minder mobiel zijn en geen
auto hebben. Voor hen zal de
afstand naar het Tivolipark te
groot zijn.
82 VOORUITBLIK - HOE VERDER?

Waar kijk jij zelf het meest
naar uit? Wanneer zou het
project voor jou geslaagd
zijn?
In mijn hoofd zie ik het al helemaal
voor mij. Ik zie het als
een oventuin. Naast het bakken
is de tuin erg belangrijk.
Ik zie het als een tuin waar
bomen en struiken staan met
vruchten uit verschillende
culturen. Natuurlijk moeten
die bomen dan ook in België
kunnen groeien: ik denk dan
bijvoorbeeld aan druivenbomen
en bessenstruiken, maar
ook aan vergeten fruitsoorten
zoals moerbeibomen.
Ik zie ook een kippenhok
voor mij. Ik zie kazen onder
de grond. Stel je voor dat je
de kaas rechtstreeks uit de
grond kan halen om bijvoorbeeld
een pizzabrood of een
calzone mee te maken!
VOORUITBLIK - HOE VERDER? 83

Een moestuin brengt het
dagelijkse leven weer binnen
in het woonzorgcentrum
In gesprek met An Goossens
over MOES-tuin
Het woonzorgcentrum
Roosendaelveld is één van
de ‘buren’ van het Tivolipark.
Kan je eerst iets over
jezelf vertellen en over hoe
jullie betrokken zijn geraakt
bij Tuin van Eten?
Het woonzorgcentrum
Roosendaelveld richt zich
specifiek tot ouderen met
dementie, personen met
jongdementie en ouderen
met een bijzondere psychische
kwetsbaarheid. Mijn
functie in het woonzorgcentrum
is recent herdoopt
tot Teamcoach wonen en
leven, waarbij ik onder meer
de rol van ‘buurtbetrekker’
opneem. Dat betekent
concreet dat ik de buurt in
kaart breng, om vervolgens
te gaan werken rond wat wij
voor de buurt kunnen betekenen
en omgekeerd wat de
buurt voor ons kan betekenen.
Zo ben ik onder meer
verantwoordelijk voor de vrijwilligerswerking
en neem ik
ook allerlei initiatieven zoals
het paasfeest, waarop gezinnen
uit de buurt worden
uitgenodigd om in de tuin
van het woonzorgcentrum
paaseieren te komen rapen.
Ik leg ook contacten met lokale
organisaties, en zo ben
ik via de kinderen- en jongerenwerking
J@M in contact
gekomen met het initiatief
Tuin van Eten. Tijdens die
gesprekken zijn de ideeën
voor verdere samenwerking
verder blijven groeien. Zo
leeft bij de bewoners van het
woonzorgcentrum al langer
de vraag naar een moestuin.
De personen met dementie
84 VOORUITBLIK - HOE VERDER?

kunnen nu wel rondwandelen
in de tuin en het is belangrijk
dat zij kunnen bewegen in
een veilige en beschermde
omgeving. Maar op dit moment
is de tuin nog erg kaal
en valt er weinig te zien en te
beleven.
Via gesprekken met diverse
mogelijke partners is
uiteindelijk het MOES-tuin
project opgestart, hoe verloopt
dat?
We hebben eerst contact
gehad met vzw Tuinhier,
dat is een sociaal-culturele
vrijwilligersvereniging
in Vlaanderen en Brussel
die het vrijetijdstuinieren
activeert en ondersteunt. Zij
stonden ervoor open om met
ons samen te werken. Zo
ontstond het idee om af te
spreken met de mensen die
in de moestuin werken dat zij
bijvoorbeeld één uurtje per
week een bewoner ophalen
om mee in de tuin te werken.
We zijn op dit moment nog
aan het bekijken hoe we die
aanpak eventueel kunnen
koppelen aan het MOEStuin
project. Het MOES-tuin
project wordt mee ondersteund
door de Erfgoedcel
Mechelen en past mooi in
de filosofie van Tuin van
Eten, omdat we linken willen
leggen tussen tuinieren,
lokaal voedsel, inclusie, zorg
en erfgoed. Zo willen we
graag aan de slag gaan met
vergeten groenten en zijn
we ook pas opgestart met
een reminiscentie traject.
Concreet brengen we kleine
groepen van vijf bewoners
bij elkaar om via de methodiek
van ‘object handling’
via voorwerpen op tafel
herinneringen en verhalen op
te roepen, zoals groenten,
foto’s van oude werktuigen,
boekjes van vroeger over
tuinieren, enz. Dat werkt bijzonder
goed voor personen
met dementie die zich vaak
niet meer kunnen herinneren
wat ze gisteren gedaan
hebben, maar wel nog heel
goed dingen van vroeger
kunnen terughalen. Op die
manier voeren we samen
gesprekken met bewoners
die vroeger zelf nog tomaten
of bloemkolen hebben
VOORUITBLIK - HOE VERDER? 85

