Nr 2 - februar 2010 - Høgskulen i Sogn og Fjordane

HELSA 

vår 

Informasjonsavis for Helse Førde 

nr 2 februar 2010 Årgang 5 

Visjon: 

Vi skal fremje helse 

og livskvalitet 

www.helse-forde.no 

IKKJE SJUK, 

MEN GRAVID 

Graviditet er ingen sjukdom, 

og gjennom "Prosjekt Nærvær" 

får kvinnelege tilsette i Helse 

Førde tett oppfølging gjennom 

svangerskapet. side 29 

INFORMASJON 

TEMA: Forsking 

Ein av berebjelkane i spesialisthelsetenesta 

er forsking. "Helsa vår" har i denne utgåva 

11 sider om temaet forsking. Side 11–21 

Helse Førde 2020 

Innspela til strategiplanen er folk fl est 

mest opptekne av å sikre gode fagmiljø. 

Side 24-25

SIDE 2 HELSA VÅR INFORMASJONSAVIS - nr 2 - 2010 

JA TAKK, BEGGE DELAR 

Det er vanskeleg å argumentere for at 

økonomiske innsparingar skal gje eit 

betre helsetilbod for folket i Sogn og 

Fjordane. Difor kvepp eg heller ikkje, når eg 

ser at den pågåande strategiprosessen i Helse 

Førde enkelte stadar vert omtala som ei jakt på 

kutt i helsetilbodet. 

Helse Førde har over tid gått med store underskot. 

Det gjekk ”bra” i nokre år. Bra, på den 

måten at vi hadde tilgang til ein stadig utvida 

kassakreditt som kunne berge oss ut av 

vanskelege situasjonar. Den tida er forbi. 

For nokre år tilbake heldt vi føredrag i auditoriet 

på sentralsjukehuset, og forklarte forsamlinga 

kor viktig det var at vi makta å halde 

balansen. Vi vart nesten svar skuldige då ein 

ung turnuskandidat stilte spørsmålet ved kva 

som vart konsekvensen av å gå i underskot 

eit år til. Å forklare at det er eit demokratisk 

problem viss føretaka brukar meir pengar enn 

Stortinget har løyvd, og at det vil gå ut over 

nokre andre, såg ikkje ut til å gjere det store 

inntrykket der og då. 

No er situasjonen ein ganske annan. For knappe 

to å sidan vart kranene stengde att. Det er 

ikkje lenger mogeleg å låne seg ut av ei av kvar 

krise som måtte oppstå. Omlegginga føltes nok 

brå og brutal, men var også nødvendig. Det 

kjem sjeldan noko godt ut av det å låne seg til 

for høg standard. Det har store delar av verda 

sett det siste året. 

I dag er det få, om nokon, av våre tilsette som 

spør om konsekvensen av å ikkje halde budsjetta. 

Det er etter kvart så tydeleg at underskotet 

på sikt også vil få følgjer for tenestetilbodet 

vårt. Likeeins har mykje av omverda vår i langt 

større grad teke til orde for at vi må vere villige 

til å gjere nokre grep for å sikre helsetilbodet i 

Sogn og Fjordane inn i framtida. 

Dette er tida for å ta desse grepa, og det er 

framleis tid til å ta dei. Framleis held det medisinsk-tekniske 

utstyret vårt ein sånn kvalitet, at 

det er mogeleg å få til ein fornuftig utskiftingstakt. 

Sjølv om det byrjar å røyne på. Framleis 

er bygningane våre av ein sånn kvalitet at det 

er mogeleg å halde dei vedlike. Dersom vi får 

frigjeve ein del midlar. 

Og viktigast av alt. Framleis har Helse Førde 

kompetente tilsette som kvar dag går motiverte 

på jobb og yter gode helsetenester til innbyggjarane 

våre. Difor er det framleis tid til å 

skape eit framtidsretta helsetilbod for folket i 

Sogn og Fjordane, i Sogn og Fjordane. Men vi 

må gjere nokre økonomiske innsparingar for å 

klare det. Det må bli ja, takk, begge delar. 

Jon Bolstad, adm.dir 

TEMA: 

forsking 

8 

Tekst/foto/layout: Informasjonsavdelinga 

Helse Førde. Artiklar/foto frå andre er 

signert. 

Trykk: Sogn og Fjordane Avistrykkeri 

• ISSN 1890-291X 

16–17 

innhald 

Ber kvinner om å sjekke brysta 

– Møt opp til mammografi undersøking, er oppmodinga 

frå Aud Kari Isane frå Balestrand. Side 4, 5 , 7 

Unngå hjarte- og karsjukdomar 

Ungdom i 15-års alderen er for lite aktive. Forskar 

Leif-Steene-Johannessen meiner det kan auke risikoen 

for hjarte- og karsjukdomar. Side 12–13 

Respekt viktig for langtidssjuke 

Å bli sett og verdsett er den viktigaste medisinen 

for mange langtidssjukemelde, meiner stipendiat. 

Side 14–15 

Flottoverførte infeksjonar aukar 

Reidar Hjetland ber blodgjevarar om hjelp til å 

kartleggje om vi kan ha tilfelle av andre fl åttsjukdomar 

i fylket enn Borrelia-infeksjonen. Side 16–17 

Kan avsløre ryggproblem 

Jan Roar Orlin har funn som viser at svært mange 

ryggpasientar også har problem med blærefunksjonen. 

Side 20 

Vil forske på smakssansar 

Camilla Laukeland vil gjennomføre forsking på sjukleg 

overvektige som tar fedmekirurgi. Dei har auka 

risiko for å utvikle manglar på næringsstoff. Side 21 

Moderne behandling 

Bruk av senger ved sjukehusa i Helse Førde 

går stadig nedover. No startar arbeidet med å 

modernisere dei sengepostane som framleis trengst. 

Side 24–25 

Informasjonssjef 

Arne Eithun, 

tlf: 970 55 223 

Informasjonsrådgjevar 

Finn Ove Njøsen, 

tlf: 920 71 060

STUDENTHJELP: Psykologspesialist i Helse 

Førde, Ane Kvaale, sørger for at studentar i 

Sogndal og Førde får nokon å prate med. 

HO HJELPER STUDENTANE 

Helse Førde sørgjer for 

at høgskulestudentar 

no får tilbod om gratis 

psykologhjelp. Det vil 

truleg auke sjansen for 

at fl eire av dei fullfører 

utdanninga si. 

Ei psykisk helseteneste til studentar 

kan førebyggje at dei 

droppar ut av studiet fordi dei 

slit med psykiske problem. Vårt lågterskeltilbod 

skal vere lett tilgjengeleg, 

og føremålet er å gje tidleg hjelp 

for å fremje god utvikling og god 

psykisk helse. 

Det seier Ane Kvaale ved Sogndal 

BUP. Ho er psykologspesialist i 

klinisk psykologi, og har også vidareutdanning 

innan psykoterapi. Som 

eit samarbeidsprosjekt mellom Helse 

Førde og Studentsamskipnaden i 

Sogn og Fjordane skal ho bruke 20 

prosent av arbeidstida si til å snakke 

med studentar som av ulike årsaker 

har behov for det. 

Utan fastlege 

– Dette er meint å vere vere eit låg- 

terskeltilbod til studentar med lettare 

psykiske vanskar. Noko av fordelen 

med det er at det ikkje er naudsynt 

med tilvising frå lege, og ikkje 

minst at det er gratis, seier Kvaale. 

Ho peikar på at mange studentar ofte 

ikkje har ein eigen fastlege på studiestaden 

og at dette gjer at terskelen 

for å søke psykologhjelp er større for 

denne gruppa. 

– Med dette tilbodet er det nok å 

kontakte studentrådgjevaren som ein 

brukar ved Studentsamskipnaden, 

og så vil dei tilvise direkte til meg, 

seier ho. 

Mange utfordringar 

Kvaale er glad for det tilbodet som er 

kome i stand, og seier det er mange 

ulike problemstillingar som dukkar 

opp hos studentane. 

– Dei er ulike både i alder og erfaring, 

men likevel har studentane 

det til felles at dei er ei gruppe som 

er ”på veg”. Alle overgangar i livet 

representerer store utfordringar for 

oss. For studentar er det ofte overgangen 

frå ungdom til det å bli vaksen. 

Dei skal lausrive seg frå primærfamilie, 

både på eit psykologisk og 

praktisk plan, og dei er på veg over 

i en livssituasjon med større ansvar 

både privat og i arbeids- /studiesituasjon. 

Det er store krav i forhold til 

studiar, utfordringar i forhold til ny 

busituasjon, økonomiske utfordringar, 

nytt sosialt nettverk og liknande, 

seier Kvaale. 

Tiltaket som vart starta opp i desember 

i fjor gjev tilbod om rådgjeving, 

samtalar, korttidsterapi, psykologvurderingar 

og kartlegging/utgreiing av 

psykisk helse og eventuelt tilvising til 

vidare behandling andre stader. 

FAKTA: 

tilbodet 

* Psykisk helsetjeneste 

for studenter er lokalisert i 

Sogndal (psykiatrsenteret 

på Rutlin) og ved kontoret 

til studentrådgjevar Margit 

Larssen. 

* Ane Kvaale tek i mot studentar 

ein gong i veka. 

* Første onsdag i månaden 

er ho i Førde, dei tre andre 

onsdagane i Sogndal. 

OPNE MØTER 

I BRUKARUTVALET 

SIDE 3 

Brukarutvalet vedtok sist haust at 

møta deira skal vere opne. 

Dei komande møta er torsdag 22. 

april, 10. juni, 23. september og 

18. november. 

Gerd Bjørkedal (bilete) har vore 

leiar i utvalet i snart to år. Ho meiner 

at brukarane av Helse Førde 

blir meir nøgde dersom dei får 

høve til å påverke helsetenestene. 

– Det er viktig med eigarforhold 

til eiga behandling. Det gjer at 

brukarane føler dei blir lagt vekt 

på, seier ho. 

Ho understrekar også at det er 

viktig at alle som er med i Brukarutvalet 

deltek i kursing om rolla 

som brukarar av tenestene, for 

dermed å gjere ein endå betre 

jobb til pasienten sitt beste. 

SAMLA FULLT HUS 

God omsorg for pasientar og 

pårørande gjennom alvorleg 

sjukdom og død. Det var temaet 

som samla fullt hus i auditoriet på 

Førde sentralsjukehus i byrjinga av 

februar. 

Over 130 tilsette frå både spesialisthelsetenesta 

og kommunehelsetenesta 

var deltarar på fagdagen 

om palliasjon. 

Det var nærare 100 personar i 

tillegg som ønskte å delta, men på 

grunn av plassmangel fekk desse 

ikkje delta dette året.


HAR SJØLV KREFT: 

BRYSTKREFT 

BER KVINNENE 

SJEKKE BRYSTA BRYSTA 

Sjølv lever ho med angsten, og ber no kvinnene i Sogn og Fjordane om å vere 

føre var. – Møt opp til mammografi undersøking, er oppmodinga frå Aud Kari 

Isane frå Balestrand. 

Det er eitt år sidan nordfjordkvinna 

og den tidlegare 

fylkesskattesjefen møtte 

opp på brystdiagnostisk senter for 

screening. Den gongen såg alt bra ut, 

men det tok ikkje lang tid før ho sjølv 

kjende ein kul i brystet. 

– Sidan eg nett hadde vore til mammografi 

så tenkte eg at det sikkert 

berre var ein hoven mjølkekjertel. 

Difor reiste eg på ferie som planlagt, 

men sidan kulen vaks heile tida, 

ringde eg lege og fekk time i byrjinga 

av august. Kulen blei då målt til 1-2 

cm, seier ho. 

Angst og redsel 

Isane vart tilvist time både ved sentralsjukehuset 

i Førde og ved ein 

privat klinikk i Bergen tre veker seinare. 

Ho reiser til sentralsjukehuset. 

Framleis er det ikkje mogeleg å sjå 

noko på mammografi undersøkinga. 

Difor blir det teke ultralyd av brystet 

til Isane, og bileta syner ein svulst 

på 3,5 cm. Etter at resultatet frå vevsprøvene 

føreligg, får Aud Kari svaret 

ho ikkje ville ha. Ho har brystkreft. 

– Å få ein kreftdiagnose var for meg 

som å hamne i grøfta. Eg hadde mykje 

angst og redsel. Eg fann fort ut at 

eg måtte ha mest mogleg innsikt og 

kunnskap om sjukdomen. Det vart 

ein viktig faktor for å oppleve ein viss 

kontroll. 

God behandling 

49-åringen veit i dag mykje om sjukdomen, 

og forklarar sjølv kvifor det 

var vanskeleg å oppdage kreftsvulsten 

då ho var til mammografi undersøking. 

– Eg har ein krefttype lokalisert til 

mjølkekjertlane og kreftcellene er 

svært like cellene i mjølkekjertlane. 

Det gjer at kreftcellene ikkje skil seg 

frå dei normale cellene på røntgenbileta. 

Difor måtte ein også ta ultralyd, 

seier ho. 

Helse Førde tilbyr Isane operasjon 

12 dagar etter kreftdiagnosen. 

Det blir undersøkt 

om andre sjukehus 

har kortare ventetid, 

men det har dei ikkje. 

På operasjonstidspunktet 

var 

hovudsvulsten blitt 

fi re centimeter og 

det var i tillegg ei 

rekkje satelittsvulstar 

kring hovudsvulsten. 

– Eg opplevde behandlinga 

ved sentralsjukehuset som veldig 

bra. Både av kirurgen som opererte 

og etterpå ved kreftpoliklinikken der 

eg har fått cellegift-behandling. Personalet 

har skrive ut heile journalen 

min og forklart i detalj kva dei ulike 

tinga betyr. Det har gjeve meg ei god 

oppleving av tillit, seier ho. 

Sunn livsstil 

Aud Kari Isane er busett i Balestrand, 

men kjem opphavleg frå Isane 

i Nordfjord. Ho er ei svært sprek 

kvinne. 

– Eg har alltid hatt god helse og lever 

sprek og sunn. Eg hadde faktisk 

berre att sju veker med trening før 

eg skulle stille i New York maraton, 

men sjukdomen øydela. 

No brukar ho mykje tid på å setje seg 

inn i både sin eigen sjukdom, men 

også korleis informasjonen og tilboda 

er andre stader i landet. 

– Eg har blant anna sjekka alle 

kreftsidene til Radiumhospitalet og 

– Å få ein 

kreftdiagnose 

var for meg som 

å hamne 

i grøfta. 

Kreftforeininga. Der er masse god informasjon. 

Eg ser jo at behandlinga 

eg får i Helse Førde er standard behandling 

som blir gitt elles i landet, 

seier ho. 

Media skapar frykt 

Før jul vart ei landsomfattande 

undersøking 

om brystkreft presentert. 

Der kom 

Sogn og Fjordane 

dårleg ut. Men 

Isane meiner 

media var alt for 

upresise i sine presentasjonar 

av saka. 

Noko ho meiner er 

med på å skape unødig 

frykt blant kvinnene i fylket. 

– Eg bråvakna då eg høyrde oppslaget 

i NRK Sogn og Fjordane. Dei fortalde 

i tabloid form om brystkreftpasientar 

her i fylket som hadde mindre sjanse 

til å overleve enn andre stader i landet. 

Angsten sette seg som ei klo i 

hjartet mitt; eg måtte undersøke saka 

nærmare. 

– Sidan eg har ein heller sjeldan 

krefttype var det viktig for meg å 

fi nne ut kva krefttypar som vart 

omtalt. Eg las artikkelen i Legeforeininga 

sitt tidsskrift og brukte dagen 

på å sette meg inn i den. Og eg roa 

meg ned, seier Isane. 

Ho ringde til NRK Sogn og Fjordane 

og klaga på framstillinga deira. Ho 

meiner den var så upresis at den 

berre var eigna til å skape frykt. 

