MILJØRAPPORT - Sør-Norge Aluminium AS

2012MILJØRAPPORTSør-Norge Aluminium AS

2 Sør-Norge Aluminium ASbedrifta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3Helse-, miljø-, sikkerhet- og kvalitetsstyringsystem ............................ 4Ressursbruk og produksjon .................................................. 5Vern og sikkerhet ............................................................ 7Ytre miljø . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8Industrivern og sikring . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15Helse-, arbeidsmiljø og yrkeshygiene ......................................... 16AMU/BU-utval .............................................................. 17Program og mål for kontinuerleg betring .................................... 19INNHALDKort omFørste heile kalenderår utan H2-skaderI skrivandestund har B-hallen vore uteav drift i litt overfire år. I heiledenne periodenhar vi lagt storvekt på at standardenpå altdet vi driv med skal utviklast vidarei minst same takt som før.17.12.2012 runda vi fire år utanfråværskader, og 2012 vart også detførste heile kalenderåret i SØRALsi historie utan H2-skader. Detteer eit fantastisk resultat som ogsåunderstrekar at null-visjonen no erinnanfor rekkevidde.Gjennom dei siste åra er det lagtmykje vekt på den daglege jamneHMS-aktiviteten. Totalt vart det i2012 gjennomført og dokumentertom lag 4.500 ulike HMS rundar,møter og analysar. Dette gjev eitsnitt på 12 per dag, helg og høgtidinkludert. Eg er framleis heilt overtyddom at denne daglege jamneaktiviteten på golvplanet er nøkkelentil suksess på HMS-området.Straumstyrken i A-hallen er i løpetav 2012 auka frå 168 til 172 kA,og produksjonen i A-hallen endapå 91.970 tonn, ein auka på 2.661tonn i høve til 2011. Dette har storinnverknad på SØRAL sin kostposisjonog konkurransekraft. P.t. kanein etter oppstart av B-hallen ogoppkøyring av denne til A-hallsnivårekne at SØRAL har ein produksjonskapasitetpå rundt 185.000tonn. For 2013 er det planlagdvidare oppkøyring til 175 kA.Denne pågåande straumoppkøyringaer som sagt svært viktig forSØRAL sin kost-posisjon og konkurransekraft,men den er og opphavtil ulike utfordringar i drifta. Denpraktiske utfordringa ligg i å balanseretempoet i utviklinga slik at vi tilei kvar tid har kontroll på prosessenog gjennom det også har kontrollpå forbrukstal og utslepp. Drifta i2012 har vore utfordrande og eindel utsleppstal viser ein viss aukefrå 2011 til 2012. Fluor til luft er oppfrå 0,36 til 0,41 g/kg Al, SO 2 til luft eropp frå 1,24 til 1,31 g/kg Al og støvtil luft er opp frå 0,56 til 0,65 g/kg Al.Skinneprosjektet i A-hallen vartfullført tidleg i 2012. Ombyggingaav skinnepakken vil, under elleslike forhold, redusera kraftforbruketmed ca. 0,2 kWh/kg. Kraftforbruketper kilo aluminium i 2012 vart 13,85mot 13,88 kWh året før. Målet for2012 var 13,75 kWh/kg. Blussfrekvenseni elektrolysen har lege påeit høvesvis høgt nivå gjennomheile 2012, dette påverkar utsleppav såkalla PFK-gassar negativt. Somein følgje av dette ligg utsleppet avCO 2 -ekvivalentar over interne måltalogså i 2012 – 1,67 mot eit måltalpå 1,62 kg/kg Al. Tilsvarande tal for2011 var 1,77 kg/kg Al.Kontinuerleg forbetring er einrotfesta kultur på SØRAL. Utviklingapå skadesida er svært gledeleg,og plasserer SØRAL mellom deibeste i heile bransjen. Utviklinga påsentral utsleppstal er meir blanda,og gjennom 2013 vil det spesielt blifokusert på fluorutslepp til luft ogutslepp av CO 2 .Med venleg helsingPer Øyvind Sævartveit

