2009-04_Helseivest_web - Helse Vest

Nr 4/ 2009 rogaland / hordaland / Sogn og fjordane 

Sjå godt ut – føl deg betre 

Grenselaus e-handel 

med Helse Vest i førarsetet 

Fysisk aktivitet 

Ein sunn kropp 

gir eit sunt sinn 

12 

4 

8

helSe i veSt 4/2009 

I den lyse førjulstida 

Foto: Kjetil Alsvik 

bjørg sandal 

Kommunikasjonsdirektør, Helse Vest 

DETTE ER DIN HELSEREGION 

helse vest RhF (regionalt helseføretak) har det overordna ansvaret for spesialist helsetenesta 

i rogaland, Hordaland og sogn og Fjordane. Helse Vest rHF eig fem helseføretak; Helse 

Førde, Helse bergen, Helse Fonna, Helse stavanger og Apoteka Vest, samt Helse Vest ikt As. 

Helseføretaka har cirka 28 000 medarbeidarar, omfattar rundt 50 sjukehus og institusjonar og yter 

helsetenester til 1 million innbyggjarar. budsjettet er på ca 18 milliardar kroner. Helse Vest rHF er 

lokalisert på Forus i stavanger. 

Det er mørkt i Desember – ute. Inne lyser adventsstjerner og adventsstakar 

opp, i tillegg til alle stearinlysa. Ein arbeidskrevjande månad, kanskje, men du, så kjekt å 

bake, vaske og kjøpe gåver for at familien skal få ei fin og samlande jul. 

Desember er månaden der mange kjenner særleg sterkt på saknet av kjære familiemedlemmer 

eller venner. Å vere gode medmenneske er ei oppgåve for oss alle. Eit lite kort, 

ein telefonprat, ein invitasjon? Det er mykje vi kan gjere for å glede andre. 

I jobbsamanheng er desember månaden der vi får 

svaret på om budsjettmåla er nådde. Mangt og mykje 

spelar inn i budsjettarbeid – og i oppfølginga gjennom 

året. Er det så viktig å greie budsjettmåla? Ja, og stadig 

fleire ser kor viktig dette er, ikkje minst for at vi skal 

få det økonomiske handlingsrommet som trengst for 

å gjere investeringar som sikrar godt tilbod også i framtida. Og tenk på all den energien vi 

kan bruke til andre, kjekke oppgåver dersom vi slepp alle pengediskusjonane! Helseføretaka 

her i vest har sett alle klutar til for å nå målsetjingane i 2009 – og per i dag ligg det an til 

at vi skal lande med rett farge på tala. Overraskingar kan enno kome, men mykje tyder 

på at trenden er broten. Stor takk til alle som har drege lasset og vore med på å endre 

haldningane. 

Influensa A har vi levd med det meste av året. Pandemien har så langt ikkje blitt så hard og 

omfattande som det såg ut til. Sjukehusa si evne til å ha gode planar, gjere dei tiltak som 

trengst og stille opp i krevjande situasjonar, er det all grunn til å løfte fram. Maskinar og 

utstyr er viktig, men den menneskelege innsatsen kjem vi aldri utanom. Det gjer den store 

forskjellen! For oss er det viktig at innbyggjarane føler seg trygge på at dei får helsetenestene 

som trengst til rett tid. 

Sjukehus er storforbrukarar av både utstyr og tenester, og elektronisk handel er på 

dagsorden som aldri før. Innkjøpssjefen i Helse Vest blei tidlegare i år spurd om han ville 

vere koordinator for ei viktig prosjektgruppe i Europakommisjonen. Helse Vest har lånt ut 

ein flink medarbeidar; ei fjør i hatten for Lars Johan og ei fjør i hatten for Helse Vest. 

Å få internasjonal positiv tilbakemelding for arbeidet vi har gjort, betyr mykje. 

Å fremme helse og livskvalitet er visjonen for Vestlandssjukehusa. Dette er ein 

viktig bodskap i kvardagen, både i sjukehusa og for oss som lever aktive liv utanfor 

sjukehuspostane. Vår eigen innsats og vår eiga haldning er viktige innsatsfaktorar. 

Å bruke kroppen, å vere aktive – kvar på vårt nivå – er viktig for å oppnå den gode 

livskvaliteten vi leitar etter. 

På vegne av alle oss i Helse Vest ønskjer eg deg ei roleg, lys og avslappande jule og 

nyttårshelg.

Helse i vest, 4/ 2009 

Redaksjon 

Bjørg Sandal (ansvarleg redaktør) 

Camilla Loddervik (redaktør) 

Siri Tjessem Fjælberg 

Abonner gratis på helse i vest 

Send ein epost til info@helsevest.no 

Utforming og tilrettelegging 

Oktan Alfa AS 

Forsidefoto: Colourbox 

Redaksjonen avslutta 4. desember 2009 

12 

Ein sunn kropp 

gir eit sunt sinn 

trykkeri 

Bryne Stavanger Offset 

Opplag 

ca 15.000 

sjå godt ut – føl deg betre! 4 

Grenselaus e-handel 8 

Forskingsnytt 11 

ein sunn kropp gir eit sunt sinn 12 

Vellykka overgang i vest 16 

Profilen 17 

Langtidsbudsjett 2010–2014 18 

Forskingskonferansen 2009 19 

Pris for beste forskingsmiljø 20 

influensa A-vaksine 22 

Helse Vest og nynorsk 

Kyrkje og kulturdepartementet har slått fast at Helse Vest skal følgje 

mållova. Det er eit fleirtal av nynorskkommunar i regionen og Helse 

Vest har difor nynorsk som tenestemål. Det betyr at informasjon som 

går ut til eksterne mottakarar, blant anna Helse i vest og nettsidene 

www.helsevest.no skal vere på nynorsk. Det er grunnen til at alle 

lesarar, også dei som er bokmålsbrukarar, får informasjonen på 

nynorsk. 


Sjå godt ut 

– føl deg betre 

Grenselaus e-handel 

20 

Pris for beste 

forskingsmiljø 

4 

8 

3

4 


Sjå godt ut 

– føl deg betre! 

– Det var nesten verre å miste håret enn å miste brystet, seier Annette 

Tangerås. Ho er ein av deltakarane ved eit sminkekurs for kvinnelege 

kreftpasientar i Helse Bergen. To timar er sett av til at ho kan pleie seg 

sjølv og lære litt om korleis ho kan bruke sminke til å føle seg betre. 

tekst siri tjessem FjæLberG Foto bjørn erik LArsen 

– vi begynner med å gjere huda rein, seier 

kurshaldar Sigrun elin tvedt. ho viser korleis deltakarane 

skal halde bomullsdotten og dra han i rett 

retning over huda. etterpå er det tonic og fuktkrem. 

På bordet framfor seg har Anette 

Tangerås alt du kan tenkje deg 

av ansiktsvatn, kremar, augeskugge ulike 

pennar og leppestift. Mens ho prøver å 

finne dei rette produkta, fortel Annette at 

ho fann ein kul i brystet våren 2008. Ho 

fjerna det eine brystet og nokre lymfekjertlar 

i april 2008 og har sidan gått på tøff 

cellegift og strålebehandling. 

– Det er på tide at eg lærer å sminke 

meg, seier Anette. 

Kan litt sminke gjere kvardagen betre? 

Ti kvinner med ulike kreftdiagnosar er 

samla i morgonmøterommet ved Kreftavdelinga 

for å ha sminkekurs. Praten er litt 

roleg og lågmælt i starten, men det livnar 

snart til når kvinnene får opna sminkeveska 

som dei har fått utdelt. Nokre få 

kjenner kvarandre frå ei treningsgruppe 

for brystkreftpasientar ved Kreftavdelinga, 

men dei fleste har ikkje sett kvarandre før. 

Det dei har til felles, er ein kreftdiagnose 

og ein kortare eller lengre periode i behandling. 

Etter dette kurset håper dei å ha 

meir kunnskap om korleis dei kan føle seg 

betre med litt sminke, samtidig som dei 

har knytt nye kontaktar. 

– Godt å føle meg litt betre 

Annette var svært bleik då ho gjekk på 

cellegift, og er takksam for dette tilbodet. 