gekweekt. Vervolgens zijn
we met hen ook naar buiten
gegaan en hebben we zaadjes
geplant. Het was mooi
om zien hoe geconcentreerd
iedereen te werk ging!
Wat maakt dit MOES-tuin
project voor jou zo bijzonder?
Het bijzondere zit in het
terugbrengen van het dagdagelijkse,
zoals de plantjes water
geven. Dat zijn normale
momenten en dat gaat om
zaken die de bewoners vroeger
thuis ook deden. Op die
manier hoeft de focus niet
enkel op de zorg te liggen.
Ook voor de familieleden
kan het terugbrengen van
die dagelijkse handelingen
heel waardevol zijn. Zo is
er een echtgenoot van een
bewoner die me vertelde
dat ze vroeger heel graag
samen in de tuin werkten.
Dan is het toch prachtig dat
als hij op bezoek komt, hij
met zijn vrouw een keer de
plantjes kan water geven of
de dieven uit de tomatenplanten
kan halen. Op die
manier kan je ook eens over
iets anders babbelen. Het is
niet altijd eenvoudig om een
gesprek te voeren met iemand
die dementie heeft: de
MOES-tuin kan daar enorm
bij helpen.
Tussentijds heb je samen
met enkele collega’s ook
mee deelgenomen aan
de Inspiratiedag bij WZC
Curando in Beernem. Zij
hebben al jarenlang ervaring
met moestuin- en
natuurprojecten en hebben
ook een sterke buurtwerking
ontwikkeld. Wat is jou
het meest bijgebleven?
Ik vond het een heel inspirerend
plaatsbezoek waar
we veel uit hebben geleerd.
Wat me het meest is bijbleven
is dat zij zowel inzetten
op ambitieuze lange termijn
projecten én op zeer eenvoudige
dingen die je meteen
in praktijk kan brengen. De
manier waarop zij doorheen
de jaren een sterke buurtwerking
hebben uitgebouwd
met zeer uiteenlopende organisaties,
verenigingen, bewoners,
én mee ondersteund
door lokale beleidsmakers is
86 VOORUITBLIK - HOE VERDER?

VOORUITBLIK - HOE VERDER? 87

indrukwekkend. Daar wordt
zichtbaar hoe belangrijk is
het om met de juiste mensen
een groep te vormen, die
geleidelijk kan groeien en
waarbij iedereen elkaar kan
versterken. Voor het woonzorgcentrum
zelf hadden ze
ook een bijzondere afsprakennota
opgemaakt, waarin
onder meer was opgenomen
dat de stilte belangrijk is: ’s
morgens hoeft niet altijd de
radio op te staan, je kan ook
gewoon de ramen openzetten
zodat je zoals nu de merels
weer hoort fluiten. Dat
kost niets en vraagt geen
extra werk! Het bezoek heeft
me ook aan het denken gezet
over de grote grasruimte
naast het woonzorgcentrum,
waarvoor we ondertussen
toestemming hebben
gevraagd om er een buurttuin
van te maken waar ook
lokale verenigingen of scouts
gebruik van kunnen maken.
Ik heb zelf ook al contact
gezocht met de verantwoordelijke
van de kinderboerderij
in het Tivolipark, met de
vraag om hier ook tijdelijk
dieren zoals ezels, schapen
te laten grazen. Voor ons is
het te veel extra werk om
zelf permanent dieren te
houden. Maar het zou toch
schitterend zijn als bewoners
op die manier mee van de
dieren kunnen genieten.
Waar kijk jij zelf het meest
naar uit? Wanneer zou het
MOES-tuin project voor jou
geslaagd zijn?
Als ik naar buiten kijk, en ik
zou zien dat bewoners aan
het flaneren zijn in de tuin,
alleen of samen met een familielid.
En dat het leeft: dat
de mensen aan het schoffelen
zijn of de planten aan het
verzorgen zijn. Dat is mijn
droombeeld!
88 VOORUITBLIK - HOE VERDER?

