Roots editie 9 - 2022 - Inkijkexemplaar

SEPTEMBER 2022
• MIDDEN IN DE NATUUR •
WANTSEN.
668 soorten
in Nederland
WANDELEN
Woudrichem, ’s-Graveland
& de Vlaamse Ardennen
VLIEGENZWAM
Popster onder de
paddenstoelen
PORTFOLIO
De magie van
de Amerikaanse
woestijn
SCHUWE
SLIMMERIK
SPEUREN NAAR DE WOLF EN ZIJN SPOREN

Balans
Wie mij goed kent, weet dat ik graag nieuwe dingen leer.
Dat houdt je jong van geest en al naar gelang de bezigheid
ook jong van lijf en leden. Zo hebben man en ik deze zomer
op een sup gestaan. Sup staat voor stand up paddling en
het is een variatie op varen met een kano. Suppen is vooral
een kwestie van balanceren, je staat immers op een plank
en je hebt 1 peddel om vooruit te komen.
Een impressie. De instructeur liet ons eerst kennismaken
met de Linge: liggen op de buik met de neus naar voren
en met je armen peddelen in het water. Daarna terug op
de knieën en vanuit die positie voorzichtig rechtop gaan
staan. Het eerste halfuur had ik last van bibberbenen,
vanwege het balanceren. Intussen kreeg ik instructies over
hoe te staan (zo breed mogelijk), hoe te peddelen (met
gestrekte armen) en hoe te ontspannen (“kijk vooral ook
om je heen”). Oefening baart kunst, dus na de eerste
kilometer lukte het eindelijk om te genieten van de ondergaande
zon tussen het riet, van de stilte op het water, van
de koeien en ganzen in de weilanden, van een schaatsenrijder
die voor mijn sup over het water rende…
Geen waterrat en laat je liever de hersens wat meer kraken
dan de spieren? Dan heb ik een andere suggestie: word
spoorzoeker! Sinds vorige maand biedt Roots namelijk
een digitale cursus diersporen & spoorzoeken aan
( rootsmagazine.nl/rootsacademy). Ook ik ben begonnen
aan de cursus en het is verrassend hoe anders je naar de
natuur gaat kijken door de informatie en leuke opdrachten
die Jeroen Kloppenburg van Weylin Tracking geeft. En het
mooie is dat je het in je eigen omgeving kunt doen én dat
je zelf kunt bepalen wanneer – de cursus is immers digitaal.
Wil je gewoon lekker gaan wandelen (want we moeten
tegenwoordig al zoveel) dan kan ik de nazomerwandeling
bij Woudrichem aanraden, die ik naliep als routechecker.
Je wandelt er door de uiterwaarden van de Merwede en
passeert diverse idyllische strandjes.
En voor wie zich afvraagt of ik droog van de sup ben
gestapt: gelukkig wel!
44 Vurige woestijnlandschappen
58 Fotohut bij Holten getest
Caroline Vogel,
adjunct-hoofdredacteur
caroline.vogel@newskoolmedia.nl
facebook.com/rootsmag
twitter.com/rootsnl
instagram.com/rootsnl
nl.pinterest.com/rootsmagazinenl
rootsmagazine.nl/podcast
Kijk voor het laatste
natuurnieuws, nog meer
lezersfoto’s en wandelen
fotografietips op
rootsmagazine.nl.
4 SEPTEMBER
16 Struinen langs de Merwede

Bonte insecten 70 82 Op zoek naar de Veluwse wolf
inhoud
- September -
De vliegenzwam onder de loep 32
BELEVEN & ONTDEKKEN
06 Nu te doen, zien, wandelen
en fotograferen
25 De mooiste natuurbankjes
26 Natuurfilmer Cees van
Kempen over the making of
van de film Wolf
58 Fotohut in Holten getest
64 Te voet de Vlaamse
Ardennen verkennen
96 Sterren kijken met
Govert Schilling
FLORA & FAUNA
32 Jaar van de vliegenzwam
38 In de ban van wantsen
42 2 jaar later: het Roots-bos
52 Wat een vraag!
56 De kwestie: is schade door
bevers te voorkomen?
82 Speuren naar wolven op
de Veluwe
NAAR BUITEN
16 Wandelen bij Woudrichem
(+routekaart)
78 Natuurommetje bij
landgoed Gooilust in
’s-Graveland
FOTOGRAFIE
44 Portfolio: Amerikaanse
woenstijnlandschappen
70 Lezersfoto’s
thema ‘insecten’
COLUMNS
15 Saskia struint
62 De kleintjes van Krekels
ELKE MAAND
37 Post
55 De Groene Pagina
76 3x Roots + Scheurkalender
of Natuuragenda 2023
92 Roots recenseert
98 Colofon & lezersservice
99 Volgende maand
PAG. 38
In de ban van
wantsen
Te veel schade door bevers? 56
COVERONDERWERPEN - COVERFOTO PETER CAIRNS
/NPL
WWW. MAGAZINE.NL 5