MILJØRAPPORT 2012 3Årsverk - SØRALDagleg driftSØRALKort om bedriftaSør-Norge Aluminium AS (SØRAL) vart etablert somselskap i 1962. I dag eig Alcan Holdings SwitzerlandLtd 50% - og Hydro Aluminium AS 49,9 % av aksjane.SØRAL ligg på Husnes i Kvinnherad kommune. SØRALer den største industriarbeidsplassen i kommunen.Storparten av transporten (> 90 %) av ferdigprodukta gårmed båt til internasjonal hamn. Resten går landevegenmed trailer. All aluminiumoksid vert transportert medbåt til SØRAL. Anodekol kjem også sjøvegen medanaluminium fluorid vert transportert med bil frå Odda.SØRAL sine produkt, i all hovudsak pressbolt, vert seldetil SØRAL sine eigarar. Dei nyttar produkta i eignepressverk eller sel dei vidare til eksterne kundar. Berreein av elektrolysehallane (hall A) har vore i produksjoni 2012. Det er pr. årsskiftet 2012/-13 ikkje endeleg bestemtkva tid hall B skal startast opp att. Årsverk i arbeidved verksemda var 300 inkl. vikararElektrolyseproduksjonen i 2012 var 91 970 tonn, omlag2661 tonn meir enn i 2011. Dette er i hovudsak eitresultat av auka straumstyrke i hall A.I Støyperiet var totalproduksjonen 119 867 tonn, mot119 114 tonn året før. Det vart kjøpt inn og smelta ned26 833 tonn kaldmetall (28 351 tonn i 2011).SØRAL er godkjent som ISPS-hamn. Godkjenninga ergitt av Kystverket etter ”Forskrift om sikring av havnerog havneterminaler mot terrorhandlinger” frå 3. juli2007. Godkjenninga frå Kystverket medfører at SØRALkan ta imot skip i internasjonal fart.HMS• Bedrifteshelsetenesta• Ytre miljø / ENØK• Vern / Sikkerhet• Industrivern• PortvaktADM. STØTTEFUNKSJONAR• Controller / Finans• Energi• Kvalitet• Personell / Lønn / Opplæring• Sakkunnig driftsleiarhøg-/lågspentTEKNISK• Mekanisk vedlikehald• Elektrisk vedlikehald• Verksforsyning• Bygg• Kjøretøy• Prosjekt• Kontinuerleg betringADM. DIRSTØYPERI• Støyperi• Sal / logistikk• Marknad• LaboratoriumLOGISTIKK / INNKJØP• Innkjøp• Sentrallager• Husnes havnØKONOMI / IT• Reknskap• Faktura• Budsjett• ITELEKTROLYSE• Omnshallar• Anode• Katode

MILJØRAPPORT 2012 5Olje- og gassforbruk (t/år)SØRALUtvikling elektrolyseproduksjon(1000 tonn Al/år)Ressursbruk og produksjonEl. energiEnergiforbruket for kvar kg produsertaluminium i omnshallane vari 2012 13,85 kWh, som er omlagsom i 2011. Totalforbruk av elektriskenergi var 1398 GWh, mot 1359GWh i 2011. Auken her skuldastat straumstyrken i elektrolysen erjustert opp slik at kvar einskilt omnno produserer meir aluminium enntidlegare.Olje og gassforbrukSØRAL nyttar naturgass som energitil støyperiomnane. Lettolje kan nyttastsom reserveenergi. Dei flestekjøretøya går på lettolje (diesel).Propangass vert nytta til oppvarmingav elektrolyseomnar som skalrestartast etter mindre reparasjonar.Andre prosessar, som tidlegarenytta propan, er bygde om til fyringmed naturgass.Forbruket av naturgass i 2012 (2169tonn) var noko lågare enn i 2011(2230 tonn). Dette skuldast einkraftig nedgang i omsmelting avkaldmetall i Støyperiet i 4. kvartal.Propanforbruket var 24 tonn i 2012mot 7 tonn i 2011.Forbruk av sjøvatnSØRAL nyttar sjøvatn frå Husnesvågentil å reinsa avgassen frå omnshallane.Ved full produksjon går detmed om lag 2 850 m 3 i timen. Einpumpestasjon ved sjøkanten leverersjøvatnet gjennom røyrsystemtil reinseanlegga.Redusert produksjon i elektrolysengjorde at ei av sjøvasspumpeneikkje trong nyttast i 2011. Snitt vassmengdgjennom vasketårna varsåleis 2474 m 3 i timen i 2012.Sjøvatnet går tilbake til fjorden.Forbruk av ferskvatnSØRAL tok ut omlag 6,6 m 3 /time(7,1 - i 2011) med ferskvatn via detkommunale vassverket. Vatnet vertnytta til sanitærvatn, drikkevatn ogdiverse kjøling.SØRAL har også eige vassinntak forprosessvatn nær det kommunaleinntaket i Hellandselva. Anlegg ogrøyr er her ikkje dimmensjonert utfrå dagens behov, og forsyningaer heller ikkje trygg nok i lengretørkeperiodar.For å ha ei sikker forsyning avindustrivatn, vert difor mestepartenav prosessvatnet pumpa frå Opsangervatnettil ulike forbruksstaderinne på verket. Målt snittforbruk avindustrivatn var 467 m 3 pr time.Tett på halvparten av vassmengda,ca. 200 m 3 pr time, går med somkjølevatn under støypeprosessen iStøyperiet.Prosessvatnet vert elles nytta tilkjøling- av smelteomnar for jarn tilinnstøyping av anodar ianodeverkstaden- av straumlikerettarar forelektrolyseprosessen- til ulike andre reingjerings- ogkjøleformålVatn frå kjøling av likerettarar oglikerettartransformatorar går tilbaketil Opsangervatnet, medan vatn tilkjøling av boltestøyp, smelteomnarfor jarn (anodeverkstad) og annaprosessutstyr går til sjøen.