– For det første var det ikkje snakk 

om ulike typar, men ulike stadium 

knytt til storleik på svulst og grad av 

spreiing. Undersøking som gjekk frå 

1984–2004 såg ikkje på kor pasien- 

tane var blitt behandla, men kvar dei 

hadde bustadadresse. Det er difor 

rimeleg å tru at dei mest kompliserte 

og langtkomne tilfella gjerne var 

blitt behandla både på Haukeland og 

Radiumhospitalet i denne tida. Rapporten 

seier såleis ikkje spesielt mykje 

om overleving blant dei som er 

blitt behandla ved sentralsjukehuset, 

seier Isane. 

Ta mammografi 

Firebornsmora er svært oppteken 

av at kvinner i fylket nyttar seg av 

tilbodet om mammografi ved Førde 

sentralsjukehus. Sjølv om ikkje hennar 

kreftsvulst vart oppdaga, veit ho 

at mange andre har nytte av det. 

– Eg vil poengtere at det er kjempeviktig 

å reise på mammografi når 

ein får innkalling. Dess tidlegare 

brystkreften blir oppdaga, dess større 

sjanse har ein for å overleve, og behandlinga 

blir kortare. Så er det og 

viktig å vite at ikkje alt blir oppdaga 

på mammografi , så kjenn etter heile 

tida. Eg har sjølv fått erfare at hadde 

eg oppsøkt lege tidlegare, så hadde 

ikkje det fått utvikla seg så langt. 

Stråling på Haukeland 

Som kreftpasient er no neste etappe 

for Aud Kari Isane ei reise til Bergen. 

Strålebehandlinga skal skje ved Haukeland. 

– Då får eg jo ei erfaring derifrå også, 

det blir nytt. Ellers har det vore veldig 

fl ott å ha med ektefelle, born, søster, 

veninner i denne prosessen. Alle har 

vore veldig velkomne på sentralsjukehuset, 

både på kirurgisk og i poliklinikken. 

Eg har berre positive ting 

å seie om dei som har behandla meg 

her i denne tida, avsluttar Isane.

BRYSTKREFT 

PASIENT: Aud Kari Isane får 

cellegiftbehandling ved kreftpoliklinikken 

ved Førde 

sentralsjukehus. 

SIDE 5


Skiskyttarkongen vår 

Jon Erik 24 år, VM-helt 

frå Nordfjord 

I Nordfjord er det mange unge skiskyttartalent. Som lokal bank engasjerer vi oss og hjelper dei fram. 

At Sogn og Fjordane kan fostre ein ny skiskyttarkonge, det trur vi, det ønskjer vi og det satsar vi på. 

I 2008 gav Sparebanken Sogn og Fjordane 25 millionar kroner i gåve og sponsorstønad til kultur, 

idrett og forsking i Sogn og Fjordane. Gjennom Furorestipendet og TOPP-idrettsutvikling bidreg vi til 

å løfte fram dei unge og talentfulle frå fylket. 

Sparebanken Sogn og Fjordane 

- la oss fellesskape framtida vår 

meirennbank.no 

ssf.no 

Enivest, e st, t, fy fyl fylkets ylke 

k s 

beste bbreibands 

re r bba 

annds 

ds 

leverandør? dø d r? ? 

Enivest ADSL 

Bestill på enivest.no 

Det du treng av massasje- og kroppsbehandling 

Har du lite energi, mage/tarmproblem eller gjentekne 

infeksjonar? Få ei utgreiing av biopat. Eg set opp eit 

behandlingsopplegg og eit individuelt kosthaldsopplegg 

for deg. Laila Tefre, sjukepleiar og dagleg leiar 

Du finn oss i Storehagen 5 i Førde. Tlf. 57 82 33 11 

www.inform.as

Eit nytt stereotaxibord 

ved Førde sentralsjukehus 

sikrar enkelte kvinner 

både betre og meir 

behageleg behandling 

av inngrep i brysta. 

Pasienten må ligge roleg på 

magen med brystet hengande 

ned igjennom eit hol i bordet. 

Vi tar så røntgenbilete (mammografi ) 

av det aktuelle området, og kan då sjå 

vevsforandringar frå første gong dei 

var til screening. Men sidan vi ikkje 

veit nøyaktig kor djupt i brystet forandringa 

ligg, må vi ta to nye bileter 

med 30 gradar forskjell i retninga. 

Då kan vi rekne ut kor djupt vi skal 

stikke for å få vevsprøva. 

Slik forklarar seksjonsoverlege ved 

brystdiagnostisk senter i Helse 

Førde, Inger Marie Juel, korleis det 

nye stereotaxibordet fungerer. Bordet 

kom til FSS i slutten av januar og 

fl eire kvinner har allereie blitt under- 

Det har vore framme i media 

at når det gjeld behandling 

av brystkreft gitt mellom 

1985 og 2004 så ligg Sogn og Fjordane 

dårlig an. Dette er nok riktig, sjølv 

om forskjellane mellom landsdelane 

er små. Ein må også vere klar over at 

dette er ein historisk statistikk som 

ikkje viser status av behandlinga slik 

den blir gitt i dag. 

I Helse Førde såg ein mot slutten av 

1990-åra at det var av betyding å setje 

inn større ressursar innan brystkreftbehandlinga 

i Sogn og Fjordane. Det 

ein då gjorde var at ein sentraliserte 

behandlinga. 

Ved Førde sentralsjukehus vart det 

danna eit brystdiagnostisk senter, 

med tett samarbeid mellom kirurg, 

røntgenlege og kreftspesialist. Seksjonsoverlege 

Trygve Nybø blei ansvarleg 

for den kirurgiske sida, overlege 

Inger Marie Juel fekk hovudansvaret 

for røntgendelen og Geirfi nn 

Vagstad var inne som kreftspesialist. 

søkte med det nye utstyret. Først ut 

var Sigrun Hagen frå Høyanger. 

– Eg må seie at dette var veldig behagleg 

og vi snakkar defi nitivt ikkje 

om noko stort inngrep i brystet. Eg 

kjente berre eit lite stikk, og nåla 

som vart brukt henta ut prøver frå 

det fortetta vevet, seier Sigrun Hagen. 

Alternativet var at Sigrun måtte ta 

ein open biopsi som inneber at ki- 

BRYSTKREFT 

BRA FOR BRYSTA 

MAMMOGRAFI: Seksjonsoverlege Inger Marie 

Juel ved brystdiagnostisk senter i Helse Førde. 

Frå 2002 fekk vi tilsett overlege Ståle 

Sund som patolog og Helse Førde 

hadde då eit fullverdig brystdiagnostisk 

team. Frå dette året kunne vi 

få frysesnitt, det vil sei undersøkje 

preparat under operasjon – eit klart 

framsteg for brystkreftbehandlinga. 

Vi starta opp med ”vaktpostlymfeknuteteknikk”, 

og kunne dermed 

unngå større operasjonar for å fjerne 

lymfeknutar i armhola. Dette ga mindre 

inngrep på pasienten og færre 

pasientar vart utsette for problematiske 

seinverknader etter inngrep i 

armhola. 

Vi kom så med i det nasjonale 

screeningprogrammet frå 2003. Då 

kunne vi kalle inn alle kvinner mellom 

50 og 70 år i Sogn og Fjordane 

til brystundersøking annakvart år. 

Når det gjeld det tekniske utstyret 

har føretaket fått oppgradert dette til 

moderne digitale mammografer, og 

frå januar 2010 også spesialmaskin 

for å ta prøver frå forandringar som 

rurgen må skjære ut eit vevsområde 

som er merka av radiolog. 

Ikkje alle pasientar kan nytte seg av 

det nye utstyret. Bordet kan brukast 

av ei mindre gruppe pasientar der 

funna kun er synlege på mammografi 

. 

– Men for dei som kan nytte bordet 

vil dei oppleve prøvar som er svært 

presise sidan den kun tar ut det 

er så små at ein ikkje kan kjenne dei 

frå utsida. 

Ved brystdiagnostisk senter i Førde 

behandlar vi mellom 50 og 70 nye 

brystkreft-tilfeller kvart år. Vi har eit 

godt og tett samarbeid med vår moderavdeling 

på Haukeland Universitetssjukehus. 

Når det gjeld resultat 

av denne større innsatsen frå Helse 

Førde si side er det klart at vi først 

etter 5 – 10 år vil vite korleis vi ligg 

an i forhold til resten av landet. Vi 

kan som kjent ikkje få oversikt over 

10 års sjukdomsfri overleving før det 

har gått 10 år etter behandlinga. Det 

er viktig for kvinnene i Sogn og Fjordane 

å vite at behandlinga dei får her 

er like god som i resten av landet. 

Til hjelp for å få vite dette kjem ein 

truleg i år i gang med eit nasjonalt 

brystkreftregister som registrerer 

alle kvinner som får brystkreft, med 

detaljert sjukdomsoversikt og behandling. 

Då vil vi betre kunne samanlikne 

regionane med kvarande. 

Det er klart at dersom Helse Førde 

SIDE 7 

naudsyne vevet, seier Inger Marie 

Juel. 

For Sigrun visste prøvene dessverre 

at ho er råka av brystkreft. 

– Den gjorde nok det, og eg har allereie 

starta på behandlinga. Sjølv er eg 

ved godt mot og er blitt veldig godt 

behandla på sentralsjukehuset. Eg 

har godt støtte frå familien og håpar 

på det beste, seier Hagen. 

Kommentar 

/ trygve nybø overlege kreftpoliklinikken, Helse Førde 

Det har den siste tida vore fokus på behandlinga av brystkreft i Sogn og 

Fjordane. Seksjonsoverlege Trygve Nybø i Helse Førde meiner bilde som 

er framstilt treng å korrigerast. 

ikkje kan ha ei behandling for brystkreft 

på høgde med resten av landet, 

så skal vi heller ikkje drive med det. 

”Eigen spesialitet” 

Frå 2008 vart det danna ein eigen 

kirurgisk spesialitet for mamma 

endokrin kirurgi (det vil sei brystkirurgi 

og hormonelle sjukdomar slik 

som skjoldbruskkjertelsjukdom og 

liknande). Det er svært få slike spesialistar 

i Noreg i dag. Det er berre 

Haukeland Universitetssjukehus 

som har full dekning av dette, og det 

vil ta lang tid før det blir full dekning 

av slike spesialistar rundt om på dei 

brystdiagnostiske sentra i Noreg. På 

sikt må nok Helse Førde syte for å utdanne 

sine eigne spesialistar. I mellomtida 

har ein spesialistar i kirurgi 

som har spesialkompetanse innan ei 

av desse greinene. Det vil sei at dei 

har det som ein stor og viktig del av 

sine arbeidsoppgåver å ta hand om 

brystkreftkirurgien eller endokrinkirurgien.


GJE BLOD! 

Helse Førde ønskjer fl eire blodgjevarar, 

seier bioingneinør Linda 

Sande (bilete) ved blodbanken i 

Førde. 

– Å gje blod betyr at du kan hjelpe 

alvorleg sjuke menneske, seier ho. 

15. og 18. februar hadde føretaket 

vervekampanjar både ved FSS og 

på Nordfjord sjukehus. 

Mange pasientar er heilt avhengig 

av at det er blodgjevarar som ønskjer 

å gjere ein frivillig innsats. 

Blod kan lagrast i 5 veker, og blodbankane 

i Helse Førde har eit konstant 

behov for nye forsyningar. 

KURS OM 

BEINMARGSKREFT 

Kreftomsorgsgruppa ved Lærdal 

sjukehus inviterer til kurs om 

beinmargskreft (myelomatose) 

19. mars. 

Det er sjukepleiarane og hjelpepleiarane 

ved sjukehuset som står 

for kurset, og denne gongen har 

dei også fått med seg overlege Jan 

Ryde. 

Kurset er både for dei som jobbar 

i kommunehelsetenesta i Sogn og 

ved sjukehuset. 

For praktisk informasjon, sjå nettsida 

www.helse-forde.no 

Elzubair Mamoun og Robert Brennersted 

er ein del av det medisinske 

apparatet i det nye redningshelikopteret. 

PRØVER: Arne Johan Hafsås prøver ut fødestilling i senga. – Ypparleg for playstation smiler han. Jordmor Merete Melheim 

viser han stillinga. 

JORDMØDRENE 

TAR UTFORDRINGA 

Ungdomsskulen på 

Nordfjordeid ønskte 

hjelp til naturfagundervisninga. 

Dei kontakta 

difor jordmødrene på 

sjukehuset, og 9. klassingane 

får no ekstra 

undervisning i svangerskap 

og seksualitet. 

Jordmor Merete Melheim ved 

fødeavdelinga på Nordfjord sjukehus 

fortel at dette er sjuande 

gong dei underviser elevar frå siste 

kullet ved ungdomsskulen. 

– Ungdomane er nysgjerrige og vi 

får spørsmål om mangt. Vi legg opp 

til dialog med dei unge slik at dei får 

svar på det dei ønskjer innan temaet 

svangerskap og seksualitet, fortel ho. 

Teori og omvisning 

Jordmødrene gjennomfører undervisninga 

i to bolkar. Først er det to 

timar i auditoriet før dei besøker 

fødeavdelinga ved sjukehuset. Dei 

viser fram rommet der dei fødande 

føder sine born, viser ulike stillingar 

og fortel om smerte og smertelindring 

ved ein fødsel. 

Jordmødrene deler på 

undervisninga og 

synfaringa, og 

elevane blir delt 

opp i grupper. 

I auditoriet får 

ungdomane 

vite meir om 

seksualitet, abort 

og litt om prevensjon. 

Dei går også 

gjennom korleis 

fosteret utviklar 

seg under graviditeten. 

Graviditeten 

– Vi informerer 

frå vår ståstad, og mest om kva som 

skjer etter at ein graviditet er komen 

i gang. Det er dei lokale helsesøstrene 

som informerer om prevensjon 

og ulike sjukdomar knytt til seksualitet, 

fortel Melheim. 

Det er elevane frå Eid ungdomsskule 

som har dette tilbodet, sidan skulen 

på Eid sjølv ønskte å få i stand dette. 

Mange spørsmål 

Jordmødrene får mange spørsmål 

frå elevane som. Eitt av spørsmåla 

denne gongen var ”Kva er den lengste 

fødselen de har hatt?” 

UNDERVISER: Jordmor Marianne 

Skjerdal underviser elevane i auditoriet 

på Nordfjord sjukehus. 

Både gutane og jentene stiller 

spørsmål, der er det 

ingen forskjell. 

På fødeavdelinga 

får elevane prøve ut 

sengene som dei 

fødande nyttar. Når 

jordmødrene spør 

om dei ønskjer å 

prøve dei ulike fødestillingane, 

er det gutane 

som er mest pågåande 

og prøver ut, til stor 

latter for resten av 

klassen. 

Det er likevel mest 

alvor å spore blant 

elevane, men litt fnising blir det når 

temaet blir ”for” spesifi kt. Som til 

dømes når jordmora fortel dei at 

kvar einskild elev sit i auditoriet i dag 

fordi foreldra deira har eit seksualliv. 

– Det er nok litt ekstra stas for elevane 

når dei får vere på sjukehuset ein 

dag for å få denne undervisninga. 

Dersom andre skular med 9. klassingar 

ønskjer tilbodet er dei velkomne 

til Nordfjord sjukehus, om dette let 

seg praktisk gjennomføre, avsluttar 

Melheim.

Pocket Exclusive fjærkjerne og 8 cm Latex overmadrass. 

B:150 x L: 200 cm 18.990,- B:180 x L: 200 cm 19.990,- 

Windsor-serien leveres i myk, medium, fast og ekstra fast utførelse. 

Hodegavl inkl. ryggpute/nattbord. Treverk leveres i 

antrasitt eller valnøtt. B:160/180 x H:116 cm 8.495,- 

Sengepall. Leveres i Blue, Camel, Grey, Black eller Retro. 

