In Eigen Land Najaar 2023 - Inkijkexemplaar

WIN!
REISVOUCHERS
T.W.V. € 5000
SLA OM
REISINSPIRATIE VAN COLUMBUS TRAVEL | ROOTS | FIETSACTIEF
NR.3 2023
124
PAGINA’S
VOOR SLECHTS
€4,99
101 TIPS MOOISTE LANDSCHAPPEN VAN NEDERLAND
UNIEKE UITJES IN BOSSEN, HEIDE, DUINEN, WIJNGAARDEN, WETLANDS & WOESTIJNEN
15X CULTUUR SNUIVEN
ONDERGRONDSE
KUNSTSCHATTEN EN
ACTIVITEITEN MET KINDEREN
14X WANDELEN & FIETSEN
HERFSTROUTES DOOR
BIJZONDERE NATUUR
EN DORPEN
11X ETEN & SLAPEN
VAN CHOCOLADEMAKEN
TOT LOGEREN IN EEN
PLAGGENHUT

76
86
17 83
91
REISVERHALEN
006 NOORD-NEDERLAND
Op de rand van Nederland
Eeuwenlang streden Spanjaarden, Duitsers en Fransen
om de woeste gronden aan de rand van Nederland,
om ze vervolgens te vergeten. Wat viel er immers nog
te halen op de arme Drentse zandgronden en in de
veengebieden waar geen turf meer werd gestoken?
Nou, grenzeloze schoonheid. Hier wandel je door
bossen en over heide, langs hunebedden en door
prachtige hoogveengebieden.
022 HEEL NEDERLAND
Wandelen door de mooiste landschappen
van Nederland
Stap door beekdalgraslanden en een zanderige
woestijnwereld in het Drents-Friese Wold, langs veenmossen
en blauwzwart water in het Bargerveen en door
afwisselende bossen in de Soester Duinen.
044 HEEL NEDERLAND
Fietsen door de mooiste landschappen
van Nederland
Klim in het zadel voor de slikken, duinvalleien en poelen
van het eiland Voorne-Putten en fiets over de ongerepte
heide en hoge stuwwallen van de Gelderse Vallei.
058 MIDDEN-NEDERLAND
De koning te rijk in Utrecht
Verspreid over de Utrechtse Heuvelrug liggen
honderden kastelen en landhuizen. Achter de statige
panden gaan fascinerende verhalen en inspirerende
reiservaringen schuil. We doen een boekje open.
092 NOORD-NEDERLAND
De smaakmakers van Alkmaar
Dankzij innovatieve droogmakerijen groeide Alkmaar
uit tot wereldberoemde kaasstad. Vandaag zijn het
vooral eigenzinnige types die de stad smaak verlenen.
Ontmoet moderne molenaars, sociale soepmakers en
wonderlijke verzamelaars.
REISTIPS
038 Kunst en cultuur
De grootste bodemschatten van Nederland.
066 50x de mooiste landschappen van
Nederland
Het Nederlandse mozaïek aan landschappen staat
bol van verrassingen, van de vruchtbare Limburgse
lössgronden tot de wetlands van de Waddenzee. Deze
reiservaringen van eigen bodem mag je niet missen.
004

INHOUD
073
087
006
62
092
058
102 Slaapplekken om te aarden
Van een Drentse plaggenhut tot een geheim huisje in
het bos en van een logement in de Limburgse heuvels
tot een beachroom pal aan het Noordzeestrand: op
deze slaapplekken word je één met je omgeving.
110 De leukste activiteiten voor kinderen
in het donker
Waar vind je in ons land de leukste activiteiten voor
kinderen (en hun ouders) in het donker? Daarvoor moet
je natuurlijk ver afzakken: helemaal tot in Zuid-Limburg.
EXTRA
002 WIN REISVOUCHERS T.W.V. € 5000
Nomineer jouw favoriete Airbnb van Nederland en maak
kans op fantastische prijzen.
118 PUZZELS
Hoe goed (her)ken jij de landschappen van Nederland?
046
106
NR.3 2023 IN EIGEN LAND
101 TIPS VOOR DE MOOISTE LANDSCHAPPEN VAN NEDERLAND
124
PAGINA’S
VOOR SLECHTS
€4,99
REISINSPIRATIE VAN COLUMBUS TRAVEL | ROOTS | FIETSACTIEF
076
088
WIN!
REISVOUCHERS
T.W.V. € 5000
SLA OM
NR.3 2023
101 TIPS MOOISTE LANDSCHAPPEN VAN NEDERLAND
UNIEKE UITJES IN BOSSEN, HEIDE, DUINEN, WIJNGAARDEN, WETLANDS & WOESTIJNEN
REISINSPIRATIE VAN COLUMBUS TRAVEL | ROOTS | FIETSACTIEF
15X CULTUUR SNUIVEN
ONDERGRONDSE
KUNSTSCHATTEN EN
ACTIVITEITEN MET KINDEREN
14X WANDELEN & FIETSEN
HERFSTROUTES DOOR
BIJZONDERE NATUUR
EN DORPEN
11X ETEN & SLAPEN
VAN CHOCOLADEMAKEN
TOT LOGEREN IN EEN
PLAGGENHUT
Coverfoto: Marleen Frencken.
005

