Roots Vogelmagazine voorjaar 2024 - Inkijkexemplaar

VOORJAAR 2024, € 5,95
MAGAZINE
Interview:
vogelnestor
Nico de Haan
In detail:
de slimme kijker
Wereldplek:
IJsland
PRONKJUWELEN
Bijeneters geven
de natuur kleur
VOGELFOTOGRAFIE
Focus op weidevogels
VERRASSEND LIMBURG
Alle vogelhotspots
DE GRAUWE GANS
Schrander & succesvol
PRACHTVOGELS
in portret

62 VOGELNIEUWS
MAGAZINE
46 WEIDEVOGELS FOTOGRAFEREN
Inhoud
Focus op vogels
06 Bijeneters
14 Zoek de verschillen
26 Prachtvogels in portret
32 De ontdekking van ...
36 Verrassend Limburg
46 Vogelfotografie
56 De grauwe gans
62 Vogelnieuws
64 Wereldplek IJsland
72 Zomermode
In gesprek met
20 Vogelnestor Nico de Haan
06 PRONKJUWEEL DE BIJENETER
Eropuit
18 Roots Vogelreizen 2024
70 Agenda met vogel-uitjes
64 IJSLAND
Columns
17 Klaas de Jong
44 Saskia van Loenen
81 Henk Meeuwsen
32 DE ONTDEKKING VAN ...
Praktisch
24 De nieuwste vogelboeken
34 Roots podcast Notenkrakers
35 Postduif
52 In detail: de slimmer kijker
55 Korting: 7x Roots + wandelgids
83 Colofon & lezersservice
COVERONDERWERPEN
COVERFOTO’S MET DE KLOK MEE: ADOBE STOCK
(BIJENETERS), DANIELE OCCHIATO/AGAMI (TAPUIT),
ADOBE STOCK (GRAUWE GANZEN), BOB LUIJKS
72 METAMORFOSE
56 GRAUWE GANS
(RODE WOUW), MARCEL VAN KAMMEN (KIEVIT)
MAGAZINE.NL
5

GETTY IMAGES
Het mannetje heeft meer roestbruin op
de vleugels en een iets langere staartpunt dan
het vrouwtje, maar dat is moeilijk te zien.
JAARLIJKSE BROEDVOGEL
De bijeneter nestelde in 1964 voor het
eerst in Nederland. Sinds 2010 broedt
deze vogelsoort hier jaarlijks, doorgaans
in een zandafgraving. Vooralsnog
gaat het om hooguit tien tot vijftien
broed paren per jaar. De vestiging in
Nederland past binnen een noordwaartse
uitbreidings tendens in Europa,
die mogelijk samenhangt met klimaatverandering.
Maar de vestiging gaat
langzaam. Weers omstandig he den
hebben een grote invloed op de aanwezigheid
van grote insecten, die
worden gegeten door de volwassen
vogels én hun jongen. En door het zeeklimaat
zijn de weers omstandigheden
in Nederland wisselvalliger dan in andere
gebieden waar grote populaties
bijeneters leven.
6 VOGELMAGAZINE VOORJAAR 2024

ADOBE STOCK
DE BIJENETER
GEEFT NEDERLAND KLEUR
Een van de mooist gekleurde vogels in Europa is de bijeneter. En dit vliegende
pronkjuweel broedt steeds vaker in Nederland, zij het met wisselend succes.
De vogel is zeer gevoelig voor slecht weer en verstoring. Juist daarom houdt
de Werkgroep Bijeneters Nederland een extra oogje in het zeil.
TEKST PAUL BÖHRE
MAGAZINE.NL 7

ADOBE STOCK
ADOBE STOCK
8 VOGELMAGAZINE VOORJAAR 2024

ZOEK DE
VERSCHILLEN
Meeuwen in zomerkleed
In het voorjaar krijgen sommige meeuwensoorten in het volwassen
kleed een donkere kopkap, zoals de dwergmeeuw, kokmeeuw en zwartkopmeeuw.
Hoe hou je de ‘kapmeeuwen’ uit elkaar?
TEKST NILS VAN DUIVENDIJK FOTO’S AGAMI
Sommige
meeuwensoorten hebben
een donkere kopkap in het voorjaar.
Zoals de dwergmeeuw, die in Nederland
vooral een trekvogel is; als broedvogel is
hij zeldzaam geworden. Kokmeeuwen
daarentegen broeden wel in grote aantallen
in Nederland. Die nestelen vooral op eilanden
langs de kust en op meren en vennen in het
binnen land. De zwartkopmeeuw is een
relatieve nieuwkomer uit Oost-Europa,
die sinds 1970 in toe nemende mate
hier broedt en dan met name in de
Zeeuwse Delta en de westkant
van het IJsselmeergebied.
Geen zwarte tekening
Kenmerkend
zwart achtig met
gelijkmatige witte
rand langs de hele
vleugellengte
Puur zwarte kopkap
Witte top
Kleine snavel
die alleen in zomerkleed
enigszins roodachtig
is en in andere kleden
volledig zwart
Licht rozerood
DWERGMEEUW
De kleinste meeuw ter wereld valt op door zijn
kleine formaat en bijzonder wendbare vlucht. In
vlucht valt ook de sternachtige en snelle vleugelslag
op, net als de ronde vleugels en korte snavel.
De (onder)vleugeltekening is uniek. Sommige
hebben een roze achtige zweem op de buik. De
afwezigheid van witte ‘oogleden’ wordt alleen
gedeeld met de vorkstaartmeeuw (zie foto).
14 VOGELMAGAZINE VOORJAAR 2024