Pris ekskl. ben. B:110 x H: 25 cm 1.730,- 

WONDERLAND ® SCALA -liggekomfort med unike egenskaper 

Wonderland Scala, er tross sin gunstige pris, produsert etter samme kvalitetsprinsipp som de 

øvrige Wonderland sengene, med de fire unike egenskapene til Wonderland: vaskbar, vendbar, 

skuldersone og kantstabil. Velg mellom medium eller fast madrass. 

WONDERLAND ® SCALA 

Kontinentalmadrass. Pocket Standard fjærer og 6 cm welun overmadrass. 

B:150 x L: 200 cm 9.998,- B:180 x L: 200 cm 11.990,- Scala-serien 

leveres i medium og fast utførelse. Farge Blue. 


Regulerbar 302 RF seng. Pocket Standard 

fjærer og 6 cm welun overmadrass. 

B: 90 x L: 200 cm 9.855,-. 

Prisen inkluderer ikke ben 


Vendbar madrass. Pocket Standard fjærer og 6 

cm welun overmadrass. B: 75 x L: 200 cm 

3.275,- B: 90 x L: 200 cm 3.915,- B:120 x 

L: 200 cm 5.085,- 

Møbelringen Førde Varehus: 

6800 Førde • Tlf.: 57 72 37 90 

Møbelringen Sandane: 

6823 Sandane • Tlf.: 57 86 56 66 

JUBILEUM 

Seng nr 1: 11.595,- 

Seng nr 2: 


9.998,- 

150 x 200 cm 

5.798,- Seng nr 1: 14.095,- 

Ved kjøp av 

2 stk regulerbare 

senger gir vi deg 

50% 

rabatt på seng nr 2 


Rammemadrass. Pocket Standard fjærer 

og 6 cm welun overmadrass. 

B: 75 x L: 200 cm 4.480,- 

B: 90 x L: 200 cm 4.875,- 

B: 120 x L: 200 cm 6.185,- 

Prisen inkluderer ikke ben eller bøyler. 

Møbelringen Sogndal: 

6851 Sogndal • Tlf.: 57 67 69 00 

Møbelringen Stryn: 

6781 Stryn • Tlf.: 57 87 25 20 

Seng nr 2: 

WONDERLAND ® HARMONY 

Rammemadrass. Pocket Standard 

fjærer og6 cm welun overmadrass. 

B: 75 x L: 200 cm 5.195,- 

B: 90 x L: 200 cm 5.915,- 

B:120 x L: 200 cm 7.605,- 

Prisen inkluderer ikke bein eller bøyler 

Windsor kont.seng 

18.990,- 

7.048,- 

150 x 200 cm. Kun i retro stoff 

Pris med annet bolster 29.530,- 

FANTASTISK JUBILEUMSPRIS! 

WONDERLAND HARMONY 

150 X 200 CM 

12.990,- 

WONDERLAND HARMONY: Kontinentalmadrass 

m/Retrotrekk. Pocket Comfort fjærer og 7 cm welun overmadrass. B150 x L200 cm 

12.990,- B180 x L200 cm 13.990,- Harmony-serien leveres i myk, medium, fast og ekstra 

fast utførelse. Pris andre stoff: B150 x L200 cm 20.275,- B180 x 200 cm 21.995,- 

Møbelringen Nordfjordeid: 

6770 Nordfjordeid • Tlf.: 57 88 64 50 

Møbelringen Åheim: 

6146 Åheim • Tlf.: 70 02 04 40 

som kjem 

DEG til glede... 


Regulerbar seng 302 RF. Inkl. Harmony 

madrass +7 cm welun ov.madrass. 

B: 90 x L: 200 cm. 14.095,- Ben fra 535.- 

Komplett m/ben B: 90 x L: 200 cm 14.600,- 

Ved kjøp av 

2 stk regulerbare 

senger gir vi deg 

50% 

rabatt på seng nr 2 


Vendbar madrass. Pocket Comfort fjærer og 7 cm 

welun overmadrass. B: 75 x L: 200 cm 4.870,- 

B: 90 x L: 200 cm 5.545,- 

B:120 x L: 200 cm 7.130,- 

SIDE 9


Sjukehusapoteket, litt 

meir 

enn eit vanleg apotek 

Utvalet vårt av legemiddel og apotekvarer er tilpassa behovet til 

pasientane på sjukehuset. 

Vi produserer legemiddel som ein ikkje kan skaffe på annan måte. 

Vi gjer klar legemidla dine medan du ventar og gjev deg råd om korleis 

du brukar dei på rett måte. 

Vi kan også følgje opp med å levere medisin og andre varer når du har 

kome heim (til dømes dialysepasientar). 

Vi tek i mot dei gamle legemidla dine og sørgjer for at dei blir 

destruerte på ein trygg og miljøvenleg måte. 

Vi er fagfolk med lang erfaring, så ikkje vær redd for å ta kontakt med 

oss dersom du lurer på noko. 

Vi forsyner alle avdelingane i Helse Førde med legemiddel og 

apotekvarer. 

Apotekene Vest HF produserer legemiddel til den einskilde, 

til sjukehusa og til apotek over heile landet. 

SJUKEHUSAPOTEKET ER FOR ALLE! 

Sjukehusapoteket i Førde fi nn du i trivelege lokale i Sentralsjukehuset i Førde. 

Postadresse: Sjukehusapoteket i Førde, 6807 Førde. 

Telefon 57 83 98 50 - Telefaks 57 83 98 60 

e-post: forde@apotekene-vest.no

TEMA: 

forsking 

Risiko blant unge 

Inaktive born og unge har auka 

risiko for hjarte-/karsjukdomar 

seinare i livet. Side 12–13 

Tilsette vil bli sett 

Birte Barsnes forskar på utfordringane 

ved auka sjukefråvær. Side 14–15 

NYE FUNN OM 

RYGGPROBLEM 

Overlege i Helse Førde, Jan Roar Orlin, 

har gjort nye funn knytt til ryggpasientar. 

Forskingsartikkelen hans blir no publisert 

i heile Skandinavia. Side 20-21 

Treng blod til forsking 

Flått og fl åttoverførte infeksjonar ser ut til å bli meir 

vanleg, også i vårt fylke. Reidar Hjetland ønskjer difor 

at blodgjevarar kan hjelpe han med forskinga. Side 16–17 

Kronikkar 

Christian Moltu skriv om psykiske lidingar, medan Anne G. 

Halding tar for seg temaet kroniske sjukdomar. Side 18–19 

Illustrasjonsfoto.


VI TRENG 

Å VITE MEIR 

Det er mykje vi veit innan 

medisin og helsefag. Det 

er også mykje vi ikkje 

veit. Helsevesenet er ein svært 

kunnskapsintensiv sektor som er 

avhengig av kontinuerleg forsking 

og utvikling. Forsking er såleis 

ei lovpålagt oppgåve både for 

sjukehusa og institusjonar med 

høgare utdanning. Vi er forplikta 

til å bidra. 

I 1919 vart det første forskingssenteret 

innan jordbruk i fylket opna 

på Njøs. Det var tidleg klart at forsking 

og utvikling var avgjerande 

for å utvikle jordbruket i Sogn og 

Fjordane. 90 år etter starta vi opp 

vårt første forskingssenter innan 

helse. Det er bra, og heilt avgjerande 

for å stadig utvikle behandlingstilbodet 

og helsetenestene 

våre til å bli endå betre. 

Senter for helseforsking vart opna 

hausten 2008, eit samarbeid mellom 

Helse Førde og Høgskulen i 

Sogn og Fjordane. Senteret skal 

bidra til å auke omfanget av helseforsking 

og utvikle eit konkurransedyktig 

forskingsmiljø i fylket. 

Det betyr også at vi i større grad 

skal utvikle kunnskap sjølve, og i 

mindre grad berre vere råvareleverandør 

av forskingsdata til andre. 

I forskingssamanheng er eitt år 

kort tid. Å utvikle eit robust forskingsmiljø 

tek mange år. Men vi 

er i gang, og det boblar med idear 

og kreativitet. Det er i gang mange 

viktige forskingsprosjekt i Sogn 

og Fjordane – viktige for enkeltpasientar 

og for helsetenesta. På dei 

neste sidene presenterer vi nokre 

av desse prosjekta. Dei fl este 

artiklane handlar om enkeltpersonar. 

Men alle desse personane 

arbeider saman med andre for å 

gjennomføre prosjektet. Forskingsverksemd 

er teamarbeid. 

God lesnad! 

Marit Solheim, 

leiar for Senter for helseforsking 

15 ÅRINGAR 

FOR LITE 

AKTIVE 

For lite røyrsle i borne- og ungdomsåra kan auke 

risikoen for hjarte- og karsjukdomar seinare i 

livet. Difor er det viktig å endre vanane til enkelte, 

seier Jostein Steene-Johannessen i Sogndal. 

Med avhandlinga ”Fysisk aktivitet 

blant norske born – 

samanheng mellom fysisk 

form og risikofaktorar for hjarte- og 

karsjukdomar blant born og unge i 

Norge” disputerte førsteamanuensisen 

ved Høgskulen i Sogn og Fjordane, 

Jostein Steene-Johannessen 

for doktorgrada (Ph.D) ved Norges 

Idrettshøgskule 2. desember 2009. 

Føremålet med prosjektet var å gjennomføre 

ei kartlegging som skulle 

gje kunnskap om det totale aktivitetsnivået, 

fysisk form og risikofaktorar 

for hjarte- og karsjukdom i eit 

landsrepresentativt utval 

av 9 og 15-åringar. Prosjektet 

vart initiert og 

fi nansiert av Helsedirektoratet. 

Dette 

er første gong det 

er gjennomført 

ein slik landsrepresentativ 

studie. 

Aktivitetsform og 

helsevariablar er no 

tilgjengelege for 

andre studiar og 

undersøkingar. 

Målingar av 

fysisk form 

– Hovudfokuset 

i mitt forskingsarbeid 

har vore å undersøke fysisk 

form hos born og unge og risikofaktorar 

for hjarte- og karsjukdomar. Vi 

har målt fysisk form ved maksimalt 

oksygenopptak der borna har sykla 

JOSTEIN STEENE-JOHANNESEN: 

Sjekkar tilhøva mellom fysisk form 

og helse blandt ungdom. 

så lenge dei orkar på ein ergometersykkel. 

I tillegg har vi nytta eit sett 

ulike testar for å måle muskelstyrke. 

Vi har nytta sit-ups, stille lengde, 

ryggtest og ein gripetest, seier 

Steene-Johannessen. 

Gutar i betre form enn jenter 

Funna frå undersøkinga syner at 

gutar er meir aktive enn jenter både 

som 9-åringar og 15-åringar. Dessutan 

var aktivitetsnivået heile 46 

% høgre blant 9-åringane enn 15åringane. 

Undersøkinga viser at fi re 

av fem 9-åringar, men berre 

to av fem 15-åringar 

tilfredsstiller tilrådingane 

for fysisk 

aktivitet. 

I kondisjonstesten 

kom gutane 

vesentleg betre 

ut enn jentene i 

begge aldersgrupper. 

Blant 9 -åringane 

var kondisjonstalet 

(ml*min -1*kg 

-1) 43 hos jenter 

og 48 hos gutar, 

medan talet hos 

15-åringane var 

høvesvis 41 og 

52. Dessutan 

presterte gutane betre i alle styrketestane, 

med unnatak av statisk 

styrke i ryggstrekkarane. Der presterte 

15 år gamle jenter betre enn 

gutane på same aldersteg. 

Risikofaktorar 

For første gong er det tilgjengelege 

data som får fram fl eire risikofaktorar 

for hjarte- og karsjukdomar i eit 

landsrepresentativt materiale med 

born og unge. Undersøkinga gjer 

det mogeleg å fi nne ut av samanhengen 

mellom fysisk form og dei 

aktuelle risikofaktorane. Studien syner 

at både muskelstyrke og kondisjon 

er assosiert med opphoping av 

risikofaktorar for hjarte- og karsjukdom. 

Born og unge som er i den 

lågaste kvartilen av muskelstyrke og 

kondisjon har mest truleg ein større 

risiko for opphoping av samanlikna 

med dei som er i best fysisk form. 

– Samanhengen mellom fysisk aktivitet 

og hjarte- og karsjukdomar hos

vaksne er godt kjent. Dette er mykje 

meir komplisert med born, fordi 

dei sjeldan har desse sjukdomane. 

Vi brukar dei risikofaktorane vi har 

målt og summerer dei saman i ein 

samla risikoscore. Deretter ser vi om 

borna som er i dårlegast fysisk form 

har høgre nivå av desse risikofaktorane 

enn dei som er i god fysisk 

form. Det vi ser er at borna som er i 

dårlegast fysisk form har noko høgre 

verdiar av risikofaktorane enn dei 

som er i god fysisk form. Ti prosent 

av borna har uheldige nivå av fl eire 

risikofaktorar, noko som kan føre 

til auka risiko for hjarte- og karsjukdomar 

seinare i livet, seier Steene- 

Johannessen. 

Vil funna dine sei at foreldre bør vere 

bekymra for helsa til borna sine? 

– Eg vil eigentleg ikkje sei at vi bør 

vere bekymra for fysisk form eller 

helsa til born. Dei fl este av dagens 

9-åringar er i alle fall tilstrekkeleg 

fysisk aktive. Likevel er det i delar av 

populasjonen nokre som er for lite 

fysisk aktive og for desse er det viktig 

å vere i meir rørsle, seier Steene- 

Johannessen. 

Han legg til at overvekt heng tett 

saman med risiko: Er du overvektig 

som barn er det stor sjanse for at du 

vert overvektig som vaksen. Difor er 

det viktig å starte tidleg med førebygging 

og endre vanar. 

Tekst og foto: Bjørn Leirdal 

FAKTA: 

AKTIVE: Ungdomar ved Førde Ungdomsskule 

i aktivitet. – Dette er viktig 

for god helse, seier Jostein Steene- 

Johannessen.. 

SIDE 13 

God deltaking i undersøkinga 

2299 born og unge har delteke i undersøkinga, der eit 

nasjonalt representativt utval vart trekt ut av Statistisk sentralbyrå. 

Deltakingprosenten har vore svært god, heile 89 % hos dei 

yngste og 74 % blant 15-åringane. Fysisk aktivitet vart målt objektivt 

ved at deltakarane bar eit akselerometer i eit belte rundt livet i fi re 

påfølgande dagar. Fysisk form vart målt direkte med ein sykkeltest 

med progressiv aukande belasting til utmatting, og eit testbatteri 

vart nytta til å kartlegge muskelstyrke. Risikofaktorar for hjarte- og 

karsjukdom vart målt med ei fastande blodprøve. I tillegg vart det 

registrert ulike mål på kroppens heilskap, deriblant kroppsmasseindeks 

(KMI) og livvidde. 

Helsedirektoratet arbeider for å bidra til auka fysisk aktivitet. 

Kunnskap om endringar i born og unges aktivitetsvanar er eit viktig 

grunnlag for dette arbeidet. Dette er bakgrunnen for at prosjektet 

vart initiert og fi nansiert av Helsedirektoratet.


SJÅ MEG OG V 

Ei ny studie syner at det 

viktigaste for langtidssjukmeldte 

er å bli møtt 

med respekt og forståing, 

bli sett og verdsett 

av leiarar, lege og NAV. 

Utfordringane knytt til auka 

sjukefråvær dei siste åra 

har ført til eit fokus på arbeidsplassen 

som hovudarena for 

sjukefråværsarbeid. Fysioterapeut 

og høgskulelektor ved Høgskulen i 

Sogn og Fjordane Birte Barsnes, har i 

ei masteroppgåve i fysioterapivitskap 

sett på langtidssjukmeldte og leiarar 

sine erfaringar med sjukefråversarbeid 

i Sogn og Fjordane fylkeskommune. 