nu te zien
GETTY IMAGES
12 SEPTEMBER

Melodieuze
merel
Het is misschien wel een van de mooiste
zanggeluiden die je in de tuin kunt horen: het
melancholieke riedeltje van de merel. Vanaf
de vroege lente tot ver in de zomer zingt hij
’s ochtends als een van de eerste vogels, vaak
al ruim voor zonsopkomst. En in de zomermaanden,
als de jonge merels zijn gevlogen
en het leven weer wat relaxter wordt voor de
mannetjesmerel, zingt hij vaak ook overdag,
maar zeker ’s avonds laat – op een bijzonder
ontspannen manier, en gewoon omdat hij er
zin in heeft. Een merel geeft hoop, maakt je
gelukkig. Zeker op een lome nazomeravond,
wanneer je lekker onderuit bent gegaan in je
ligstoel en een merel begint te zingen...
plagiaat
Een merel pikt de meest melodieuze ringtones
van mobiele telefoons in de buurt op en verwerkt
ze in zijn eigen zangrepertoire.
luistertip
De Roots podcast Notenkrakers
gaat deze maand over de merel,
vogel van het jaar 2022.
Luister via rootsmagazine.nl/podcast.
(ADVERTORIAL)
Goed in de kijker
Met de handzame Swarovski CL
Companion krijg je je waarnemingen
nog beter in de kijker.
Info: swarovskioptik.com.
WWW. MAGAZINE.NL 13

Rootswandeling
met routekaart
LANGS DE MERWEDE
Middeleeuws
rivierenlandschap
Tussen Sleeuwijk en Woudrichem liggen drie bijzondere uiterwaarden.
Alle drie anders! In de nazomer kun je er heerlijk al wandelend genieten
van het afwisselende rivierenlandschap tussen de paarden en koeien.
TEKST MONIQUE VAN KLAVEREN FOTO'S EDWIN GIESBERS
GETTY IMAGES
Fluweelzacht strijkt het najaarszonnetje over de
ochtendmist. Een paar eenzame grote wilgen
priemen door het witte waas. Alles is gedoopt in
pastelkleuren. De laatste zomerbloemen, zoals het
paarse kaasjeskruid en het gele boerenwormkruid,
vormen kleine felle accentjes in het gras. We struinen
er een beetje omheen, want om zo’n mooie
compositie nou in de war te schoppen… De koniks
trekken zich er echter weinig van aan. Het meest
nieuwsgierige paard komt zelfs ietsje dichterbij.
Maar het nieuwtje is er snel af. Niet zo gek, want hij
en zijn soortgenoten zijn aan wandelaars gewend.
Het paard keert terug naar de kudde. Zorgvuldig
de kruisdistels ontwijkend, waar een eikje op zijn
WINTERTALING
gemak kan groeien dankzij zijn prikkelige beschermheer.
Een enkele zaadbol van de klis hangt
in zijn manen. Bart Pörtzgen, boswachter
bij Brabants Landschap, wijst me erop. “Over een
maand, als de zaadbollen rijp zijn, laten ze makkelijker
los en kleven ze massaal aan de manen en
staart van de paarden. Ik krijg dan regelmatig bezorgde
wandelaars aan de lijn. Maar er is niks aan
de hand, de dieren hebben er totaal geen last van.
De bollen vallen vanzelf weer op de grond. En dat
is precies wat wij willen: zo verspreidt het zaad zich
zonder dat wij ingrijpen.” De drie uiterwaarden
tussen Woudrichem en Sleeuwijk worden dan ook
op een natuurlijke manier beheerd door Brabants
Landschap. Voor zover dat mogelijk is, want
Rijkswaterstaat heeft er ook wat over te zeggen.
Drie schiereilanden
“Ruim 20 jaar geleden heeft er een grote ingreep
plaatsgevonden in het kader van Ruimte voor de
Rivier. De strangen, oftewel dode rivierarmen, zijn
gegraven op de plek waar ze vroeger ook lagen. Het
ziet er daardoor bijna middeleeuws uit. De strangen
zijn uitstekende rustplekken voor vogels, zoals
wilde eenden, wintertalingen, futen en andere
water vogels. In het najaar komen hier ook grutto’s
en tureluurs foerageren voordat ze op trek gaan.”
>
16 SEPTEMBER

Een strang bij zonsopkomst in
natuur gebied Groesplaat.
Omdat er zo veel bevers in dit gebied zijn,
kun je ze nu ook weleens overdag zien
zwemmen als ze naar voedsel op zoek zijn.
WWW. MAGAZINE.NL 17