No får ho profesjonell hjelp til korleis ho 

med enkle middel kan pynte litt på fasaden, 

slik at ho ikkje skal sjå så sjuk ut som 

ho kan føle seg. 

– Det er viktig å ta vare på seg sjølv, men 

det er ikkje alltid like lett når vi ikkje føler 

oss i stand til det. Det viktigaste for meg er 

å få fram at det går an å bli frisk, og at det 

går an å få det godt igjen, seier Annette. 

– Eg har aldri sett meg sjølv utan hår 

Det går ikkje lang tid før praten kjem 

inn på hår og parykkar. Annette har kort 

hår som har vakse ut igjen etter at ho mista 

alt i samband med behandlinga. Det har 

ho til felles med mange rundt bordet. Dei 

som ikkje har sitt eige hår, har lue eller parykk. 

– Det var nesten verre å miste håret enn 

å miste brystet, seier Annette. Ho er glad 

for at håret er tilbake. 

– Dei som ønskjer det, 

kan få låne eit hårband 

for å halde håret eller 

parykken borte frå ansiktet 

mens dei legg på sminka. 

– Det var vanskeleg å miste håret. Då 

eg fekk tilpassa parykken, klipte frisøren 

av det siste håret mens eg sat med ryggen 

til spegelen. Ho tok på meg parykken og 

ordna alt til før ho snudde meg tilbake 

igjen til spegelen og eg fekk sjå meg sjølv 

med ny parykk. Og sidan såg eg meg 

sjølv aldri utan hår, det var altfor vondt. 

Det å reagere på å miste håret har ikkje 

noko med alderen å gjere, fortel Annette 

på 64 år.

– Den einaste fordelen er at eg også miste 

håret på leggene å slapp å barbere dei. 

Annette Tangerås 


5

6 


Rundt bordet nikkar dei andre gjenkjennande. 

– Den einaste fordelen er at eg også miste 

håret på leggene og slapp å barbere dei, seier 

Annette, til latter og knis rundt bordet. 

– Det er noko med damer og hår, og vi 

må prøve å sjå det positive i alt. Det er ikkje 

minst viktig å ha litt ironi og humor i 

den situasjonen vi er komne i. Eg blir heile 

tida mint på at eg er sjuk når eg ikkje har 

parykken på, seier Tone Digranes, som sit 

ved det same bordet. – Med litt sminke i 

tillegg føler eg meg endå betre, seier ho, 

samtidig som ho sjekkar i spegelen om 

rougen sit som han skal. 

– hugs å klappe 

brunkrem og pudder 

forsiktig på huda, ikkje 

gni det hardt inn. Bruk 

fingertuppane for å få 

eit godt resultat. 

– Kor mykje sminke skal eg bruke i dag? 

Ser eg litt meir sjuk ut i dag enn i går? spør 

ei anna av dei som sit ved bordet. Her er 

det om å gjere å lære å sminke seg sjølv, 

med kunnig hjelp frå kurshaldaren. Det er 

ikkje alltid like lett å dekkje huda på ein 

måte som gjer at det ser naturleg ut. 

Sminka får fram konturane i ansiktet 

– Kreftpasientar får ofte eit bleikt og flatt 

ansikt etter ei stund med behandling. Ved 

bruk av sminke kan pasientane lære seg å 

teikne opp konturane i ansiktet, slik at dei

kjenner seg sjølve igjen når dei ser seg i spegelen, 

seier Inger Thormodsen, som er leiar 

for pasient og pårørandreopplæringa ved 

Kreftavdelinga i Helse Bergen. 

– Når også augebryn og augevipper 

forsvinn, blir pasienten ganske fargelaus, 

og det er utruleg kor godt det er å sjå når 

pasienten kan sjå seg i spegelen og seie at 

ho endeleg kjenner seg igjen som seg sjølv 

og ikkje som ”den sjuke”, legg Thormodsen 

til. Ho har vore ansvarleg for kurset si 

dan 2005 og veit kor mykje det har å seie 

for dei kvinnelege kreftpasientane. 

– Når du legg på augeskugge, må du 

heller tenkje på kva for ein farge du har 

på kleda dine, enn på fargen på auga. 

Eit velkome tiltak for kreftpasientane 

– Vi har alltid ventetider til desse kursa, 

men vi veit aldri kven som er deltakarar før 

dagen før kurset. Då ringjer vi til alle på 

ventelista og høyrer om dei er i form til å 

vere med. Kurset er eit tilbod til pasientar 

som er i behandling ved sjukehuset. Ofte 

er pasientane i så dårleg form at dei ikkje 

orkar å kome. Det er eit populært kurs for 

pasientane, og vi gler oss over å kunne ha 

dette tilbodet, seier Thormodsen. 

Sjå godt ut og føl deg betre 

For mange kan eit slikt sminkekurs verke 

som eit litt underleg tiltak, men kvinnene 

rundt bordet er ikkje i tvil: Dette gjer godt 

for kropp og sjel! I tillegg til kunnskap om 

å leggje sminke på ein måte som får deg til 

å føle deg betre, er det noko spesielt med 

fellesskapen hos desse kvinnene. Dei slit 

med dei same tinga. Det å miste håret, det 

å vere kvalm, det å ha mista eit bryst og 

ha gått igjennom harde behandlingar. Dei 

treng ikkje å seie så mykje til dei andre om 

alt det vonde. Dei veit. No gjeld det å gjere 

noko kjekt saman, og alt dette berre for at 

dei sjølve skal føle seg betre etterpå. 

– Eg blei så glad då dei ringde meg frå 

kreftavdelinga og spurde om eg ville vere 

med på kurset. Då fekk eg ei kjensle av 

å høyre til og at nokon tenkte på meg. 

Det kan vere svært einsamt å vere sjuk. 

Det å vandre frå spesialist til spesialist og 

ta alle moglege prøver, gjorde noko med 

meg. Eg kjende meg så åleine, seier ein av 

deltakarane mens ho legg fin, beige augeskugge 

på augeloka. 


Godt samarbeid med eksterne 

Fem gonger i året tilbyr Helse Bergen 

slike kurs for kvinnelege kreftpasientar 

som er i behandling. Kurset er eit samarbeidsprosjekt 

mellom sjukehuset og velgjerdsorganisasjonen 

”Look Good ... Feel 

Better”. Som det ligg i namnet, er tanken 

at kreftpasientane skal lære at det går an 

å føle seg betre med enkle middel, i dette 

tilfellet med litt sminke. 

– Det betyr veldig mykje for psyken å sjå 

litt bra ut. Har eg teke på for mykje augeskugge 

no? spør ein av kursdeltakarane. 

– På laurdag skal eg på dans, og då 

skal eg sminke meg! 

Annette Tangerås arbeidde i barnevernstenesta 

då ho blei sjuk. Ho har vore på 

kontroll i mai og skal på ny kontroll neste 

år. Ho ventar på operasjon for å byggje 

opp igjen det brystet som er borte. Ho er 

ofte nervøs for klumpar ho finn i det andre 

brystet og har vore til nokre kontrollar for 

å sjekke. Alt dette tenkjer ho ikkje på mens 

ho tar fin leppestift på leppene. 

– til slutt er det 

prikken over i-en: 

No skal du teikne 

opp leppene dine 

med blyant og leggje 

på leppestift, avsluttar 

kurshaldar Sigrun elin 

tvedt. 

– Skal du heim og vise deg fram for mannen 

i dag? 

– Han er bortreist og kjem ikkje heim 

før i morgon, så eg må nok bruke reinsemjølk 

i kveld og ta det bort, ler Annette. 

Men på laurdag skal vi på dans, og det er 

lenge sidan sist. Då skal eg nok pynte meg 

litt ekstra, seier Annette. 

7

8 


Grenselaus 

med

e-handel 

Helse Vest i førarsetet 

«Grenselaus handel – la det skje!» er slagordet til Europakommisjonen si 

prosjektgruppe som skal arbeide med å fremme elektronisk handel på 

tvers av landegrensene. Dei har sett seg eit ambisiøst mål om å leggje til 

rette for hundre prosent elektronisk handel innan 2010. For å få dette til 

treng dei hjelp – frå ingen ringare enn Helse Vest. 

tekst CAmiLLA LoDDerVik Foto kjetiL ALsVik 

Helse Vest har i fleire år nytta seg av elektronisk handel 

når det gjeld innkjøp av varer og tenester til sjukehusa. 

