Kjelda - Fylkesarkivet i Sogn og Fjordane

More documents

Recommendations

Info

kjelda, nr. 2 – 2009, årgang 18 forskjellige. Nokon saknar vener som bur andre stader. Nokon saknar eit religiøst fellesskap; i Sogn og Fjordane er det til dømes ofte langt til næraste moské. Det er heller ikkje alltid lett å få tak i halal-kjøt, eller andre matvarer ein treng om ein vil lage mat som ein likar frå heimlandet. For dei som skal til med studiar er det ofte naudsynt å flytte - kanskje for ein periode - fordi den utdanninga ein ønskjer å ta ikkje finst i her i fylket. Livet i dag I Stortingsmelding nr. 17 (2005-2006) blir det kulturelle mangfaldet lovprist med store ord. Kulturelt mangfald er, i følgje stortingsmeldinga, "ei grunnleggjande kjelde til berekraftig utvikling for samfunn, folk og nasjonar" og "opphav til ei rik og variert verd som gir fleire valmoglegheiter og gjer menneskelege evner og verdiar rikare". Men ikkje alle er like euforiske. I ei diskusjonsgruppe på Facebook heiter det at eit asylmottak i Aurland vil vere uheldig fordi "Aurland skal vise turistane den vakre naturen og kulturen vår. Me tykkjer det blir feil dersom turistane blir motteke av 80-120 asylsøkjarar, alle med ulike kulturar". Syna på kulturelt mangfald er svært mangfaldige. Tema knytt til mangfald, til kulturmøte og -kollisjonar, innvandring og innvandrarar er svært aktuelle i den norske offentlege debatten. Og mellom dei ulike diskursane rundt og haldningane til desse tema lever dei fem tusen innflyttarane og innvandrarane i Sogn og Fjordane dei daglege liva sine. Dei ti som eg har intervjua utgjer ei samansett gruppe. Dei kjem frå ni ulike land og fire verdsdelar, alder frå 20 til 54 år. Til dagleg går dei på skule, dei jobbar, er heime med barn. På fritida gjer dei lekser, ser på TV, møter vener, har deltidsjobb, jobbar frivillig, deltek i ulike aktivitetar, tek vidareutdanning, gjør husarbeid, ringjer heim til familien, reiser på tur og bruker tid saman med kjæraste, ektefelle, barn. På mange måtar skil ikkje liva deira seg ut frå liva til andre i lokalsamfunnet. Men mykje er annleis her enn i landa dei kjem frå, og det er mykje nytt å bli van med. Integrering er ein lang prosess. Ein av deltakarane fortel at det har teke ho 12 år å kunne slappe av - å ikkje alltid måtte vere på vakt for å unngå misforståingar. Ho forklarar: No forstår eg kva eg ser, eg forstår kva eg opplever, eg forstår folk sin måte å vere på; eg forstår kroppsspråk. Eg for- 28 står dei reglane som er skrivne og dei uskrivne reglane. Og eg føler no, etter tolv år, at eg kan slappe av. Sånn var det ikkje før. Heile tida var hjernen full av nye inntrykk og spørsmål: Kva tyder dette her? Kva slags situasjon er dette? Også med språk: Kva sa den og den? Og situasjonar - forståing av situasjonar, heile tida. Beste måte å relatere seg til - ja - jobb, vener og aktivitetar. Veldig morosamt for eksempel var dette med at her i Noreg, dersom du inviterer meg - sånn har eg opplevd; eg inviterer deg, skal vi gå og ta ein kaffi, eller noko sånt. Og da betaler du din kaffi, og eg betaler min kaffi. Riktig? Ja.! Surprise, surprise! Sånn er det ikkje i Portugal. Dersom eg seier at eg inviterer deg, så betaler eg. Så det er ein liten forskjell mellom å invitere og spandere. DET lærer ein seg veldig fort! Arbeidsliv og skule Deltakarane har ulik bakgrunn med seg i møtet med Noreg og lokalsamfunnet. Dermed opplever dei òg det som møter dei her ulikt. Eit eksempel på dette er møtet med arbeidslivet. Zelfanya Tewelde går på norskkurs, og har ein deltidsjobb nokre timar i veka som reinhaldar. Ho opplever det norske arbeidslivet som krevjande, og forklarar med ei samanlikning med arbeidslivet i heimlandet, Eritrea: For eksempel her, dersom du jobbar fire timar ein dag, då jobbar du hardt. Etter dei fire timane har du fri. Men i mitt land - kontoret opnar klokka åtte; og klokka ti er det tepause. Og ein jobbar fram til tolv, då avsluttar ein. Og du kan stengje før om du vil; ikkje noko problem! Og så startar ein igjen klokka to, og jobbar fram til klokka