Ochtendgloren in het
Bargerveen, pal op de grens
met Duitsland.
Op de
rand van
Nederland
006

DRENTHE
Eeuwenlang streden Spanjaarden, Duitsers en Fransen om de woeste
gronden aan de rand van Nederland, om ze vervolgens te vergeten.
Wat viel er immers nog te halen op de arme Drentse zandgronden en
in de veengebieden waar geen turf meer werd gestoken? Nou,
grenzeloze schoonheid. Hier wandel je door bossen en over heide,
langs hunebedden en door prachtige hoogveengebieden.
TEKST JOOST SMETS FOTO’S SABRINA GAUDIO
007

Boven Sinds de grote
verbouwing van het kasteel
heeft Coevorden weer iets
om trots op te zijn. / Onder
Peter Geerdink bij de
ingang van het kasteel.
‘
Dit was de poort naar het noorden. De enige
doorgang in de wijde omtrek,’ vertelt gids
Peter Geerdink trots. Koevern, zoals de Drenten
hun stad noemen, was een strategisch punt
in de veenmoerassen op weg naar Friesland,
Groningen en Duitsland. ‘Coevorden was de machtigste
vestingstad van Europa. Bourtange, dat mooie dorp in
Groningen, was een vesting. Maar Coevorden, dat was een
vestingstád!’ De Pabo-docent aardrijkskunde met een grote
voorliefde voor geschiedenis is op dreef. Peter schetst een
beeld van een bruisende garnizoensstad, een rauw oord in
het onstuimige oosten van ons land. De realiteit van het
keurig gerestaureerde kasteel waarvoor we ons bevinden
steekt er een beetje flets bij af.
‘In de stad tref je nog steeds garnizoensgebouwen en
andere sporen uit het verleden. De kazernes, het door de
soldaten aangelegde grachtenstelsel, het oude weeshuis, het
Arsenaal waar nu de Tourist Info en een museum in zitten.
Ja, Coevorden was in die tijd heel wat.’
Die gloriedagen zijn voorbij. Het kasteel raakte in verval.
Spaanse, Duitse en Franse legers raasden door de stad.
Het pal aan de Duitse grens gelegen Coevorden moest steeds
meer genoegen nemen met een rol in de marge. ‘Toen ik hier
als jochie rondliep was het één grote bouwval,’ herinnert
Peter zich, maar sinds de grote verbouwing van het kasteel
heeft Coevorden weer iets om trots op te zijn.
De Bosporus van Drenthe
We maken een sprong terug in de tijd, voordat Coevorden
uitgroeide tot een vestingstad en lang voor hier een stenen
burcht stond. Dit was de Bosporus van Drenthe. De namen
betekenen hetzelfde: een voor koeien doorwaadbare
plaats. Goed, bij de Bosporus die de wereldstad Istanbul in
een Europees en een Aziatisch deel splijt, gaat het om de
Griekse mythe van Io. In de gedaante van een koe stak zij
de zeestraat over. De nuchtere Drenten houden het bij echte
koeien.
Op de plek waar boeren hun vee door het moeras leidden
werd in 1024 een mottekasteel gebouwd, een houten
donjon op een kunstmatige aarden heuvel, met een flinke
palissade eromheen. De zompige gronden rondom, eerst
nog Duits grondgebied, kwamen in handen van de bisschop
van Utrecht. Lood om oud ijzer wat de Drenten betreft –
belastinggeld betaalden ze toch niet. De bisschop zou ze wel
even een lesje leren en toog in 1227 met honderden ridders
uit Utrecht, Holland, Gelre en Westfalen naar Coevorden.
Het vrijgevochten legertje boeren en burgers dat
burggraaf Rudolf II van Coevorden steunde, zou het op het
slagveld ongetwijfeld afleggen tegen deze krijgsmacht van
ervaren rotten. Wat konden de messen, knotsen en speren
van deze Drentse boeren en, jawel, boerinnen uithalen tegen
de zwaar bewapende edellieden? Maar Rudolf II had een
plan: hij lokte de vijand de Mommeriete in, het stinkende
moerasgebied bij het dorpje Ane. Toen de mannen van de
bisschop met hun zware harnassen wegzakten in het veen,
hakte het landvolk erop los. Het bloed van vierhonderd
ridders, schildknapen en landsknechten kleurde het
moeraswater rood. De bisschop werd levend gescalpeerd.
Visioen
De pret was van korte duur. Burggraaf Rudolf II werd drie
jaar later gevangen genomen, geradbraakt en gedood.
Als straf voor hun goddeloze gedrag moesten de Drenten
een klooster stichten. Bij het idee in een moeras te moeten
wonen brak er luid protest uit onder de nonnen in kwestie.
Dan woonden ze nog liever in het kleine dorpje Assen.
Mede dankzij het klooster groeide Assen uit tot hoofdstad
van Drenthe, en niet Coevorden.
Onze rondgang om het kasteel is compleet. Peter neemt
ons mee naar binnen, in de gerestaureerde toren. ‘De
vorm en hoogte van de toren zijn origineel, althans naar
een betrouwbare afbeelding. Die weergave van de Blauwe
Toren was lange tijd zoek. Een paragnost, de heer Tholen
uit Nunspeet, zag in een visioen een grote dekenkist met
008