Elektronisk handel er eit verktøy som kan føre til større 

konkurranse, fleire tilbydarar og reduserte prisar. Men slik det er 

i dag, skjer slik handel i offentleg sektor sjeldan på tvers av landegrensene. 

– Kvart land har sine eigne anbodsreglar og system for gjennomføring 

av offentlege innkjøp. Ofte er desse reglane eller systema 

svært ulike, og dermed er det vanskeleg for leverandørar i andre 

land å kome med tilbod. Og gjer dei det, endar det oftast med 

at dei blir ekskluderte fordi tilbodet deira er mangelfullt i forhold 

til dei retningslinjene som gjeld, fortel Lars Johan Frøyland, 

logistikk og innkjøpssjef i Helse Vest RHF. 


Helse Vest fremst i Europa 

I dag arbeider han som koordinator i prosjektgruppa PEPPOL 

(Pan European Public Procurement OnLine) i Europakommisjonen. 

Dit blei han handplukka for det framifrå arbeidet han har 

gjort når det gjeld ehandel i regi av Helse Vest RHF, eit arbeid 

som har gjort at Helse Vest i dag er fremst i Europa når det gjeld å 

nytte seg av elektronisk handel i offentleg sektor. 

– Offentleg sektor er ein storinnkjøpar av varer og tenester. Ein 

reknar med at innkjøp frå denne sektoren utgjer om lag 16 prosent 

av EU sitt samla brutto nasjonalprodukt, noko som tilsvarer 

1 800 milliardar euro. Tilsvarande omsetning i Noreg var 325 

milliardar kroner. Kan vi leggje til rette for meir bruk av ehandel, 

får vi meir effektive arbeidsprosessar, samtidig som det er mykje 

pengar å spare, fortel Frøyland. 

9 

illustrasjon: oktAn/shutterstock

10 


Arbeider for felles standardar 

For å leggje til rette for meir bruk av ehandel på tvers av landegrensene 

held prosjektgruppa no på å utarbeide ein felles standard 

for offentlege anbod. I dette arbeidet tek dei utgangspunkt i helsesektoren, 

fordi denne sektoren er ein stor del av offentleg sektor, 

og fordi sjukehusa er relativt like frå land til land og ofte har behov 

for det same utstyret. 

– Sjukehusa våre kjøper allereie i dag utstyr frå internasjonale 

leverandørar. Men dette er leverandørar som er så store at dei har 

hatt høve til å etablere seg i fleire europeiske land og derfor er godt 

kjende med dei anbodsreglane som gjeld. Når vi har fått ein felles 

standard for anbod på plass, opnar det for at også mindre leverandørar 

kan ta del i konkurransane. Dermed er det opna for større 

og meir rettferdig konkurranse, noko som igjen fører til lågare 

prisar for sjukehusa, seier Frøyland. 

Fokus på miljø 

Tal som Europakommisjonen har henta inn, viser at ein ved å 

nytte seg av ehandel kan redusere kostnadene knytte til handelen 

med fem prosent og transaksjonskostnadene med ti prosent. 

Meir bruk av ehandel i offentleg sektor kan derfor i stor grad 

redusere kostnadene og dermed gi betre resursutnytting. I sjukehusverda 

vil det føre til meir pengar til pasientbehandling. 

– I Helse Vest nyttar ein allereie i dag digitale produktkatalogar 

når ein skal bestille utstyr og rekvisita til sjukehusa. Dette er eit 

verktøy som gir ein meir effektiv bestillings og faktureringsprosess. 

I tillegg gir katalogane større tryggleik, sidan alle produkta i 

katalogane tilfredstiller dei miljøkrava som helseføretaka har stilt, 

fortel Frøyland. 

Tett samarbeid 

Parallelt med utviklinga av nye felles retningslinjer for innkjøpsprosessane 

blir det også arbeidd direkte mot leverandørmarknaden 

og systemleverandørane. Det er viktig å sikre at utviklinga 

av ny teknologi ikkje skaper nye hinder for elektronisk handel, 

men heller fremmer auka bruk. 

– Målet her er ikkje å lage eit nytt europeisk system for ehandel, 

men å knyte saman dei systema som allereie finst. Både offentleg 

sektor og leverandørane vil nyte godt av eit meir effektivt 

og velfungerande system, meiner Frøyland. 

– Kan vi leggje tilrette for meir 

bruk av e-handel, er det mykje 

pengar å spare. 

Lars Johan Frøyland 

Lars Johan Frøyland i samtale med kolleger. Frå venstre: Agnar Kordt, Bjørn Tony Myrmellom, Lars Johan Frøyland og Finn Olav Mjærum.

kjelde: www.forskning.no 

forskingsnytt 

Græt på morsmålet 

Franske nyfødde barn 

græt på fransk, og tyske 

på tysk, skal vi tru ein 

ny studie. Forskarane 

trur at gråten, i tillegg 

til å varsle om svolt og 

bæsjebleie, er ei trening 

til framtidig skravling. 

røyking, høgt blodtrykk og feit mat 

forkortar livet med 10 til 15 år. Det viser 

ei stor engelsk undersøking. 

Det er sikkert herleg å ete ein skikkeleg hamburgar 

med pommes frites og så slenge seg ned 

på sofaen med ein pakke røyk og slappe av heile kvelden 

framfor fjernsynet. men fornøyelsen har ein høg pris. 

ei undersøking frå university of oxford viser at kombinasjonen 

av røyking, høgt blodtrykk og høgt kolesterolnivå i 

blodet forkortar livet med 15 år i forhold til menneske som 

lever eit sunnare liv. 

resultata gjeld både menn og kvinner. Forskarane har 

vist at folk kan rekne med å leve til dei blir 74 år, mens 

dei som verken røykjer, har høgt blodtrykk eller høgt 

kolesterol nivå, kan forvente å leve til dei blir 83 år. 

melodimønstra i barnegråten er byggjesteinar 

for seinare produksjon 

av lyd, frå pludring og babling til dei første 

orda og setningane, meiner forskarane. Dei 

har testa ut barnegråt hos 30 spedbarn frå 

kvart av dei to landa og målt om tonefallet går 

opp eller ned. 

tidlegare trudde forskarane at språkutviklinga 

ikkje byrja før barna var om lag tre månader 

gamle. i denne studien trur åtferdsforskar kathleen Wermke ved universitetet i Würzburg i 

tyskland at spedbarna oppfattar intonasjonen til mora allereie som foster i magen, og at dei 

seinare reproduserer han. Ho meiner at det er logisk å tenkje seg at spedbarna etterliknar mora 

for å tiltrekkje seg merksemda hennar og dermed styrkje bandet mellom seg sjølv og henne. 

Usunn 

livsførsel 

kostar opp 

til 15 leveår 

mobilen 

verkar inn 

på hjernen 

Lange og hyppige samtalar på 

mobil og trådlaus telefon kan gi 

ein biologisk effekt på hjernen, 

ifølgje ein ny svensk doktorgrad. 


Funna kan tyde på at det skjer biologiske endringar 

i hjernen når vi bruker mobiltelefon og trådlause 

telefonar. Doktorgradsstipendiat Fredrik söderqvist ved Örebro 

universitet meiner at resultata frå undersøkinga han har gjort, 

kan gi grunnlag for å bruke handsfree-utstyr i større grad. 

– Den eine studien tyder på ein langtidseffekt hos dei som 

snakkar lenge i mobiltelefon og trådlaus telefon. Funna i den 

andre studien kan tyde på at mobilbruken også har ein korttidseffekt, 

seier söderqvist. 

resultata så langt tyder på at dei som bruker mobil og 

trådlaus telefon ofte, rapporterer ein lågare grad av velvære enn 

dei som bruker slike telefonar sjeldnare. nokre av dei som var 

med i undersøkinga, melde frå om vondt i hovudet, astmatiske 

problem og konsentrasjonsvanskar. 