fem. Men dette er ikkje hardt. Nokre stader kanskje, men dei største arbeidsplassane, der er det lett. Ikkje som i Noreg. Her - dersom du har ein time å jobbe, då jobbar du hardt i ein time. Anne van Oorschot, på si side, opplever og ein kontrast mellom arbeidslivet i opphavslandet og her, men med motsatt forteikn. Ho fortel om ein ting alle nederlendarar i Noreg reagerer på: Det er dette uttrykket "Ting tar tid". Det synest vi er heilt frykteleg! Fordi vi synest altså at ting generelt sett går seint. Og det er ikkje vi vande med frå Nederland. Der skal alt gå veldig fort. Og når du jobbar i ei bedrift eller i det offentlege, då har du masse fristar å forhalde deg til og du må vere utruleg serviceinnstilt. Det med at ting tar tid, det trur eg at alle nordmenn har eit forhold til. Men det er klart at den positive sida av det er jo at i Nederland bikkar det over på den gale sida med at det er utruleg mykje stress - det er veldig mykje konkurranse også i arbeidslivet, der du skal kome på jobb ein halvtime før sjefen kjem og skal reise heim ein halvtime etter at han har dratt frå kontoret. Og alt går alt for fort der. Så det er klart at om vi no kan finne eit kompromiss eller balanse mellom det samfunnet og det norske samfunnet - det trur eg hadde vore ideelt! Ønsket om eit kompromiss eller ein "gylden middelveg" kjem òg opp når det gjeld erfaringar med skule og barnehage. Fleire av deltakarane som har barn i skule og barnehage seier at dei set pris på at i Noreg får barna utfalde seg, dei blir tekne på alvor og har krav på å bli høyrt i saker som gjeld dei, og skule og barnehage set fokus på trivsel, ikkje berre fagleg progresjon. Samstundes er det fleire som skulle
ønskje seg noko meir disiplin og klare rammer. Ei mor fortel: Sånn som når ungane kjem og seier [etterliknar barnerop]:"Du Ann-Mari, kan eg gå der?" Eg - eg fikk sjokk i byrjinga, fordi at det var ikkje sånn vi var oppdratt. Vi måtte først rekke handa opp, og så om du får lov å spørje, og så vidare. Så det var mykje strengare. Eg synast at ungane har det mykje betre her. Kanskje litt for bra! (...) Då eg var barn hadde vi meir respekt for foreldre. Heilt frå barnehagen har vaksne makt over deg. Og då sit det i hovudet, at det skal vere sånn, du skal ikkje motseie noko - så vi fekk eit anna forhold til familie. Vi skulle gjere som foreldra sa. Eg hugser at eg følte meg ganske som eit barn sjølv då eg var 30 år gamal; for eg følte press frå faren min og frå tantene mine, dei bestemte kor eg skulle gå og kva eg skulle gjere, sjølv om eg var ein vaksen person. Men her har folk det mykje friare, dei gjer som dei vil, på ein måte; foreldre berre rettleiar ungane på ein fri måte. Ingen får noko press - ikkje på den måten som vi hadde det. Men eg at synast når folk blir eldre, dette med respekt for foreldre - då synast eg det er betre i Litauen. For mor ho er mor og du kan ikkje tenkje annleis. Ho er liksom.. ho er sol og himmel! Sånn som her, at folk har foreldre på gamleheim, det skjer ikkje i Litauen. Ei anna mor seier at det å skulle forstå skulesystemet har vore noko av det vanskelegaste med å kome til Noreg. Ho forklarar: Fordi - i alle fall for ti år sidan - hadde lærarane i Portugal mykje makt. Det var mange reglar. Heilt frå barnehagen blir ein vurdert, kanskje med rød prikk og grøn prikk. Det er reglar for alt, ein skal alltid leggje ting tilbake på plass. Det er veldig mykje orden og oppdraging, heile tida. Korleis ein oppfører seg og ikkje oppfører seg, kva som er bra og ikkje bra. Hele dagen høyrer du om reglar, om du gjer det godt nok eller ikkje godt nok. Mange ting. Og så då eg kom til Noreg var det veldig fritt. Overalt! I skulen, i fritidsordninga. Barna var veldig frie til å bestemme kva de ville gjere, korleis de ville gjere det, om dei kanskje gadd eller ikkje å rydde etter seg - det var veldig merkeleg. Det er framleis litt merkeleg! Ho reagerer på debatten rundt kor vidt heimelekser er viktige eller ikkje, og slår fast at ein slik diskusjon ville vore utenkjeleg i Portugal. Men ho legg til: Men - det er