6 Sør-Norge Aluminium ASEl. energiforbruk (kWh/kg Al)OmnshallaneOlje- og Gassforbruk (kg/t Al-produkt)StøyperietEtter inntaket av prosessvatn oppe iHellandselva vert det tilsett natronlut(NAOH) for å halda pH-verdiennøytral på 7,0. Dette motverkartæring i røyrsystem og kjøleanlegg.Mindre tæring reduserer også risikofor utslepp av tungmetall.Produksjonsprosessen 2012For å sikra mot eventuelle uhell ogsøl med oljeprodukt til vatn og sjø,er det montert oljeutskiljarar motOpsangervatnet i sør, og på avløpfor ferskvatn mot sjø i nord.Desse avløpspunkta vert inspiserteto til tre gonger kvar veke, og det erikkje registrert oljeutslepp siste året.Oljeutskiljarane mot Opsangervatnethar vore gjennom ei fornyingog oppgradering i åra 2009 – 2011.Det er i dag godt sikra mot oljelekkasjetil Opsangervatnet.AL.FLUORID1780 tonnPRIMÆRSILOSPAR TWOSPAR TWOALUMINIUMOKSID175661 tonnLIKERETTARTRAFOELKRAFT1398 GWhSEKUNDÆRSILOTOTALT UTSLEPP TILLUFT FRÅ OMNSHALLAR/STØYPERICO2-ekv:SO2:STØV:FLUORIDAR:153715 tonn120 tonn60 tonn38 tonnKALDMETALL26833 tonnLEGERINGSMETALL2095 tonnANODEKOL45643 tonnELEKTROLYSEOMNOMNSGASSARGASSREINSEANLEGGTIL SJØFRÅ ELEKTROLYSE TIL STØYPERI91970 tonnRETUR FRÅ PROSJEKT11 tonnSTØYPESENTERAVDAMPING / TAP895 tonnBRUKTE KATODARANODESTØVANODERESTAR2445 tonnANODERESTAR7301 tonnTIL DEPONITIL GJENNVINNINGUHOMOGENISERTUHOMOGENISERTALUMINIUM996 tonnHOMOGENISERINGBOLTESAGT-BARRAR0 tonnHOMOGENISERTWILSON STARWILSON STARAL.SLAGG/UTBREKK1570 tonnKAPP/OMSMELT6800 tonnPRESS-BOLT119867 tonnTIL KUNDAR

MILJØRAPPORT 2012 7Personskadar med fråvær(H-skader)Personskadar m/fråvær+med.beh+arb.begr (H2-skader)Vern og sikkerhetDet var ingen personskadar medfråvær i 2012. Siste personskademed fråvær var i desember 20082012 var det første året i SØRAL sihistorie det ikkje vart rapportertskadar med medisinsk behandlingeller arbeidsbegrensing (H2).Mindre personskadar: 19 (28)Mindre personskadar som ikkje harført til H2-skade eller fråvær.Klem-/slagskadar på hand/fingre ogmindre brannskadar er dei vanlegaste.Andre rapporteringar:Nestenulukker 30 (42)Farlege forhold 218 (250)(tall i parentes er for 2011)Nestenulukker eller farlege forholder hendingar eller situasjon som ikkjeførte til skade, men som kunnegjort det under andre omstende.Det å oppdage og registrere tilløptil uhell er eit viktig bidrag i arbeidetmed å eliminere årsak og da ogsåmoglegheit for gjentaking, nokosom igjen er med på å reduserarisikoen.SØRAL har ein nullvisjon i forhold tilskader og arbeider med fleire tiltakfor å nå denne. Eit sikkerhetsverktøy,som det har vert stort fokus på,er 5 trinn mot 0 skader (5/0) somer ei forenkla utgåve av Sikker JobbAnalyse, som operatørane sjølvfyller ut før arbeidsoperasjonenstartar. Målet er at operatørane tarsikre val under gjennomføring avarbeidet.Dette er også viktig for å skape eibevisstgjering rundt den einskildesitt ansvar for eigen sikkerhet.Det har vert stor oppslutning iavdelingane rundt ”månadensHMS” som er basert på aktuelleHMS-tema som einingane/skift gårgjennom på HMS-møta.

8 Sør-Norge Aluminium ASYtre miljøEnergisparetiltakOppgradering av strømforsyning.8 av 10 nye trinnkoplarar montert tillikerettertransformatorer. Resterende2 trinnkoplarar blir implementertstraks styret vedtar oppstart avelektrolysehall B.ProsessoptimaliseringDet er foretatt prosessoptimaliserendetiltak som har redusert blusslengdeog gjort oss i stand til å opereremed mindre interpolaravstand.Dette har gitt oss ei innsparing på0,15 kWh/kg Al.Oppgradering av anodisk del.Fullførte prosjekter på anodisk sidegir grunnlag for strømoppkjøringog energigevinst.Oppgradering av katodisk del.Skinneprosjektet (modification ofbusbars) er foretatt på 200 av 200omnar i A-hallen. Den målte gevinstener på ca. 60 mV/omn. Dennereduksjonen tilsvarar ein reduksjon idet ytre spenningsfallet på 0,2 kWh/kg Al. Saman med ei oppgraderingav strømforsyning og anodisk delgir det ein energigevinst på 0,3kWh/ kg Al.Det er planlagt, ved utskiftingav omn, å utføre ein ytterlegareoppgradering på omn/skinnesystemsom vil kunne gi ei ytterlegaregevinst på 0,1 kWh/kg AlInklusiv prosessoptimalisering vildette ved 1 hall i drift summere segtil ca. 50 GWh pr år (0,55 kWh/kg/Al.) Ved oppstart av hall B vil dettegi ei ytterlegare gevinst på 50 GWh.Mindre delprosjekter er gjennomførti 2012 som ga ei samla innsparingpå ca. 1,2 GWh. Utførte tiltaker ein kombinasjon av rein elektriskenergi og energi som kjem viavarmtvannsnettet.Lokalt kontrollutvalStyresmaktene oppretta på 1960-talet lokale kontrollutval for aluminiumindustrien.Betre teknologi ogmedviten innsats frå industrien hargradvis ført til reduserte utslepp.Kontrollutvalet vart formelt lagtned i 1993. SØRAL har likevel valtå oppretthalda kontakten medlokale fagfolk. Utvalet består noav miljøvernleiar, landbrukssjef ogskogbrukssjef frå Kvinnherad kommune,seniorinspektør/veterinærfrå Mattilsynet og representantarfrå SØRAL. Det vart gjennomførtmøte i juni 2012 der miljørelaterteregistreringar vart gjennomgått ogdrøfta.Vegetasjon i nærområdetSØRAL ligg tett inntil skogs- ogjordbruksareal. Skadeverknad påbarnåler og gras vert difor jamlegundersøkt. Prøvar vert vår og haustsamla inn og analyserte for innhaldav fluor. Barnåler har i 2012 hatt eitnoko høgare innhald av fluor enni 2011, men er likevel lågare i deisiste åra. Dette er eit resultat av litthøgare F-utslepp i 2012-0,40 (2011-0,36) Analysar av grasprøvar fråAskedåso sør-aust for verket har deisiste åra synt noko høge F-verdiar.Frå 2010 vart det difor også voreteke grasprøvar frå eng aust for Hellandselva.F-innhaldet i gras prøvanefrå begge prøvestadane syner einnedgang i 2011 og 2012. Det erikkje noko administrativ norm ellerkrav når det gjeld F-innhald i beitegras.Det ligg ei rettesnor i”Effektstudien frå 1994”