Bruinzwarte kopkap
Grijswitte ondervleugel
KOKMEEUW
De algemeenste en bekendste meeuw met
relatief lange vleugels en een slanke snavel. Onder
goede waarnemingsomstandigheden is de kopkap
donkerbruin, dit in tegenstelling tot de andere
zwartkoppige meeuwensoorten. De bovenzijde is
lichtgrijs, de poten en snavel zijn donkerrood.
Hoofdzakelijk witte
handpennen ook in
zit zichtbaar
Puur zwarte kop met
dikke, bloedrode snavel
en een rode oogrand
(vergelijk kokmeeuw)
Zwart tot ver
in de nek
doorlopend
ZWARTKOPMEEUW
De enige volwassen zwartkoppige
meeuw met volledig witte vleugels.
Opvallend zijn ook de vrij vierkante
kop en naar verhouding forse snavel.
Ook qua lichaam wat forser ogend
dan de kokmeeuw, met bredere en
iets rondere vleugels. De donkere
snavelband op de punt van de snavel
varieert in grootte en breedte.
Lichtgrijs
Slagpennen
opvallend
doorschijnend
Buitenste
handpennen
ook wit
Vleugeltoppen wit
MAGAZINE.NL 15

‘Je moet echt een
eeuw teruggaan,
toen wisten
mensen nog veel
van vogels’
20 VOGELMAGAZINE VOORJAAR 2024

- VOGELNESTOR NICO DE HAAN -
‘Alles wat ik heb gedaan,
gebeurde bij toeval’
Nico de Haan behoeft eigenlijk geen introductie; de man is immers
de peetvader aller vogelkijkers en -fans in Nederland en omstreken, al ruim
een halve eeuw lang. Daarom is het altijd de moeite waard met hem te spreken.
Bijvoorbeeld over de vogels die hij nog nooit gezien heeft.
TEKST DIEDERIK PLUG FOTO’S PAUL TOLENAAR E.A.
Nou goed dan, toch maar even een korte introductie.
Nico de Haan (76) werd geboren in Aarlanderveen,
groeide op in Zalk en zag zijn mulo-opleiding spaak
lopen door de gevolgen van, naar eigen zeggen “de combinatie
van ‘laat studierijp’ en vogels kijken”. Die vogels
zorgden ervoor dat De Haan, via enkele omwegen, in
1974 terechtkwam bij wat nu Vogelbescherming
Nederland is, om daar pas in 2004 te vertrekken om voor
zichzelf te beginnen. In die jaren bij Vogelbescherming
werd hij een soort eenmanspromotiemachine voor vogels
en vogels kijken. In print, op radio en tv verkondigde
De Haan, niet voor niets de zoon van een predikant, in
de loop der jaren onvermoeibaar zijn vogel-evangelie, en
met succes. Dat Nederland het vogels kijken (en tellen)
heeft omarmd, dat tal van vogelsoorten het beter doen
dan ooit en dat de kans groot is dat de vogelhut waarin
jij jouw waarnemingen doet er staat dankzij De Haan,
is nog maar een fractie van de bijdrage die hij heeft
geleverd aan de Nederlandse vogelwereld.
Snel bekend
Die vogelwereld is, dat kan ook niet anders,
sterk veranderd sinds De Haan zich ermee
ging bemoeien. Niet dat die bemoeienis
zijn doel was. “Alles ging eigenlijk per
ongeluk”, zegt hij lachend. “Ik wilde
boswachter worden. Uiteindelijk
volgde ik op de bosbouwschool een
opleiding voor natuurbeheerder. Zo
kwam ik bij Natuurmonumenten
terecht. En toen zag ik een vacature bij
de Vogelbescherming. Tja, als je de kans
krijgt van je hobby je werk te maken, dan
hap je natuurlijk toe. Die vacature stond trouwens nota
bene in De Nederlandse jager, een tijdschrift voor jagers.
Ook een mooi voorbeeld van verandering: jagen was
toen nog heel normaal, daar was amper discussie over.
Natuurmonumenten verhuurde de jacht ook: dan mochten
jagers bijvoorbeeld gewoon allerlei eendensoorten
afschieten, dat was een verdienmodel. Mijn toenmalige
directeur bij de Vogelbescherming joeg zelf ook. Dat is
nu echt ondenkbaar. Later heb ik me enorm ingezet
om de jacht op onschadelijke trekvogels te stoppen, en
daarmee verzuurde mijn relatie met de jagers wel een
beetje … Maar goed, toen ik bij de Vogelbescherming
kwam, belandde ik geleidelijk en bij toeval in de media.
Er waren nog maar twee tv-netten in Nederland. Via het
tv-programma Zeker weten, eind jaren 80, had ik zomaar
op een avond 6 tot 7 miljoen kijkers, tja, dan word je ook
heel snel bekend. Maar dan nog: één Nico de Haan was
eigenlijk veel te weinig als je vogels onder de aandacht
wilde brengen. Tegenwoordig heeft elke regio-omroep
wel zijn eigen natuurpresentator en is het draagvlak
daardoor veel breder, dat juich ik alleen maar toe.”
Trots
Mede dankzij die media-aandacht is het
draagvlak voor natuurbewustwording
en -bescherming én de kennis over
vogels veel groter dan toen De Haan
begon. “Je moet echt een eeuw teruggaan,
toen wisten mensen nog veel van
vogels. Mensen werkten in het veld,
GETTY IMAGES
BEFLIJSTER
>
MAGAZINE.NL 21

