Preek over 1 Samuël 3 (H. Doop Mart Aalbers) Gemeente van ...

Preek over 1 Samuël 3 (H. Doop Mart Aalbers)
Gemeente van Christus, gasten,
We gaan het vanmorgen hebben over een heel bekend verhaal uit de Bijbel.
Je kunt het vinden in bijna elke kinderbijbel, mede daardoor hoort het verhaal
thuis in het rijtje van Noach, Babel en Daniël in de leeuwenkuil.
De geschiedenis van de jonge Samuël die tot drie keer toe geroepen wordt –
niet door Eli maar door God – spreekt tot de verbeelding. Bij kinderen, maar
ook bij grote mensen. Bij kinderen, doordat ze zich kunnen identificeren met
een nog jonge Samuël die slaapt en steeds wakker wordt (herkenbaar, voor
veel kinderen en helaas ook voor veel ouders) en ook vanwege de herhaling.
Denk ook maar aan Kiekeboe, Tiktak en de Teletubbies. Herhaling vinden
kinderen prachtig, daar smullen ze van.
En doordat deze geschiedenis bij kinderen zo populair is, is het een van de
verhalen die ook later, als we wat ouder zijn, goed blijft hangen. Het is gewoon
een goed verhaal. Een goed verhaal over iemand die bij het opgroeien Gods
stem leert verstaan. Heel speciaal. Heel persoonlijk. Het is bovendien een
ervaring waar je naar op zoek kunt zijn. Dat zou ik ook wel willen…
Als je er ook zo tegenaan kijkt dan is wat ik vanmorgen ga doen misschien niet
zo leuk; Ik ga vertellen dat Samuel helemaal niet zo klein meer was. In het
Hebreeuws staat dat hij een na a r was. Dat betekent: jonge man. David was
een jongeman toen hij vocht met Goliath. Maar ook zijn grote broers waren in
die tijd jonge mannen. En ik ga ook vertellen dat wát Samuël uiteindelijk hoort,
niets met hem persoonlijk te maken heeft. Geen boodschap voor hem alleen.

Verpest ik hiermee een mooie doopdienst? Ik hoop van niet. Als we dit
overbekende verhaal goed lezen dan wordt het hopelijk weer opnieuw
populair. En dan niet vanwege de romantiek van slaapfeestjes en jonge
kinderen, of het verlangen naar een bijzondere ervaring, maar omdat je er een
beter beeld van God door krijgt.
Ik kan de boodschap van vanochtend kort zo samenvatten: [DIA 1]:
God spreekt: Hij doet wat Hij zegt.
We doen even een paar stapjes terug om te kijken waar we ook al weer waren
gebleven. In hoofdstuk twee ontmoetten we Hofni en Pinechas – twee corrupte
priesters. Ik heb ik de preek toen een voorlopige balans opgemaakt van de
situatie in de tijd van Eli [DIA 2]:
- Iedereen deed wat goed was in zijn eigen ogen (Rechters 21:25);
- Zelfs de priesters dachten alleen maar aan zichzelf;
- Het ‘huis van Eli’ verdwijnt. Dat was het oordeel van God over priesters die
tussen mensen en God in waren gaan staan en zo 1) mensen beroofden van
hun contact met God en 2) God beroofden van de eer die Hem toekwam.
Gevolg was, zo lezen we in hoofdstuk 3, dat [DIA 3] er in de tijd van Eli zelden
woorden van God klonken. En dat er geen visioenen doorbraken. Het woord
van God kan zich in de tijd van Eli niet verspreiden. Mensen zien God niet
meer omdat Hij niet meer spreekt. Wat denken jullie, zou dat komen omdat
God zo stil was geworden, of omdat er geen mensen meer waren die Gods
woorden wilden doorvertellen?

Ik denk het laatste. God werd niet meer gehoord omdat de priesters van die
tijd (die het contact met God mogelijk maakten) niet betrouwbaar waren. Ze
hadden het voor de mensen onmogelijk gemaakt om God te ontmoeten. Denk
aan die vork: Zij dachten alleen aan zichzelf.
Het was een donkere tijd. Dat wordt subtiel duidelijk gemaakt door de
blindheid van Eli. En de lamp in de tempel. Bijna uitgedoofd. Een van de taken
van de priesters was het brandend houden van de lamp bij de ark. Het kan
dus betekenen: het was bijna ochtend. Maar het is ook symbolisch voor de tijd
waarin Samuël opgroeit. Het was een tijd van godsverduistering.
Ook onze tijd is in veel opzichten er een van godsverduistering. En daar
moeten we niet in de eerste plaats ongelovige mensen op aankijken. Het is
vooral een waarschuwing voor de kerk. Komt dit misschien omdat wij –
nieuwtestamentisch priestervolk - mensen ook het zicht op God ontnemen? Ik
zou het ook zo kunnen zeggen [DIA 4]: wanneer het in de kerk niet meer over
God gaat dan heeft de wereld een probleem. Dan breekt er een tijd aan van
godsverduistering. waarin Gods Woord en visioenen zeldzaam worden.
Laten we dus niet blijven steken bij anderen. Maar, ook niet bij onszelf. Want
wat is dé boodschap van 1 Samuël 3? Niet dat mensen slecht zijn. Ja, toch
wel. maar dat is niks nieuws. Dat hebben we vorige week al gezien. Mensen
veranderen niet. Laten wij niet denken dat wij beter zijn dan Elkana, Peninna
of Eli. Dé boodschap van 1 Samuël 3, die ik vanmorgen weer verkondig is dit:
DAT GOD NIET VERANDERD IS.
Dat God zichzelf bekend maakt. Slechte mensen maakten het onmogelijk om
God te horen, te zien, te ontmoeten. Maar God liet het dáár niet bij zitten. Hij
kwam, op eigen initiatief. Hij doorbrak de stilte. Onverwacht, onverdiend. God
blijft altijd een relatie zoeken met mensen. Waarom? Dat is een goeie vraag.