MILJØRAPPORT 2012 9Prosessindustrien sitt miljøfondFor kvar kilo SO 2(svoveldioksid)SØRAL slepp ut til luft, vert det betaltinn kr. 1,50 til Prosessindustriensitt miljøfond. Ein intensjonsavtale,sist regulert i 2010, mellom NorskIndustri og Miljøverndepartementet,har som målsetjing å haldasamla SO 2-utslepp frå deltakandeverksemder under 11 000 tonnårleg fram til 2014. Pengar somvert betalt til fondet, vert nytta tilutsleppsreduserande tiltak. Midlaneskal prioriterast og kanaliserast somstønad til dei prosjekta som gjevstørst utsleppsreduksjon pr.investert krone.Nye krav frå styresmakteneI 2010 presenterte Klima- og forureiningsdirektoratet(Klif ) nye kravog forventningar til industrien sinutsleppskontroll. Som eit resultatav dette har aluminiumsbransjeni Noreg (Hydro, Alcoa og SØRAL)engasjert DNV (Det Norske Veritas)for å bidra med utarbeiding av eitmest mogleg felles og gjenkjennelegmåleprogram, og i tillegg einmetode for å vurdera kor pålitelegutsleppstala er. DNV vart engasjerti 2011. Dette arbeidet er utsett tilhausten 2013.DeponiområdetHausten 2008 gjennomførte NIVAundersøkingar av sjøvatn og sedimenti nærområdet til det lukkadeponiet. Endeleg rapport kom i2009 og vart omtala i miljørapportenfor dette året. SØRAL har, somdel av ein avslutningsplan for deponiet,forplikta seg til å gjennomføraei ny miljøundersøking i 2013, mendenne vert utsett til 2014.AvfallSØRAL leverte i 2012 avfall til desse mottakarane:• Aluminiumsslagg frå Støyperiet• Anodeavfall, div. eldfast avfall, slagg, brukt stålsand m.m.• Katodeavfall frå elektrolyseomnane• Metallskrap• Anoderestar• Farleg avfall• Bildekk• Anna avfallAleris Aluminium Norway AS, Eidsvåg i RomsdalNOAH AS, HolmestrandNOAH AS via SPL Norway AS, HalsnøyStena Recycling AS, FrognerAluchemie i HollandSim Næring AS, StordDekkmann AS, HaugesundSim Næring AS, Stord

10 Sør-Norge Aluminium ASAvfallsmengder til deponiTil deponi på Langøya (NOAH AS):2012 2011 2010 2009 2008 2007Katoderestar (i tonn) 689 1751 1732 0 3523 5723Anoderestar/filterstøv (i tonn) 580 697 700 897 1900 2130Anodekol (i tonn) 1056 1096 764 808 1638 900Diverse inert avfall (i tonn) 120 143 49 50 20 320Sot frå elektrolyse 0 0 0 0 0 720Avfall til mottaksstasjonSØRAL kjeldesorterer avfallet. Siktemålet er størst mogleg gjenbruk. Avfall utan gjenbruksordning vert levertusortert til SIM.Avfall til forbrenning via SIM Næring AS:2012 2011 2010 2009 2008 2007Blanda avfall (i tonn) 116 141 166 136 241 234Avfall til resirkuleringLevert avfall (i tonn):2012 2011 2010 2009 2008 2007Papp og papir 26 23 24 21 28 35Trevfall 102 113 123 98 182 212Jern 231 150 887 219 743 1215Bildekk 2,8 5,3 7,8 2,3 9 14,1Plast 0 0 0 3 3 6,7AL-slagg (utbrekk) 1570 1609 1687 1694 2675 2833Al-utbrekk 162 142 — — — —Anodekol 7301 6304 6027 7019 12083 12513EE-avfall 4,1 5,5 3,5 3,5 11,4 7,2SØRAL er medlem av RENAS som er ei returordning for elektriske- og elektroniske produkt og av Grønt PunktNorge AS som arbeider med organisering av innsamling og gjenvinning.Farleg avfallFarleg avfall som spillolje, hydraulikkolje, oljefilter, måling, lakkrestar m.m. vert samla opp, deklarert og levert tilgodkjent mottakar. SØRAL har eigen sikkerhetsrådgjevar som organiserer dette arbeidet.Levert farleg avfall (i tonn):2012 2011 2010 2009 2008 2007Farleg avfall (i tonn) 34,0 19,0 25,9 17,7 27,8 37,7