GETTY IMAGES
De vliegenzwam valt onder de plaatjeszwammen.
Bij deze zwammen worden de sporen
(zeg maar de zaden van de paddenstoel)
gevormd op plaatjes (lamellen) onder de hoed.
Onder invloed van de zwaartekracht vallen ze
naar beneden en eenmaal vanonder de hoed
worden de sporen door de wind meegenomen en
kunnen zich zo verspreiden.
Paddenstoel
van je dromen
De vliegenzwam is de bekendste en misschien wel mooiste paddenstoel van Nederland.
Recent is hij uitgeroepen tot Paddenstoel van het jaar 2022. Op 24 september, tijdens de
Europese Dag van de Paddenstoel, is de aftrap van een grote publieksinventarisatie.
Roots duikt in de wereld van deze magische zwam.
TEKST DANIËL MULDER
32 SEPTEMBER

vliegenzwam
Giftig?
De wetenschappelijke naam
van de vliegenzwam is Amanita
muscaria. Het eerste deel van
de naam geeft aan dat deze
paddenstoel tot het geslacht
Amanita behoort. Met circa
600 soorten is dit geslacht
omvangrijk met zowel eetbare
als dodelijk giftige zwammen.
In Nederland komen 25 soorten
amanieten voor. Die giftige
amanieten zijn naar schatting
verantwoordelijk voor 95 procent
van de dodelijke gevallen
van paddenstoelvergiftiging,
met de groene knolamaniet
(Amanita phalloides) als
aanvoerder. De vliegenzwam
is giftig en niet geschikt voor
consumptie, maar de giftigheid
ervan wordt nogal overdreven.
Van het aanraken van deze
zwam zul je in elk geval
niks krijgen.
ALSE DIJKSTRA
OP ZOEK NAAR DE GROOTSTE
De Belgische natuurorganisatie
Natuurpunt hield in 2012 een ludieke
actie: wie vindt de vliegenzwam met de
grootste (breedste) hoed. In het Antwerpse
Wortel werd een exemplaar gevonden met
een hoed van 23 centimeter breed. Dezelfde
wedstrijd wordt dit jaar in Nederland gehouden. Vind
je een grote vliegenzwam? Maak een foto met een meetlint of liniaal op de hoed
en voer de waarneming in op waarneming.nl/events/Vliegenzwam (let op de
hoofdletter V in het webadres). Een vliegenzwam vinden met een grotere hoed is
zeker mogelijk. In 2020 werd er in het Drentse Nijeveen eentje gevonden met
een doorsnede van 30 centimeter. Meedoen kan tot eind 2022.
INNIGE BAND
“De vliegenzwam valt onder
het geslacht Amanita en al die
amanieten zijn een mycorhizzasoort”,
legt Herman Sieben uit
aan zijn keukentafel, die bezaaid
is met paddenstoelenboeken.
Sieben is al een jaar of veertig
in de ban van paddenstoelen
en vertelt er enthousiast over.
“Mycorrhiza betekent trouwens
letterlijk ‘schimmelwortel’. Het
houdt in dat deze paddenstoelen
samenleven met bomen.
De zwamvlok van bijvoorbeeld
de vliegenzwam vormt een
soort kousje om de haarwortels
van een boom, in het geval van
de vliegenzwam is dat meestal
een berk. Maar ook met beuken,
eiken, sparren en dennen leven
ze samen. Zo levert de zwamvlok
water en voedingsstoffen
aan de boom en de vliegenzwam
krijgt er suikers van de boom
voor terug.” Samenleven op
deze manier wordt ook wel
symbiose genoemd.
FRANÇOIS BOUVÉ
WWW. MAGAZINE.NL 33

De saguaro groeit heel langzaam,
pas na 70 t0t 80 jaar krijgt deze
cactus zijn eerste vertakkingen.
44 SEPTEMBER

Mysterieuze rotsformaties,
dromerige luchten en
reusachtige cactussen: het
woestijnlandschap verveelt
de Amerikaanse natuurfotograaf
Tim Fitzharris nooit. Elk
jaar trekt hij met een camper
door natuurgebieden in de
Verenigde Staten om het brede
palet aan vormen, texturen en
kleuren te vangen. ‘De woestijn
zit vol verrassingen.’
TEKST ANNE BONTHUIS
FOTO’S TIM FITZHARRIS/MINDEN
RUIG & VURIG
DE WOESTIJNLANDSCHAPPEN
VAN TIM FITZHARRIS
Het geluid van huilende
prairie wolven en de blauwe
lucht die langzaam verandert in
vurige tinten die magisch licht
geven. Zodra de schemering valt,
komt de woestijn tot leven en haalt
Tim Fitzharris (74) zijn camera
tevoorschijn. “Het warme licht
benadrukt de scherpe vormen van
cactussen en bomen, maar ook
de heuvels en ravijnen in de verte.”
Die scherpe vormen, gevarieerde
texturen en indrukwekkende kleuren
zorgen ervoor dat hij keer op keer
terugkeert naar de woestijn. “Ik ben
gefascineerd door de schoonheid van
het ruige landschap, dat zo mooi
contrasteert met de oase van rust.
>
WWW. MAGAZINE.NL 45