11 

illustrasjonsfoto: Colourbox


Fysisk aktivitet 

Ein sunn krop 

gir eit sunt 

12

p 

sinn 

illustrasjonsfoto: Colourbox 

Fysisk aktivitet har ein enorm effekt når det 

gjeld både førebygging og behandling av psykiske 

lidingar. Faktisk er dei positive effektane så store 

at enkelte meiner at vi ikkje hadde hatt helsekøar 

her i landet dersom alle følgde anbefalinga om å 

vere i aktivitet minst ein halv time om dagen. 

tekst CAmiLLA LoDDerVik Foto Finn oVe njøsen / Arne eitHun 

Paradoksalt nok er det få av oss 

som gjer det. Undersøkingar 

viser at nordmenn blir stadig meir stillesitjande 

og inaktive. Stadig fleire av oss får 

livsstilsrelaterte sjukdommar, og Verdshelseorganisasjonen 

(WHO) har peikt på 

at psykiske lidingar kan bli den viktigaste 

årsaka til sjukdomsbelasting i vestlege land 

i 2020. 

– Vi lever i eit «slappheitssamfunn» som 

i større og større grad legg til rette for fysisk 

inaktivitet. Stadig fleire får behandling for 

psykiske lidingar. Berekningar Folkehelseinstituttet 

har gjort viser at omtrent halvparten 

av den vaksne befolkninga i Noreg 

vil få ei psykisk liding i løpet av livet, og 

cirka ein tredjedel i løpet av eit år. Det er 

ganske skremmande når ein samtidig tenkjer 

på at mykje av dette kunne ha vore 

forhindra dersom vi berre hadde lagt inn 

litt meir fysisk aktivitet i kvardagen, fortel 

Harald Munkvold, som er treningskontakt 

i Helse Førde. 


Han har i fleire år arbeidd med å 

integrere fysisk aktivitet i behandlinga av 

pasientar med psykiske og/eller rusrelaterte 

lidingar. 

Har betre effekt enn lykkepiller 

– Fysisk aktivitet er utruleg effektivt, 

både i behandling og i førebygging av psykiske 

lidingar. Fleire studiar, både norske 

og utanlandske, viser at trening faktisk har 

betre effekt enn lykkepiller på personar 

som lir av depresjon, seier Munkvold. 

Han forklarer dette med at fysisk aktivitet 

saman med andre gir ei kjensle av å 

vere del av eit sosialt nettverk, noko som 

gir betre føresetnader for å vere med også 

på andre arenaer i samfunnet. 

– Personar med psykiske lidingar har lett 

for å trekkje seg tilbake, og mange har vanskeleg 

for sjølve å fylle kvardagen med eit 

meiningsfullt innhald. Parallelt med at det 

sosiale nettverket blir utvida, er det mange 

som opplever at sjølvbiletet blir styrkt 

13

14 


– Vi må rett og slett lære folk 

at det er den lette daglege aktiviteten 

som gir helsegevinst. 

Harald Munkvold 

Harald Munkvold på sykkeltur med kollega Atle Skrede. 

Foto: Arne eithun

etter at dei har vore i fysisk aktivitet. Trening 

gir òg ei kjensle av naturleg trøttleik, 

noko som kan redusere behovet for avslappande 

medikament, forklarer han. 

I 2001 starta han prosjektet med treningskontaktar 

i Helse Førde. Målet med 

prosjektet er å auke aktivitetsnivået til pasientar 

som har vore innlagde på institusjon, 

slik at dei kan få ein betre kvardag, med 

høgre livskvalitet. Treningskontaktane si 

rolle er å motivere og leggje til rette for 

fysisk aktivitet i kvardagen – noko som har 

vist seg å gi svært gode resultat. I dag driv 

Munkvold og kollegaen Atle Skrede opplæring 

av treningskontaktar i heile landet. 

Gjennom tiltaket «Aktiv på dagtid» er ordninga 

no òg utvida til å gjelde arbeidslause, 

folk som er sjukmelde, eller er på rehabilitering 

eller attføring. Modellen har vist seg 

så effektiv at alle helseføretaka i Helse Vest, 

og mange elles i landet, har adoptert han. 

– Når ein ser kor god effekt trening har 

på psykiske lidingar, spesielt på angst og 

depresjon, er det viktig å ta tak i dette, slik 

at ein kan førebyggje. Får vi sett inn tiltak 

og ressursar så tidleg som mogleg, kan 

sjukdom bli unngått, utsett eller redusert. 

Dermed vil færre få bruk for kostbar sjukehusbehandling, 

noko som igjen gjer at 

dei som treng behandling, får behandling 

raskare, meiner Munkvold. 

Mykje å vinne på fysisk aktivitet 

Det er ikkje berre Helse Førde som har 

sett dei positive konsekvensane fysisk aktivitet 

har på helsa vår. Førebygging og 

tidleg intervensjon er òg eit av dei viktigaste 

måla i regjeringa si samhandlingsreform. 

Målet her er at det skal lønne seg 

å førebyggje sjukdom, både sett i forhold 

til den einskilde og i forhold til samfunnsøkonomien. 

Ei kartlegging Folkehelseinstituttet har 

gjort når det gjeld førebygging av angst og 

depresjon, viser at desse lidingane er blant 

dei dyraste i samfunnet, og at dei kostar 

meir i uføretrygd enn nokon annan sjukdom. 

Utrekningar baserte på tal frå den 

britiske regjeringa og WHO, viser at desse 

lidingane kostar landet vårt titals milliardar 

kroner i året. 

– Denne rapporten viser at vi no må prioritere 

dei største utfordringane for folkehelsa, 

nemleg dei nye folkesjukdommane: 

angst, depresjon og alkoholmisbruk. Desse 

lidingane rammar flest, dei kostar mest, 

og vi kan i stor grad behandle og førebyggje 

dei, seier professor Arne Holte, som er 

divisjonsdirektør for psykisk helse i Folkehelseinstituttet. 

Folkehelseinstituttet vil i løpet av våren 

2010 utarbeide ein rapport som peiker på 

ulike tiltak som kan vere med på å fremme 

psykisk helse og førebyggje psykiske plager 

og lidingar. 

– Vi vil leggje intensjonane om førebygging 

i samhandlingsreforma til grunn og 

kome med forslag til styresmaktene om vegen 

vidare. Både folkehelsa, kostnadseffektiviteten 

og samfunnsøkonomien vil vere 

– Kan vi hindre berre kvar tiande 

alvorlege depresjon og angstliding, 

unngår vi mykje smerte og kan spare 

samfunnet for store summar. 

ARNe hOlte 

Divisjonsdirektør for psykisk helse, Folkehelseinstituttet 


med i vurderingsgrunnlaget, seier Holte. 

– Kan vi hindre berre kvar tiande alvorlege 

depresjon og angstliding, unngår vi 

mykje smerte og kan spare samfunnet for 

store summar, seier han. 

Eit viktig bidrag til eit betre liv 

Han får støtte av Harald Munkvold i 

Helse Førde. Munkvold meiner at vi har 

ein stor jobb å gjere når det gjeld førebygging, 

ikkje minst med tanke på folkeopplysning, 

haldningsendring og motivasjon. 

Det finst i dag god dokumentasjon på at 

menneske med psykiske lidingar er i dårlegare 

fysisk form enn resten av befolkninga, 

og at dette kjem av inaktivitet. I tillegg 

viser ei rekkje undersøkingar at dei som 

ikkje er i regelmessig fysisk aktivitet, har 

større sjanse for å utvikle depresjonar enn 

dei som er fysisk aktive. 

– Fleire studiar viser òg at det er ein klar 

samanheng mellom mengda av fysisk aktivitet 

og graden av depresjon. Resultata 

er klare: jo meir vi trenar, dess mindre deprimerte 

er vi. Og det er ikkje mykje som 

skal til! Folk trur at dei må sveitte og ha 

det vondt for å trene, men slik er det ikkje. 

Det er dei daglege aktivitetane som det å 

gå i trapper, bere handleposar, gå ein liten 

tur osv. som gir god folkehelse, seier Munkvold. 

Han trur at det må ei haldningsendring 

til for å få folk til å bli meir fysisk aktive 

og seier at vi må slutte å likestille fysisk aktivitet 

med det ein toppidrettsutøvar driv 

med. 

– Folk er rett og slett ikkje godt nok 

opplyste. Om folk var klar over kor lite 

det er som skal til og forstod kor mykje ein 

får igjen for så lite – ja, så hadde det ikkje 

vore helsekøar her i landet. Vi må rett og 

slett lære folk at det er den lette daglege 

aktiviteten som gir helsegevinst. Men det 

er jo klart at slik samfunnet er lagt opp i 

dag, krev det litt eigeninnsats. Vi får ikkje 

treningslyst på resept, ler Munkvold. 