DRENTHE
Coevorden
was een grote
garnizoensstad,
een rauw oord
in het onstuimige
oosten van
ons land
009

7x Drenthe op het randje
(en 1x erover)
1Laat de kasteeltafel voor
je dekken
Wil je een kijkje nemen in het kasteel van Coevorden?
Boek dan een tafel in het restaurant of daal af in de
kelders tijdens een wijnfeest. Vlakbij het kasteel kun je
overnachten in het oude graanpakhuis De Vlijt, aan de
haven van Coevorden. Het ontbijt wordt in de Drostenzaal
van het kasteel geserveerd (vanaf € 79 per nacht voor
twee personen), kasteelcoevorden.nl
2Maak kennis met de Heeren
van Coevorden
Eten op een boogschot afstand van het kasteel. Coevorden
noemt zichzelf geen Hanzestad, maar een Ganzenstad. Op
de drankenkaart staan dan ook speciaalbieren van lokale
brouwerij De Gulzige Gans, heerenvancoevorden.nl
014

DRENTHE
3Beleef bitterzoete momenten
In het dorpje Klijndijk maakt Sam van Gemmert zijn
chocoladefantasieën waar in een klaslokaal van de oude
dorpsschool. ‘Ik werk voornamelijk met wildgeplukte en
lokale ingrediënten,’ vertelt Sam. ‘Rozen, walnoten en pruimen
uit de dorpstuinen, bieten uit voedselbos Het Moeras in
Exloërveen. We mogen veel plukken in het dorp, want —
typisch Nederland! — zelfs mensen met appelbomen in de tuin
kopen hun appels liever in een supermarkt.’ Elke vrijdag opent
Sam de deuren van BitterZoet voor publiek en koop je hier
spannende bonbons met lievevrouwebedstro, moerasspirea
of eekhoorntjesbrood, bitterzoetchocolade.nl
1
2
3

022

DE MOOISTE WANDELTOCHTEN
Wandel mee
DOOR DE MOOISTE LANDSCHAPPEN
VAN NEDERLAND
Foto: Ernst Kremers
In ons land rijg je de landschappen al wandelend aaneen. Stap door
beekdalgraslanden en een zanderige woestijnwereld in het Drents-Friese
Wold, langs zompige veenmossen en blauwzwart water in het
Bargerveen en door afwisselende bossen in de Soester Duinen.
023

Draaihals
De draaihals behoort tot de spechten, maar hij gedraagt zich anders. Hij klimt niet langs
boomstammen, maar leeft voornamelijk op de grond. Dat komt doordat hij graag mieren eet.
Hij ziet eruit als een stuk boomschors en dat biedt een perfecte camouflage. De draaihals nestelt in
boomholten, met een voorkeur voor berken.
TERWISSCHA
APPELSCHA
NATIONAAL PARK
DRENTS-FRIESE WOLD
Scan de QR-code voor de gedetailleerde wandelroute (15 km).
026