DANIELE OCCHIATO/AGAMI
Slecht nieuws
voor de konijnenvriend
René de Vos: “Van de tapuit broeden in
Nederland nog hooguit 250 paren. Dat komt
door de afname van het aantal konijnenholen,
waar deze vogel graag in broedt. Ook
een zwaar aangetaste leefomgeving en een
chronisch gebrek aan voedsel zijn oorzaken
van de achteruitgang. De zandige heide- en
duingebieden, waar de tapuit in zijn element
is, vergrassen: ze groeien dicht door ‘reizende
meststoffen’ waar de moderne landbouw
zo kwistig mee strooit. Hierdoor decimeren
de aantallen en soorten insecten. De tapuit
is een insecteneter – tel één en één
maar op.”
26 VOGELMAGAZINE VOORJAAR 2024

PRACHTVOGELS
GEPORTRETTEERD
Een boek
vol zorgenkindjes
Vogelbescherming gaat vaak over abstracte getallen. Maar ook
over schoonheid en emotie. Sinds 2006 portretteerde journalist
René de Vos 94 in Nederland en België bedreigde vogelsoorten in
knap geschreven en liefdevolle teksten. Deze verhalen zijn nu
gebundeld in het boek Prachtvogels. De Vos licht zijn verhalen toe.
TEKST PAUL BÖHRE
Hoe komt
een vogel op
de Rode Lijst?
Broedvogels die kwetsbaar zijn,
bedreigd worden of zeldzaam
zijn, komen terecht op de
Rode Lijst van Nederlandse
broedvogels. De overheid heeft
zichzelf verplicht om zich in
te zetten voor de soorten waar
het slecht mee gaat. En voor
Vogelbescherming Nederland
is deze Rode Lijst een prima
leidraad om prioriteiten te
stellen bij de bescherming van
bepaalde soorten.
MAGAZINE.NL 27

ORPHEUSSPOTVOGEL
ROODBUIKWATERSPREEUW
DANIELE OCCHIATO/AGAMI
GETTY IMAGES
36 VOGELMAGAZINE VOORJAAR 2024

Vanaf vogeluitkijkplek de Kiekoet kijk
je uit over de Oehoevallei, onderdeel
van de voormalige ENCI-groeve, waar
al sinds 1997 oehoes broeden.
Limburg
VERRASSENDE VOGELPROVINCIE
Niet iedereen denkt bij Limburg meteen aan vogels. Zonde, want deze provincie
heeft heel wat te bieden, ook soorten die je hier totaal niet verwacht, zoals de
roodbuikwaterspreeuw en de orpheusspotvogel. Een selectie van 12 gebieden
die garant staan voor een verrassend vogelleven.
JACQUES VAN DER NEUT/AGAMI
TEKST BOB LUIJKS
MAGAZINE.NL
37