VOORUITBLIK - HOE VERDER? 89

Colofon
Verantwoordelijke uitgever
Manu Devriendt
ARSENAAL/LAZARUS
Hanswijkstraat 63
2800 Mechelen
Tuin van Eten indieners
Jonas Salen
Welcome in Mechelen
Aitor Biedma
vzw Chaldeeuwse organisatie
Mechelen
Joke Tulleneers
Georgette Geens
Ann Meskens
Lionel Marocco
Ingrid Vanhorenbeeck, Citamine
Anna Felique
Elyana Joris
Internationaal Comité vzw
Benjamin & Victor Verpoort
Bernard Defossez
VEM vzw
Chantal Deschepper
Tuin van Eten traject
Willy Thomas &
Melissa Van Dievel
(ARSENAAL/LAZARUS)
Sigrid Bosmans &
Marijke Wienen
(Erfgoedcel Mechelen)
Koen Kwanten &
Sarah Hendrickx
(RADAR Mechelen)
Els Vervloesem &
Bram Vandemoortel
(Architecture Workroom Brussels)
Jelle Annie Michiels
Chloé Dierckx
Fotografie
© Sophie Nuytten (p. 27, 87-89)
© Yordi Dietens (p. 31, 33, 43-44, 83)
© Raymond Mallentjer (p. 47-49)
© Jelle Annie Michiels (p. 21, 73-75)
© Chloé Dierckx (p. 69)
© Tuin van Eten (p. 22, 24, 51, 55-61)
Illustraties
Alle illustraties
© Tilde Potoms, m.u.v.:
© Chloé Dierckx (p. 19, 79)
© Architecture Workroom
Brussels (p. 11-13, 17, 45, 53, 67)
90

Speciale dank aan:
J@M vzw - wijk Otterbeek:
Josephine de Chaffoy, Lamyae
Bellaajal en Soufiane
Tivolipark Mechelen: Myriam
Dewael en Ivan Van Cappellen
LDC De Schijf en buurtwerking
Oud-Oefenplein: Els Van
Langenhove, Fatima Afkir en
Sara Lanoye
Pleinmakers: Marjolein en
Yasmina
Buurtsport Mechelen: Aziz El
Harcha, Mohamed Meftah,
Soufiane Ahruil
Welcome in Mechelen: Lotte
Sluyts, Eva Guns en Alireza
Het Bakhuis Gent: Mia Ackaert
en Hendrik Mesuere
Parckfarm Brussel: Alessio
Porcelli
Het MOT: Jan Selleslaghs
Laura Eva Meuris en Wouter
Hellin
Klimaan vzw: Bart Debruyne
Werkgroep Lokale
Voedselstrategie Mechelen
(LVS-M): Louis, Anjes en
François
Sander Tas (videast plantsessie
MOEStuin)
Jeroen Delmotte (PomKo –
pomologisch collectief)
’t GROM: Maarten Jacobs
CAG: Lien Vloeberghs
Afdelingshoofd lokaal
cultuurbeleid stad Mechelen:
Joke Somers
Directeur vrije tijd stad
Mechelen: Steven Defoor
Kunst in Opdracht (een
initiatief van De Vlaamse
minister van Cultuur, het
agentschap Kunsten en
Erfgoed, het steunpunt voor
beeldende kunst BAM en het
Team Vlaams Bouwmeester)
91

Tuin van Eten is een cluster die vooral rond voedsel en
inclusie is opgebouwd. Deze cluster is bij uitstek bedacht
om de haalbaarheid van voorstellen te vergroten
door ze onderling te verbinden.
We kregen van Stad Mechelen de goedkeuring om
samen te onderzoeken of en hoe dit project kan landen
in en rond het Mechelse Tivolipark.
Gedurende anderhalf jaar gingen we met de indieners
van de verschillende voorstellen rond voedsel en
inclusie, buurtbewoners, jongeren en kinderen,
het team van het Tivolipark, experten, stedelijke
diensten én kunstenaars onderzoeken of
de noden van de buurt en de site verenigbaar
zijn met die van de cluster en hoe we samen
tot realisatie van ideeën kunnen komen.
In samenwerking met:
Met de steun van:
V.U. Manu Devriendt, Hanswijkstraat 63, 2800 Mechelen