DE MOOISTE WANDELTOCHTEN
Alleen de Veluwe is qua aaneengesloten
bosgebied het Drents-Friese Wold de baas
De meeste tapuiten zijn in dit jaargetijde wel gevlogen, naar
Afrika. Toch is het goed om nog even stil te staan bij dit zorgenvogeltje
waarmee het lang niet goed ging. Dieptepunt was het
jaar 2013, toen er nog maar 210 tot 250 paartjes werden geteld.
De laatste jaren veert het vogeltje weer wat op, waarschijnlijk
door de droge en stabiele zomers. Ook op het Aekingerzand
gaat het sinds 2013 (25 territoriale mannen) weer wat beter.
2020 was zelfs een piekjaar met 63 territoria en maar liefst 51
vrouwtjes. Van Oossanen heeft nog een leuk weetje: ‘De populatie
tapuiten van het Aekingerzand verschilt genetisch licht van
de kustpopulaties.’
Naast betere zomers heeft betere bescherming van het
gebied, door bijvoorbeeld stukken wandelpaden af te sluiten,
de vogel ook een zetje in de rug gegeven. ‘Op het Aekingerzand
krijgen de vogels meer rust en worden de nesten beter
beschermd, bijvoorbeeld met kippengaas. Zo krijgen vossen
geen kans’, aldus de boswachter. De tapuit broedt namelijk in
holen op de grond. ‘Ook worden de holen minder dichtgetrapt
door bezoekers, omdat het gebied nu deels rustgebied is.’
DRENTSE HOOGVLAKTE
Er is veel goud dat blinkt onderweg: van paddenstoelen tot
stuivend zand en van beukenblad tot pijpenstrootje. Maar het
mooist zijn de goudgele naalden van de lariks, die je hier volop
langs het pad ziet staan. In tegenstelling tot veel andere naaldbomen
verkleuren de naalden in het najaar en dan laat de boom
ook zijn naalden vallen. In Nederland zijn maar enkele andere
naaldbomen die dat ook doen: de moerascipres en Chinese
moerascipres.
Het Drents-Friese Wold is onderdeel van het Drents Plateau,
dat wat hoger in het landschap ligt en achtduizend jaar geleden
tevoorschijn kwam toen ijstijdgletsjers een terugtrekkende
beweging maakten. Het nationaal park is in trek bij bezoekers:
er is altijd wel ergens een mountainbiker die voorbijkomt, een
fietser in de verte, een wandelaar op een nevenpad. Toch zijn er
ook stukjes waar de stilte neerdwarrelt als een herfstblad. Daar
heb je de rust om het gebied op je te laten inwerken. De kale
toendra van weleer is nu een gevarieerd gebied met veel bos.
Alleen de Veluwe is qua aaneengesloten bosgebied het Drents-
Friese Wold de baas.
027

KUNST EN CULTUUR
Bodemschatten
Onder het afwisselende Nederlandse landschap ligt een bodem die
niet minder divers is. Haal de onderste steen boven en leer over een
half miljard jaar oude fossielen, veenlijken, Romeinse gladiatoren en
perfect bewaard gebleven scheepswrakken.
Foto’s: Sanne Texel, www.bridgemanimages.com
Daal af naar de bodem van de zee
KAAP SKIL, TEXEL
Op Texel nemen ze het begrip bodemschatten wel erg letterlijk. In de 17de eeuw gingen handelsschepen, oorlogsvloten en
walvisvaarders voor anker op De Reede van Texel. Bij storm kon het flink spoken en verging er wel eens een schip. Nog altijd
duiken vissers hier schatten op van de bodem van de Waddenzee. De onder het zand bewaard gebleven scheepswrakken
vertellen over handelaars en avonturiers, maar de expositie Wereldreis schuwt diepgang niet: ook de schaduwzijde van de
wereldhandel vanuit Texel komt aan bod, in de vorm van gereedschappen waarmee tot slaafgemaakten moesten werken en
luxeartikelen voor de comfortabel levende plantagehouders, kaapskil.nl
038