VERREKIJKERS IN DETAIL
4 sterke jongens en één slimmerik
In deze rubriek geven we advies over verrekijkers, telescopen en handige accessoires.
Deze keer tippen we de verrekijkers met sterkere vergrotingen die geschikt zijn voor het zien van
zeevogels en hoog zwevende vogels als buizerd en kraanvogel. En we bespreken het kersverse
nieuwe wonder van Swarovski Optik: ’s werelds eerste slimme verrekijker, de AX Visio.
TEKST PAUL BÖHRE, MARC PLOMP
OOIEVAARS
ADOBE STOCK
Verrekijkers zijn er met verschillende vergrotingen. Had je
vroeger vooral verrekijkers met een 7x vergroting, tegenwoordig
zijn de 8x en 10x vergrotende kijkers het meest gangbaar.
Bij een 8x vergroting heb je een mooie verrekijker met een
rustig beeld, die de meeste mensen ook nog eens goed stil
kunnen houden. Bijkomend voordeel is het vaak extra brede
beeldveld.
Bij een 10x vergrotende verrekijker neemt de vergroting toe,
maar wordt het beeldveld (meestal) smaller. Zo’n kijker stilhouden
is vaak een uitdaging. Een 10x vergrotende verrekijker
wordt vaker gekozen als je meer details wilt zien.
Voor een nog sterkere vergroting heb je beter glas nodig, wat
de prijs opdrijft, en het liefst meer licht, waardoor de frontlenzen
vaak wat groter zijn en de verrekijker zwaarder is.
Een sterkere vergroting geeft twee beperkingen. Je beeldveld
wordt smaller en je eigen bewegingen worden sterker uit­
UITGELICHT: STERKERE VERGROTINGEN
vergroot. Een kleine trilling kan al bewegingsonscherpte
teweeg brengen. Dit is te ondervangen door een stabilisator
in de verrekijker. Waren deze systemen vroeger groot, lomp
en vooral duur, inmiddels is deze techniek toegankelijker en
zie je ze steeds vaker in verrekijkers. Hierdoor is zelfs een
vergroting van bijvoorbeeld 16x prima te hanteren. En daarmee
krijg je een vogel fantastisch mooi te zien.
Verrekijkers met uitzonderlijke vergrotingen (zoals 15x of 16x)
kun je goed inzetten bij het waarnemen van zeevogels vanaf
de kust of voor observaties van bijvoorbeeld roofvogels of
zwevende ooievaars en kraanvogels. Voordeel ten opzichte
van een tele scoop is dat zo’n kijker meestal kleiner is en dus
gemakkelijker mee te nemen.
Laat je dus goed voorlichten als je een nieuwe verrekijker wilt
kopen. Zorg dat je verschillende modellen test voordat je er
eentje aanschaft.
52 VOGELMAGAZINE VOORJAAR 2024

4 KIJKERS MET EXTRA STERKE VERGROTING
In deze test vier verrekijkers met een uitzonderlijke vergroting, waarvan twee uitgerust met een stabilisator.
TORENVALK
Meopta Meostar
B1 HD 15x56
Deze kijker uit de topklasse
van Meopta heeft forse frontlenzen
van 56 mm die zorgen
voor een mooi lichtsterk beeld.
De scherpte is nagenoeg
perfect en de kijker geeft voor
deze vergroting een mooi
breed beeldveld. De behuizing
is zeer robuust en geen lichtgewicht,
maar is door zijn
vormgeving toch prima te
hanteren. Het kleurbeeld van
de kijker is iets warm, maar
wel kleurecht.
• Close focus: 4,3 m.
• Gezichtsveld op
1.000 m: 74 m.
• Gewicht: 1.230 gr.
• Afmeting l x b:
20,1 x 14,2 cm.
• Prijs: € 1.499.
TIP
SWAROVSKI OPTIK
SLC 15x56
Deze topverrekijker van
Swarovski Optik doet het
merk eer aan, met een zeer
scherp en lichtsterk beeld. De
scherpte en lichtsterkte liggen
een fractie boven die van de
Meopta. Het gewicht en de
beeldbreedte is vrijwel gelijk.
Wel ligt de SLC iets beter in
de hand. Dit komt door de
beter gepositioneerde duimuitsparingen.
Met deze kijker
kun je op een ultieme manier
genieten van de zeevogels of
hoogvliegende kraanvogels.
• Close focus: 3,9 m.
• Gezichtsveld op
1.000 m: 78 m.
• Gewicht: 1.200 gr.
• Afmeting l x b:
19,2 x 14,1 cm.
• Prijs: € 2.309.
Deze twee kijkers zijn moeilijk stil te houden. Gebruik daarom
een statief of monopod; voor de meeste verrekijkers zijn statiefadapters
te verkrijgen. Of zoek een natuurlijke ondersteuning in
de buurt, zoals een weidepaal of het zadel van je fiets. Of neem
plaats op een bank of picknickset zodat je zittend kan leunen.
Kite APC 16x42
Onder de naam Raaf heeft
Kite voor Vogelbescherming
een gestabiliseerde verrekijker
op de markt gebracht: de APC
16x42. Deze kijker heeft dus
een 16x vergroting en een
lensdiameter van 42 mm. In
een directe vergelijking met
de Meopta of Swarovski zie je
dat de lichtopbrengst een stuk
kleiner is, maar in de praktijk
is de kijker qua lichtsterkte
prima bruikbaar. Wat opvalt
is hoe goed het stabilisatiesysteem
werkt. Echt geweldig
om te zien hoe stil je beeld
ineens wordt wanneer je de
stabilisatie inschakelt. Nadeel
van dit type kijker is dat het
beeldveld smal is. De kijker is
niet zwaar, maar de behuizing
is wel groot uitgevoerd.
• Close focus: 4 m.
• Gezichtsveld op
1.000 m: 68 m.
• Gewicht: 735 gr.
• Afmeting l x b:
18,4 x 12,8 cm.
• Prijs: € 1.200.
Opticron Imagic
IS 16x42
Opticron kwam recent op
de markt met de Imagic IS
16x42. Ook deze verrekijker is
een gestabiliseerde, je merkt
dat dit stabilisatie systeem een
generatie jonger is. Bij dit
systeem ‘deint’ het beeld
minder na. Dit is vooral een
voordeel als je wat sneller van
links naar rechts kijkt. Ook
blijkt in de praktijk dat het
beeldveld breder is dan bij
de Raaf. De kleurechtheid
ligt op een iets hoger niveau.
De scherpte van beide kijkers
is goed en vergelijkbaar.
Voordeel van de Opticron is
dat deze compacter van bouw
is en daardoor 100 gram
minder weegt dan de Raaf.
• Close focus: 4 m.
• Gezichtsveld
op 1.000 m: 66 m.
• Gewicht: 640 gr.
• Afmeting l x b:
18 x 11,8 cm.
• Prijs: € 1.099.
TIP
De stabilisatie in de Opticron
werkt op niet-oplaadbare AAbatterijen;
zorg dus dat je altijd
reservebatterijen mee hebt.
MAGAZINE.NL 53