MILJØRAPPORT 2012 11UtsleppsløyveAluminiumindustrien i Noreg måtilfredsstilla nasjonale og internasjonalekrav.SØRAL er pålagt av Klima og forureiningsdirektoratet(Klif ) å følgjafastsette grenseverdiar for utslepptil luft og vatn. SØRAL rapportererårleg om utslepp, miljøforhold ogberedskap mot ureining og ulukker.Slagg til gjennvinning (kg/t Al)StøyperietUtslepp frå omnshallaneUtslepp til luftGod drift på reinseanlegga og tetteog godt vedlikehaldne omnsdekseler avgjerande for at utsleppa avfluorid, svoveldioksid og støv skalverta lågast råd.Ein oppstart av utkobla hall vil føratil større utfordring for reinseanlegga.Det eldste reinseanlegget (RA1)er difor no under rehabilitering.Fluorid (frå elektrolyseprosessen)Fluoridar (F-utslepp) er i gassform(hydrogenfluorid) eller bunden tilstøv. Utsleppa var i 20120,40 kg/tonn Al., - noko høgare ennfjoråret (0,36). Utsleppsgrensa liggpå 0,50 kg/tonn.Støv:0,28 kg/time2,47 tonn/årSTØYPERI - Utslepp til luftKarbondioksid:0,69 tonn/time6104 tonn/årFluorid:5,87 g/time51,38 kg/årSØRALNOx:1,5 kg/time13,2 tonn/årELEKTROLYSE - Utslepp til luftFluorid:4,25 kg/time37,3 tonn/årSvoveldioksid:13,59 kg/time116,0 tonn/årKarbondioksid:15,2 tonn/time133868 tonn/årStøv:6,79 kg/time59,8 tonn/årPerfluorkarbonar:CF4 - 2,54 tonn/årC2F6 - 0,31 tonn/årI CO2 - ekv.:18889 tonn/årELEKTROLYSE - Utslepp til sjøElektrolyseproduksjon: 91970 tonn Al. (netto)Støyperiproduksjon: 119867 tonn Al. (netto)Fluorid:8,99 kg/time79,0 tonn/årSulfat:225 kg/time1977,5 tonn/årSusp. tørrstoff:1,74 kg/time15,3 tonn/år

12 Sør-Norge Aluminium ASUtslepp av fluoridar til luft (g/kg Al)OmnshallaneUtslepp av CO 2 -ekvivalenterOmnshallaneSvoveldioksid(frå forbrenning av anodekol)Utslepp av svoveldioksid (SO 2) lågpå 1,31 kg/tonn Al, noko høgareenn føregåande år (1,24) og godtunder utsleppsgrensa på 2,5 kg/tonn.Støv(frå aluminiumoksid og anodekol)Utslepp av støv var 0,65 kg/tonnAl, - noko høgare enn året før (0,56),men under utsleppsgrensa på 1,0kg støv/tonn Al.Klimagassar (karbondioksid ogperfluorkarbonar (PFK) frå elektrolyseprosess)Frå sjølve elektrolyseprosessen varutsleppa i 2012 133868 tonn CO 2.Dette er ein kalkulert verdi medutgangspunkt i netto forbruk avanodar. Her vert gjort nokre justeringarpå bakgrunn av svovel- ogaskeinnhald i anodane. I tillegg vilelektrolyseomnar med høg spenning(bluss) føre til utslepp av PFKgassar(CF 4og C 2F 6). Omrekna i CO 2–ekvivalentar utgjorde PFK-gassane18889 tonn.Samla vart utsleppa av klimagassarfrå elektrolyseprosessen i alt 152757tonn.Utsleppa av klimagassar i 2012vart 1,67 tonn CO 2-ekv. pr. tonnprodusert aluminium. Den internemålsetjinga var på 1,62.Ein høg blussfrekvens påverkautsleppstalet negativt.SØRAL, saman med andre industribedrifter,inngjekk i 1997 ein frivilligavtale med Miljøverndepartementetom å redusera utsleppa av CO 2-ekvivalentar med 50 % innan år2000 og – 55 % innan år 2005.Samanlikningsåret er 1990. Denfrivillige avtalen om å ikkje aukautsleppa over ei øvre grense, vartvidareført til utgangen av 2007.I 2009 vart Norsk Industri og Miljøverndepartementeteinige om einny avtale, denne gongen for ikkjekvotepliktigprosessindustri. Avtalengjeld for 2008 til 2012. Samla foravtalebedriftene skal utsleppa avklimagassar ikkje overskrida 6,2 milltonn CO 2i snitt for åra 2008 til 2012.Samanlikna med utsleppsnivået i1990 gir dette ambisjonsnivået einreduksjon på 44% for den ikkjekvotepliktigedelen av prosessindustrien.Sidan aluminiumsindustrien frå2013 vert ein del av eit CO 2-kvoteregime,har SØRAL i 2011 sendtinn søknad om frikvotar. Det erikkje forventa at SØRAL fullt ut vil fåfrikvotar som tilsvarar CO 2-utsleppaved bedrifta pr. i dag. Etter einoppstart av B-hallen vil det vertanaudsynt å kjøpa ein del CO 2-kvotarfor åra 2013 til 2020.PAH (polysykliske aromatiskehydrokarboner)Sidan SØRAL berre nyttar anodarsom er kalsinerte (”prebaked”) påførehand, vert det minimale utsleppav PAH (tjørestoff ) frå prosessen.Vi registrerer ikkje utslepp av PAHtil ytre miljø. Likevel er det ei vissavdamping av PAH ved bruk ogunder kalsinering av stampemassei elektrolyseomnar og i sambandmed påfylling av kragemasse etterfaststøyping av anodetappar i anodeverkstad.Mogleg risiko knytt tildette har meir relevans til arbeidsmiljøenn til ytre miljø.