KUNST EN CULTUUR
Ontdek onze oerprovincie
DRENTS MUSEUM, ASSEN
In Drenthe struikel je bijna over de hunebedden en de grafheuvels, maar de
oerprovincie van Nederland heeft veel meer (pre)historische hoogstandjes in petto.
De vaste collectie van het Drents Museum in Assen omvat vuistbijlen, een veenlijk en
het oudste vaartuig ter wereld, drentsmuseum.nl
Ontmoet onze vroege voorouders
NATURALIS, LEIDEN
Met ruim 43 miljoen objecten behoort de natuurhistorische collectie van Naturalis Biodiversity Center tot de grootste
verzamelingen ter wereld. Uniek zijn huisdino Trix en een levensechte reconstructie van Homo erectus, onze vroege
voorouder. De Nederlandse arts en onderzoeker Eugène Dubois speurde op Java naar de ‘missing link’ tussen aap en
mens, een theorie die destijds op flink wat weerstand stuitte. Nu oogt het ontbrekende puzzelstukje vooral menselijk en
vertederend, naturalis.nl
Foto: Naturalis
039

044

DE MOOISTE FIETSTOCHTEN
Fiets mee
DOOR DE MOOISTE LANDSCHAPPEN
VAN NEDERLAND
Klim in het zadel voor de slikken, duinvalleien en poelen van het eiland
Voorne-Putten en fiets over de ongerepte heide en hoge stuwwallen van
de Gelderse Vallei naar het geografisch middelpunt van Nederland.
045

2
HET STUWWALLANDSCHAP VAN
DE GELDERSE VALLEI
De Gelderse Vallei, het geografisch middelpunt van Nederland,
kleurt legergroen én natuurlijk groen. Rond een immense zwerfkei ligt
een gebied met bossen, heide, heuvels, weidse panorama’s en vooral
boeiende verhalen over vlagvertoon en verdedigingswerken.
TEKST EN FOTO’S RUUD SLAGMOLEN
‘Ga de boom in!’ Pardon? Ik trek aan de rem en vraag de
voorbijganger wat hij daarmee bedoelt. ‘Je zou hier eigenlijk
hoog tussen de bomen moeten kunnen fietsen. Pas dan
zie je hoe bijzonder het patroon van de paden en lanen is:
aangelegd in de vorm van takken met bladeren.’ De passant
heet Wim en voert als gids regelmatig bezoekers in dit
Luntersche Buurtbosch rond. ‘Tot 1890 was dit nog een
woest natuurgebied,’ vertelt Wim. ‘Maar de lokale notaris
Johan van den Ham zag er wel potentie in. Hij meende dat
bosbouw een nuttige vorm van werkverschaffing was en
begon hier stukken grond van lokale bewoners aan te kopen.
Op die manier verwierf hij in korte tijd zo’n 130 hectare grond,
bijna tweehonderd voetbalvelden bij elkaar. Het bos werd
aangelegd door arbeiders uit Lunteren, die zo in de winter
wat extra inkomen verdienden.’
Volgens Wim kwamen er zo’n 700.000 bomen — en paden
dus in de vorm van bladeren. Vandaar al dat geslinger hier.
Slechts een paar minuten na de start voor het oude station van
Lunteren dook ik dit fraaie bos al in. ‘Vanuit een theehuis met
koepel hield Van den Ham zelf toezicht op de werkzaamheden.
Toen de notaris in 1912 overleed gaf hij het bos weer terug aan
de Lunterse gemeenschap. Toch aardig, nietwaar?’ Inderdaad,
knik ik en ik fiets verder het bos in, langs de uitkijktoren die
nog steeds De Koepel heet. Na de dood van de notaris werd
het theehuis vervangen door een uitkijktoren met één
verdieping. Daar kwamen na de Tweede Wereldoorlog nog
eens twee etages bovenop. Alsof de toren meegroeide met
de bomen. Nu vinden er onder meer wisselexposities plaats
en kun je, zoals vandaag, de toren afhuren voor trouwerijen.
MUUR VAN MUSSERT
Nog steeds slingerend over de paden hoor ik enkel het gefluit
van vogels en het ruisen van de wind. Terwijl ik de versnelling
een tandje lichter zet en langzaam omhoog klim, realiseer
ik me dat het met zoveel bomen destijds een gekrioel van
arbeiders moet zijn geweest. Dat was iets verderop niet anders.
Wat nu bungalowpark De Goudsberg is, was vanaf 1936 hét
ontmoetingspunt van de Nationaal Socialistische Beweging
(NSB), aangevoerd door Anton Mussert.
Jaarlijks op Tweede Pinksterdag kwamen hier duizenden
mensen bijeen om naar de zogenoemde Hagespraken van
hun leider te luisteren, naar vlagvertoon te kijken en samen
te zingen. Wat later sprak Mussert z’n volgelingen toe vanaf de
in 1938 gebouwde muur: 150 meter lang, tien meter hoog. In een
kamertje achter de muur schreef hij zijn brieven aan Adolf Hitler.
Toen in 1940 de benzine op de bon ging, reden er geen
bussen meer om de NSB-aanhangers naar deze plek te brengen.
Ook verbood de Duitse bezetter om bijeenkomsten met een
politiek karakter te organiseren. Toen de campingeigenaar in
2017 de muur wilde slopen, zonden dertig historici, publicisten
en museumdirecteuren een brandbrief naar de minister. De muur
behoorde tot het nationaal erfgoed en moest worden behouden.
Zo geschiedde. De Muur van Mussert is nu een rijksmonument.
Er zijn plannen om er een educatief centrum van te maken.
ZWERFKEI ALS MIDDELPUNT
Tegenover de ingang van het bungalowpark rijd ik weer het
bos in. Wat verderop markeert een grote zwerfkei het geografisch
middelpunt van ons land. Trek je een lijn van het noordoosten
naar het zuidwesten, en doe je dat ook van het noordwesten
052

