2021 10 23 Monsieur Sweelinck - Doulce Mémoire

Toelichting
Jan Pieterszoon Sweelinck vergaarde in de eerste plaats roem als organist,
improvisator en pedagoog. Naast een aanzienlijk aantal orgelwerken liet hij ook Franse
psalmen, Latijnse motetten en Italiaanse madrigalen na. Binnen zijn levenswerk nemen
zijn chansons een bijzondere en opvallende plek in.
De bundel Chansons à cinq parties,
accommodées tant aux instruments qu’à la
voix (1594), uitgegeven bij Petrus Phalesius
en Johannes Bellerus in Antwerpen,
vertegenwoordigt samen met Rimes
françaises et italiennes (1621) zijn volledige
chansonoeuvre. Phalesius prees de
‘uitzonderlijke zachtheid en harmonische
taal’ van deze chansons en gaf aan dat een
persoonlijke aanbeveling door een heer van
stand hem bemoedigde om de werken op
de markt te brengen.
Franse poëzie
Sweelinck was niet de enige componist
uit de Lage Landen die zich waagde
aan Franse poëzie. In 1576 verscheen in
Antwerpen een uitgave met sonnetten
van Pierre de Ronsard op muziek
van Jean de Castro. In diezelfde stad
werden in 1590 door Christoffel Plantijn
ook verzamelbundels uitgebracht met
composities van Andries Pevernage op
teksten van Ronsard, Clément Marot
en Joachim Du Bellay. En bij Phalesius
verschenen chansons van de hand van
Hubert Waelrant. Hekkensluiter van dit
(onvolledige) lijstje is Cornelis Verdonck,
die in 1599 een Franse liedbundel
voorstelde. Verdonck, een exacte
tijdgenoot van Sweelinck, duikt overigens
ook op in de eerder vermelde collectie
Chansons à cinq parties.
Sweelincks tekstkeuze is vaak verrassend
en origineel. Hij beperkte zich namelijk
niet tot auteurs op wie componisten zich
wel vaker beriepen. Denk aan Clément
Marot en zijn puntdichten Quand je voy
ma maistresse, Au mois de May en Je
sens en moi une flamme nouvelle. In ons
concertprogramma komen ook schrijvers
aan bod die toentertijd weliswaar hoog
stonden aangeschreven maar vandaag
nauwelijks nog bekend zijn. Neem
bijvoorbeeld Jacques Grévin, een dichterdokter
uit de kringen van Ronsard en
auteur van Depuis le jour que je vous vei.
Nog verbazingwekkender is het chanson
Face donques qui voudra: een tekst uit
een verzameling verhalen (Parijs 1572),
opgetekend door de illustere onbekende
Jacques Yver, heer van Poitou. Olivier de
Magny, ook een Ronsardien, voerde de
pen in Elle est à vous, douce maistresse
(uit de bundel Les Amours, 1553). La belle
que je sers stamt dan weer uit Le recueil
des chansons, tant musicales que rurales,
anciennes et modernes, gedrukt in 1572 bij
Bonfons in Parijs.
Cornelis Verdonck laafde zich aan de
beroemde verzen van Guarini’s Il pastor
fido in een Franse vertaling door Roland
Brisset. Uit de tekst, gepubliceerd in Tours
als Le berger fidèle (1592), koos hij de
beroemde passage Tirsi morir volea, die
4