Målet med studien var å få 

eit innblikk i korleis sjukmeldte og 

leiarar opplever at sjukefråversarbeidet 

og samarbeidet med lege og NAV, 

fungerar i ei bedrift som 

praktiserar inkluderande 

arbeidsliv. 

Studien gjev 

eit bilete av 

sjukmeldte og 

leiarane sine 

erfaringar med 

sjukefråversarbeidet 

i ei 

IA-bedrift og kan 

gje nyttige innspel 

i det vidare arbeidet 

for eit inkluderan- 

de arbeidsliv. 

STUDIE: Birte Barsnes med 

nye funn i sin studie. 

Masteroppgåva 

som er teke ved 

Universitetet i Bergen er ein forstudie 

til prosjektet ”Individuell meistring 

– frå kollektive til individuelle 

tiltak for å redusere sjukefråvær.” 

Forskingsprosjektet var eit samarbeid 

mellom Sogn og Fjordane 

fylkeskommune, NAV Sogn og 

Fjordane (arbeidslivsenteret), 

Unifob helse, 

Idrettssenteret AS, 

Selje Hotel og 

psykolog Thomas 

Bickhardt. Fylkeskommunen 

gjennomførte 

hausten 2008 og 

våren 2009 

eit meistringsprogram 

(kalla 

Seljeprogrammet) for 

tilsette som var eller 

hadde vore langtidssjukmelde 

i løpet av 

siste år. 

Det var prosjektleiar og rådgjevar 

Jan-Erik Weinbach i Fylkeskommunen 

som tok kontakt med forskingsmiljø 

i Sogn og Fjordane og Hordaland 

vedrørande forstudien. 

– Det er viktig å formidle at sjølv om 

det var fylkeskommunen som tok 

initiativ til prosjektet, så var det gode 

samarbeidet med partane i prosjektet 

avgjerande. Ikkje minst var den økonomiske 

støtta til prosjektet frå NAV/ 

FARVE og KLP avgjerande, seier 

Weinbach. 

Intervju av eit utval av deltakarane 

i meistringsprogrammet og deira 

næraste leiarar danna bakgrunn for 

datainnsamlinga til Barsnes si masteroppgåve. 

Det vart nytta fokusgruppeintervju 

som metode. 

Overraska over funna 

Funn frå undersøkinga til Barsnes 

syner at hovudbodskapen til dei sjukmeldte 

er å bli møtt med respekt og 

forståing, bli sett og verdsett, både av 

leiar, lege og NAV. Dei fl este tilsette 

var nøgde med den oppfølginga dei 

fekk frå arbeidsgjevar i sjukmeldingsperioden.

RDSETT MEG 

– På spørsmål om kva som var viktig 

for samarbeidet med arbeidsgjevar 

i ein sjukmeldingsperiode trakk dei 

tilsette fram det å bli sett og høyrd, 

respektert og forstått. Eg trur dette er 

nøkkelord i arbeidet med å redusere 

sjukefråværet , seier Barsnes, som 

var overraska over at dette kom fram 

i ei IA-bedrift. 

Kommunikaasjon 

Leiarane såg på sjukefråversarbeid 

som viktig, men etterlyste meir informasjon 

frå NAV om reglar, rettar og 

tiltaksmogelegheiter for sjukmelde 

og meir opplæring frå bedriftsleiinga 

i konkret handtering av sjukefråversproblematikk. 

Både sjukmeldte og 

leiarar ser på sjukmeldingar, som 

ikkje var synleg for leiar og kollegaer 

(blant anna psykiske lidingar) og 

medisinsk uforklarte plager og symptom, 

som ei utfordring. Legen vart av 

nokre sjukmelde sett på som fagleg 

dyktig og fl ink til å forstå den sjuk- 

meldte. Andre sjukmeldte rapporterte 

om kommunikasjonsvanskar, 

manglande forståing, samt at legen 

var lite tilgjengeleg for samarbeid 

med arbeidsplass og NAV. 

Dei sjukmelde ynskte hjelp av ein 

person frå NAV som var nøytral i 

forhold til vidare handsaming av 

deira sak. Leiarane ønska i større 

grad å bli kontakta av NAV for dialog, 

i staden for kommunikasjon via 

skjema. Dei sjukmelde meinte og at 

tilpassa arbeid i oppgåver og omfang 

gav krefter, men at dette vert tappa 

når arbeidet ikkje vert tilpassa eigne 

helsebehov. 

– Dei sjukmeldte ynskte å ha kontakt 

med arbeidsplassen og var positive 

til at arbeidsgjevar la til rette i form 

av tilrettelagde arbeidsoppgåver i ein 

sjukmeldingsperiode. Samstundes 

peikar dei på at tilretelegging ofte 

førte til meirarbeid for kollegaer. 

Dette gjorde igjen at dei sjukmeldte 

fekk dårleg samvit ovanfor sine 

kollegaer og fekk slik eit press på å 

kome raskare attende til sine vanlege 

arbeidsoppgåver, seier Barsnes. 

Samarbeidet med NAV var det som 

kom dårlegast ut i studien til Barsnes. 

Mange av dei sjukmeldte var 

misnøgde og SA at dei fekk dårleg 

informasjon om rettar, mogelegheiter 

og tidsfristar. Mange sjukmeldte 

meinte og at rådgjevaren i NAV viste 

lite forståing for deira situasjon. 

Både leiarar og tilsette brukte ordet 

”skjemavelde” om NAV. Leiarane ytra 

ønskje om at sakshandsamarane i 

NAV i større grad kunne ta ein telefon 

for å diskutere saker i staden for 

å sende skjema. Dei tilsette ønskte 

at ein nøytral person i NAV kunne 

hjelpe dei i forhold til rettar, skjema 

og tidsfristar. 

Meir informasjon 

– Mange tiltak i IA-avtala var ikkje 

godt nok informert om i bedrifta. Det 

Illustrasjonsfoto. 

SIDE 15 

var mangelfull kunnskap både blant 

leiarar og tilsette. Eit ønskje om betre 

informasjon frå NAV var sakna, seier 

Barsnes. 

Meir informasjon om inkluderande 

arbeidsliv frå NAV til både tilsette og 

leiarar med jamne mellomrom er 

ei av tilrådingane som kjem fram i 

studien. 

– Det kan spesielt vere til nytte at 

både leiarar og tilsette er informerte 

om kva NAV kan tilby personar som 

er sjukmeldte, samt ulike tiltak for å 

førebygge sjukmelding. Ei rolleavklaring 

i forhold til ansvarsområde for 

arbeidsgjevar, tilsette, lege og NAV vil 

kunne vere nyttig i ei kontinuerleg 

utvikling av samarbeidet mellom dei 

ulike aktørane, seier ho. 

Tekst: Bjørn Leirdal 

Foto: Vegard Fimland


BER OM EKSTRA BLOD TIL F 

Helse Førde ynskjer å fi nne ut meir om omfanget 

av fl åttoverførte infeksjonar i Sogn og Fjordane. 

Til det treng dei hjelp frå blodgjevarane. 

Bitt frå fl ått og ikkje minst fl åttoverførte 

infeksjonar ser ut til 

å bli stadig vanlegare også i 

vårt fylke. 

Borrelia-infeksjonen er den vi kjenner 

best, medan det er få som har 

oversikten over eventuelt andre infeksjonstypar 

som kan ha nådd Sogn 

og Fjordane. Dette ynskjer overlege 

Reidar Hjetland å gjere noko med. 

– Eg ynskjer å kartleggje om vi kan 

ha tilfelle av andre fl åttoverførte 

infeksjonar. Blant anna veit vi at 

skogfl åtten cefalitt (TBE) og anaplasmose 

hittil berre er funne på søraustlandet. 

Vi kjenner ikkje til omfanget 

av nokre av desse infeksjonane hos 

oss. Dette er noko av det eg ynskjer 

å avdekke. 

Nye sjukdomar 

TBE-viruset kan gje alvorleg sjukdom 

i form av hjernebetennelse. Anaplasmose 

var tidlegare berre kjent som 

ein dyresjukdom som ramma hest, 

hund, katt, storfe og sau. Dei siste 

åra er smitten også påvist hjå menneske. 

Sjukdomen er vanlegvis 

symptomfri, men milde infl uensalik- 

nande symptom kan oppstå. 

– Om det er haldepunkt for at vi også 

kan ha desse fl åttoverførte infeksjonane 

hos oss, ynskjer vi å sjå dette i 

samanheng med ulike risikofaktorar 

som bustad, friluftsliv, dyrehald, jakt 

og liknande, samt funksjon og helseplager, 

seier Reidar Hjetland. 

Antistoff mot borrelia 

Forskinga til overlegen ved Førde 

sentralsjukehus tar også mål av seg å 

fi nne ut meir om borreliabakterien.

LÅTTFORSKING 

Blant anna kor mange friske personar 

i Sogn og Fjordane som går rundt med 

antistoff mot bakterien. 

– Vi veit at det er ein del, men i denne 

studien ønskjer vi å fi nne eit noko lunde 

presist anslag. Det blir også særleg interessant 

å sjå om det er skilnad mellom 

ulike delar av fylket i førekomsten av 

antistoffet. 

Invitasjon 

For å få hjelp til fl ått-studiet kjem blodgje- 

FORSKING: Reidar Hjetland 

kjem i år til å be blodgjevarar om 

litt ekstra blod, som eit bidrag til 

forskingsprosjektet hans. 

varane ved blodbankane i Helse Førde til 

å bli inviterte inn i prosjektet. 

– Blodgjevarane bli bedne om å fylle ut 

eit kort spørjeskjema, og om å gje ei blodprøve 

ekstra til dette prosjektet. Tanken 

er også å gjenta det etter eitt og to, og 

kanskje til og med etter 10 år, seier Hjetland 

som håpar på god oppslutnad om 

studien. 

Blodgjevarane får informasjon og høve 

til å melde seg på ved vanleg oppmøte på 

blodbanken for tapping. 

SONEN 

VART SJUK 

Ho ynskjer å gje 

litt ekstra blod 

i samband med 

fl åttforskinga i 

Helse Førde. 

Sonen til Marit 

Brit Underhaug 

Klopstad måtte 

sjølv på sjukehus 

med borreliainfeksjon. 

– Sidan vi sjølv har opplevd 

dette tett på kroppen, så 

synst eg prosjektet absolutt 

er verdt å støtte. 

Vi treff Klopstad i det ho er 

på Førde sentralsjukehus 

for å tappe blod for 40 

gang. Denne måndagen i 

slutten av januar gir ho 10 

milliliter ekstra, blod som 

skal brukast i forskinga til 

Reidar Hjetland. Medan ho 

ligg i stolen fortel naust- 

SIDE 17 

BIDRAR: Marit Brit Underhaug Klopstad gir gjerne litt ekstra 

blod til forskingsprosjektet om fl åttoverførbare infeksjonar. 

dalskvinna om den gongen 

sonen vart alvorleg sjuk 

etter fl åttbitt. 

– Han var fem år. Vi merka 

ikkje noko spesielt den første 

veka, bortsett frå at han 

ikkje hadde følt seg heilt vel. 

Men då han byrja å sjå dobbelt 

og miste følinga i halve 

andletet, skjønte vi at noko 

var gale. Då bar det inn på 

sjukehuset og dei konstaterte 

fort at det var snakk om 

ein borrelia-infeksjon. 

Hendinga fann stad i 1992, 

men alt då meiner Marit at 

det var mykje fl ått i Naustdal. 

– Eg er nesten sikker på at 

han vart biten i skogen i 

Naustdal, seier ho. 

Sonen vart fort frisk igjen 

etter infeksjonen, men 

tilbrakte ei veke på barneavdelinga 

ved Førde sentralsjukehus.


K 

Psykiske lidingar blir opplevd smertefullt for 

dei som lid. Dei kan gjere det vanskelegare 

å fi nne glede i nære relasjonar. Det kan vere 

vanskelegare å oppnå dei mål ein set seg. Dei kan 

gjere det vanskelegare å ta i vare borna sine og 

det kan vere vanskelegare å kjenne ro ved at ein 

er akkurat den ein er. Dette er viktige perspektiv 

for dei menneska som slit, og for dei som er glade 

i dei. Psykoterapi er ei form for behandling som 

verkar godt i forhold til psykiske lidingar. Forsking 

gjennom fl eire tiår har funne at dei ulike formene 

for psykoterapi - til dømes psykodynamisk terapi, 

interpersonleg terapi, kognitiv terapi og humanistisk 

psykoterapi – alle har det til felles at dei kan 

lette psykisk liding når dei vert brukte på ein god 

måte av kvalifi serte fagfolk. Og ikkje berre det: I 

det store og det heile verkar dei ulike formene om 

lag like godt. 

Dette let som strålande solskin, men her gøymer 

seg òg nokre svalar som fl yr lågt. Når forskarar 

skal fi nne ut om psykoterapi verkar, er det store 

grupper som vert forska på. Vi snakkar ofte om 

fl eire hundre. I skikkeleg vellukka undersøkingar 

er det kanskje nitti prosent av dei som opplever 

god betring. Greitt nok det, for forskingsprosjektet. 

Sjølv med dei ti manglande prosentane har 

dei eit hurraresultat å formidle. Ikkje like greitt 

då, for han eller ho som ikkje vert hjelpt. Å få 

sleppe til i behandling når du har det vondt 

skapar håp: ”Endeleg skal eg få kome meg vidare 

frå dette!” Om du då når behandlinga er over 

kjenner deg verre heller enn betre, kan fallet vere 

hardt å leve med: ”Eg klarer ikkje ein gang å verte 

betre av behandling. Eg må vere håplaus.” I den 

kliniske kvardagen ser vi mykje av dette. Sjølv har 

eg teke imot menneske til første samtale som kan 

fortelje at dette er fjerde, femte, sjette gangen dei 

har prøvd terapi. Nokre gonger kan det ha skore 

seg mellom dei og terapeuten. Andre gonger kan 

dei ha mist motet og berre slutta, og enkelte kan 

oppleve at livet har vorte så ustabilt at den terapeutiske 

relasjonen ikkje var sterk nok til å verte 

prioritert. 

ronikk / christian moltu 

Psykiske lidingar seglar opp som den viktigaste 

grunnen til at folk er heime frå jobb i Noreg. Det 

er eit viktig perspektiv for dei som passar pengane 

i landet. 

Dei menneska som lid tyngst opplever oftare dette 

enn dei som lid mildare. Med sjukehusord: Dei 

med dei alvorlegaste diagnosane for psykisk liding 

opplever oftast brot i sine terapirelasjonar. Dei 

vert oftare tilvist på nytt og dei står for ein større 

del av kostnadane innan psykisk helsevern. Dette 

har sjølvsagt økonomiske følgjer for helsevesenet. 

Det har òg store menneskelege følgjer for den det 

gjeld. For begge partar peikar dette i same retning: 

Vi treng betre kunnskap om kva som skjer i desse 

vanskelegaste terapiane og om korleis vi som fagfolk 

kan yte betre tenester tidleg. 

Psykoterapiforskinga har endra noko på fokuset 

dei seinare åra. Lenge var det viktig å stå 

på utsida og studere store grupper, 

for å fi nne ut om psykoterapi 

verka og kva terapiretning 

som var best. Når det vart 

klart at det i det store og 

det heile ikkje fantes 

så store forskjellar 

mellom retningane, 

kunne ein gå vidare. 

Vidare inn i 

terapiane, inn i det 

komplekse, inn i 

det vanskelege. For 

å svare på spørsmåla: 

Kva er det som 

verkar i terapiar? Kva 

skjer når terapiar bryt 

saman, og korleis kan vi 

som fagfolk byggje dei opp 

igjen? Kvifor er nokre terapeutar 

betre enn andre i vanskelege terapiar? 

Kva kjenneteiknar dei terapeutane som 

ikkje får det til? Kva prosessar i terapiar er dei 

mest endrande? Kva opplever dei som går i terapi 

at er det viktigaste som skjer der? 