DE MOOISTE FIETSTOCHTEN
053

De koning te
rijk in Utrecht
Verspreid over de Utrechtse Heuvelrug liggen honderden kastelen
en landhuizen. Achter de statige panden gaan fascinerende verhalen en
reiservaringen schuil. Drie tips voor een prinsheerlijk weekendje weg.
FOTO’S TIM BILMAN
058

UTRECHT
059
Kasteel Amerongen,
in de uiterwaarden van
de Nederrijn, heeft een
rijke familiegeschiedenis
van zevenhonderd jaar.

068

DE LANDKAART VAN NEDERLAND
bos
Lang geleden was ons land één groot bos.
De naam Holland is zelfs afkomstig van
Holtland: Houtland. Tegenwoordig is
Nederland een van de dunstbeboste landen
van Europa. Gelderland en Noord-Brabant
zijn onze bosrijkste provincies.
Foto: Marleen Frencken
Raak van het pad
Alleen voor echte avonturiers! Bij een verblijf in de zelfvoorzienende hutten van
Cabiner kom je niet in een gespreid bedje. Het bedje vinden is al een hele uitdaging, want in
het Horsterwold (Flevoland) lopen nauwelijks paden. Het piepjonge maar spectaculair
groeiende bos is het grootste loofwoud van Nederland. Wat je er wel vindt is een drijvende
cabin op een meertje — alleen bereikbaar per kano — en een natuurgebied voor jou alleen.
Vanaf € 231 per nacht, cabiner.com/horsterwold
069

duinen
Er zijn weinig landschappen zo mooi als de duinen, maar
meestal mag je er niet komen. De golvende zandheuvels
vormen een belangrijke en kwetsbare verdedigingslinie tegen
het geweld van de zee. Vijf tips voor een dagje in de duinen,
zónder het prikkeldraad te passeren.
WANDEL DOOR LIMBURGSE DUINEN
Duinen in Limburg? Jazeker! In Nationaal Park De Maasduinen
ligt de langste rivierduingordel van Nederland, duizenden jaren
geleden ontstaan door opwaaiend dekzand. Inmiddels zijn de
meeste duinen begroeid met heide en bos, maar rondom het
Reindersmeer — uitgeroepen tot mooiste meer van Nederland —
vind je nog volop zandverstuivingen met prachtige vergezichten.
BEZOEK BUNKERS IN DE ZEEPEDUINEN
In de Zeepeduinen, aan de westkant van Schouwen-Duiveland, liggen zo’n veertig
bunkers uit de Tweede Wereldoorlog. De blokken beton waren onderdeel van de
Atlantikwall, een 5.000 kilometer lange kustverdedigingslinie die van de Pyreneeën
tot de Noordkaap liep. Hiermee wilden de Duitsers een geallieerde invasie voorkomen.
Volg de rode wandelroute vanuit Burgh-Haamstede (5,5 km) naar de Walvisbunker,
waar een trap naar een plateau bovenop de enorme bunker leidt. De Duitsers voerden
er het bevel over alle verdedigingswerken op het Zeeuwse eiland. Een goed gekozen
plek: vanaf hier kijk je uit over het omringende duinlandschap. De vele kleinere
bunkers bieden nog altijd bescherming, nu voor overwinterende vleermuizen zoals
zeldzame franjestaarten en baardvleermuizen. In de zomermaanden organiseert
Natuurmonumenten bunkerexcursies, natuurmonumenten.nl/agenda
072