ADOBE STOCK
Domme ganzen
bestaan niet’
Waar je ook bent in Nederland, je kunt niet om de grauwe gans heen.
Want deze vogel zie je overal, van de ruigten van de Oostvaardersplassen tot
in hartje Amsterdam. Dat was 40 jaar geleden wel anders. Een portret van een
aanpassingskunstenaar die slimmer is dan je denkt.
TEKST DIEDERIK PLUG
56 VOGELMAGAZINE VOORJAAR 2024

Medio jaren 80 begon bioloog Berend
Voslamber (67), al van kinds af aan gefascineerd
door de grauwe gans, met onderzoek naar
deze vogel. Destijds was die een zeldzaamheid;
in 1977 werden in Nederland niet meer dan
150 broed paren geteld. Veertig jaar later werd
het aantal broedparen geschat op 100.000 tot
165.000. De grauwe gans doet het dus goed in
Nederland, om het maar mild uit te drukken.
En Voslamber maakte die succesvolle opkomst
rechtstreeks mee; de inmiddels gepensioneerde
ex-medewerker van Sovon wijdde zich vier
decennia lang aan het wel en wee van een vogelsoort
die we overal zien, en vaak maar amper
kennen. Dat maakt van de man, voor wiens favoriete
vogels ooit in onderzoeks- en vogelaarland
soms de half-serieuze term ‘Voslamberganzen’
werd gebezigd, de perfecte ganzengids.
Dat de grauwe gans in de eerste helft van
de vorige eeuw een zeldzame verschijning was,
had alles te maken met de mens. Die bejaagde
de vogel, verkleinde diens leefgebied en verstoorde
populaire broedplaatsen. De spectaculaire
groei van het aantal grauwe ganzen in
Nederland komt echter door diezelfde mens:
de moderne manier van landbouw, met zijn
monoculturen aan door kunstmest verrijkt
grasland, maakt van Nederland een ideale
plek voor de grauwe gans, legt Voslamber uit.
“Een groot deel van het jaar eten ze gras, al
gaan ze in de nazomer en herfst ook achter
oogstresten aan, zoals bieten, aardappels
en granen – alleen dan laten ze het gras iets
meer links liggen.” De stikstofcrisis is voor
de grauwe gans dus eigenlijk een zegen gebleken.
Zodanig zelfs, dat wat van nature een
>
MAGAZINE.NL 57