MILJØRAPPORT 2012 13Utslepp av støv til luft (g/kg Al)OmnshallaneUtslepp av svoveldioksid (SO 2)til luft (g/kg Al) - OmnshallaneTungmetall (frå råvarer)Det er tungmetall både i aluminiumsoksidog i anodar i elektrolyseprosessen.Ein del av tungmetallavil enda i sluttproduktet, medannoko vert med støvutsleppa til luftog sjø.For 2012 har SØRAL rapportertfølgjande tungmetallutslepp (i kg)til luft:2012 2011Arsen (As) 38,19 23,60Kopar (Cu) 36,99 51,02Sink (Zn) 26,24 35,01Vanadium (V) 14,14 7,95Krom (Cr) 14,71 3,95Kvikksølv (Hg) 0,01 0,02Mangan (Mn) 8,00 12,98Nikkel (Ni) 269,27 293,15Kadmium (Cd) 0,54 1,14Barium (Ba) 1,64 1,75Bly (Pb) 32,36 27,33Molybden (Mo) 2,84 1,43Kobolt (Co) 1,91 2,11Utslepp til sjøStøv og fluorid frå elektrolyseomnanevert i stor grad reinsa undertørreinsinga. Omnsgassen bliretter tørreinsing ført til eit vasketårnder sjøvatnet vaskar ut svoveldioksid(SO 2) og restfraksjonar avstøv og fluorid som elles ville gått tilluft. I sjøvatnet vert SO 2oksidert tilsulfat (SO 4).Vanleg sjøvatn inneheld storemengder sulfat og fluorid, medkonsentrasjonar på om lag 2,5 gsulfat og 1,0 mg fluorid pr. litersjøvatn. Det er ikkje kjende negativemiljøeffektar av desse utsleppa.Fluorid (frå elektrolyseprosessen)Utsleppa låg i snitt på 8,99 kg/time i 2012. Det er ikkje noko øvreutsleppsgrense for fluorid til sjø.Utsleppa har ikkje merkbar innverknadpå fluorinnhaldet som opphavlegfinst i sjøvatnet.Tørrstoff (frå aluminiumoksidog anodekol)Støvutsleppet har lege på omlagsame nivå dei siste åra. Utsleppsgrensaer her 4 kg/time på årsbasis.Målte utslepp i 2012 var 1,74 kg/time mot 1,6 - i 2011.Sulfat (frå forbrenning av anodekol)I snitt vart det vaska ut 225 kg sulfatpr. time i 2012 mot 306 – i 2011.Det er ikkje fastsett noko utsleppsgrensefor sulfat til sjø. Sulfatutsleppahar noko innverknad påpH-verdien i sjøvatnet nær utløpet.PH-verdien vert følgd opp gjennomjamlege målingar.TungmetallFor 2012 har SØRAL rapportertfølgjande tungmetallutslepp (i kg)til sjø:2012 2011Arsen (As) 0,40 0,37Kopar (Cu) 1,58 2,12Sink (Zn) 3,70 0,86Vanadium (V) 0,17 0,12Krom (Cr) 0,20 0,11Kvikksølv (Hg) 0,002 0,01Mangan (Mn) 0,05 0,10Nikkel (Ni) 4,98 6,46Kadmium (Cd) 0,003 0,004Barium (Ba) 0,008 0,02Bly (Pb) 0,45 0,51Molybden (Mo) 0,04 0,03Kobolt (Co) 0,03 0,04