15

16 


Vellykka overgang i vest 

Helseføretaka i Helse 

Vest har no overteke det 

fulle ansvaret for pasientreiser 

frå nAV. rettane 

dine er uendra, men 

overtakinga inneber nokre 

praktiske endringar for 

deg som pasient. 

Den største endringa er at du 

no må sende inn ei reiserekning 

til Helseforetakenes senter for pasientreiser 

for å få refundert reiseutlegg i 

forbindelse med ei pasientreise. Skjemaet 

er tilgjengeleg hos alle behandlarar, fastlegar 

og på www.pasientreiser.no. Her finn 

du òg ei eksempelreiserekning med rettleiing 

for utfyllinga av reiserekninga. Dersom 

alt er i orden, kjem pengane inn på bankkontoen 

din. 

– Hovudregelen er at du får dekt billigaste 

reisemåte med rutegåande transport 

til og frå behandling. Vi håper at pasientane 

opplever omlegginga som ei forenkling. 

Dei slepp å ta ein ekstra tur til NAV og 

får i staden med seg eit skjema når dei har 

vore til behandling. I tillegg får dei berre 

éin instans å vende seg til med alt som har 

med pasientreiser å gjere, seier kommunikasjonsansvarleg 

for prosjektet i Helse 

Vest, Camilla Loddervik. 

Reiserekning 

1 Du finn reiserekning og ferdigadressert 

konvolutt hos behandlaren din. Du kan også 

laste ned reiserekningsskjema på nettstaden 

www.pasientreiser.no. 

2 Fyll ut reiserekninga og legg ved alle 

originalkvitteringar. ring Pasientreiser 05515 

dersom du treng hjelp. 

Pasientreiser 05515 

Ved behov for informasjon eller hjelp i 

forbindelse med reiserekninga kan pasientar 

og andre ringje Pasientreiser 05515. 

Dersom du av helsemessige årsaker ikkje 

kan ta rutegåande transport, kan du få ein 

rekvisisjon til annan transport av behandlaren 

din. Du skal då ringje 05515 for å bestille 

reisa eller for å få rekvisisjon til anna 

transport når det ikkje finst rutegåande 

tilbod. Dersom du har fått rekvisisjon, skal 

du ikkje sende reiserekning. 

Betre kontroll med pasientreisene 

Det er helseføretaka sjølve som dekkjer 

utgiftene pasientane har i forbindelse med 

pasientreiser. I løpet av 2008 blei det re 

gistrert over 680 000 pasientreiser i Helse 

Vest. I overkant av 550 000 av desse var 

reiser med rekvisisjon, noko som utgjorde 

over 230 millionar kroner. 

– No når helseføretaka har det fulle 

ansvaret for Pasientreiser, kan dei betre 

planleggje behandling og reise i samanheng, 

noko som betyr at dei i større grad 

kan samordne reisene og la fleire pasientar 

køyre i same drosje/turvogn. Kan vi få 

fleire pasientar over på rutegåande transport, 

er det mykje pengar å spare. Dette 

er pengar som helseføretaka kan nytte til 

pasientbehandling, seier Loddervik. 

Slik gjer du: 

3 set frimerke på den ferdigadresserte 

konvolutten og send han til Helseforetakenes 

senter for pasientreiser. 

er alt i orden, kjem pengane inn på bankkontoen 

din. 

Foto : kjetil Alsvik

– behandlinga startar med reisa, og 

pasientreiser er derfor ein del av den 

daglege drifta ved sjukehusa våre, fortel 

leiar ved Pasientreiser i Helse Førde, 

kirstin Vik. Dei var det siste helseføretaket 

i landet til å overta oppgåvene 

frå nAV. i dag gir dei råd og rettleiing 

til pasientane om alt som har med 

pasient reiser å gjere. 

tekst CAmiLLA LoDDerVik Foto Finn oVe njøsen 

Ved pasientreisekontoret i Helse Førde er dei i dag 19 

tilsette. Det er 14 fleire enn dei var før dei overtok 

oppgåvene frå NAV. Pasientreisekontoret er det største i Helse 

Vest og står for om lag 37 prosent av pasientreisene i regionen. 

– Vi har no fått mange fleire arbeidsoppgåver. Mens vi tidlegare 

berre arbeidde med reiseoppgjer for dei som reiste med rekvisisjon, 

saksbehandlar vi i dag alle krav, hjelper til med reiseplanlegging, 

utfylling av reiserekningsskjema og gir informasjon om dei 

rettane pasientane har, fortel Vik. 

Informasjonsansvar 

Det å gi god informasjon er ein føresetnad for at pasientane skal 

kunne ta hand om sine eigne interesser. Helsepersonell skal derfor 

gjere reiserekningsskjema og informasjonsmateriell tilgjengeleg, 

for eksempel i ventesonar og stader der pasientane oppheld seg. 

– Ikkje alle pasientar har rett til å få dekt reisa si. Reisa må 

mellom anna vere over tre kilometer og gå utanfor bygrensa. 

Derfor treng ikkje alle pasientar å få utdelt informasjonsmateriell 

og reiserekningsskjema. Det behandlarane i staden må hugse, er å 

sende med pasientane ei stadfesting på at dei har vore til behandling. 

Dette er informasjon pasientane må leggje ved reiserekninga 

dersom dei skal fremme krav om refusjon av reiseutgiftene, fortel 

Vik. 

profilen 

KIRSTIN VIK 

Leiar, Pasientreiser Helse Førde 

Rett bruk av pasientreiser 


gir deg eit betre helsetilbod 

Betre kontroll med pasientreisene 

Etter at helseføretaka overtok ansvaret for pasientreisene, har 

saksmengda auka med over 30 prosent, samanlikna med det NAV 

rapporterte om. Når helseføretaka no har det fulle ansvaret for pasientreiser, 

gjer det at dei betre kan planleggje og samordne reiser 

og behandling. 

– Pasientreisekontora har ansvaret for å skrive rekvisisjon til annan 

transport dersom det rutegåande tilbodet er mangelfullt. Dei 

som arbeider på pasientreisekontora, har god lokalkunnskap. Det 

vil seie at dei kan gi ein pasient rekvisisjon til drosje til nærmaste 

busstasjon i staden for å sende pasienten i drosje heile vegen til 

behandlingsstaden. På den måten sikrar vi betre ressursutnytting, 

fortel Vik. 

Ho legg til at det er mange som ikkje veit at det er helseføretaka 

som dekkjer dei utgiftene pasientane har i samband med 

pasientreiser. Det inneber også at dette er pengar som går frå det 

ordinære sjukehusbudsjettet. Det er derfor viktig med rett bruk 

av pasientreiser, slik at ein sikrar effektiv sjukehusdrift og betre 

pasientbehandling. 

17

18 


Langtidsbudsjett 2010–2014:: 

– skal gi større tryggleik 

i pasientbehandlinga 

For å møte dei store utfordringane i spesialisthelsetenesta fram mot 

2020 utarbeider føretaksgruppa i Helse Vest for første gong eit langtidsbudsjett 

som handlar både om drift, likviditet/finansiering og investeringar i perioden 

2010–2014. 

tekst: CAmiLLA LoDDerVik 

ette er nødvendig for å sikre innbyggjarane 

– Dpå Vestlandet eit godt helsetilbod i ei tid der 

vi vil få ein massiv pasientauke, samtidig som vi ikkje kjem til å 

ha ein så stor økonomisk vekst som det vi har sett dei siste åra. 

Det er derfor viktig at føretaka våre får god kontroll med økonomistyringa, 

slik at dei blir i stand til å gjere investeringar som 

er nødvendige for å sikre god og trygg pasientbehandling også i 

framtida, seier styreleiar i Helse Vest RHF, Oddvard Nilsen. 

Større aktivitet 

Berekningar viser at innbyggjartalet i Helse Vest sitt område 

kjem til å auke med heile 16 prosent fram til 2020. Samtidig kjem 

Helse Vest til å møte ei stadig eldre befolkning. Den største auken 

kjem i aldersgruppa 70–79 år, som truleg vil auke med 50 prosent 

frå 2008 til 2020. 