VOGELNIEUWS
TEKST PAUL BÖHRE FOTO’S GETTY IMAGES
TWENTSE IJSVOGELS
IN DE LIFT
Voor het tweede jaar op rij is het aantal paren
ijsvogels in Twente toegenomen, ditmaal van
31 naar 44 territoria. Deze toename is vooral te
danken aan een aantal zachte winters. Normaal zijn
de Twentse beken de gebieden waar de meeste paartjes
worden gezien. Apart genoeg bleef het herstel op bekende
goede broedplekken zoals de Dinkel en Regge wat achter, maar bij
de Doorbraak werden afgelopen jaar maar liefst 5 territoria gevonden.
Vermoedelijk speelt de droogte van de voorgaande zomers een
rol bij het uitblijven van herstel op sommige beken. Hopelijk draagt de
overvloedige neerslag van de afgelopen zomer en herfst bij tot een nog
beter herstel van het ijsvogelvoedsel.
BRON: SOVON TWENTE
Vogelgriepradar
In het voorjaar van 2023 is de Bird Flu
Radar gestart. Deze interactieve online
kaart laat per Europese regio de kans op
een uitbraak van hoogpathogene vogelgriep
zien. Op de kaart worden op basis
van actuele tellingen de verspreidingsgegevens
van twaalf watervogelsoorten
gecombineerd met informatie over
verplaatsingen van deze soorten (ringgegevens)
en met actuele meldingen
van uitbraken. De Bird Flu Radar
is mede door Sovon ontwikkeld in
opdracht van de European Food Safety
Authority en te vinden op:
app.bto.org/mmt/avian_influenza_map/
avian_influenza_map.jsp.
AANTALLEN ZEEUWSE SCHOLEKSTER DALEN DRAMATISCH
Sinds het begin van deze eeuw is
de populatie scholeksters in Zeeland
met ruim 60 procent gedaald. Om
de populatie in stand te houden moet
deze vogel 0,35 jong per paar produceren,
maar uit onderzoek blijkt dat
er maar 0,2 jong per jaar word grootgebracht
en dat is te weinig.
Vooral op de akkers zijn de broedresultaten
slecht. De eieren verdwijnen
hier in de magen van bunzings,
zilvermeeuwen, vossen en huiskatten.
Gelukkig zijn schol eksters slimme
vogels en broeden ze sinds een paar
jaar ook op platte daken in de stad
of op industrie terreinen, zoals in
Vlissingen. Om ze in de akkers te
helpen zijn er broedpalen neergezet;
op deze palen is op één meter hoogte
een soort dienblad bevestigd zodat
de vogels veilig zijn voor roofdieren.
Het is spannend of de schol eksters
ze dit voor jaar gaan gebruiken.
BRON: OMROEP ZEELAND
62 VOGELMAGAZINE VOORJAAR 2024

OPVALLEND VEEL
alken
AALSCHOLVER
bejaagt dodaars
Belgische vogelaars in het natuurdomein
De Gavers in Harelbeke en de Bergelenput
bij Wevelgem houden al een tijdje een
aalscholver met een sterk afwijkend gedrag
in de gaten. Aalscholvers zijn viseters, maar
dit exemplaar heeft nu al twee jaar dodaars,
een kleine fuut, op het menu staan. Voor
zover de vogelaars konden achterhalen, is
deze aalscholver de enige die dit gedrag
vertoont. Waarom hij ineens op de dodaars
jaagt, is voer voor biologen: is het opportunisme,
aangeleerd gedrag of misschien
een psycho logische kronkel? Intrigerend
is het zeker.
BRON: DE STANDAARD
Voor de Nederlandse kust
zijn de afgelopen herfst en
winter opvallend veel alken
gezien. Doorgaans zijn alken
uitgesproken zeevogels, die
meestal ver op zee blijven.
Het zijn viseters die tientallen
meters onder water naar hun
prooien duiken, waaronder
sprot en haring.
De alken die overwinteren
in de Noordzee komen uit
broedkolonies langs de rotskusten
van het Verenigd
Koninkrijk. De Britse populatie
is na de eeuwwisseling met
40 procent toegenomen,
wat een verklaring kan zijn
voor de toename langs de
Nederlandse kust. Een andere
oorzaak kan een voedselprobleem
in de centrale
Noordzee zijn, waardoor de
(vooral volwassen) vogels die
daar overwinteren zich naar
het zuiden verplaatsen.
BRON: WAARNEMING.NL
Binnenkort als
broedvogel:
ZWARTE IBIS
Het lijkt een kwestie van tijd voordat
de zwarte ibis zich als broedvogel
vestigt in Nederland. Deze kolonievogel
sluit zich graag aan bij andere
reigerachtigen. Mogelijk kunnen
kolonies van lepelaars, purperreigers
en grote zilverreigers, die de laatste
jaren groeien, in de komende jaren
zwervende zwarte ibissen aantrekken.
In Engeland mislukten broedpogingen
in 2014 en 2016, maar werd in 2022
in Cambridgeshire voor het eerst
succesvol gebroed.
BRON: SOVON VOGELBALANS 2023
MAGAZINE.NL 63

ALPENSNEEUWHOEN
WERELD
PLEK
IJsland
IJsland is een bijzondere plek. Het landschap is enorm divers, je
passeert spectaculaire watervallen, kratermeren, kloven, bergen, hete bronnen
en lavavelden die bedekt zijn met een dik pakket mos. Onderweg maak je
bovendien kans op prachtige vogelsoorten. Vogelfotograaf Sijmen Hendriks
zet de beste hotspots van IJsland op een rij.
TEKST EN FOTO’S SIJMEN HENDRIKS
64 VOGELMAGAZINE VOORJAAR 2024