Dette er spørsmål som rettar seg mot den kvalitative 

innsida av terapiverksemda. Dette er vegen å 

gå. Ved Psykiatrisk klinikk i Helse Førde har dei 

psykolog, helse førde 

Kva opplever 

dei som går 

i terapi er 

det viktigaste som 

skjer der? 

lagt godt til rette slik at eg kan gjennomføre eit 

doktorgradsprosjekt innan denne forma for psykoterapiforsking. 

Eg er ikkje åleine i tradisjonen: 

I den siste årgangen av tidsskriftet Psychotherapy 

Research, som er eit av topptidsskrifta i bransjen, 

fi nn storparten av forskingsartiklane fokuset sitt 

i den komplekse innsida av verksemda. På denne 

innsida fi nst det både avanserte kvalitative og 

kvantitative forskingsdesign, og variablar som 

forskast på er til dømes relasjonsfaktorar, brot og 

reparasjonar, samarbeid og allianse, utvikling og 

stagnasjon, terapeutkvalitetar og prosessvariasjonar. 

Å få betre kunnskap om desse variablane kan 

gje betre helsetenester, forkorta liding og betre 

fagleg kontroll over terapiar. 

To personar møtast på eit kontor 

for å snakke saman, på ein 

måte som har som mål å 

lette lidinga til den eine. 

Her skal kompleks liding 

fi nne si forløysing gjennom 

språk og mellommenneskeleg 

kontakt. 

Forskarar har lenge 

stått på utsida av døra 

og telt opp kor mange 

som har det betre når 

dei kjem ut. Dei har 

avklara viktige spørsmål 

på denne måten, men 

mange spørsmål vert ståande 

opne. Ikkje rart då, at 

forskarane må inn og bli meir 

kjende med kva som skjer der.

anne grethe halding / 

høgskulelektor, høgskulen i sogn og fjordane 

Lagspel kan gi næring til idéar og krefter til 

gjennomføring. Dei fl este av oss har minne 

frå situasjonar der vi har lukkast på denne 

måten. Godt lagspel krev at alle deltek og får utvikla 

ressursane sine innanfor felles målsetjingar. 

Dette gjeld og når brukarar av helsetenester 

og helsepersonell skal samarbeide. 

Gjennom arbeid som sjukepleiar 

og forskar har eg lært at menneske 

som lever med kroniske 

sjukdommar kan vere meir enn 

mottakarar av helsetenester. Dei 

kan bidra med verdifull kunnskap, 

erfaring og engasjement. 

Kanskje bør dei takast meir med 

som aktive medspelarar i helsevesenet? 

Eg vil vidare fokusere på 

korleis brukarmedverknad gjennom 

godt lagspel kan gagne både brukaren 

sjølv og andre. Eg knyter det til eiga pasientorientert 

forsking om å leve med kronisk lungesjukdom 

(KOLS), og til eit kvalitetsutviklingsprosjekt 

for meistrings- og rehabiliteringskurs. 

Pasientorientert forsking og fagutvikling som 

gjeld kronisk sjukdom er eit prioritert område 

ved Høgskulen i Sogn og Fjordane (HSF). I dette 

arbeidet kan pasientar/brukarar vere aktive medspelarar 

dersom vi tek deira perspektiv, erfaringar 

og kunnskap på alvor. Slik erfaringskunnskap 

er ofte ukjent for fagfolk og undervurdert som 

kunnskapskjelde. Kunnskapen kan utviklas og 

gjerast meir kjend i dialog mellom brukarar og 

fagfolk. Ved Lærings- og meistringssenteret (LMS) 

i Helse Førde har det sidan 2006 vore etablert ei 

arbeidsgruppe med brukarrepresentantar og fagfolk 

frå Helse Førde og HSF som har arbeidd mot 

å utvikle eit likeverdig og godt rehabiliteringstilbod 

til alle som lever med KOLS i Sogn og Fjordane 

og deira pårørande. Det er etablert KOLS meistrings- 

og rehabiliteringskurs som dagtilbod ved 

sjukehusa i Førde og Florø. Kursa har vore godt 

evaluerte av brukarane, men vi har enno ikkje nok 

forskingsbasert kunnskap om brukarane sine erfa- 

Dei som lever med kroniske sjukdommar treng 

ikkje berre vere mottakarar av helsetenester. Dei 

har ressursar som er viktige for helsevesenet. 

Desse ressursane bør delast med fl eire. 

– Sjuke 

menneske 

er viktige 

ressursar. 

ringar. Tilboda synes heller ikkje godt nok kjende, 

og det er lang reiseveg frå deler av fylket. 

Brukarmedverknad er viktig i all rehabilitering. 

Det er sentralt at læring skjer på brukaren sine 

premissar viss han skal lukkast med å endre vanar 

og oppleve kontroll over eigen situasjon. Eit 

LMS gir gode rammer for lagspel og aktiv 

brukarmedverknad. Det skal vere 

ein møteplass for personar med 

kronisk sjukdom eller funksjonshemming, 

deira familiar, brukarorganisasjonar 

og fagpersonar. 

Alle partar skal delta i likeverdig 

samarbeid om planlegging, gjennomføring 

og evaluering av læringstilbod, 

og erfaringsutveksling 

skal vere ein viktig del av læringstilboda. 

Då vil ein samarbeide aktivt om 

kunnskapsutvikling og rehabilitering. 

Internasjonale retningsliner rår til at alle som har 

KOLS får tilbod om lungerehabilitering. KOLS kan 

gi gradvis aukande tungpust, hoste, invaliditet og 

sosial isolasjon. Rehabiliteringa skal gi deltakarane 

auka kunnskap og erfaring til å meistre endringar 

som sjukdommen kan gi. Med eigeninnsats og 

ved å unngå risikofaktorar kan dei som lever med 

KOLS lettare halde oppe livskvalitet, tilpassa aktivitet 

og deltaking i samfunnet. Dei kan til og med 

forseinke eller stoppe utviklinga av sjukdommen. 

Dei som har delteke i KOLS meistrings- og rehabiliteringskurs 

kjenner seg styrka til å leve vidare 

med sjukdommen. Forsking syner at aktiv og 

likeverdig deltaking i rehabiliteringsgruppene har 

vore viktig i denne prosessen. Når dei får prøve seg 

ut og dele erfaringar og gode råd i trygge rammer 

kan den enkelte bli meir kjend med sine ressursar, 

tålegrenser og muligheiter. Dei opplever betre 

kompetanse og motivasjon til å møte problem som 

kan oppstå i kvardagen. Gjensidig støtte og kunnskapsdeling 

mellom brukarar i dialog med fagfolk 

har vore helsefremmande brukarmedverknad for 

kvar enkelt. 

Kkronik 

SIDE 19 

Men meistrings- og rehabiliteringskurs er tidsavgrensa 

og utgjer ein liten del av det som skal til 

for å meistre kronisk sjukdom. Også dei som har 

delteke i rehabilitering møter nye utfordringar når 

dei skal bruke kunnskapen og halde på motivasjon 

i kvardagen. God oppfølging frå helsepersonell 

og tilgang til likemannsstøtte vert opplevd som 

viktige tryggingsnett, særleg i mindre gode fasar 

av sjukdommen. Men mange saknar nettopp 

dette. Brukarane sine erfaringar har tydeleggjort 

at oppfølging etter rehabiliteringa ikkje er godt 

nok kvalitetssikra. Arbeidsgruppa etterlyser betre 

oppfølging i ei samanhengande behandlingskjede. 

Langtidsoppfølging er viktig for å oppretthalde 

meistring og muligheiter til medverknad i eit liv 

med kronisk sjukdom. 

Brukarane er aktive medspelarar i arbeidet med å 

utvikle betre tilbod til dei som har KOLS i Sogn og 

Fjordane. Når dei har delteke i forsking og kvalitetsutvikling 

har dei delt sine erfaringar og idéar. 

Dei har vore kunnskapsrike inspiratorar og pådrivarar. 

Fleire brukarar utdannar seg til å bli gruppeleiarar 

for sjølvhjelpskurs. I Florø og Førde har 

brukarstyrte aktivitetsgrupper arrangert vellukka 

temakveldar og fritidsaktivitetar med nettverksbygging 

for brukarar og pårørande. I arbeidsgruppa 

har brukarane vore aktivt med i planlegging og 

gjennomføring av kurs og opplæring av helsepersonell. 

Brukarane har bidrege til at fl eire kan 

få tilbod om lungerehabilitering lokalt. Arbeidsgruppa 

gler seg over at også Nordfjord sjukehus 

no har planane klare for å starte KOLS meistrings- 

og rehabiliteringskurs trass i turbulente tider og 

tronge budsjett. 

Brukarane vil vere aktivt med på laget, men dei 

treng friske medspelarar for å kunne utnytte sine 

ressursar. Helsepersonell og forskarar treng samarbeid 

med brukarar for å gjere helsetenestene 

betre. Eit godt lagspel er viktig vidare for å betre 

helsetenester og kvardag for ei aukande gruppe av 

menneske som lever med KOLS.


VANNLATING KAN AVSLØRE RY 

Ryggpasientar har svært 

ofte problem også med 

blæra. Det viser heilt ny 

forsking som overlege 

Jan Roar Orlin i Helse 

Førde har gjort. 

I 

løpet av to år undersøkte Orlin så 

mange som 209 ryggpasientar for 

mogleg blærelamming, eller blæredysfunksjon. 

Resultatet blir i desse 

dagar publisert i tidsskriftet ”Scandinavian 

Journal of Urology and Nephrology”. 

Tidsskriftet blir mellom anna delt 

ut til samtlege urologar i Skandinavia. 

– Det er veldig kjekt, sjølvsagt. No får 

vi berre håpe at undersøkingane vi har 

gjort i denne forskinga også blir tatt i 

bruk som ein supplerande parameter 

i samband med vurdering av ryggpasientar. 

Blant anna syner forskingsresultatet 

at så mange som 68,4 prosent av 

ryggpasientane også hadde problem 

med blærefunksjonen. Kort tid etter 

ryggoperasjonen var omlag 40 prosent 

av desse funksjonsmessig betre enn før 

operasjonen. 

– Resultata er så eintydige at det ikkje 

er mykje rom for tvil rundt konklusjonane, 

seier Jan Roar Orlin. 

Måleapparat 

Ryggspesialisten viser oss rommet 

med utstyr for pasientar som skal til 

fl owmetri ved Førde sentralsjukehus, 

der pasientane urinerer for å fi nne ut 

om dei har ein blære dysfunksjon eller 

grad av blærelamming. 

– Undersøkinga er enkel og lite tidkrevjande. 

Pasientane tømmer blæra 

oppi denne trakta, og så måler apparatet 

både styrken på strålen, mengde 

og kor lang tid pasienten brukar på å 

tømme seg. Når vi veit at det er normalt 

å urinere om lag 300-400 milliliter 

på rundt 20 til 30 sekund, så ser 

vi fort ved hjelp av måleapparata om 

dei avviker frå dette. Og det gjer altså 

veldig mange av ryggpasientane våre, 

seier han. 

Orlin fortel blant anna om ein pasient. 

Ei ung kvinne som hadde problem 

med lekkasje frå blæra. Undersøkingar 

gjort av ho før ryggoperasjon synte at 

ho berre klarte å halde på 42 milliliter i 

løpet av 25 sekund. Kort tid etter opera- 

FORSKAR: Jan Roar Orlin framfor 

apparatet som vart brukt til å måle 

blærefunksjonen hjå ryggpasientane. 

sjonen hadde mengda auka til 240 ml 

på same tid. Tre månader seinare var 

ho tilbake til normal funksjon og klarte 

å halde på 366 milliliter. 

Dei fl este pasientane som har vore 

med i forskinga til Orlin har hatt 

kjende ryggproblem. Det kan til dømes 

vere snakk om isjas eller slitasjeskader 

som spinal stenose. Stort sett blir 

desse diagnosane sett etter at det anten 

er gjort undersøkingar av følsomhet, 

kraft, refl eksar eller ved røntgenbilete. 

Denne enkle undersøkinga kan også 

sjåast på som endå eit parameter til 

bruk i samband med diagnostiseringa, 

meiner Orlin. 

– Det kan i enkelte tilfelle vere vanskeleg 

å avgjere om det er naudsynt med 

operasjon, og det kan vere usikkerheit 

knytt til diagnosen. Ei undersøking av 

blærefunksjonen kan difor vere tunga 

på vektskåla når ein skal avgjera om 

ein skal gjere inngrep, fortel han. 

Ryggpasientar går ofte ikkje til lege før 

dei opplever smerte. Det kan endre 

seg no. 

Andre tabu-problem 

– Problem knytt til vannlating kan 

vere ein indikasjon på ein ryggskade 

i tidleg fase, før ein får smerter og 

problem med rørsle, seier Orlin. 

Irritasjonar og klem på nervar i ryggen 

kan også ha andre biverknadar, 

som i medisinsk samanheng tradisjonelt 

har vore knytt til psykologis-

GGPROBLEM 

ke forklaring. Eitt av dei er impotens. 

Overlege Jan Roar Orlin har ikkje nok 

data til å sei at ryggproblem og impotens 

heng saman, men fortel at han i 

forskinga med blærelammingar opplevde 

pasientar som også fekk tilbake 

potensen etter ryggoperasjon. 

– Dette er tabuområde for mange, og 

det er ikkje så lett å kartleggje omfanget. 

Men vedkomande vi her snakkar 

om var open om problema sine. Det 

er då sjølvsagt gledeleg at mannen 

fekk tilbake både normal blærefunksjon 

og potens etter operasjonen, eit 

resultat som gjer det sannsynleg å tru 

at det er samanhengar mellom desse 

lidingane, seier overlegen. 

SIDE 21 

SMAKSFORSKAR 

Sjukleg overvektige 

som tar fedmeoperasjon 

opplever ofte endringar 

i smak. Med det 

risikerer dei også å ikkje 

få i seg rett næring. 

Det er viktig at ein forsøker 

å gjere biverknadene minst 

mogleg for pasientane og 

sikrar at pasienten ikkje utviklar 

mangel på næringsstoff. Med systematisk 

undersøking av kva utfordringar 

pasienten møter og mellom 

anna måle verdiar av vitaminar og 

mineralar i blodet kan vi redusere 

risikoen for at pasientane utviklar 

mangelsjukdomar, fortel Camilla M. 

Laukeland. Ho arbeider som klinisk 

ernæringsfysiolog og koordinator 

for sjukleg overvekt i Helse Førde. 

Planlegging 

Laukeland ønskjer no å starte ein 

studie av pasientar som skal gjennomføre 

overvektskirurgi. Dersom 

det kjem midlar på plass for 

forskingsprosjektet hennar vil ho 

invitere alle som får tilbod om overvektskirurgi 

i Helse Førde, og andre 

institusjonar som ho deler prosjektet 

med, til å delta i studien. 

– Det er stor konkurranse om forskingsmidlar, 

det er difor noko usikkert 

når eg kan sette i gang forskinga 

for fullt, seier Laukeland. 

I februar presenterte ho prosjektet 

sitt for Senter for helseforsking for å 

få tips og råd til korleis ho skal forske 

og gjennomføre søknader. 

– I Helse Førde har vi eit unikt pasientgrunnlag. 

Vi nyttar to ulike operasjonsmetodar 

som ikkje blir nytta 

så mange andre stader i Noreg. Eg 

ønskjer difor å samanlikne våre 

resultat med mellom anna Helse 

Fonna. Dei nyttar den vanlegaste 

VEKT: Camilla M. Laukeland vil studere 

smaksendringar hos fedmeopererte. 

metoden for kirurgisk behandling 

for overvekt, fortel Laukeland. 

Samanlikne 

Det vil vere spanande å samanlikne 

dei ulike metodane med kvarandre 

med omsyn til ernæringsmessige 

utfordringar. På den måten kan vi 

få oversikt over alle desse metodane 

sin påverknad på inntak av mat og 

risiko for ernæringsmanglar. 

