Jaarmagazine 2021

Ruth Soenen 15 jaar geleden op de
tram, toen ze voor het eerst haar
inspirerende kijk op ‘gemeenschap’
neerschreef.
MICHEL DELAETER
“De babbel met collega-ouders aan de schoolpoort
of de samenhorigheid met andere
klanten van onze favoriete schoenwinkel: ons
leven bestaat uit een opeenvolging van tijdelijke
gemeenschappen. En al zijn die contacten
maar beperkt in de tijd, dat wil niet zeggen dat
ze geen betekenis hebben voor mensen.”
Die emotionele lading van het kleine ontmoeten
ervaar je misschien nog het meest helder
in een korte, agressieve ontmoeting, illustreert
de antropologe. Een chauffeur of medereiziger
die ons afsnauwt? Het blijft toch even aan ons
kleven.
Drie soorten ontmoeting
Elkaar ontmoeten doen we in verschillende
versies. Die zijn ruwweg gebaseerd op drie
soorten ervaringen, die we net zo goed kunnen
opdoen in een stedelijke als in een meer landelijke
context.
De eerste wordt vaak omschreven als het
dorpsgevoel, duidt Soenen. We bedoelen: het
is hier goed leven, we hebben een aangename
buurt. De tweede is de stedelijke ervaring,
waarbij we in het gezelschap zijn van vele onbekenden.
We genieten van de levendigheid,
maar hebben soms ook de nood om ons terug
te trekken.
Ten derde is er het thuisgevoel. Dat knusse
samenzijn creëren we vooral met intimi en familie,
bijvoorbeeld in ons eigen huiskamertje,
op het strand of op café.
“Om dynamiek te brengen in een dorp”, gaat
Soenen verder, “is het belangrijk om een goede
balans te vinden tussen de diverse types van
ontmoeting. Er moet een kritische massa zijn
aan fijne, menselijke interacties. De basis voor
een positief sociaal klimaat? Een omgeving
waar op allerhande plekken het kleine ontmoeten
mogelijk is. Dat is een uitgelezen voedingsbodem
om sociaal krediet op te bouwen
en diverse profielen in een gemeenschap met
elkaar te verbinden.”
Levendigheid in het dorp
Was er in de jaren 1990 nog veel sociaalwetenschappelijk
onderzoek dat wees op de afname
van het buurtgebruik, vandaag zien er weer
veel bewoners- en burengroepen het licht. Ze
ontstaan rond allerlei thema’s: erfgoed, veiligheid
of feestvieren, wijst de spreekster aan.
“In dergelijke collectieven kunnen heel mooie
dingen gebeuren. Maar ze zijn ook geen ongenuanceerd
succesverhaal. Kinderloze gezinnen
vinden bijvoorbeeld vaak moeilijk aansluiting,
net als mensen die oorspronkelijk uit een andere
gemeente komen. En dan hebben we het
nog niet gehad over etnisch-culturele diversiteit.”
De tijd van emanciperen en ‘mensen mondig
maken’ is een beetje passé, klinkt het. Tegenwoordig
zijn we in een era van ‘iedereen
beroemd’: iedereen denkt over alles een uitspraak
te moeten doen. “Daarom is het geen
overbodige luxe om participatieprojecten te
laten ondersteunen door een professionele
procesbegeleider die groepen en groepsdynamica
goed verstaat”, zegt Soenen. Waarbij ze
ter illustratie een pluim op de hoed steekt van
de trekkers van het Arendonkse project rond
burgerbudgetten, onder begeleiding van Avansa
Kempen (bling bling, speekmedaille!).
30
SOCIALE COHESIE