Xesús Ferro Ruibal. Álvaro Cunqueiro e a paremioloxíaSi vas pal cielo, b<strong>en</strong> vas, / si vas pal purgatorio, xa salirás, / Si vas pal infierno,xa vas, / Por sí ou por non, / Pater noster Kyrie eleysón 23 .Por certo que esta última debe de se-la forma pl<strong>en</strong>a, aínda non implicitada, do orixinaltamén <strong>en</strong> Galicia.Só coñezo outra persoa que usase por escrito a forma por si ou por non: o escritor deRibadeo, na raia con Asturias, Daniel Cortezón.tamén se fixeron rogativas polas colleitas nas sequías, pregas e oracións polaschuvias, polas augas: <strong>para</strong> que chovera e <strong>para</strong> que arrazara, por si ou por non.(CORTEZÓN 1981:109).É certo que o propio TILG detecta o uso de por si ou por non <strong>en</strong> 1980 nunha obra deNeira Vilas 24 pero o escritor de Gres infórmame de que <strong>en</strong> Gres (Vila de Cruces) taménse di polo si ou polo non, con artigo, coma <strong>en</strong> case toda Galicia, e que el usou a formas<strong>en</strong> artigo nesa obra, porque nela trata de reflecti-lo galego falado <strong>en</strong> <strong>C<strong>en</strong>tro</strong>américa.Polo tanto é posible que ese por si ou por non nos achegue a esa parte norori<strong>en</strong>tal deGalicia, onde radica Mondoñedo, e, <strong>en</strong> consecu<strong>en</strong>cia, achéganos unha vez máis aCunqueiro.2. Un novo artigo paremiolóxico cunqueirán2.1. « Los refraneros » (1955) « Sobre los refranes » (1957)Imos agora co segundo artigo. O fallo do xurado do concurso de Refraneiros deBibliófilos Gallegos produciuse o día 21.3.1955 <strong>en</strong> favor de Vic<strong>en</strong>te Llópiz Méndez, uncomandante se<strong>para</strong>do do exército 25 . Poucos días antes, o 3 de marzo de 1955 Faro deVigo publicaba <strong>en</strong> portada (na sección Las crónicas) un breve artigo de ÁlvaroCunqueiro titulado Los refraneros. O curioso é que dous anos máis tarde, exactam<strong>en</strong>teo 31 de xullo de 1957, Álvaro Cunqueiro ía publicar <strong>en</strong> La Voz de Galicia, xornalcoruñés, unha reelaboración do mesmo artigo, baixo o título Sobre los refranes. Foi nasección El mundo y su sombra 26 .A segunda versión (da que debo a noticia a Luís Alonso Girgado) é máis completa ematizada cá primeira e excepcionalm<strong>en</strong>te permít<strong>en</strong>os ver <strong>en</strong> vivo un gran escritor comoCunqueiro mellorando o seu propio texto. Por esa razón vounas emparellar <strong>para</strong> que olector xulgue.23 [Asociación Folklórica Onís:http://danzatradicional.com/v_portal/informacion/informacionver.asp?cod=962&te=53&idage=964&vap=0 ] .24 o rapaz sinte o andacio da morriña, e os calores do Trópico, e vanlle chegando noticias sobre osespañoles reforzando as súas posicións no Riff contra dos mouros rebeldes, e Weyler discutindo <strong>en</strong>Melilla; os lerios de por si ou por non do presid<strong>en</strong>te Zayas cos ianques; a chegada de Amunds<strong>en</strong> a unrecanto de Alaska; furacáns <strong>en</strong> Xénova... (Neira 1980:177).25 Faro de Vigo tardaría case un mes <strong>en</strong> da-la noticia (20.4.1955; p. 4).26 O nome desta sección lembra outra que naquela época mantiña no Faro de Vigo o seu amigo Xosé Sestotitulada El refrán y su sombra e da que Patricia Buján deu mostras <strong>en</strong> Cadernos de Fraseoloxía Galega4,2003 (BUJÁN 2003)90Cadernos de Fraseoloxía Galega 13, 2011, 77-111. ISSN 1698-7861
Xesús Ferro Ruibal. Álvaro Cunqueiro e a paremioloxíaIMAXE 3Los refraneros FV 3.3.1951IMAXE 4Sobre los refranes LVG 31.7.1957Cadernos de Fraseoloxía Galega 13, 2011, 77-111. ISSN 1698-7861 91