In Eigen Land Najaar 2023 - Inkijkexemplaar

2
HET STUWWALLANDSCHAP VAN
DE GELDERSE VALLEI
De Gelderse Vallei, het geografisch middelpunt van Nederland,
kleurt legergroen én natuurlijk groen. Rond een immense zwerfkei ligt
een gebied met bossen, heide, heuvels, weidse panorama’s en vooral
boeiende verhalen over vlagvertoon en verdedigingswerken.
TEKST EN FOTO’S RUUD SLAGMOLEN
‘Ga de boom in!’ Pardon? Ik trek aan de rem en vraag de
voorbijganger wat hij daarmee bedoelt. ‘Je zou hier eigenlijk
hoog tussen de bomen moeten kunnen fietsen. Pas dan
zie je hoe bijzonder het patroon van de paden en lanen is:
aangelegd in de vorm van takken met bladeren.’ De passant
heet Wim en voert als gids regelmatig bezoekers in dit
Luntersche Buurtbosch rond. ‘Tot 1890 was dit nog een
woest natuurgebied,’ vertelt Wim. ‘Maar de lokale notaris
Johan van den Ham zag er wel potentie in. Hij meende dat
bosbouw een nuttige vorm van werkverschaffing was en
begon hier stukken grond van lokale bewoners aan te kopen.
Op die manier verwierf hij in korte tijd zo’n 130 hectare grond,
bijna tweehonderd voetbalvelden bij elkaar. Het bos werd
aangelegd door arbeiders uit Lunteren, die zo in de winter
wat extra inkomen verdienden.’
Volgens Wim kwamen er zo’n 700.000 bomen — en paden
dus in de vorm van bladeren. Vandaar al dat geslinger hier.
Slechts een paar minuten na de start voor het oude station van
Lunteren dook ik dit fraaie bos al in. ‘Vanuit een theehuis met
koepel hield Van den Ham zelf toezicht op de werkzaamheden.
Toen de notaris in 1912 overleed gaf hij het bos weer terug aan
de Lunterse gemeenschap. Toch aardig, nietwaar?’ Inderdaad,
knik ik en ik fiets verder het bos in, langs de uitkijktoren die
nog steeds De Koepel heet. Na de dood van de notaris werd
het theehuis vervangen door een uitkijktoren met één
verdieping. Daar kwamen na de Tweede Wereldoorlog nog
eens twee etages bovenop. Alsof de toren meegroeide met
de bomen. Nu vinden er onder meer wisselexposities plaats
en kun je, zoals vandaag, de toren afhuren voor trouwerijen.
MUUR VAN MUSSERT
Nog steeds slingerend over de paden hoor ik enkel het gefluit
van vogels en het ruisen van de wind. Terwijl ik de versnelling
een tandje lichter zet en langzaam omhoog klim, realiseer
ik me dat het met zoveel bomen destijds een gekrioel van
arbeiders moet zijn geweest. Dat was iets verderop niet anders.
Wat nu bungalowpark De Goudsberg is, was vanaf 1936 hét
ontmoetingspunt van de Nationaal Socialistische Beweging
(NSB), aangevoerd door Anton Mussert.
Jaarlijks op Tweede Pinksterdag kwamen hier duizenden
mensen bijeen om naar de zogenoemde Hagespraken van
hun leider te luisteren, naar vlagvertoon te kijken en samen
te zingen. Wat later sprak Mussert z’n volgelingen toe vanaf de
in 1938 gebouwde muur: 150 meter lang, tien meter hoog. In een
kamertje achter de muur schreef hij zijn brieven aan Adolf Hitler.
Toen in 1940 de benzine op de bon ging, reden er geen
bussen meer om de NSB-aanhangers naar deze plek te brengen.
Ook verbood de Duitse bezetter om bijeenkomsten met een
politiek karakter te organiseren. Toen de campingeigenaar in
2017 de muur wilde slopen, zonden dertig historici, publicisten
en museumdirecteuren een brandbrief naar de minister. De muur
behoorde tot het nationaal erfgoed en moest worden behouden.
Zo geschiedde. De Muur van Mussert is nu een rijksmonument.
Er zijn plannen om er een educatief centrum van te maken.
ZWERFKEI ALS MIDDELPUNT
Tegenover de ingang van het bungalowpark rijd ik weer het
bos in. Wat verderop markeert een grote zwerfkei het geografisch
middelpunt van ons land. Trek je een lijn van het noordoosten
naar het zuidwesten, en doe je dat ook van het noordwesten
052