Fotohutten in de Lage Landen - Holten
IJSVOGEL
VOGELS OP OOGHOOGTE
Viseters in het vizier
Volop visetende vogels, dat is waarop je hoopt bij een bezoek aan hut
nummer 6 van Han Bouwmeester, beter bekend als HBN-6. Of het nou
reigers, ijsvogels of visarenden zijn, twee dingen hebben ze gemeen: ze
eten vis en komen in deze periode van het jaar regelmatig voor bij HBN-6,
die fotograaf Henkjan Kievit bezoekt. De afgelopen dagen zijn er
regelmatig visarenden gezien, dus de verwachtingen zijn hooggespannen.
TEKST EN FOTO’S HENKJAN KIEVIT
58 SEPTEMBER

Fotograferen vanuit schuilhutten is de afgelopen jaren
enorm populair geworden. Natuurfotograaf en -filmer
Henkjan Kievit beschrijft maandelijks zijn ervaringen
met een aansprekende fotohut in Nederland of België
én geeft tips voor natuurfotografen.
JONG WATERHOEN
Je kunt geen serie over schuilhuttenfotografie
schrijven zonder minstens eenmaal een hut van
Han Bouwmeester te bezoeken. Hij is immers
een van de pioniers op het gebied van natuurfotografie
vanuit schuilhutten. Al vele jaren bouwt en
exploiteert Bouwmeester fotohutten in het noordoosten
van Nederland. Daarbij werkt hij samen
met natuurorganisaties; een deel van de inkomsten
vloeit daardoor weer terug naar de natuur. Waar
de meeste schuilhutten in Nederland worden voorzien
van een vijvertje om soorten aan te trekken,
ligt HBN-6 aan een grote zandwinplas; in de hoek
van de plas waar de hut staat, zijn vele tonnen zand
verzet om een aantrekkelijk leefmilieu te creëren,
met ondiepere delen en zandbankjes. Doordat de
hut op een betonnen bak staat die is ingegraven
in de grond, kijk je de bezoekende vogels recht in
de ogen. Daar houden wij van! Het resultaat mag
er zijn, jaarlijks worden hier tientallen soorten
vogels gezien en gefotografeerd.
Wulpen in roze ochtendlicht
Het is nog pikdonker als we ons door de vegetatie
een weg banen naar de ingang van de hut. Eenmaal
geïnstalleerd valt direct op hoe vogelrijk het hier
is. Om ons heen is het een kakafonie van geluiden.
Vooral ganzen voeren de boventoon, maar ook
eenden en wulpen laten van zich horen. Voorlopig
is het vooral wachten tot het lichter wordt en we
aan fotograferen kunnen gaan denken. Na een halfuur
begint het te schemeren en vliegen de eerste
groepen wulpen door het roze ochtendlicht. Een
heerlijke start van de dag.
De lenzen en camera’s hangen aan een balhoofd
dat op z’n kop aan het plafond in een slider hangt.
Dat is heel goed bedacht: hierdoor heb je enorm
De hele dag
hebben we
ijsvogels om
ons heen, wat
natuurlijk
geweldig is
>
WWW. MAGAZINE.NL 59

wandelen in de Vlaamse Ardennen
Verstild
Vlaanderen
Voor de meeste Nederlanders zijn de Vlaamse Ardennen
- die door de locals ook wel ‘de Belgische Ardennen light’
worden genoemd - onbekend terrein. Reden voor redacteur
Diederik Plug om er te voet op verkenning te gaan.
TEKST DIEDERIK PLUG FOTO’S MAURICE VOLMEYER
64 SEPTEMBER

WWW. MAGAZINE.NL 65

82 SEPTEMBER

Speuren naar Veluwse wolven
Grote
boodschappen
en gipspoten
Het aantal wolven in Nederland neemt gestaag toe, maar
de bezoeker van hun leefgebied zal amper iets van de nieuwe
bewoners merken – daarvoor zijn ze veel te schuw. Boswachter
en wolven deskundige Mirte Kruit van Natuurmonumenten laat
natuurfotograaf Edwin Giesbers zien waar de wolven leven, hoe je
toch iets van ze te zien kunt krijgen en waarom wolvendrollen niet
alleen figuurlijk, maar ook letterlijk een grote boodschap zijn.
TEKST EN FOTO’S EDWIN GIESBERS
WWW. MAGAZINE.NL 83