14 Sør-Norge Aluminium ASUtslepp av fluoridar til luft (g/time)StøyperietUtslepp av støv til luft (g/time)StøyperietUtslepp frå StøyperietUnder smeltebehandling og omnsfyringoppstår det noko utsleppav fluorid, støv, nitrogenoksid ogkarbondioksid. Mengdene er herlåge samanlikna med utsleppa fråelektrolyseprosessen.Utslepp til luftFluoridar kjem frå bad og ureintmetall frå omnshallane.Fluoridutsleppet i 2012 var berre0,1 % av F-utsleppa frå elektrolyseprosessen.Det har såleis liten innverknadpå totalutsleppa frå verket.Svoveldioksid kjem frå forbrenningav olje. Etter overgangen til naturgasser utsleppa av svoveldioksidjamnt låge, og vi kan sjå bort frådesse som noko miljøaspekt.Støv kjem i hovudsak frå støyperiomnane.Konsesjonsgrensa forutslepp av støv frå støyperiet er25 mg/Nm 3 . I 2012 registrerte vieit snittutslepp på 1,6 mg/Nm 3 fråstøyperiet.Nitrogendioksid kjem frå forbrenningav olje og gass og utsleppet erproporsjonalt med forbruket. I 2012var utsleppet 13,2 tonn. Dette er påsame nivå som 2011Karbondioksid kjem frå forbrenningav olje og gass. 6104 tonn(6182) vart sleppt ut frå Støyperieti 2012. Dette utgjer 4,0 % (3,8) avsamla utslepp av CO 2-ekvivalentarved bedrifta.Støy ved nabogrenserSØRAL måler støy ved nabogrenserder det er bustader. Konsesjonentillet maksimalt 50 dBA. Det er ikkjeregistrert overskridingar i 2012.SØRAL er svært oppteken av atutstyr som vert installert, er støysvakt,slik at støy til omgjevnadog personeksponering vert lågastmogeleg.NaboklagarDet vart ikkje rapportert naboklagarav noko slag i 2012.

MILJØRAPPORT 2012 15Industrivern og sikringKartlegging av storulukkerRisiko for storulukker ved Sør-NorgeAluminium AS er kartlagt gjennomrisikovurderingar som vertoppdatert ved endringar i anleggog installasjonar. Dei anlegga sominneheld størst potensiale forstorulukker er:Naturgasstank (250m 3 ) ved kaiGassutslepp etterfølgt av tenningog sterk varme, kan gje alvorlegebrannskadar på personar, vegetasjonog brennbare materialarinnanfor og utanfor SØRAL sittinngjerda område. Største sikringssoneer 1000 m.PropantankPropantank på 20 m 3 aust forkompressorstasjonen er så liten atdenne i seg sjølv ikkje vert regulertgjennom storulukkeforskrifta.Forureining av fluorForureining av fluor kan gi lokalureining og skade på det marinemiljøet (fisk, sjødyr) og vegetasjon.Fluorutslepp til luft kan gi sviskadepå furu, gran og anna vegetasjon.Utslepp til jord/vegetasjon kanindirekte gi fluorose på dyr (skadepå tenner og skjelett).Fluoridar er ein del av råstoffettil elektrolyseprosessen og finst iflytande og fast form. I fast form erfluoridar bunde til pulver eller ”badklump”.I flytande form finst fluoridari elektrolytt (bad) i elektrolyseomnane.Forureining frå fluoridar errisiko i forhold til luft og vatn.Fluoridmengd:Badklump og pulver:Elektrolytt (bad i elektrolyseomnar):Aluminiumfluorid:Sekundæroksid:ca. 3000 tonn (av dette fluor ca. 200 tonn)ca. 4000 tonn (av dette fluor ca. 280 tonn)ca. 100 tonn (av dette fluor ca. 60 tonn)ca. 1000 tonn (av dette fluor ca. 14 tonn)IndustrivernIndustrivernet på SØRAL er dimensjonertut frå risikovurderingar.SØRAL har forsterka brannvern ogsanitet. I tillegg så har ein også ekstrarøykdykkarteneste, orden og sikring,teknisk støtte og redningsstab.Det vart også i 2012 gjennomførtei større beredskapsøving der ogsåeksterne etatar deltok. Totalt vardet i utgangen av 2012, 68 personartilknytt industrivernet, 52 var innsatspersonell.Totalt vart det utført 57øvingar i året som gjekk, med dennemnde beredskapsøvinga. Industrivernethadde utrykkingar til 2 brannarog 9 utrykkingar i samband medbrannalarm/røykutvikling. Utanomnemnde oppdrag så hadde SØRALambulansen2 utrykkingar internt.Utanom dette så vart det rundt omi einingane nytta pulverapparat 17gonger for å sløkkja mindre brannar.

16 Sør-Norge Aluminium ASSjukefråværHelse-, arbeidsmiljø og yrkeshygieneHelseSØRAL har eiga bedriftshelseteneste(BHT) som i juni 2010 vart godkjentav Arbeidstilsynet i henholdtil forskrift om godkjent bedriftshelseteneste.Forskrifta fastset kravtil BHT i form av kompetanse ogsystemer for å verta godkjent.Dagens BHT består av lege, fysioterapeutog innleigd bedriftssjukepleiar.BHT gjennomfører systematiskekontroller av tilsette si helse for åførebyggje og oppdage eventuellehelseskader som kan ha sammenhengmed arbeidsmiljøetDet var i 2012 meldt inn ein nyyrkessjukdom til Arbeidstilsynet ogRikstrygdeverket.Sjukefråværet i 2012 var stort settpå same nivå som i 2011, og endatil slutt på 6,5% (6.42%). Talet pålange sjukemeldingar grunna muskel/skjelettog psykiske plager erframleis relativt høgt.ArbeidsmiljøFor å førebyggje sjukdom og skadehos våre tilsette er arbeidskartleggingeit viktig verktøy. Det vertgjennomført miljømålingar på støy,støv, gass og kjemikaliar.SØRAL har og delteke i AluminiumindustriensMiljøsekretariat (AMS)sitt prosjektet ”Reduksjon av fluorideksponeringi aluminiumsindustrieninkludert grunnlag for kortidsnormfor fluorider”. Det er gjennomførtkartlegging av arbeidsoperasjonarder det er moglegheit for høgekortidseksponeringar, og tiltak erplanlagt og tildels gjennomført derdet er naudsynt.Arbeid med støy vert gjennomførtsystematisk i henhold tilstøyoppfølgings matrise utarbeiddav AMS.

