19. De verwerving van natuurgebieden door het ... - Publicaties

19. De verwerving van natuurgebieden door het Vlaamse Gewest en de erkende terreinbeherende verenigingen
19. De verwerving van
natuurgebieden door het
Vlaamse Gewest en de
erkende terreinbeherende
verenigingen
142
KRIS DECLEER & WIM DE BELDER
Doelstellingen en juridische
achtergronden
Zonder twijfel garandeert de aankoop van natuurgebieden
- mits een deskundig beheer - het best de ontwikkeling,
het herstel, de duurzame instandhouding en het
functioneren van hoogwaardige natuur in Vlaanderen.
Terreinverwerving is een essentieel instrument voor het
behoud van de biodiversiteit, zeker in een regio als
Vlaanderen waar natuur onder grote druk staat. Het is ook
het beste middel om de sociale en wetenschappelijke functies
van natuur op een lange termijn te verzekeren. In dit
hoofdstuk wordt dieper ingegaan op het voorbije en
geplande aankoopbeleid van de Vlaamse overheid en de
verschillende erkende terreinbeherende verenigingen. Het
aankoopbeleid van provincies en gemeenten komt in deze
bijdrage niet aan bod.
Verschillende statuten van "beschermd en beheerd
gebied met hoofdfunctie natuur" zijn te onderscheiden
(Figuur 19.1):
• Een "Vlaams natuurreservaat" is een beschermd natuurgebied
dat door de Vlaamse regering, in uitvoering van
het Decreet betreffende het natuurbehoud en het
natuurlijk milieu van 21/10/97, wordt aangewezen op
gronden die het Vlaamse Gewest in eigendom of in huur
heeft of die daartoe ter beschikking worden gesteld. In
regel worden deze terreinen beheerd door AMINAL
Afdeling Natuur. De Vlaamse natuurreservaten werden
vroeger "staatsnatuurreservaat" genoemd.
• Verschillende terreinbeherende verenigingen hebben een
lange traditie in de verwerving en het beheer van natuurgebieden:
de zogenaamde "private natuurreservaten".Vier
organisaties zijn door de Vlaamse Regering erkend: de
Belgische Natuur- en Vogelreservaten v.z.w. (met als
Vlaamse dochterorganisatie v.z.w. Natuurreservaten), de
v.z.w.Wielewaal, de v.z.w. Stichting Limburgs Landschap en
de v.z.w. Durme. De aankoop van natuurgebieden door
deze organisaties wordt - volgens criteria gepreciseerd in
het Decreet Natuurbehoud en geplande uitvoeringsbesluiten
15 - financieel betoelaagd door de Vlaamse overheid.
Sinds enkele jaren verlenen ook provincies, sommige
gemeenten en de Europese Unie in bepaalde gevallen
financiële steun. In de praktijk moet echter steeds minimaal
10% van de aankoopbedragen uit eigen middelen
van de vereniging worden geput. Vele terreinen worden
door deze organisaties ook gehuurd, b.v. van openbare
besturen zoals gemeenten, provincies,Vlaamse administraties
(o.a. Administratie Waterwegen en Zeewezen), militaire
overheden, naast waterwinningsbedrijven, NMBS en
dergelijke. De private natuurreservaten kunnen door de
Vlaamse regering als "erkend natuurreservaat" worden
aangeduid, op basis van een goedgekeurd beheersplan en
mits akkoord van eventuele eigenaars. Deze "erkenning"
houdt in dat het beheer van het gebied financieel wordt
ondersteund door de Vlaamse overheid.
• In uitvoering van het Bosdecreet van 13/06/1990 en uitvoeringsbesluiten
(B.Vl.R. 20/01/1993), kunnen door de
Vlaamse regering ook "bosreservaten" worden aangeduid.
Het betreft hier biologisch waardevolle bosgebieden,
doorgaans in beheer van AMINAL Afdeling Bos en
Groen. Ook bossen van andere openbare besturen en
particulieren kunnen worden erkend als bosreservaat
(zogenaamde "erkende bosreservaten"). Inhoudelijk
worden twee types onderscheiden. "Integrale bosreservaten"
zijn bossen waar de groei en de ontwikkeling van
de natuur ongemoeid worden gelaten; in "gerichte bosreservaten"
wil men door een aangepast beheer specifieke
bostypes ontwikkelen en/of behouden. De bosreservaten
zijn daarnaast belangrijk voor het wetenschappelijk
bosbouwonderzoek.
• Verschillende Vlaamse openbare besturen doen inspanningen
voor terreinverwerving met een verweving van
verschillende functies voor ogen. Recreatie is doorgaans
een belangrijk motief voor de aankoop. Natuurbehoud is
meestal nevenfunctie, maar kan niet (gebiedsdekkend)
de hoofdfunctie zijn. In het geval van bosterreinen wordt
meestal ook het aspect houtproductie op evenwaardige
wijze in het beheer geïntegreerd. De verzamelterm voor
al deze gebieden noemen we hier "natuurdomeinen". De
actuele en potentiële natuurwaarde verschilt sterk van
gebied tot gebied. In deze bijdrage wordt alleen dieper
15 Tot op heden wordt de erkenning van natuurreservaten nog geregeld door volgende wetgeving: (1) KB van 3 februari 1981 tot regeling, voor het Vlaamse Gewest,
van de erkenning en de subsidiëring van natuurreservaten, BS 7 maart 1981, gewijzigd door het B.Vl.R. van 20 juli 1994 (wijziging aan de subsidiëringregeling),
BS 22 oktober 1994. (2) Decreet van 29 april 1991 tot instelling van een Milieu- en Natuurraad van Vlaanderen en tot vaststelling van de algemene regelen
inzake de erkenning en de subsidiëring van de milieu- en natuurverenigingen, BS 31 mei 1991. (3) B.Vl.R. van 3 juni 1992 tot vaststelling van de bijzondere
regelen inzake de erkenning en de subsidiëring van de milieu- en natuurverenigingen, BS 4 augustus 1992; gewijzigd door het B.Vl.R. van 22 juli 1993,
BS 14 oktober 1993 en door het B.Vl.R. van 8 maart 1995, BS 30 maart 1995. (4) B.Vl.R. van 16 mei 1995 tot vaststelling van de erkenningsvoorwaarden
en de criteria die gelden voor de toekenning van een subsidie aan erkende verenigingen die terreinen verwerven die als natuurreservaat worden ingericht, BS
3 augustus 1995; gewijzigd door het B.Vl.R. van 6 september 1995, BS 15 november 1995.
Instituut voor Natuurbehoud
Natuurrapport 1999. Toestand van de natuur in Vlaanderen: cijfers voor het beleid