Noreg. Noreg er veldig sånn - alt kan stillast spørsmål rundt. Ein må berre venne seg til det, og akseptere det. Dersom ein vil fungere her. Religion Ein dag eg var innom Fjøra Intro møtte eg ei ung kvinne som var på randen av utmatting etter dagens dose lærdom om det norske samfunnet. Ho hadde besøkt ei lokal kyrkje og fått informasjon om den nye kjønnsnøytrale ekteskapslova, og om at personar som lever homofilt kan bli prestar i den norske kyrkja. Det var nesten ikkje mogleg å snakke med ho; i dag kunne ho ikkje ta inn meir. Ho måtte heim og kvile. Religion og religiøs praksis er eit felt som kan skape utfordringar for dei som flyttar frå eit land til eit anna. Migrasjonsforsking viser at den religiøse tilhøyrsla ofte kan endre seg i samband med migrasjon. Religionen kan bli ein viktigare del kjelda, nr. 2 – 2009, årgang 18 av livet, fordi den blir eit forankringspunkt for identitet i eit samfunn der mykje er framand og ukjend. Men personars forståing av eigen religion kan òg utvikle og endre seg, fordi møtet med eit annleis samfunn og andre livssyn utfordrar dei normene og det verdsbiletet ein lærte å kjenne i heimlandet. Kva erfaringar har deltakarane i Mangfaldige arkiv med dette? Kva refleksjonar har dei gjort seg kring religion og religiøs praksis, i samband med eigen migrasjon? På spørsmål om kor vidt deira livssyn, tru eller religiøse tilhøyrsle har endra seg på grunn av at dei flytta til Noreg, er svara ulike. Fleire svarar bestemt nei: Nei. Då eg kom frå Somalia var eg muslim. Og når eg kom hit, er eg muslim. Det er det same, seier Liban Warsame Liban. Frå ein annan deltakar kjem eit like klart "ja." Ho seier: Sjølvsagt. Fordi viss du - for å sette det på spissen - viss du hadde budd med andre rasar som var heilt, heilt annleis enn deg, hadde det ikkje påverka deg og forandra deg? Det er sjølvsagt slik. Altså, detaljar på prosentvis, det kan eg ikkje gi deg. Men heilt klart, ja. Og det er ikkje noko dårlig. Det er berre at man utvidar - eg trur eg blei eit meir komplekst menneske, med meir forståing for andre, andre sin kultur, andre sitt språk, andre måtar å vere på, andre typar tankeverksemd - altså; du blir mykje rikare enn du var før. Og det gjer igjen at du må vurdere, og utvide, og kanskje kaste bort nokre synspunkt du hadde frå før. Og opne deg for noko nytt! Når det gjeld kor vidt deira religiøse praksis har endra seg som følgje av at dei flytta frå heimlandet og kom til Noreg, er deltakarane meir samstemde. For dei fleste har det vore endring, fordi rammene rundt det religiøse livet er annleis der dei bur no enn der dei budde før. For nokon betyr det at dei går oftare i kyrkja enn før - kyrkja har kanskje ei sentral rolle i lokalsamfunnet der dei bur. Andre går sjeldnare til gudsteneste, bøn eller religiøse møte no enn før, nokon fordi det ikkje er like lett å finne eit religiøst fellesskap der dei bur no, andre fordi kyrkja i Noreg ikkje organiserer storslåtte folkefester som dei er vande med heimanfrå – der ein gjekk like mykje for å treffe folk, som for det religiøse innhaldet i markeringa. Ei kvinne fortel om fellesskap på tvers av 29
Page 1 and 2: Kjelda Nr. 2 - Juni 2009. Årgang 1
Page 3 and 4: Innhald kjelda, nr. 2 - 2009, årga
Page 5 and 6: KULTURMINNEÅRET 2009 fortalde meg
Page 7 and 8: Vassenden Meieri kring 1940. Ekster
Page 9 and 10: BEDEHUS Vigslingsdagen - i det nye
Page 11 and 12: Kva tyder ”Jølster”? Biletet e
Page 13 and 14: Kraftsats til formannskapet i Eivin
Page 15 and 16: Dahl viste sin stordom på mange fe
Page 17 and 18: Forbodstida Forbodet mot brennevin
Page 19 and 20: Årdal kommune 150 år Utover i 185
Page 21 and 22: 2. Post-mortem portrett av ukjent m
Page 23 and 24: kjelda, nr. 2 - 2009, årgang 18 5.
Page 25 and 26: kjelda, nr. 2 - 2009, årgang 18 So
Page 27: Di Blasi dreg på besøk til venen
Page 31 and 32: Etter andre verdskrigen hadde ni eu
Page 33 and 34: Sovjetisk stridsvogn på gata i Bud
Page 35 and 36: Vel blåst! Kontaktkonferansen 2009

Kjelda - Fylkesarkivet i Sogn og Fjordane

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?