Samtidig ser ein òg at det vil bli eit større ressursbehov som 

følgje av ein auke i kroniske og livsstilsrelaterte sjukdomar, kreft 

og lidingar knytte til rus og psykiatri. Det er også grunn til å tru 

at innbyggjarane sine forventningar til spesialisthelsetenesta vil 

auke, noko som igjen gjer at etterspurnaden blir enda større. 

– Kostnadsutviklinga for spesialisthelsetenesta vil i stor grad 

vere avhengig av korleis tenestene blir organiserte og tilrettelagde 

i framtida. Det er derfor viktig at helseføretaka tek inn over seg 

tankane i samhandlingsreforma i arbeidet med langtidsbudsjettet. 

Kvalitet, prioritering, innføring av nye metodar og teknologi, 

pasient logistikk og betre samhandling med primærhelsetenesta 

blir sentrale område i utviklinga av tenestene i tida framover, seier 

Nilsen. 

Økonomiske utfordringar og resultatskrav 

Berre gjennom effektiv drift og positive resultat kan helseføretaka 

frigjere pengar til nye investeringar. Langtidsbudsjettet vil 

derfor vere eit viktig verktøy for føretaka for å skape nødvendig 

handlefridom i framtida. 

– For å kunne møte dei store investeringsutfordringane, spesielt 

i Helse Bergen og i Helse Stavanger, må overskotet aukast dei 

komande åra. For føretaksgruppa samla må resultatet aukast til 

mellom 300 og 400 millionar kroner i løpet av dei neste fem åra, 

seier Nilsen. 

Styret i Helse Vest har no lagt overordna føresetnader og 

føringar for korleis helseføretaka skal arbeide med budsjetta sine. 

Arbeidet skal gå parallelt med budsjettet for 2010, og vil skje i eit 

tett samarbeid mellom helseføretaka og Helse Vest RHF.

Forskingskonferansen 

2009 

tekst siri tjessem FjæLberG Foto kjetiL ALsVik 

Forskingsprisen blir kvart år gitt 

til eit fagmiljø som fremmer 

det faglege nivået i Helse Vest. Komiteen 

har blant anna lagt vekt på i kor stor grad 

forskinga blir publisert i gode tidsskrift, 

klinisk verdi av forskinga og nettverksbygging, 

både regionalt, nasjonalt og internasjonalt. 

Forskingsprisen var på 100 000 kroner 

og eit kunstverk av Synnøve Dahl frå 

Tananger i Sola kommune. 

Forskinga i Helse Vest aukar 

Eit variert og spennande program for dei 

to dagane blei innleidd med at fagdirektør 

i Helse Vest, Odd Søreide, oppsummerte 

forskingsaktivitetane i Helse Vest sitt område. 

Tala han la fram, viste ein gledeleg 

auke i alle helseføretaka frå 2007 til 2008. 

Forsking er eit satsingsområde for Helse 

Vest, som kvart år deler ut midlar til forsking. 

I år er summen som skal fordelast, 

nesten 100 millionar kroner. For 2010 har 

det kome inn 299 søknadar om forskingsmidlar, 

dei fleste innanfor psykiatri og 

hjarte, kar og luftvegssjuksdommar. 

Strategisk satsing på rus 

Ein av fleire som heldt innlegg, var forskingsleiar 

Sverre M. Nesvåg ved Regionalt 

kompetansesenter for rusmiddelforsking 

(KORFOR). Nesvåg la fram strategien 


Frå venstre: Fagdirektør i Helse Vest RHF, Odd 

Søreide, professor Roland Jonsson og styreleiar 

i Helse Vest RHF, Oddvard Nilsen. 

Helse Vest sin årlege forskingskonferanse blei arrangert for sjuande gong 

29.–30. oktober. som tidlegare var høgdepunktet utdelinga av den årlege 

forskings prisen. i år hadde komiteen bestemt seg for å dele ut éin pris, 

og den gjekk til broegelmanns Forskningslaboratorium ved roland jonsson. 

Laboratoriet fekk prisen for beste forskingsmiljø. 

for eit regionalt rusforskingsprogram for 

2009–2013. Programmet har blant anna 

som mål å etablere ei rusmiddelforsking 

som kan vere med på å forbetre kvaliteten i 

alle delar av behandlingsapparatet som arbeider 

med rusrelaterte problem. 

Det regionale samarbeidsorganet 

Forskingskonferansen er eit samarbeid 

mellom Helse Vest, Universitetet i Bergen 

og Universitetet i Stavanger, som saman 

utgjer Det regionale samarbeidsorganet. 

Det var første gongen konferansen blei 

lagd til Sola Strand Hotel ved Stavanger, i 

vakre omgivnader mellom sanddynene ved 

havet. 

19


Pris for beste 

forskingsmiljø 

– Det er svært hyggeleg å få ein slik pris. Det at 

vi har klart å få til eit godt samarbeid mellom 

kliniske einingar og laboratorieeiningar, gir 

som resultat at vi får god translasjonsforsking. 

På denne måten får vi fram meir kunnskap, 

noko som er nyttig for pasientane sin del, seier 

professor Roland Jonsson. 

tekst siri tjessem FjæLberG Foto bjørn erik LArsen 

Vi møter ein stolt leiar for BroegelmannsForskningslaboratorium 

fem dagar etter prisutdelinga under 

Helse Vest sin årlege forskingskonferanse. 

Jonsson er audmjuk over å ha fått prisen 

og seier at dette er ei verdsetjing av eit arbeid 

som forskingslaboratoriet har halde 

på med i fleire år. 

Fremmer det faglege nivået i Helse Vest 

Komiteen som har delt ut prisen, har 

lagt vekt på imponerande forskings og 

rettleiingsaktivitet og meiner at professor 

Jonsson har utvikla Broegelmanns 

Forsknings laboratorium til eit ressursmiljø 

for forskarutdanning på tvers av institutt 

og fakultetsgrenser. Broegelmanns 

Forsknings laboratorium ved Jonsson har 

vore ein brubyggjar og har stimulert til 

samarbeid mellom ulike fagmiljø innanfor 

Helse Vest sitt område, men også nasjonalt 

og internasjonalt, ifølgje grunngivinga for 

tildelinga av prisen. 

20 

– Det er store ord frå komiteen, dette? 

– Ja, det er ei stor ære for meg og laboratoriet, 

og eg er svært audmjuk overfor 

det å få vere med og forvalte dette legatet. 

Men eg er ikkje aleine. Eg har mange dyktige 

medarbeidarar som gjer ein fantastisk 

jobb, seier Jonsson. 

Sjögrens syndrom, leddgikt og lupus 

Den tidlegare tannlegen frå Göteborg 

fekk raskt interesse for oralpatologi, og han 

blei kjend med pasientar med blant anna 

lupus og Sjögrens syndrom i arbeidet sitt 

som oralmedisinar. Jonsson er no professor 

i immunologi ved Det medisinskodontologiske 

fakultet i Bergen. I dag er over 

femti prosent av verksemda ved Broegelmanns 

Forskningslaboratorium retta mot 

Sjögrens syndrom, og laboratoriet er godt 

kjent nasjonalt og internasjonalt for arbeidet 

sitt. I tillegg til Sjögrens syndrom har 

laboratoriet også eit høgt fokus på andre 

revmatiske sjukdommar. 

Gammal forskingshistorie i nye lokale 

Rundt ein femtedel av midlane til Broegelmanns 

Forskningslaboratorium kjem 

frå legat, mens fire femtedelar er eksternfinansierte 

frå fleire bidragsytarar. Broegelmanns 

har ei lang bergenshistorie sidan 

legatet blei oppretta i 1948. Fem år etter 

blei det knytt opp mot Universitetet i Bergen, 

og i 1957 blei forskingslaboratoriet 

oppretta. To leiarar har sete i leiarstolen før 

Roland Jonsson blei tilsett i 1991. Sommaren 

2009 flytta han og 20 medarbeidarar 

inn i femte etasje i eit nytt laboratoriebygg 

ved Helse Bergen. Med nydeleg utsikt utover 

Bergen by kan dei no forske vidare på 

autoimmune sjukdommar, som laboratoriet 

er mest kjent for.

– Eg har mange dyktige medarbeidarar 

som gjer ein fantastisk jobb. 