– Når det gjeld endringar i smak 

føregår det eit prosjekt med dette 

på pasientar ved Imperial College i 

England. Det vil vere interessant å 

fi nne ut om endringane i smak er 

dei same etter dei operasjonane vi 

gjer her. Det hadde også vore spanande 

å vite om dei er varige eller 

opphøyrer etter ei tid. 

For å kartlegge kosthaldet til pasientane 

ønskjer Laukeland å nytte 

mellom anna eit spørjeskjema. 

Vekt, høgde og kroppssamansetning 

vil bli målt og det vil og bli teke 

blodprøver. Når det gjeld testing av 

smak, så er det noko meir omfattande. 

Det er ein objektiv test der pasientane 

skal teste ulike smakar og 

identifi sere dei. Dette må gjerast før 

og etter operasjon. Det er berre eit 

utval av dei som blir med i prosjektet 

som skal teste endring i smak. 

Det skal gjerast målingar fram til 

to år etter operasjon, så Laukeland 

håpar å kunne følgje pasientane tett. 

Endringar i smak påverkar ofte val 

av matvarer. Dersom ein pasient 

etter operasjon vel vekk næringsrike 

matvarer fordi dei ikkje lenger 

smaker slik dei er vant til, kan dette 

få følgjer for inntak av mellom 

anna protein, vitaminar og mineral. 

Dersom ein pasient som i utgangspunktet 

et små mengder mat, ikkje 

lenger klarer å ete kjøtt etter ein 

operasjon, kan inntaket av til dømes 

protein bli for lågt og pasienten kan 

då vere i risiko for å utvikle proteinmangel.


Trenger du elektriker? 

Vi kan hjelpe! 

Ring din lokale samarbeidspartner 

i Førde på telefon 57 72 29 70! 

www.bravida.no 

”Frå ” Pupp til kopp” vatn som tørstedrikk for dei minste 

I 16 kommunar har 1100 foreldre fått ein drikkekopp frå fylkeskommunen til barnet sitt 

på ½-års kontrollen. Dei får også ei brosjyre som fortel kvifor det er viktig å 

drikke vatn i staden for sukkerhaldig drikke. 

På sikt vil det ha stor helseeffekt 

om sukkerinntaket vert 

redusert, særleg for å redusere 

risiko for overvekt, men 

også for tannråte. Difor samarbeider 

tannhelsetenesta og 

helsestasjonane om ”Frå Pupp 

til kopp” som eit konkret tiltak 

i folkehelsearbeidet i fylket. 

Folkehelsearbeidet er ei 

lovpålagt oppgåve for fylkeskommunane 

frå 2010. Den 

viktigaste oppgåva vår er å 

hjelpe kommunane i deira 

arbeid, men vi har også eit 

sjølvstendig ansvar for å 

ta inn folkehelse i vår eiga 

politikkutforming, planlegging, 

tenesteyting og drift. 

Fylkeskommunen skal i tillegg 

ha oversikt over helsesituasjonen 

i befolkninga, og kva som 

verkar positivt eller negativt 

inn på helsa vår. 

Dei sosiale skilnadane når det 

gjeld helse aukar i Noreg, og 

truleg også i Sogn og Fjordane. 

Dette må vi ta omsyn 

til. Vi har ei særleg plikt til 

Informasjon frå Sogn og Fjordane fylkeskommune www.sfj.no 

syte for at dei strategiar, 

arbeidsmåtar og tiltak vi satsar 

på kan bidra til å jamne ut 

helseskilnadane i fylket vårt. 

Vi vil såleis samarbeide tett 

med mange instansar, og syte 

for at tiltak skjer på stader der 

alle er. I tillegg må vi rette oss 

direkte inn mot risikogrupper. 

Tannhelsetenesta og helsestasjonen 

er to område som 

når ut til alle. Difor er prosjektet 

”Frå Pupp til kopp” 

eit spesielt viktig tiltak på 

satsingsområdet ernæring og 

kosthald, som er eitt av dei 

temaområda folkehelsearbeidet 

i regi av fylkeskommunen 

satsar på. 

www.knudsen.no / foto: petter karlberg

DEI NYE REISEOPERATØRANE 

Pasientreisekontoret i 

Helse Førde er det største 

på Vestlandet og 

står for om lag 37 prosent 

av pasientreisene 

i regionen. Ta kontakt 

med dei om du treng 

hjelp. 

No når Helse Førde har det 

fulle ansvaret for pasientreiser 

kan vi betre planleggje 

behandling og reise i samanheng, 

noko som betyr at ein i større grad 

kan samordne transport og la fl eire 

pasientar køyre i same drosje/turvogn, 

fortel leiar for pasientreiser i 

Helse Førde, Kirstin Vik. 

Ved pasientreisekontoret, som held 

hus i Førde sentrum, er dei i dag 19 

tilsette. Det er 14 fl eire enn dei var 

før dei overtok oppgåvene frå NAV 1. 

desember i fjor. 

– Vi har fått mange fl eire arbeidsoppgåver. 

Medan vi tidlegare berre 

arbeidde med reiseoppgjer for dei 

som reiste med rekvisisjon, saksbehandlar 

vi i dag alle krav, hjelper til 

med reiseplanlegging, utfylling av 

reiserekningsskjema og gir informasjon 

om dei rettane pasientane har, 

fortel leiar Kirstin Vik. 

Det å gi god informasjon er ein føresetnad 

for at pasientane skal kunne 

ta hand om sine eigne interesser. 

Helsepersonell skal difor gjere reiserekningsskjema 

og informasjonsmateriell 

tilgjengeleg, for eksempel i 

ventesonar og stader der pasientane 

oppheld seg. 

– Ikkje alle pasientar har rett til å 

få dekka reisa si. Reisa må mellom 

anna vere over tre kilometer og gå 

utanfor bygrensa. Difor treng ikkje 

alle pasientar å få utdelt informasjonsmateriell 

og reiserekningsskjema. 

Det behandlarane i staden må 

hugse, er å sende med pasientane ei 

stadfesting på at dei har vore til behandling. 

Dette er informasjon pasientane 

må leggje ved reiserekninga 

dersom dei skal fremme krav om 

refusjon av reiseutgiftene, fortel Vik. 

05515 

Ved behov for informasjon eller hjelp 

i samband med reiserekninga kan 

pasientar og andre ringje Pasientreiser 

05515. 

- Dersom du av helsemessige årsaker 

ikkje kan ta rutegåande transport kan 

du få ein rekvisisjon til anna transport 

av din behandlar. Du skal då 

ringje 05515 for å bestille reisa, eller 

for å få rekvisisjon til anna transport 

når det ikkje fi nst rutegåande tilbod. 

SIDE 23 

05515: Du treff mellom anna desse når du ringer Pasientreisekontoret i Helse Førde. F.v. Per Henning Helle, Nils Helge Friborg, Frode Romarheim, Inge 

Horstad, Dagunn Aase Grimeland, Kirstin Vik, Bjørn Nistad, Harry Steen (sitjande), Trude Njøsen Helgås og Randi Rambjørg. 

BUP - BEST I VEST 

Aktivitetsutviklinga 

innan poliklinisk 

verksemd i barne og 

ungdomspsykiatrien 

har auka monaleg i 

Helse Førde det siste 

året. 

– Trass vanskar med å skaffe fagpersonell, 

er det svært gledeleg at Helse 

Førde samla har nådd målet om fem 

prosent dekningsgrad for denne 

pasientgruppa i 2009. Det er vi det 

einaste føretaket i Helse Vest som 

har klart, seier direktør for psykisk 

helsevern, Ole Christian Reusch. 

Gjennom opptrappingsplanen var 

det ei nasjonale målsetjing at barne- 

og ungdomspsykiatrien skulle byggjast 

ut slik at fem prosent av barne- 

og ungdomsgruppa innan utgangen 

av opptrappingsperioden (2008) 

skulle få tilbod om hjelp. 

– Vi har jobba systematisk mot 

dette målet, og no blir utfordringa å 

oppretthalde det gode tilbodet vi har 

bygd opp, seier Reusch. 

Døgnaktiviteten for den same gruppa 

Dersom du har fått rekvisisjon, skal 

du ikkje sende reiserekning. 

FAKTA: 

reiser 

1. Du fi nn reiserekning 

og ferdigadressert 

konvolutt hos din 

behandlar. Du kan også 

laste ned reiserekningsskjema 

på nettstaden www. 

pasientreiser.no. 

2. Fyll ut reiserekninga og 

legg ved alle originalkvitteringar. 

Ring pasientreiser 

05515 om du treng hjelp. 

3. Sett frimerke på den ferdigadresserte 

konvolutten, 

og send den til Helseforetakenes 

senter for pasientreiser. 

Er alt i orden, kjem 

pengene inn på bankkontoen 

din. 

gjekk noko attende for den same 

aldersgruppa i 2009. Dette skuldast 

problem med rekruttering av fagfolk 

til UPH.


GLIMT FRA STRATEGIARBEIDET 

MODERNE SENGEPOST FO 

Bruken av senger blir 

stadig mindre ved 

sjukehusa i Helse 

Førde. No startar det 

strategiske arbeidet 

med å modernisere 

dei sengpostane som 

det framleis vil vere 

behov for. 

Det er vanskeleg å spå om 

framtida, men ”den moderne 

pasienten” vil setje 

andre krav til både fasilitetar og 

pleie og behandling enn det vi 

kan tilby på sengepostane i dag. 

Dessutan vil dei vere mykje meir 

opplyste om eigen sjukdom. 

Kari Furevik tenkjer framover, 

og korleis Helse Førde best skal 

møte nye krav og utfordringar 

som ventar. Ho er leiar for eitt 

av fl eire prosjekt i Døgn til dagsatsinga 

i føretaket, det vil seie 

strategiplanar som kan setjast i 

gang og gjennomførast på kort 

sikt. Prosjektet handlar om å 

modernisere sengepostane. 

Tenkjer nytt 

– Vi kjem til å tenkje i heilt nye 

baner, og det må vere eit mål at 

andre ser til oss når vi har nådd 

dette, seier ho. 

Furevik presiserer at hovudmålet 

til Helse Førde er at fl est mogleg 

skal ha tilbod på dagtid og 

dermed sleppe innlegging. Men 

dette heng veldig saman med 

korleis sengepostane blir drivne. 

– Vi skal sjå på utnyttinga av personalet 

i sengepostane og om det 

er rett ressursbruk slik vi organiserer 

oss i dag. Eitt anna element 

er samhandlinga mellom dei 

ulike yrkesgruppene, og vi må 

også sjå på sjølve pasientforløpet. 

Klarar vi å modernisere oss på 

desse felta, sikrar vi også at ressursane 

vi har kan hjelpe fl eire 

poliklinisk eller dagkirurgisk. 

Prosjektleiaren seier at Helse 

Førde allereie har mykje kunnskap 

og erfaringar frå tidlegare 

omleggingar. 

Meistring viktig 

Ho viser blant anna til etableringa 

av pasienthotellet i 2008 

og ikkje minst pasientkafeane på 

Førde sentralsjukehus i 2009. 

– ”Bli frisk”-faktoren er viktig, 

og erfaringa frå pasientkafèane 

syner at mange pasientar vert 

fortare friske. Mykje av det trur 

eg skuldast at dei klarar små og 

kvardagslege ting på eigenhand. 

Dei kler på seg sjølve, og dei går 

sjølv frå rommet og inn på kafeen. 

Før fekk dei mat på senga, 

og opplevde mindre grad av 

meistring, seier ho. 

Pasientane i sengeposten i dag 

kan variere frå veldig sjuke til 

andre som treng observasjon/restitusjon 

etter kirurgi eller anna 

behandling. Kari Furevik trur 

spesielt den siste gruppa vil vere 

opptekne av at dei får eit raskt og 

moderne opphald. 

– Dei fl este vil at opphaldet skal 

bli så kort som mogleg og at 

vidare hjelp vert gjeve nærmare 

eller i heimen. Og den tida dei er 

på sengeposten vil dei vere opptekne 

av å bli tatt godt vare på, og 

kunne få tilgang til opplysningar, 

nytte PC og elektronisk verktøy. 

Framtidas pasientar hentar og 

mykje kunnskap frå ulike kjelder, 

og vil vere opplyste og krevje 

moderne behandling. Det er 

også ei utfordring vi må ta inn 

over oss, seier ho. 

SER BEHO 

Både eigne tilsette 

og folk fl est trur det 

er avgjerande at Helse 

Førde har sterkt 

fokus på kompetanseutvikling 

i åra som 

kjem. 

– Desse resultata syner at eg 

må ha enno sterkare fokus på 

kompetanseutvikling for å sikre 

robuste fagmiljø i Helse Førde 

fram mot 2020, seier administrerande 

direktør i Helse Førde, 

Jon Bolstad. 

I samband med det pågåande 

strategiarbeidet i føretaket vart 

det i januar arrangert ei rekkje 

arbeidsmøter. Både for eigne 

tilsette, men også for lokalpolitikarar, 

brukarorganisasjonar 

og folk fl est. Om lag 450–500 

personar deltok på møta og 

det kom inn totalt over 2000 

innspel.

R MODERNE PASIENTAR GLIMT FRA STRATEGIARBEIDET 

VET FOR STERKE FAGMILJØ 

Rosar engasjementet 

– Eg må rose det engasjementet 

som har vore. Det vitnar om at 

folk bryr seg om korleis vi skal 

få til ei best mogleg spesialisthelseteneste 

i Sogn og Fjordane 

i framtida, seier Bolstad. 

Nær 40 prosent av innspela 

handla om korleis Helse Førde 

bør leggje til rette for rekruttering 

av nye fagfolk, og ikkje 

minst kva som må til for utvikle 

den kompetansen ein allereie 

har i organisasjonen. 

Leiarutvikling 

– Helse Førde har alt sett i gang 

eit omfattande arbeid for å sikre 

ei kompetent leiing som klarar 

å vise veg i dei store endringane 

som vi trur strategiplanen vil 

legge opp til. I tillegg til leiarutvikling 

er det også viktig at vi 

lærer av og tar vare på dei fagmiljøa 

som har lukkast på dette 

feltet, som til dømes avdeling 

for øyre, nase, hals. Dei har i dag 

fem spesialistar, alle frå Sogn og 

Fjordane. Det er berekraftig og 

noko vi ynskjer å få til på fl eire 

avdelingar, seier Jon Bolstad. 

Eitt anna område som vart trekt 

fram under arbeidsmøta var 

verdien av samhandling, både 

internt i eigen organisasjon men 

også med omverda. 

– Då er det for det første veldig 

gledeleg å konstatere at vi allereie 

i dag, ilag med KS i Sogn 

og Fjordane, har kome langt når 

det gjeld samarbeidet med kommunane. 

Dette skal vi utvikle, 

og så skal vi sjølvsagt leggje til 

rette for endå betre samhandling 

i eigen organsisajon, på tvers 

av både avdelingar, klinikkar og 

institusjonar. 

Strategiplanen til Helse Førde 

skal ut på høyring 8. mars. Fristen 

for høyringsinnspel er sett til 

28. mars. 

Kompetanseutvikling 

Ekstern/intern samhandling 

God ressursutnytting 

Godt og anerkjent fagmiljø 

Moderne medisinsk utstyr 

Fokus og trivsel, oppfølging 

og arbeidsmiljø 

Dei høgast prioriterte 

områda som deltakarane 

på arbeidsmøta meinet 

var føresetnadar for å vere 

ein organisasjon som driv 

moderne kunnskapsbasert 

diagnostikk og behandling 

i 2020 

SIDE 25


PROTESEOPERERT: 

HAR ALLEREIE VORE PÅ SKITUR 

På seinhausten i fjor 

fekk Åse Simonsen operert 

inn ei ny protese i 

det høgre kneet. No klarar 

ho ikkje berre å gå, 

men ho har også testa 

skiføret. 