KLEINE RIETGANS
PAPEGAAIDUIKER
Op IJsland broeden slechts 77 vogelsoorten, maar
daar zitten wel heel bijzondere soorten tussen.
Zo is IJsland het enige land in Europa waar je
de ijsduiker, harlekijneend en IJSLANDSE BRILDUIKER
in broedkleed kunt zien en de IJSLANDSE KOPERWIEK
kunt horen zingen. Maar ook vogels als GIERVALK,
BURGEMEESTERS, JAGERS, FRANJEPOTEN en het
ALPENSNEEUWHOEN wil je als vogelaar natuurlijk
graag in de kijker en voor je lens krijgen. Het
bijzondere aan IJsland is dat de vogels werkelijk
overal kunnen opduiken. Zo kan een weg zomaar
een kolonie NOORDSE STERNS doorkruisen, vind je
in de broedtijd op bijna elk plasje wel een paartje
ROODKEELDUIKERS en zie je zomaar midden in de stad
Reykjavik WILDE ZWANEN. Ook maak je op de gekste
plekken kans op broedende GOUDPLEVIEREN, REGEN-
WULPEN en WATERSNIPPEN en wie geluk heeft, ziet een
smelleken, het kleinste valkje van Europa, of in het
noordelijke binnenland de KLEINE RIETGANS.
Opvallend voor Nederlandse vogelaars zijn de GRUTTO’S,
van de IJslandse ondersoort, in de graslanden in de kustzone.
De kenmerkende ‘grutto-grutto’-roep horen terwijl
je in de verte een gletsjer en sneeuwvelden ziet, is een
vreemde gewaarwording. Zeven tips voor goede vogelplekken,
met de klok mee IJsland rond.
GRAPPIGSTE
VOGEL VAN
EUROPA
Sta je ineens oog in oog met een rots vol
papegaaiduikers, neem dan je tijd. Met een beetje
geduld zijn ze vanaf enkele meters afstand te
bekijken. Het zijn onvoorstelbaar grappige
wezentjes, hoewel ze ook flink mot met elkaar
kunnen hebben. Ondergronds hebben ze aparte
kamers waarin ze socialiseren, eten en slapen.
MAGAZINE.NL
65

WERELD
PLEK
3
1 2
4
5
IJSLAND
RAAF
7
6
KUIFDUIKER
IJSDUIKER
1 LÁTRABJARG
Látrabjarg bestaat uit een kilometerslange
serie kliffen van hier en daar wel
440 meter hoog, op het uiterste westelijke
puntje van IJsland. Hier broeden
grote aantallen zeevogels, zoals ALKEN,
ZEEKOETEN, NOORDSE STORMVOGELS,
PAPEGAAIDUIKERS en drieteenmeeuwen.
Ook de voor West-Europese vogelaars
bijzondere kortbekzeekoet is hier te
vinden. Rond de kliffen vliegen GROTE
JAGERS en RAVEN op zoek naar een
makkelijke prooi. Volg vanaf de parkeerplaats
bij de vuurtoren het wandelpad
langs de kliffen, kijk onderweg wel
goed uit!
2 REYKHÓLAR
Bij het dorpje Reykhólar is boerenland
omgezet in natuurgebied. Het resultaat
is een bijzonder gebied met onder meer
ALPENSNEEUWHOEN en KUIFDUIKER.
Aanrader: bij de parkeerplaats start een
rondwandeling, je passeert op deze
route ook een aantal heetwaterbronnen.
3 HÚSAVÍK
Ten zuiden van de stad Húsavík liggen
twee kleine meertjes waar verschillende
watervogels voorkomen, waaronder
IJSDUIKER en KUIFDUIKER. Ze zijn prima
te fotograferen vanaf de onverharde
weg langs de meertjes. Vanaf deze
plaats vertrekken ook geregeld walvisvaartochten.
4 MÝVATN
Een echte must-see voor vogelaars is
Mývatn. Dit ondiepe meer in het noorden
van IJsland ligt te midden van een
vulkanisch landschap. De enorme aantallen
kleine vliegjes vormen het voedsel
voor vele watervogels. In totaal zijn
hier 13 eendensoorten te zien, waaronder
bijzondere soorten als
HARLEKIJNEEND en IJSLANDSE BRIL­
DUIKER. De heuvels aan de oostkant
van het meer bieden de beste kans
om GIERVALKEN te zien.
5 HAFNARHÓLMI
Hafnarhólmi is een vogelklif in het
oosten van IJsland. Het is een van de
beste plekken op IJsland om papegaaiduikers
te zien en te fotograferen. Vanaf
de trappen die in de kolonie gebouwd
zijn zie je de vogels van heel dichtbij.
Het is er dan ook erg druk met toeristen
die de PAPEGAAIDUIKERS hier zonder
verrekijker kunnen zien. Ook een supergoede
plek voor het vastleggen van
de DRIETEENMEEUW.
66 VOGELMAGAZINE VOORJAAR 2024