DE LANDKAART VAN NEDERLAND
Fiets door de Kop van Goeree
Op het eiland Goeree-Overflakkee (Zuid-Holland) ligt een uitgestrekt duingebied met stuifduinen,
slikken en brede zandstranden. De mountainbikeroute Kop van Goeree (31,5 km) voert
vanuit Ouddorp door het prachtige duinlandschap van de Kwade Hoek en vervolgens door de
natuurgebieden Roggebos en Scheelhoekbos.
SPOT WISENTEN IN
NP ZUID-KENNEMERLAND
Voor bizons in het wild hoef je heus niet naar Amerika.
De wisent — ook bekend als Europese bizon — is op diverse
plekken in de Nederlandse natuur geherintroduceerd,
bijvoorbeeld in Nationaal Park Zuid-Kennemerland
(Noord-Holland). Vanaf het Bezoekerscentrum loop je naar
het twee kilometer verderop gelegen Wisentuitkijkpunt.
Hier heb je uitzicht op het grootste duinmeer in het
Kraansvlak, waar de wisenten zich op warme zomerdagen
graag laten zien. Tussen 13 september en 1 maart kun je
ook het vier kilometer lange Wisentenpad lopen (gele
route). Tijdens het vogelbroedseizoen is het pad gesloten
voor wandelaars, np-zuidkennemerland.nl
Zie ze vliegen op Ameland
’t Oerd is de ruigste plek op Ameland. Het natuurgebied staat in open verbinding met de zee en stroomt
daardoor regelmatig onder water. In de duinvalleien leven blauwe en bruine kiekendieven, eidereenden,
lepelaars, wulpen, kluten, visdieven, grutto’s en strandlopers. De beste plek om deze vogels te spotten is het
hoogste duin van Ameland, de 24 meter hoge Oerdblinkert. Hier kijk je uit over de hele Waddenzee en kun je
Schiermonnikoog zien liggen. Let op, bij extreem hoog water is het gebied niet begaanbaar.
073

polders
Geen Hollandser landschap dan de polder, afgeleid van het
Middelnederlandse woord polre en overgenomen in 36 talen.
Nederland telt bijna vierduizend van deze stukjes land tussen
dijken, op plekken waar vroeger water was.
074

DE LANDKAART VAN NEDERLAND
BEZOEK DE MOOISTE MOLENS
Ruim duizend windmolens helpen om onze polders droog
te houden. De beroemdste zijn de negentien molens van
Kinderdijk, maar er zijn rustigere alternatieven voor dit druk
bezochte Unesco-Werelderfgoed. De drie molens van de
Molendriegang, rond 1672 gebouwd om de Driemanspolder
droog te malen, staan keurig in het gelid vlak buiten
Leidschendam. De hoogste klassieke windmolens ter wereld
zijn de zeven Schiedamse molens. De in 2005 gebouwde
Noletmolen wordt exclusief gebruikt om elektriciteit op te
wekken voor de lokale jeneverstokerij. En Schermerhorn komt
met elf molens in een oer-Hollands polderlandschap het meest
in de buurt van Kinderdijk. De mooiste molen is omgebouwd tot
museum, museummolen.nl
FIETS DOOR DE MOOISTE POLDERDORPEN
Nederland fietsland! Niet alleen omdat ons land ruim
dertigduizend kilometer aan fietsroutes telt, maar ook omdat
onze polders zo heerlijk vlak zijn. In het poldergebied tussen
Delft en het Westland fiets je in een kwartier van het pittoreske
Schipluiden naar ’t Woudt, een idyllisch dorpje met amper
veertig inwoners. Het hele dorp is beschermd dorpsgezicht.
In Schalkwijk (Utrecht) herinneren arbeidershuisjes en oude
boerderijen aan lang vervlogen dagen. Het dorp ligt midden
op het Eiland van Schalkwijk, een agrarisch poldergebied
tussen de Lek, het Amsterdam-Rijnkanaal en het Lekkanaal.
De meest verrassende polder ligt een paar kilometer boven
Amsterdam, bij Broek in Waterland. Vanaf de deftige houten
huizen in het dorp fiets je in een paar minuten naar de
Volgermeerpolder — eigenlijk helemaal geen polder, maar
het gebied werd door een kaartenmaker per abuis als polder
genoteerd. Van fouten kun je leren: de Volgermeerpolder was
de grootste gifbelt van ons land, maar waar ooit vuilnis lag,
groeit en bloeit nu nieuwe natuur.
Foto: Sabrina Gaudio
075