MILJØRAPPORT 2012 17AMU/BU - utvalUtvalet består av 7 representantar frå leiing og 7 – frå dei tilsette. I tillegg møter verneleiar, bedriftslege oghovudverneombod som faste medlemmer. I 2012 vart det gjennomført 5 møter. Av saker som vart handsamakan nemnast:• Nesten ulukker med stort potensiale, samt skadeførebyggandearbeid.• Sjukefråvær og oppfølging inkluderande arbeidsliv.• Orientering frå Attføringsutvalet og AKAN• Informasjon frå GB-prosjektet ”identifisera arbeidsoperasjonarmed høg HF- og F-eksponering.• Info om arbeidstakarregister (kjemikalieregistret)• Tiltak for å unngå ulukker med sykkel- Påbod med piggdekk i perioden 15.11 – 01.04.- Generelt forbod mot å nytta sykkel innomhus påSØRAL – unnateke sykling i omnshallane.• Nytt AMS-prosjekt «Fluorider i arbeidsatmosfæren»• AMS-Kjøretøyrevisjon• Overgang til ny type vernebriller• Måltall HMS-rundar.• Lastesikringskurs for Støyperiet og Husnes Hamn• Kols i aluminiumsindustrien v/Vidar Søyseth.• Gjennomgang av hygienekontroll gjennomført avBHT.

18 Sør-Norge Aluminium ASProgram og mål for kontinuerleg betringSØRAL sin HMS-politikk:--SØRAL forpliktar seg på å etterlevakrav, forskrifter og lovverk fråstyresmaktene.--Leiinga skal leggja til rette for atkvar og ein får utvikla seg gjennomengasjerande oppgåver.--Krav og forventningar som gjeldetisk ansvar skal følgjast.--Målretta informasjon til medarbeidarar,samfunn og andreinteressentar skal prioriterast.--HMS skal integrerast i det daglegearbeidet.--Aktiv medverknad og godt leiarskapskal skapa trygg åtferd.--Gjennom systematisk og haldningsskapandearbeid skal viførebyggja mot personskadar oguønskte hendingar.--Utsleppa til luft, jord og vatn skalvera så låge at omgjevnadaneikkje vert påført skadar ellerulemper.HMS-oppgåver dei næraste åra:• Utarbeide eige Risk register• Auke kompetansen på årsaksanalyser• Redusera avfall, og auka gjenvinning.• Sikra låge utslepp av fluorgassar og støv frå omnshallane.• Halda utsleppa av klimagassar frå bluss på jamt lågt nivå.• Redusera støy, ytre og indre.• Redusera elektrisk energiforbruk i elektrolyseomnane (kWh/kg Al).• Redusera bruk av helseskadelege kjemikaliar.• Arbeida for sikker lagring og gjenbruk av brukte katodar.• Redusera diffuse støvutslepp gjennom å modernisera og fornyabad- og slagghandteringa.• Arbeida vidare med trafikksikkerhet.• Følgja opp risikoanalysar og tiltak.• Redusera fluoreksponering i arbeidsmiljøet.• Kartleggja og risikovurdera arbeidsoperasjonar som er utsett forvibrasjon.Førebyggjande tiltak og kontinuerleg betring:SØRAL har som målsetjing å gjennomføra risikoanalysar relaterte tilarbeidsmiljø og ytre miljø minimum kvart tredje år.

MILJØRAPPORT 2012 19Mål og resultatHelse og SikkerhetSØRAL mål2011Resultat2011SØRAL mål2012Resultat2012SØRAL mål2013- H-skadar 0 0 0 0 0- H2-skadar 0 3 0 0 0- Sjukefråvær i % 5,0 6,4 5,0 6,5 5,0- 1-1 HMS-rundar 1200 1167 1200 1222 1200Utslepp elektrolyse, g/kg Al- Fluorid < 0,40 0,36 < 0,40 0,40 < 0,40- Svoveldioksid < 1,50 1,24 < 1,50 1,31 < 1,50- Støv < 0,60 0,56 < 0,60 0,65 < 0,60- CO 2 -ekvivalentar (kg/kg Al)

MILJØRAPPORT 2012Sør-Norge Aluminium AS, Onarheimsvegen 54, 5460 HusnesTelefon: 53 47 50 00 - firmapost@soral.no - www.soral.noRedaksjon: Finn Are Berntzen og Halimat HasanFoto: Geir Berntzen og Frøydis Lemica EikenesGrafisk produksjon og trykk: SØRAL v/Geir Berntzen