HARLEKIJNEEND
6 JÖKULSÁRLÓN
Jökulsárlón is een ijsmeer aan de voet
van een van de tongen van de majestueuze
Vatnajökull, IJslands grootste
gletsjer. Het meer is gevuld met grote
ijsblokken die van de gletsjer afbreken.
Het resulteert in een arctische atmosfeer
met veel tinten lichtblauw. Met een
beetje geluk vind je HARLEKIJNEENDEN
tussen de ijsschotsen.
7 VOGELRESERVAAT FLÓI
Aan de zuidkust van IJsland bij
Eyrarbakki bevindt zich het vogelreservaat
Flói. Dit bestaat uit moeras en
natte graslanden langs de rivier Ölfusá.
Deze natte biotoop biedt broedgelegenheid
aan soorten als ROODKEELDUIKER,
GRAUWE FRANJEPOOT en GOUD-
PLEVIER. Deze prachtige soorten zijn
op een rondwandeling van dichtbij te
zien, de route begint op de parkeerplaats
bij de observatiehut.
GIERVALK
GOUDPLEVIER
DRIETEENMEEUW
NOORDSE STERN
MAGAZINE.NL
67

ERIK RUITERMAN/NIS
Zomermode
De meeste vogels gaan het hele jaar hetzelfde gekleed,
maar er zijn er ook met een verschillend zomer- en winterkleed.
Sommige ondergaan zelfs een ware metamorfose.
TEKST GEERT-JAN ROEBERS
Vrijwel alle vogels ruien minstens één keer
per jaar. Dat is bittere noodzaak: slijtage van
de veren is bij dagelijks intensief gebruik
RUIMTE VOOR KOP,
onvermijdelijk en een beschadigde veer kan
zich niet meer herstellen. Vervangen is de
enige optie. Het aanmaken van een nieuw
verenpak kost een hoop energie en het
veroorloven en ook tijdens de rui gaat het
leven door. Behalve voor onderhoud biedt
de rui vogels ook de mogelijkheid om zich op
de gelegenheid te tooien. Zo zien sommige
er in de broedtijd verleidelijker uit dan
de rest van het jaar: het zomerkleed wordt
daarom ook wel ‘broedkleed’ genoemd. Om
vervolgens weer het alledaagse kloffie terug
INTRO EN
wisselen gaat gefaseerd en met beleid. Een
vogel kan zich immers geen kale plekken
ALGEMEEN TEKSTJE
te krijgen, is wel weer een tweede rui nodig.
72 VOGELMAGAZINE VOORJAAR 2024

GIANPIERO FERRARI/NIS
Slijtende spikkels
Dat het winterkleed bescheiden
is, gaat voor de SPREEUW niet
op. Juist aan het begin van de
winter is deze vogel opvallend
gespikkeld. Het wit komt van
de veerpunten. Maar de toppen
slijten het snelst en de spikkels
worden daardoor steeds minder
uitgesproken. Daar staat tegenover
dat spreeuwen in de broedtijd
mooier glanzen: metallic
groen en paars.
MAGAZINE.NL 73

DAVID HEMMINGS/AGAMI
Fotogenieke vrijgezel
Dé ZWARTE ZEEKOET van Nederland
is makkelijk te vinden. Hij heeft een
vaste stek: je vindt hem in de haven
van Oudeschild op Texel. Al enkele
jaren is deze zwarte zeekoet vrijgezel.
In de winter is zijn veren kleed niet
spectaculair: wat vlekkerig grijzig, wit
en bruinzwart. Dat verandert in het
voorjaar. Met zijn gitzwarte verenkleed,
hagelwitte vleugeldekveren
en knalrode poten en binnenkant van
de snavel is hij dan een populair
fotomodel.
MARC GUYT/AGAMI
78 VOGELMAGAZINE VOORJAAR 2024

TIM ZUROWSKI/NIS
Black beauty
ZWARTE STERNS zijn verre
trekkers. Ze overwinteren ver op
zee ter hoogte van West-Afrika.
Hun kenmerkende zwarte romp
en kop krijgen ze pas tegen de
broedtijd. Dan kun je ze onder
meer aantreffen in de Wieden,
Weerribben en Utrechtse plassen,
maar de grootste aantallen broeden
in Oost-Europa. Na de zomer
komen ze bijna allemaal naar het
IJsselmeer, deels al in winterkleed.
Wanneer ze genoeg zijn opgevet,
trekken ze door naar het zuiden.
MARC GUYT/AGAMI
MAGAZINE.NL 79