Omdat Hij trouw is [DIA 5 - titel]. Zo is God vanuit hemzelf. Je zou kunnen
zeggen: Hij kan niet anders.
God is niet veranderd. Hij is trouw. Betrouwbaar. Dat betekent ook [DIA 5.1]:
Hij oordeelt. Hij kan het niet verdragen als mensen ervoor zorgen dat andere
mensen God niet meer zien zoals Hij is. Dan doet God niet zo (door de vingers
kijken). Dat deed Hij niet in de tijd van Hofni en Pinechas en dat doet Hij ook
niet nu. Dat is dus een waarschuwing voor de kerk, want de kerk is God
visitekaartje voor de wereld.
God oordeelt dus. Dat is ook het verhaal van 1 Samuël 3. Hét nieuws van 1
Samuël 3 is dat God trouw is. Daar zitten twee kanten aan. Hij oordeelt én
[DIA 5.2] Hij zoekt contact. Die twee zijn één, die horen bij elkaar. Door te
oordelen ruimt God op wat tussen ons en Hem in is komen te staan. Gods
oordelen zijn altijd liefde: Gods oordeel is nooit: ik maak er een einde aan. Het
is altijd ook: ik maak een nieuw begin. God gaat altijd verder. Daarvan is de
godslamp ook een teken: er zijn altijd lichtpuntjes. Want God is een God die
contact zoekt, die een relatie wil. Met Mart, met jou en jou. [DIA 6 – LEEG
SCHERM]
Let ook even op Samuël. Hij heeft nog geen kennis van God, staat er.
Ondanks het feit dat hij is opgegroeid in de tabernakel. Ondanks het feit dat hij
zijn werk doet in de tent van God. Eli moet eraan te pas komen: zijn laatste
priesterwoorden maken Samuël duidelijk dat het God is die hem roept.
Misschien ga je al jaren naar de kerk. Ben je zelf gedoopt. Misschien heb je al
honderden kinderen zien gedoopt worden. Kennis van God krijg je alleen als
God zichzelf openbaart. Als Hij het Woord neemt. Het is niet eens in de eerste
plaats een kwestie van bekering. Ik las ergens dat Samuël God niet herkende
omdat hij zich nog moest bekeren. Maar dat is hier niet het geval.

God zelf moet eraan te pas komen. Kennis over God moet je gegeven worden.
Steeds weer opnieuw. Dat is het werk van de Heilige Geest. Wat God doet,
dat verzin je niet zelf. Wie God is, dat bedenkt geen mens. Daarom moeten wij
bidden om de H. Geest. Jullie ook, voor Mart.
God spreekt dus weer. Samuël ziet God ook staan: al sprekend leert God zich
kennen. Kun je Hem zien. Zou je misschien kunnen zeggen. Hij maakt een
nieuw begin met Samuël. Of misschien nog beter gezegd: een nieuw begin
met mensen – met Mart, met jou en mij – via Samuël. En let dan eens op wat
God zegt tegen Samuël.
Oordeel. Geen persoonlijke boodschap. Samuël krijgt niet iets te horen over
hem persoonlijk. Hij krijgt nog niet eens iets nieuws te horen. Wat God hem
vertelt is een bevestiging van wat de godsman in hoofdstuk 2 Eli al had
voorzegd.
Eigenlijk zegt God alleen dit [DIA 7]: IK ZAL DOEN WAT IK GEZEGD HEB
(vers 12). Is dat een teleurstelling? Weg romantisch kinderverhaal? Is het
balen, dat Samuël niets persoonlijks te horen krijgt? Dat God alleen, en dan
ook nog eens voor de tweede keer, oordeel aankondigt?
Ik denk van niet. Het is juist bevrijdend! God maakt zich weer bekend! Zo is
God. Hij is trouw. God zoekt contact. De hele bijbel is één grote
contactadvertentie. Trouwe God zoekt mensen. Hij wil een relatie. Met Samuël
en via hem met andere mensen. Ook met Mart. En met jou. Misschien zit je
hier in de kerk en denk je: God, waar is Hij? Ik merk er zo weinig van. Als ik
om me heen kijk zie ik mensen die vooral hun eigen gang gaan. Misschien
ervaar je godsverduistering ook in jezelf: het meest teleurstellende: als je
eerlijk naar jezelf kijkt, dat je dan niets van God ontdekt.