Bergensdama hadde lenge kjent 

på eit vondt kne før ho fann 

ut at noko måtte gjerast. Etter 

legesjekk der ho fekk påvist artrose 

(slitasje) i leddet, byrja ho å undersøke 

kvar ho skulle få spesialisthjelp. 

I følgje ho sjølv var valet enkelt. 

– Eg hadde høyrt fl eire rykte om at 

ortopedane i Helse Førde er fl inke. 

Dessutan hadde eg sett ei rangering 

i Dagbladet for ei stund tilbake, der 

låg Lærdal sjukehus heilt i toppen. 

Difor valde eg å reise til Sogn for å ta 

denne operasjonen, seier Simonsen. 

Var vaken 

Vi møter den blide dama i korridoren 

på ortopedisk avdeling. Her er ho i 

snakk med sjukepleiarar og andre 

pasientar som er i same situasjon. 

Dei har noko til felles, dei har alle 

fått operert inn kunstige ledd. Åse 

var vaken då legane gjorde inngrepet 

på ho. 

– Sidan eg fekk epidural som bedøving 

var eg vaken heile tida. Det 

var ei veldig interessant oppleving 

å kunne følgje med på heile operasjonen. 

Eg kjende ingen smerter og 

operasjonsteamet som var rundt meg 

var fantastisk fl otte, seier ho. 

– Korleis var dagane etter operasjon? 

– Dei var eigentleg heilt greie. Men 

eg fekk nokre smerte etter kvart. 

Heldigvis fekk eg kome meg raskt 

på beina igjen. Det er ein fordel med 

denne operasjonane at ein må belaste 

foten allereie første dagen etter 

inngrepet. 

Skiturar 

Etter nokre dagar med lett opptrening 

vart Åse sendt heim til Bergen. 

Der har det vore nokre veker med 

verk i kneet, men ho veit samstundes 

at det tar ei stund før kneet vil bli 

heilt bra igjen. 

– Denne prosessen tar si tid, det må 

eg leve med. Men det går framover, 

og det fungerar bra. Eg klarar allereie 

å sykle, og eg har også hatt min 

første skitur. Langrenn er ein perfekt 

måte å trene seg opp igjen på. 

Åse Simonsen er takknemleg for den 

hjelpa ho fekk. 

– Mitt opphald der var omtrent som 

nokre dagar på hotell. Flotte tilsette 

og ikkje minst veldig god mat, avsluttar 

ho. 

NYTT KNE: Åse Simonsen har no 

skifta ut krykkene med skistavar. 

HELSE FØRDE MED NASJONAL KONFERANSE 

Kven skal behandlast 

dagkirurgisk og kvar 

skal vi setje grensene? 

Det er sentrale spørsmål 

i konferansen som 

føregår i Førde den 5. 

og 6. mars i år. 

Helse Førde inviterer helsearbeidarar 

frå heile kongeriket 

når dei no legg opp eit ambisiøst 

program for konferansen med 

namnet ”Trygg dagkirurgi”. Konferansen 

er i samarbeid med Norsk 

sjukepleiarforbund og Den norske 

legeforeininga. 

– Alle yrkesgruppene rundt pasientane 

som skal opererast dagkirurgisk 

treng kunnskap og ei felles forståing 

av moderne pasientforløp og behandling. 

I omlegginga til dagbehandling 

må vi ha stort fokus på pasienttryggleik. 

Dette er hovudgrunnane 

til at vi arranger denne konferansen, 

seier Kari-Anne Indrebø, leiar for 

dagkirurgisk avdeling ved Førde 

sentralsjukehus. 

Det er sett av to heile dagar som 

overlege, professor Barthold Vonen, 

vil leie. Han startar sjølv med føredrag 

med tittelen ”trygg kirurgi reddar 

liv”. 

Kari-Anne Indrebø, Barthold Vonen 

og Kari H. Furevik (bilete) håpar fl est 

mogleg tek turen til Sunnfjord Hotell 

der konferansen føregår. 

Indrebø fortel at det allereie er påmeldt 

deltakarar frå Hammerfest i 

nord til Kristiansand og Stavanger 

i sør. 

I tillegg til dyktige fagfolk utanfrå 

Helse Førde vil fl eire lokale kapasitetar 

halde føredrag, mellom andre 

Olav Hesjedal, Laila Løkkebø Sørensen 

og Norunn Stave. Trygve Nybø 

har tema ”Kirurgi utan anestesipersonell 

– kvar går grensa for kirurg og 

pasient. 

Under avslutninga laurdag vil overlegane 

Helge Hagen, Konrad Mader, 

Nils Sletteskog og Tom Guldhav 

halde foredrag om dagkirurgi innan 

eigne spesialitetar.

Takk for tilliten! 

Sogn og Fjordane 2009 

- totalt bilsal*: 

1. Toyota 464 bilar 

2. Volkswagen 423 bilar 

3. Volvo 209 bilar 

* Opplysningsrådet for Veitrafikken AS 

Toyota Sogn 

Skarpeteigvegen 1 – 6854 Kaupanger 

Tlf. 57 67 66 66 – www.toyotasogn.no 

Vi ynskjer å takke alle våre kundar for at Toyota 

3. året på rad er fylkets mest selde bilmerke*! 

Vår viktigaste ressurs er deg som kunde, og vårt mål er at alle som vel Toyota skal 

få eit trygt og forutsigbart bilhald. Den tilliten kundane viser oss verdset vi, og vi 

strebar stadig etter å skape gode opplevingar for våre kundar. I kombinasjon med 

Toyota sin velkjente produktkvalitet, gir våre kompetente fagarbeidarar ditt 

bilhald den tryggleiken du forventar. 

Vi ynskjer samstundes alle nye og eksisterande kundar velkomen innom for ein 

bilprat! Igjen takkar vi for tilliten, og vi skal gjere vårt ytterste for at du skal trivast 

hjå Toyota. 

Helsing Toyota-forhandlarane i fylket. 

Toyota Nordfjord 

6718 Deknepollen, tlf. 57 85 26 50 6783 Stryn, tlf. 57 87 60 00 

www.toyotanordfjord.no www.toyotanordfjord.no 

Toyota Førde 

Steinavegen 10, 6802 Førde 

Tlf. 57 72 10 00, www.toyota-forde.no 

SIDE 27


FLORØ SJUKEHUS: 

Meistringskurs for personar med osteoporose. 

Målgruppe: Personar med osteoporose som har hatt brot. Tid: 6 kursdagar: 

27., 28. april 4., 5., 25., 26, mai. For praktisk informasjon om sjølve kurset kan 

du kontakte: Med. Pol 57 75 10 40/41 53 05 49. Frist for påmelding: 14 april. 

Meistringskurs for personar med KOLS 

10 kursdagar: 2., 3., 9., 17., 23., 30. mars, 6., 13., 20., 21. april. 

Enkel servering; kr. 50,- pr. dag. 

Mestringskurs for personar med kronisk smerte 

Personar med kroniske smerter i skjelett og musklar. 6 kursdagar: 10., 16., 24., 

31. mars og 7., 14. april. Enkel servering; kr. 50,- pr. dag. For å delta på kurset 

treng du tilvising frå lege. 

Tilvising for å delta på kursa treng du tilvising frå lege. Tilvisinga kan sendast 

til: Florø Sjukehus, 6900 Florø. Kursavgift: Eigenandel på kr 295,-. Beløpet kan 

førast på kvitteringskortet for eigendelar. 

FØRDE SENTRALSJUKEHUS (LMS, Vie, Førde): 

Livslyst – når det røyner på 

Målgruppe: Kreftforeningens tilbod til pasientar og pårørande. Tid: 12. april 

kl 12.00–15.00 og går over fi re påfølgjande måndagar. Kurset er gratis. 

Fortløpande påmelding. Kontaktperson: Tone Gjelsvik Sellevold tlf: 97 41 58 78, 

eller Kreftforeningens servicetorg tlf: 07877. 

Treffpunkt – møteplass for barn og ungdom som pårørande 

For born i alderen 6–16 år som opplever at nokon i familien er ramma av kreft 

eller død av kreft. Tid: ein måndag i månaden kl 17.00-19.00. 

Fortløpande påmelding. Kontaktperson: Tone G. Sellevold tlf: 97 41 58 78 

Meistringskurs for protesebrukarar og pårørande 

Personar som er lår- eller leggamputerte. Kurs over 2 dagar, oppstart 16. april. 

Frist for påmelding: 26 mars. For å delta på kurset treng du tilvising frå lege som 

vert å sende: Helse Førde, ANRR, Postboks 1000, 6807 Førde. For ytterlegare 

informasjon om kurset kan du kontakte: LMS, tlf. 57 83 98 72, 

e-post: lms@helse-forde.no 

Meistringskurs for deg som har vore behandla for brystkreft 

Tid: Kurs over 2 dagar, oppstart 18. mars. Frist for påmelding: 5. mars. For å delta 

på kurset treng du tilvising frå lege som vert å sende til: Helse Førde, Kirurgisk 

avdeling, Postboks 1000, 6807 Førde. Telefon 57 83 92 67. For ytterlegare 

informasjon om kurset kan du kontakte: LMS, tlf. 57 83 98 70. 

Brukar du CPAP? 

Invitasjon til temadag for deg som brukar CPAP, og din pårørande. Tid: onsdag 

14. april. For å delta på kurset treng du tilvising frå lege som sendast: Helse Førde, 

Søvnlaboratoriet, Postboks 1000, 6807 Førde. Frist for påmelding: 26 mars. 

For ytterlegare informasjon kan du kontakte: Søvnlaboratoriet 57 83 96 42, 

Eller LMS 57 83 98 70. 

Meistringskurs yrkesaktivw som er høyrselshemma og deira pårørande 

Tid: Trinn 1: 15. april, Trinn 2 : 21. oktober. Frist for påmelding trinn 1: 25.mars, 

trinn 2 : 1. oktober. For dekking av reiseutgifter kontakt Pasientreiser. For dekking 

av utgifter med overnatting, kontakt NAV. For å delta på kurset treng du tilvising 

frå lege som vert å sende til: Helse Førde, ØNH avdeling, Postboks 1000, 6807 

Førde. For ytterlegare informasjon om kurset kan du kontakte: Sekreter ØNH 

57 83 94 40 eller Maria Ljunglöf, LMS, tlf. 57 83 98 70. 

Nyreskule 

Målgruppe: Nyreskulen arrangerer undervisning for nyrepasientar og pårørande, 

før dei startar dialyse eller før transplantasjon. Tid: Kurset går over 3 dagar. Første 

NB! 

MEISTRINGSKURS FRÅ 

Lærings- og og meistringssenteret (LMS) 

www.helse-forde.no/lms – lms@helse-forde.no 

Grunna polikliniske takst må alle vaksne betale ein eigendel på 

kroner 295 for heile kurset. Beløpet kan førast på kvitteringskortet 

for eigendelar. Reise og evnt. opphaldsutgifter dekkast 

samling 2 mars. For å delta på kurset treng du tilvising frå lege som vert å sende 

til: Helse Førde, Førde Sentralsjukehus, Postboks 1000, 6807 Førde. Kontakt 

Dialyseavdelinga ved spørsmål. 

Kurs om prostatakreft 

Målgruppe: Personar som har vore behandla for prostatakreft og pårørande. Kurs 

over 3 dagar. Oppstart 8. april. For å delta på kurset treng du tilvising frå lege som 

vert å sende til: Helse Førde, Kirurgisk poliklinikk, Postboks 1000, 6807 Førde. 

Telefon 57 83 98 70. Frist for påmelding: 17. mars. Kontakt LMS ved spørsmål på 

telefon 57 83 98 72. 

Meistringskurs for tinnitusramma og deira pårårande 

Målgruppe: Personar som er råka av Tinnitus, og pårørande. Trinn 1: 19. mars, 

trinn 2: 30. september. Frist for påmelding: 3. mars og 15. september. For å delta 

på kurset treng du tilvising frå lege. Gjeld ikkje pårørande. Tilvisinga vert å sende 

til: Helse Førde, Øyre-nase-hals avdeling, Postboks 1000, 6807 Førde. For praktisk 

informasjon, kontakt ØNH 57 83 94 40, LMS, tlf. 57 83 98 70. 

Lærings- og meistringskurs for deg som har Reumatoid Artritt (RA) 

Målgruppe: Du som har RA og ønskjer å utveksle erfaring med andre om det å 

leve med sjukdomen. Tid: 27. og 28. april 2010. For å delta på kurset treng du 

tilvising frå lege. For praktisk informasjon om sjølve kurset kan du kontakte: LMS, 

tlf: 57 83 98 70. Påmelding: Helse Førde, Reumatologisk poliklinikk, Postboks 

1000, 6807 Førde. Frist påmelding: 13.04. 2010. 

Diabetes type II 

Målgruppe: Personar med Diabetes type II og deira pårørande. Tid: 11.03., 18.03. 

og 25.03. Nytt kurs 20.04., 27.04. og 04.05. Dersom det er nok påmelde deltakarar. 

For å delta på kurset treng du tilvising frå lege. For praktisk informasjon om 

sjølve kurset kan du kontakte telefon 57 83 98 70. Påmelding: Helse Førde HF, 

Medisinsk poliklinikk, Postboks 1000, 6807 Førde. Tlf: 57 83 94 04. Frist: 01.03. 

Samling for tenåringar med diabetes 

April 2010 (på dagtid). Treng ikkje tilvising frå fastlege når ein er under oppfølging 

i Helse Førde. For praktisk informasjon om sjølve kurset kan du kontakte: Randi 

Gamlestøl tlf: 578 39 954 eller Silje-Katrin Sandnes tlf: 578 39 155. 

Diabetes- kurs for besteforeldre, tanter, onklar, naboar…… 

Målgruppe: Besteforeldre, tanter, onklar, naboar og andre interesserte. Kursinnhaldet 

er likt på kurs 1 og 2. Om få påmeldte vil event. eine kursalternativet gå ut. 

Kurs 1: To kveldar, 8. mars og 15.mars, begge kveldar frå 17.00-20.00. Kurs 2: 13. 

april frå kl. 09.00-15.00. Kurset er gratis. Treng ikkje tilvising. For praktisk informasjon 

om kurset kan du kontakte: Randi Gamlestøl tlf: 578 39 954 eller Silje-Katrin 

Sandnes tlf: 578 39 155. Påmelding: 10.mars til Helse Førde, Barneavdelinga, ved 

Silje-Katrin Sandnes, 6807 Førde. Tlf: 578 39 155. E-post: silje-katrin.sandnes@ 

helse-forde.no. 

Foreldresamling – Barn med gastrostomi 

Tid: 17.03. kl.09.00-15.30. Inga deltakaravgift. Treng tilvising frå fastlege om 

barnet ikkje er under oppfølging i Helse Førde. Kontaktperson: Margunn Skudal 

Nistad tlf: 57 83 96 04 Frist for påmelding: 12.03.10. Påmelding mån, tys, tors: 

Helse Førde, Barnepoliklinikken ved Jannicke Birkaas, 6807 Førde. Tlf: 57 83 91 45. 

e-post: jannicke.birkaas@helse-forde.no 

Foreldresamling - Barn med cerebral parese (cp) 

Tid: 04.03. kl.09.00-15.00. Inga deltakaravgift. Treng tilvising frå fastlege om 

barnet ikkje er under oppfølging i Helse Førde. Kontaktperson: Lillian Sætre 

tlf: 57 83 97 73. Frist for påmelding: 01.03.10. Påmelding mån, tys, tors: Helse 

Førde, Barnepoliklinikken, ved Jannicke Birkaas, 6807 Førde. Tlf: 57 83 91 45. 

e-post: jannicke.birkaas@helse-forde.no 

Brukar du høyreapparat? 