– Kva er siste nytt innanfor forsking på 

Sjögrens syndrom? 

Framleis behov for mykje forsking 

– Akkurat no prøver vi å leite etter markørar 

for lettare å kunne diagnostisere Sjögrens 

syndrom. Vi prøver også å finne molekylar 

for å kunne behandle sjukdommen. 

Dette er langsiktig forsking. I forskingsarbeidet 

har vi også eit godt samarbeid med 

Revmatologisk avdeling, Øyrenasehalsavdelinga 

og Hudavdelinga i Helse Bergen, 

i tillegg til Det medisinskodontologiske 

fakultet i Bergen, seier Jonsson. Han har 

også eit godt samarbeid med Helse Stavanger 

og Helse Fonna. 

Godt samarbeid gir resultat på sikt 

– Det er svært viktig med samarbeidet 

mellom universitet og helseføretak. Vi må 

samarbeide også i framtida og utnytte ressursane, 

seier Jonsson. For tida lagar labo 

ratoriet ein ny pasientbrosjyre til pasientar 

med Sjögrens syndrom. Det er ein sjukdom 

som utviklar seg langsamt, og som det er 

vanskeleg å diagnostisere. Vi reknar med at 

0,7 promille av befolkninga har Sjögrens, 

og det tilsvarer rundt 500 personar i Helse 

Vest sitt område. Vi følgjer stadig opp omlag 

200 pasientar i bergensområdet. Sjögrens 

er ein kronisk og kompleks sjukdom, 

og den behandlinga som for tida finst, er 

lindring av symptoma, seier Jonsson. 

Forskarskule og doktorgradar 

I tillegg til å vere leiar for Broegelmanns 

Forskningslaboratorium har Jonsson vore 

med på å starte Forskarskulen i inflammasjon. 

Han er med på alle seminar på skulen, 

og dette er eit arbeid han finn svært 

stimulerande. Han kan til tider sakne direkte 

kontakt med pasientar, men set stor 

pris på mikroskopering, som han bruker 

ein god del tid på. Sjølv om han ikkje bru 

Bilettekst 


ker så mykje tid til laboratoriearbeid no, er 

han ofte innom for å snakke med medarbeidarane 

sine. Jonsson har rettleidd ei rekkje 

personar fram til doktorgrad og er også 

redaktør for eit internasjonalt tidsskrift 

om immunologi, som kjem ut tolv gonger 

i året. Jonsson var også med i det viktige 

arbeidet med å arbeide fram dei seks kriteria 

for å diagnostisere Sjögrens syndrom. 

Desse kriteria er internasjonalt kjende. 

– Du har fått ein pris på 100 000 kroner 

for arbeidet ditt. Kva vil du bruke pengane 

til? 

– Vi har ikkje heilt bestemt oss enno, 

men vi må bruke pengane til noko som 

kan vere til glede for heile forskingsgruppa. 

Det kan for eksempel vere nytt utstyr eller 

opplæring for dei som arbeider her, seier 

professor Roland Jonsson. 

21

22 


verdt å vite 

influensa A-vaksine 

Helsestyresmaktene anbefaler alle å vaksinere seg mot influensa A for å hindre 

alvorleg sjukdom og død. Det er kjøpt inn vaksine til heile befolkninga, og alle som 

ønskjer det, vil etter kvart få tilbod om å vaksinere seg. All vaksinasjon i noreg er 

frivillig. i første omgang er det personar i risikogruppene og helsepersonell som 

blir prioriterte. 

kjelde: www.pandemi.no 

Kvifor vaksinere seg mot influensa A? 

Vaksinasjon er det beste vernet 

mot influensa A(H1N1). For 

dei fleste som blir smitta, vil sjukdommen 

vere mild, men nokre blir alvorleg sjuke. 

Helsestyresmaktene anbefaler derfor alle 

(inkludert barn ned til 6 månader) å vaksinere 

seg for å hindre alvorleg sjukdom og 

død. Ved å vaksinere deg hjelper du i tillegg 

til med å avgrense smitten og redusere 

risikoen for at personar i risikogruppene 

blir alvorleg sjuke. Eit siste mål med vaksineringa 

er å halde oppe ein tilstrekkeleg 

beredskap, særleg ved sjukehusa våre. 

Er pandemivaksinen trygg? 

Det er ein langt større risiko for alvorleg 

sjukdom og død ved influensa A enn 

for moglege skadeverknader som følgje 

av vaksinen. Pandemivaksinen som blir 

brukt i Noreg, heiter Pandemrix og er 

godkjend i heile Europa og av norske legemiddelstyresmakter. 

Vaksinen er framstilt 

på tradisjonell måte, ved virusdyrking på 

egg. Vaksinen er basert på delar av det nye 

influensaviruset A(H1N1), men inneheld 

ikkje levande virus. Vaksinen kan derfor 

ikkje gi influensasjukdom. 

Alle legemiddel kan gi biverknader, også 

vaksinar. Pandemrix kan gi noko kraftigare 

reaksjon – med smerter, irritasjon 

og opphovning på injeksjonsstaden – enn 

vaksine mot sesonginfluensa. Andre vanlege 

biverknader, for eksempel hovudpine, 

trøttleik og feber, opptrer også noko hyppigare. 

Sidan vaksinen er dyrka på egg, må 

ein vere særleg merksam overfor personar 

med alvorleg eggallergi. 

Eg vil vaksinere meg. Kvar skal eg 

melde meg? 

Det er kommunane som har ansvaret 

for å tilby og informere innbyggjarane sine 

om korleis vaksinasjonen blir gjennomført, 

og kvar innbyggjarane skal melde seg. 

Du finn informasjon om vaksineringa i din 

kommune ved å besøkje kommunen sin 

nettstad eller ved å ringje til servicetorget. 

Prisen på å få sett vaksinen varierer frå 

kommune til kommune. Det gjeld også for 

barn. Eigenbetalinga kjem ikkje inn under 

frikortordninga. 

Risikogrupper og helsepersonell får 

vaksinen først 

Risikogrupper og helsepersonell får 

tilbod om vaksinering mot pandemisk 

influensa først. Utsending av nok vaksine 

til å dekkje alle i risikogruppene, samt 

helsepersonell, er venta ferdig i midten av 

november 2009. Anbefalinga er basert på 

kunnskap om sjukdommen og dokumentasjon 

om vaksinen. Helsestyresmaktene 

anbefaler at friske personar over 6 månader 

tek vaksinen, og vil få tilbod om vaksinering 

etter at alle i risikogruppene er vaksinerte.

Ny fagdirektør i Helse Vest 

baard-Christian schem (53) er i dag tilsett som fagdirektør 

i Helse Vest. schem har medisinsk embetseksamen frå 

universitetet i oslo (1981) og kjem frå stillinga som overlege 

ved kreftavdelinga i Helse bergen. 

chem har ein solid 

– Smedisinskfagleg bakgrunn. 

Ved sida av oppgåvene ved Kreftavdelinga 

har han i mange år hatt bistilling 

ved forskings og utviklingsavdelinga 

i Helse Bergen. Også andre oppdrag og 

oppgåver gjer Schem til ein leiar eg ser 

Brukarmedverknad: 

kreftpasientar skal 

vurdere sjukehusa 

På nyåret inviterer helseføretaka kreftpasientar 

til å seie si meining om helsetilbodet 

dei har fått ved norske sjukehus. 

undersøkinga blir gjennomført 

av kunnskapssenteret og er ei av dei 

største brukarerfaringsundersøkingane 

nokon gong. 

Spørjeundersøkinga vil bli gjort blant eit utval av 

kreftpasientar som har fått eit tilbod ved norske 

sjukehus i perioden 20. september til 10. desember i år. 

Resultata frå undersøkinga skal brukast både til å finne område 

for lokalt kvalitetsforbetringsarbeid og som styringsinformasjon 

for leiarar og politikarar. For folk elles kan resultata vere til hjelp 

når dei skal velje sjukehus. 

Resultata blir offentleggjorde hausten 2010, både i form av 

rapportar og på nettstaden www.frittsykehusvalg.no. 

PAsientHjeLP 

til deg som står i sjukehuskø 

fram til å ha med i den vidare utviklinga av 

helseregionen, seier Herlof Nilssen, administrerande 

direktør i Helse Vest. 