Luister dan naar God. Hij maakt zich bekend. Hoe? Door de dienst van
mensen. Wanneer? Nu. God komt naar je toe. Aan Hem ligt het niet. Hij
verbreekt nooit het contact. En dit is zijn boodschap: IK ZAL DOEN WAT IK
GEZEGD HEB. Daar zullen de oren van tuiten. Dit zegt God: Ik ben trouw,
betrouwbaar. Kijk niet naar mensen. Kijk niet naar jezelf. Maar kijk naar Mij! Ik
ben te vertrouwen. Ik maak een einde aan je godverlatenheid. Ik oordeel het
kwaad dat tussen jou en Mij instaat. Ik wil jouw God zijn. Dat beloof Ik. En als
Ik iets beloof, dan kun je daar van op aan. Ik maak een nieuw begin. Met Mart.
Met zijn ouders. Met iedereen die gelooft dat God doet wat Hij zegt [DIA 8 –
LEEG SCHERM]
Samuël blijft liggen zonder te slapen tot de ochtend. Zijn oren suizen nog na.
Dan staat hij op met een bezwaard hart. Hij opent de deuren van het
heiligdom. Het hoort bij zijn werk als priesterknecht. Maar het is ook
symbolisch: God maakt zich weer bekend. Er komt weer licht, ruimte voor
Gods volk. Je kunt weer naar binnen. (kosterwerk is het mooiste dat er is!)
De rollen zijn omgedraaid. Samuël verricht hier tempeldienst. En Eli moet zijn
knecht vragen wat God heeft gezegd. Eli berust in zijn rol als hulp-priester. Zijn
nakomelingen zullen later werken als knechtjes in de tempel in Jeruzalem. ‘Hij
is de HEER.’ Zegt Eli, ‘Laat hij doen wat hij het beste vindt.’ Is het gelovige
aanvaarding of fatalisme, het tegenovergestelde van berouw. God weet het
alleen.
Tot slot. Vers 19 tot 21 is, als je het vervolg van het bijbelboek bekijkt, eigenlijk
een merkwaardig slot [DIA 9]: ‘citaat‘. ///// De verzen 19 tot 21 vormen een
voorlopige afsluiting van het verhaal tot en met 1 Samuel 3. Deze drie verzen
vormen samen ook een vergezicht. Een uitkijkje. In de komende hoofdstukken
lezen we niets van Samuël. Hij verschijnt pas weer in hoofdstuk 7 op het
toneel.

Wanneer kwam iedereen tot de erkenning dat Samuël door de HEER als
profeet was aangewezen? Ongetwijfeld niet meteen na de gebeurtenissen in
de vroege ochtend van hoofdstuk 3. Eerst volgen drie hoofdstukken zonder
Samuël met nieuwe dieptepunten: de ark wordt buitgemaakt. Eli en zijn zonen
sterven. Gods oordeel wordt werkelijkheid. Maar intussen staat Samuël klaar.
God heeft iemand geroepen die mensen in contact brengt met Hem.
[DIA 10 – LEEG SCHERM] Wat er ook gebeurt in de hoofdstukken 4 tot 6,
Een nieuwe middelaar staat klaar: Samuël. Er komen oorlogen. De ark van
God wordt zelfs veroverd. Is God verdwenen? Waar is God, als je om je heen
kijkt? Let dan op het slot van hoofdstuk 3. Aan God zal het niet liggen. [DIA
11] God zorgt altijd voor een middelaar. Iemand, die mensen weer in contact
brengt met God.
Daarvan zijn we straks getuige. Als Mart gedoopt wordt. Misschien kijk je om
je heen en lijkt het leven een chaos. Zie je God niet. Ook niet in jezelf.
Misschien denk je: Samuël, dat is lang geleden. Als dat zo is vraag ik je: heb
je Gód dan niet leren kennen? Aan God ligt het niet! God zorgt altijd voor een
middelaar. Toen, maar ook nu. Iemand, die mensen weer in contact brengt
met God. Denk aan Jezus die in de hemel voor ons pleit. [DIA 12]
Kijk maar naar Jezus Christus. In Hem wordt Gods belofte zichtbaar: [DIA 13]
Hij doet wat Hij zegt. Hij staat al klaar. Klaar om door iedereen erkend te
worden als Heer. Iedereen, van Dan in het noorden tot Berseba in het zuiden.
Van Groningen tot Maastricht. Van Ijsland tot Australië. [DIA 14 – LEEG
SCHERM]
Daarmee heb ik –dacht ik – geen doopdienst verpest. Nee, onthoud deze
boodschap maar: Wat God zegt, dat doet Hij. Hij vervuld al zijn beloften. Want
Hij is geen mens zoals wij. Hij is God. [amen]