Meistringskurs for deg som bryukar høyreapparat og deira pårørande. Tid: 30. 

april. For å delta treng du tilvising frå lege som vert å sende: Helse Førde, ØNH, 

postboks 1000, 6807 Førde. Frist for påmelding: 22. april. Ytterlegare informasjon: 

LMS telefon 57 83 98 72 eller ØNH 57 83 94 40. E-post: lms@helse-forde.no 

gjennom gjeldande trygdereglar. Enkel servering kr 50,– 

Du treng tilvising frå lege som vert å sende til den avdelinga 

som er medisinsk ansvarleg.

GRAVID OG I JOBB 

Å vere gravid er ingen 

sjukdom. Gravide arbeidstakarar 

i Helse Førde 

skal ha ei oppfølging 

som gjer at dei kan vere 

i arbeid lengst mogleg 

og kjenne seg trygg i sin 

arbeidssituasjon. 

No er eg i veke trettitre og føler 

meg i veldig god form, seier 

Linn Janne Myren frå Florø. 

Ho er intensivsjukepleiar og er tilsett 

ved Førde sentralsjukehus. I lag med 

mange andre gravide kvinner, er ho 

med i ”Prosjekt Gravide - i arbeid 

lengst mogleg” som er eit delprosjekt 

innafor ”Prosjekt Nærvær”. Årsaka 

til tiltaka er at Helse Førde ynskjer 

å redusere sjukefråveret og talet på 

uføre- og førtidspensjonerte. 

Takknemleg 

Prosjektet som Myren deltar i, har 

som målsetjing å gje gravide kvinner 

i føretaket ei systematisk og god 

oppfølging under svangerskapet. Eit 

viktig verktøy er tilbod om trekantsamtalar, 

ein samtale mellom leiar og 

den gravide med jordmor tilstades 

som støtte for begge partar. 

– I trekantsamtalane har vi diskutert 

behovet for tilrettelegging, og vi eventuelle 

førebyggande tiltak. Dette har 

gjort meg tryggare og samstundes er 

eg i stand til å stå lengre i arbeid. Eg 

er veldig takknemleg for det tilbodet 

som er gjeve, seier Myren. 

Viktige ressursar 

Helse Førde er ein stor kvinnearbeidsplass 

og gravide kvinner utgjer difor 

ein stor del av arbeidsstyrken. 

– Dette er viktige ressursar for oss. 

Dersom vi gjennom enkle grep, systematisk 

oppfølging og førebygging 

gjennom tidleg tilrettelegging kan 

bidra til at dei er i stand til å arbeide 

nokre veker ekstra, er det til fordel 

for begge partar, seier HR-direktør i 

Helse Førde, Mai-Liss Larsen. 

Påverknad 

”Prosjekt Gravide i arbeid lengst 

mogleg” starta opp hausten 2009. 

Det betyr at det snart er mogleg å sjå 

resultatet av tiltaket. 

– Etter kvart vil vi kunne ha målbare 

resultat på dette. Men, inntrykket mitt 

så langt er at dei gravide synest det er 

FLEIRE I ARBEID 

Målet med ”Prosjekt Nærvær” er å 

redusere sjukefråveret til under 4,5 

prosent i Helse Førde. 

Ein dag sjukefråvær kostar føretaket 

ca 2000 kroner. 

– Sjukefråveret varierer mellom 

avdelingane og yrkesgruppene. Det 

er ulike utfordringar på dei ulike 

avdelingane, seier HR-direktør Mai 

Liss Larsen. 

Sjukefråværet har vore relativt stabilt 

i dei siste åra og det er viktig å ha 

fokus på dette arbeidet. 

– "Prosjekt Nærvær" skal også bidra 

til at færre tilsette heilt eller delvis 

vert uførepensjonerte eller tidleg 

pensjonerte. Vi må få snudd fokuset 

frå fråvær til nærvær. I eit slikt per- 

SIDE 29 

TILRETTELAGT: Linn Janne Myren er 

intensivsjukepleiar, og ønskjer å jobbe 

lengst mogleg sjølv om ho er gravid. 

bra med desse samtalane. Dei føler 

dei er med og påverkar arbeidsdagen 

sin og det gjev tryggleik, seier prosjektleiar 

og jordmor i ”Gravideprosjektet”, 

Hildegunn Ryssdal. 

spektiv vert førebygging og tilrettelegging 

viktig for å bidra til at tilsette 

ikkje vert sjukemeldt. 

Larsen er opptekne av at prosjektet 

ikkje må oppfattast slik at tilsette 

som er sjukmelde skal få dårleg 

samvit og kjenne seg tvinga til å gå i 

arbeid. Målet er å snu pengebruken 

frå utbetaling av sjukepengar til investeringar 

i tiltak som gjer at folk 

klarer å vere i arbeid. 

– Vi har eit godt utgangspunkt. Det 

er også ein styrke for prosjektet at 

vi har med eksterne medlemmer, 

slik at vi får sett problemet frå ulike 

sider. Diskusjonane vert betre og vi 

får innspel som vi ikkje har tenkt på. 

Det er eit nyttig korrektiv, seier HRdirektøren.


Helse Førde HF har 

den utfordrande opp- 

gåva å yte forsvarlege 

og gode spesialist- 

helsetenester til dei 

ca 106 000 innbyg- 

gjarane i Sogn og 

Fjordane. Føretaket 

omfattar tre klinikkar, 

fordelt på tre sjukesjuke- hus og psykiatriske 

instituasjonar i Nord- 

fjord, Sunnfjord og 

Sogn. Føretaket har 

i tillegg ansvaret for 

ambulansetenesta og 

pasienttransport. 

Helse Førde har 1955 

årsverk og eit samla 

budsjett på 2 milliardar 

kroner. Adminis- 

trasjonen held til ved 

Førde sentralsjuke- 

sentralsjukehus, 

som er den stør- 

ste arbeidsplassen i 

fylket. Helse Førde er 

eitt av fem føretak i 

Helse Vest RHF. 

Helse Førde skal så 

langt som råd av- 

spegle mangfaldet i 

befolkninga. Det er 

difor eit personalpo- 

litisk mål å oppnå ein 

balansert alders- og 

kjønnssamansetnad, 

og å rekruttere kvali- 

fi serte personar med 

innvandrarbakgrunn. 

jobb: 

karriere 

Sommarvikarar Helse Førde 2010 

Søknadsfristen til ledige sommarjobbar ved Førde sentralsjukehus, 

Nordfjord sjukehus og Nordfjord psykiatrisenter er 1. mars 2010. 

Under fi nn du sommarjobbar med søknadsfrist etter denne datoen. 

(det kan framleis vere ledige sommarjobbar med frist 1. mars ) 

– sjå www.helse-forde.no og du fi nn alle ledige sommarjobbar. 

Ambulansetenesta 

Ambulansetenesta i heile Sogn og Fjordane treng sommmarvikarar. 

Søknadsfrist: 20. juni 2010 

Indre Sogn Psykiatrisenter 

* Miljøarbeidarar i turnus på sengepostane 

* Reinhaldarar 

* Kantine 

* Vaktmeisterassistent 

* Resepsjon 

Søknadsfrist: 1. april 2010 

Lærdal sjukehus 

* Assistent – kjøkken/kafeteria/oppvask 

* Sjukepleiarar/sjukepleiestudentar/hjelpepleiarar – indremedisinsk avdeling 

* Ferievikarar/tilkallingshjelp – teknisk drift 

* Reinhaldarar 

* Operasjonssjukepleiarar – operasjonsavdelinga 

* Sjukepleiarar/hjelpepleiarar – ortopedisk avdeling 

* Bioingeniørar – laboratorium for medisinsk biokjem og blodbank 

Søknadsfrist: 10. april 2010 

Fullstendig utlysingstekst, søknadsskjema og fl eire ledige stillingar fi nn du på 

www.helse-forde.no/nytilsette

NYSGJERRIGE PÅ HELSE FØRDE 

Fem hundre personar 

besøkte Karrieremessa 

i Bergen 16. februar. 

Mange var innom Helse 

Førde sin stand for å få 

informasjon og høyre 

kva jobbmoglegheiter 

føretaket kan tilby. 

Eg trur nok vi får sjå igjen enkelte 

av dei, smiler undervisningsleiar 

i Helse Førde, Olav 

Aaraas. 

Karrieremessa i Bergen samla som 

vanleg svært mange bedrifter frå 

Sogn og Fjordane. Karrieresvoltne 

studentar fekk vite det meste dei 

trengde om arbeidssituasjonen både 

i det private og offentlege Sogn og 

Fjordane. Den største arbeidsgjevaren 

av dei alle var Helse Førde. 

– Det var eit fl ott arrangement som 

samla fl eire hundre studentar. Vi 

fekk god kontakt med mange av dei, 

og knytte også kontaktar opp mot 

næringslivet. Helse Førde er største 

arbeidsplassen i fylket og sit ofte på 

nøkkelen til arbeidsplass for partnar 

når ei bedrift eller kommune er ute 

etter ein bestemt kompetanse. Så 

Ta utdanning – 

bli sjukepleiar! 

Topp moderne undervisningslokale 

naer Sentralsjukehuset og tett 

samarbeid med Helse Førde er 

den unike ramma for sjukepleiarutdanninga 

i Førde. 

Her arbeider tilsette og studentar 

for å møte morgondagens behov for 

helsetenester. 

Du finn utfyllande informasjon om 

bachelor i sjukepleie og ei rekkje 

vidareutdanningar retta mot 

helse- og sosialsektoren 

på nettsidene våre. 

Ta gjerne kontakt om det er noko 

du ønskjer svar på. 

Søknadsfrist er 15. april. 

dette var veldig nyttig, seier overlege 

Rune Larsen. 

I tillegg til han og Olav Aaraas stilte 

Helse Førde også med ambulansesjef 

Stian Sægrov og oversjukepleiar Hildur 

Thingsnes. Dei kunne svare på 

det meste av dei spørsmåla som vart 

stilt om føretaket og kva jobbmogleg- 

heiter som fi nst i organisasjonen. 

Olav Aaraas meiner det var svært 

viktig å vere til stades på Karrieremessa 

i Bergen. Ein viktig arena for å 

rekruttere helsepersonell i framtida. 

– Den største utfordringa til Helse 

Førde er å få tak i kompetente fagres- 

HØGSKULEN I SOGN OG FJORDANE 

POSTBOKS 133, 6851 SOGNDAL 

TLF 57 67 60 00 FAX 57 67 61 00 

hisf.no 

SIDE 31 

MESSE: Stian Sægrov, Olav Aaraas, Rune Larsen og Hildur Thingnes deltok frå Helse Førde på Karrieremessa i Bergen. 

sursar. Då er dette eitt av fl eire element 

som kan bidra til at vi klarar å 

kome i kontakt med framtidige arbeidstakarar. 

I Bergen var det veldig 

mange frå Sogn og Fjordane som var 

innom Karrieremessa, og klarer vi å 

lokke nokre av dei heim igjen etter 

avslutta utdanning er det kjempefl 

ott, avsluttar Aaraas.


Selje-Måløy-Nordfjordeid-Førde 

1/5 09 – 30/4 10 Dx67 

Selje ....................... 0700 

Flatraket ................. 0735 

Måløy terminal ......... 0755 

--- 

Måløy terminal ......... 0800 * 

Bryggja ................... 0830 

Kjølsdalen ............... 0840 

Stårheim kai ............ 0845 

Stårheim ................. 0845 

Nordfjord sjukehus ... 0900 

Nordfjordeid rb.st. .... 0910 

--- 

Nordfjordeid rb.st. .... 0915 

Lote ........................ 0930 

Anda ....................... 0940 

Sandane rb.st. ......... 1000 

Byrkjelo .................. 1020 

Skei ........................ 1040 

Ålhus ...................... 1055 

Vassenden (Jølster) ... 1100 

Førde Sentralsjukehus 1120 

Førde rb.st. .............. 1130 

Den enkle 

reisemåten 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

Frå sentrum til sentrum 

Ingen parkeringsproblem 

Fleksibel reisemåte 

Plassgaranti - møt opp på haldeplassen og du er garantert plass 

Ingen innsjekking 

Betal med kort 

Trådlaust internett 

Tenk miljø - reis kollektivt 

Sjå nor-way.no og bruk rutesøket frå/til stad - og fi nn di reiserute, 

Rutetelefon 177 

ruteinfo.net 

Sjukehusbussen er eit transportmiddel til/frå sjukehus. 

Ruta er også open for andre. 

Tilknyting til Sjukehusbussen: Dersom du har spørsmål kring pasienttransport, t, 

kan du ringe køyrekontoret i Helse Førde, tlf. 05515. Eigendel: Pasientar som nyttar bussen skal berre 

betale eigendelen. Registrering: Pasientar med særskilde praktiske behov, bør seinast dagen før 

melde frå til køyrekontoret ved sjukehuset. Pris: Takstar og rabattar er i samsvar med det ordinære 

bussregulativet i Sogn og Fjordane. Eigen hjelpemann/bussvert: Sjukehusbussen er på kvar tur 

bemanna med 2 sjåførar der den eine har som hovudoppgåve å vere hjelpemann for passasjerane 

både i bussen og på sjukehuset. 

1/5 09 – 30/4 10 Dx67 

Førde Sentralsjukehus 1535 

Førde rb.st. ............. 1545 

Vassenden (Jølster) . 1610 

Ålhus ..................... 1615 

Skei ....................... 1635 

Byrkjelo ................. 1655 

Sandane rb.st. ........ 1720 

Anda ...................... 1745 

Lote ....................... 1755 

Nordfjordeid rb.st. ... 1805 

--- 

Nordfjordeid rb.st. ... 1805 

Nordfjord sjukehus .. 1810 

Stårheim ................ 1820 

Stårheim kai ........... 1825 

Kjølsdalen .............. 1830 

Bryggja .................. 1845 

Måløy terminal ........ 1910 

--- 

Måløy terminal ........ 1915 

Flatraket ................ 1935 

Selje ...................... 2015 

Vi skal same vegen 

Bruk Sjukehusbussen! 

Lærdal-Sogndal-Førde 

1/5 09 – 30/4 10 Dx67 

Lærdal sjukehus 0640** 

Lærdal ............. 0645 

Fodnes ............. 0700 

Mannheller ....... 0715 

Kaupangsent. .... 0720 

Sogndal skyss. .. 0735 

--- 

Sogndal skyss. .. 0750 

Selseng bru ...... 0805 

Fjærland v.kr. .... 0820 

Skei ................. 0850 

Ålhus ............... 0905 

Vassenden ....... 0915 

Moskog ............ 0925 

Førde S. sjukehus 0935 

Førde rb.st. ....... 0945 

** Frå Saltkjelen 06.20. 

1/5 09 – 30/4 10 Dx67 

Førde S.sjukehus . 1500 

Førde rb.st. ......... 1510 

Moskog .............. 1520 

Vassenden .......... 1530 

Ålhus ................. 1535 

Skei ................... 1600 

Fjærland v.kr. ...... 1630 

Selseng bru ........ 1645 

Sogndal skysst. ....1705 

--- 

Sogndal skysst. ... 1710 

Kaupangsenteret ..1725 

Mannheller ......... 1740 

Fodnes ............... 1755 

Lærdal ............... 1800 

Lærdal sjukehus ...1805 

* Transport til sjukehusbussen i Måløy kan tingast 

på telefon 57 85 13 52 innan kl 18.00 dagen før. 

Tilbringarsystemet gjeld for: 

Nordvågsvåg, Osmundsvåg og Oppedal. 

Spesialutstyrt buss 

for dine behov: 

* Toalett for funksjonshemma 

* Rullestolheis 

* Komfortable seter med god 

avstand 

* Omfattande førstehjelpsutstyr 

* Telefon 

* Varm og kald drikke 

* Aircondition 

* Puter/pledd 

* Barnesete 

* Rullestol 

* Tryggleikssele for barnebag

Nr 2 - februar 2010 - Høgskulen i Sogn og Fjordane

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?