heide
Tussen half augustus en half september is er geen siertuin die
tegen onze prachtig paarse heidevelden op kan. Toch heeft de heide
wel wat van een tuin. Het is een cultuurlandschap dat in de Middeleeuwen
ontstond, door bossen te kappen om er landbouwgrond van
te maken. Heidegebieden vormen een tussenstadium van de natuur:
doe er niets aan en er ontstaat vanzelf bos. Om deze natuurlijke tuin
— met tal van bijzondere planten en diersoorten — te behouden
grazen er schapen op en wordt er af en toe een stuk afgeplagd.
Dwaal op de grote stille heide
Iedereen kent de Veluwe en de Loonse en Drunense Duinen, maar heide vind je in maar liefst acht provincies.
Verschillende minder bekende heidegebieden zijn een bezoekje waard, zoals de Hatertse en Overasseltse
Vennen in de buurt van Nijmegen, of de brede duinvalleien van de Bollekamer op Texel. Het Mantingerveld in
Drenthe is een jeneverbesreservaat met aan de randen natuurinclusieve landbouw van rogge- en
boekweitakkertjes. Zelfs in de drukste delen van het land vind je heide: het Goois Natuurreservaat
(Noord-Holland) is een stukje kwetsbare natuur in de dichtbevolkte Randstad.
082

DE LANDKAART VAN NEDERLAND
Foto: Aranka Sinnema
BEZOEK EEN KATHEDRAAL OP DE HEI
Heide, zandverstuivingen en … een betonnen kathedraal? Uitgerekend op de Veluwe, één van de weinige plekken in Nederland waar
je het soms zonder mobiel bereik moet stellen, staat het zendstation dat ons land met de voormalige koloniën in Nederlands-Indië
verbond. Voor elf gulden per minuut — omgerekend naar huidige prijzen een dikke honderd euro – kon je via Radio Kootwijk naar de
andere kant van de wereld bellen. Het markante gebouw in art deco stijl was een eerbetoon aan de technologische vooruitgang en
het vernuft van het menselijk brein. In de meeste schoolvakanties is Radio Kootwijk opengesteld voor publiek. Nog mooier is het om
de betonnen kolos tijdens een volle maanwandeling te bezoeken, hierradiokootwijk.nl
Foto: Henk vanetie
083

Deze pagina: De Waagtoren
uit 1603, gezien vanaf de
Appelsteegbrug. / Rechterpagina:
Terug in de tijd: in een eeuwenoud
pand in de Hekelstraat bakt
Esther Goudsblom van Sweets &
Antiques koekjes van eigen deeg
en prijswinnende appeltaart.
092

NOORD-HOLLAND
De smaakmakers
vanAlkmaar
Dankzij innovatieve droogmakerijen groeide Alkmaar uit tot
wereldberoemde kaasstad. Vandaag zijn het vooral eigenzinnige types
die de stad smaak verlenen. Ontmoet moderne molenaars,
sociale soepmakers en wonderlijke verzamelaars.
TEKST JOOST SMETS FOTO’S TIM BILMAN
093

Slaapplekken
om te aarden
102

DE MOOISTE SLAAPPLEKKEN
Van een Drentse plaggenhut tot een geheim huisje in het bos en van een
logement in de Limburgse heuvels tot een beachroom pal aan het Noordzeestrand:
op deze slaapplekken word je één met je omgeving.
Foto: N. Stevens
SLAPEN IN EEN WILGENBOS
Cabin in the Woods, Werkendam
Avonturiers en rustzoekers opgelet! Het is moeilijk voor te stellen dat je in ons land verder weg van alles en iedereen kunt overnachten
dan in deze stijlvolle cabin aan de rand van Nationaal Park De Biesbosch. De plek is zó geheim dat je de routekaart en
instructies om in te checken pas krijgt na volledige betaling. Dat klinkt alsof je het bos wordt ingestuurd — en dat is ook zo!
Deze bio-based hut in een wilgenbos, met elektriciteit dankzij een zonnepaneel, een efficiënte houtkachel, geen stromend water
maar voldoende drinkwater en een droogtoilet, is namelijk alleen per fiets, kano of te voet bereikbaar. De dichtstbijzijnde parkeergelegenheid
en busstation zijn op vijf kilometer van de cabin. Wil je De Biesbosch over water verkennen? Boek dan voor € 35 een
kajak bij het huisje; € 135 per nacht (2 personen), natuurhuisje.nl/vakantiehuisje/68680
103