Schem tok doktorgraden i 1995 på ei 

avhandling om bruk av varmebehandling 

og påverknad av stoffskifte i svulstar for å 

Ring gratis 


auke effekten av cellegiftbehandling ved 

kreft. 

BaardChristian Schem tek til i stillinga 

som fagdirektør 1. januar 2010. Han tek 

over etter Odd Søreide, som går av med 

pensjon. 

helse vest iKt fem år 

Helse Vest ikt er totalleverandør 

av ikt-tenester til spesialisthelsetenesta 

i Helse Vest. i fem år 

har selskapet arbeidd for å betre 

helsetenesta ved innovativ bruk 

av tekniske løysingar i helseføretaka 

våre. 

Helse Vest IKT arbeider no med å innføre 

felles elektronisk pasientjournal i alle helseføretaka 

i Helse Vest, noko som vil forbetre kvaliteten 

og arbeidsprosessane både for dei tilsette og for 

pasientane. 

Ei undersøking gjennomført i 2009 viser at 77,6 

prosent av kundane til Helse Vest IKT er tilfredse eller 

svært tilfredse med tilbodet IKTselskapet gir. Det er 

ein auke på 6,7 prosent samanlikna med førre måling, 

frå 2007. 

HELSE VEST IKT AS 

ring gratis 

800 41 005 

Foto: Helse bergen 

23

Informasjon om 

informasjon 

Returadresse: 

Helse Vest RHF 

Postboks 303 Forus 

4066 Stavanger 

nytt om PAsientreiser 

har pasientreiser 

du behov for 

reise til behandling? 

Helseføretaka i Helse Vest har overteke det fulle ansvaret for pasientreiser 

frå nAV. 

Har 

rettane 

du behov 

dine 

for 

er 

reise 

uendra, 

til behandling? 

men overtakinga 

Helseføretaka 

inneber 

har 

nokre 

overteke 

praktiske 

heile 

endringar 

ansvaret 

for deg 

for pasientreiser. 

som pasient. 

Du skal ikkje lenger oppsøkje NAV for å få 

refundert reiseutgifter, men sender sjølv inn reiserekningsskjema. 

Har Skjemaet du behov får du for hos reise behandlaren til behandling? din eller Helseforetakene på www.pasientreiser.no. har overtatt 

hele ansvaret for pasientreiser. Du skal ikke lenger oppsøke NAV for å 

få Kva refundert du har rett reiseutgifter, til du sender selv inn reiseregningsskjema. 

Reiserekning 

Skjemaet 

• Hovudregelen 

får du hos 

er 

din 

at du 

behandler 

får dekt billegaste 

eller på www.pasientreiser.no. 

reisemåte med 

1 Du finn rutegåande reiserekning og transportmiddel ferdigadressert konvolutt til nærmaste hos behandlingsstad. 

behandlaren • Dersom din. Du du kan av også helsemessige laste ned årsaker ikkje kan ta rutegåande 

reiserekningsskjema Dine rettigheter på nettstaden www.pasientreiser.no. 

transport, vurderer behandlaren din om du har rett til 

2 •Fyll ut Hovedregelen reiserekninga og legg er at ved du alle får originalkvitteringar. dekket billigste reisemåte med 

rekvisisjon for annan transport. 

ring Pasientreiser rutegående 05515 transportmiddel dersom du treng hjelp. til nærmeste behandlingssted. 

• Manglande rutegåande tilbod gir i nokre tilfelle rett til rekvisisjon 

3 •set frimerke Hvis du på den av helsemessige ferdigadresserte konvolutten årsaker og ikke kan ta rutegående transport, 

til annan transport. Kontakt det lokale pasientreisekontoret på 

send han vil til din Helseforetakenes behandler senter vurdere for pasientreiser. om du har rett til rekvisisjon til annen 

er alt i orden, ✆ kjem pengane inn på bankkontoen din. 

transport. 

• Manglende rutegående tilbud gir i noen tilfeller rett til rekvisisjon til 

05515. 

Slik gjer du: 

Eg har vore * pasient reisefølgje 

Adresse * 

7. Eventuelle merknader 

8. Underskrift 

Andre utgifter, f.eks. parkeringsavgift, bompengar 

b 

Eg reiste heimanfrå dato: / kl: : og var tilbake dato: 

/ kl: : 

Kostgodtgjersle: 

Eg har vore på reise i meir enn tolv timar og søkjer kostgodtgjersle for døgn etter gjeldande satsar. 

Overnattingsgodtgjersle: 

Eg har vore på reise i døgn og har hatt utgifter til overnatting. Derfor søkjer eg om å få dekt utgiftene etter gjeldande 

satsar. 

Eg samtykkjer i at dei oppgitte opplysningane er korrekte, og at dei kan registrerast til bruk for utbetaling. 

Stad og dato * 

Underskrift * 

6. Kost og overnatting 

5. Reiseutgifter for reise til og frå behandlingsstaden 

Bruk éi rad for kvart transportmiddel. 

Postnr. * Poststad * 

Kontonummer * 

Nei 

3. Har du vore reisefølgje? Viss nei, gå vidare til punkt 4 

Set kryss dersom du har vore reisefølgje for barnet ditt. 

Adressa til pasienten * 


HUGS: 

Legg ved stadfesting frå behandlaren på at pasienten hadde behov for reisefølgje av helsemessige årsaker. 

4. Behandlingsstad 

Set kryss dersom du har gjort deg nytte av retten til fritt sjukehusval. 

Namnet på behandlingsstaden * Avdeling 

Dato* Frå* Til* 

Du har rett til å få dekt nødvendige utgifter når du skal reise til og frå behandling. Hovudregelen er at du får dekt den billegaste 

reisemåten med rutegåande transport til og frå den nærmaste behandlingsstaden. Avstanden til behandlingsstaden må vere minst tre 

kilometer, og reisa må koste meir enn lokal minstetakst. Ved alle pasientreiser må du betale ein eigendel. Eigendelen blir lagd til 

grunn for frikort og kan registrerast på eigendelskortet. 

Sjå rettleiinga for Krav om dekning av reiseutgifter - ho er tilgjengeleg hos behandlar eller på www.pasientreiser.no. 

Dette må du hugse å leggje ved: 

● Stadfesting på at du har møtt opp hos behandlaren, for eksempel oppmøtestadfesting, stempla reiserekningsskjema eller stempla 

timekort 

● Alle originalkvitteringar for reiseutlegg, for eksempel togbillett eller kvittering for parkering 

● Stadfesting frå behandlaren på at pasienten hadde behov for reisefølgje 

● Stadfesting frå behandlaren dersom du har brukt dyrare transportmiddel av helsemessige årsaker (drosje / privat bil) 

● Eventuell kvittering for overnatting 

Personlege dokument som frikort, pass eller fødselsattest skal ikkje sendast inn. 

Treng du hjelp til å fylle ut reiserekningsskjemaet, kan du ringje Pasientreiser 05515. 

2. Eg samtykkjer i at helseføretaket kan undersøkje om eg har frikort (gjeld pasientar). * 

Ja 

1. Personopplysningar for den som søkjer om å få dekt utgifter 

Krav om dekning av reiseutgifter 

BRUK BLOKKBOKSTAVAR, BLÅ ELLER SVART PENN. 

OBLIGATORISKE FELT ER MERKTE MED *. 

Namn * Fødselsnummer * 

Telefonnummer * 

Namnet på pasienten * Fødselsnummeret til pasienten * 

Send reiserekningsskjemaet til 

Helseforetakenes senter for Pasientreiser ANS, Postboks 2533, 3702 SKIEN, NOREG 

Adresse * Felt hvor behandler kan stemple navn og adresse, og 

signere for pasientens oppmøte. Bekreftelsen må ha 

dato og klokkeslett. 


Pasientreiser ✆ 05515 www.pasientreiser.no 

Likte du dette magasinet? Du kan abonnere gratis. Send ein e-post til info@helse-vest.no 

Reisemåte* 

F.eks. bil, båt, buss, 

tog. 

Legg ved billettar og 

originalkvitteringar. 

Antall km* 

Ved bruk av privat 

bil. 

Beløp 

NB! Ikkje oppgi beløp 

ved bruk av privat bil.

2009-04_Helseivest_web - Helse Vest

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?