Texto completo - Centro Ramón Piñeiro para a Investigación en ...

Xesús Ferro Ruibal. Álvaro Cunqueiro e a paremioloxíaDeste tipo de construcións, que expresan as funestas consecuencias de todo o que éexcesivo, a fraseoloxía galega ten tamén algúns bos exemplos 39 .3. Cunqueiro define frasemas e paremias contextualizandoA fraseografía e a paremiografía teñen, como é natural, normas académicas para definilassúas unidades. Pero é ben sabido que, por ben feito que estea un dicionario, o lectorque aprendeu un fraseoloxismo nese dicionario non sempre atina a usalo conpropiedade de significado ou de rexistro, véndose así algunha vez e sen querelo ensituacións hilarantes ou esperpénticas.O usuario non académico, en cambio, aquel a quen o dito lle chegou non pola lecturade libros senón polo uso espontáneo de parentes ou veciños, aquel a quen ese dito llelembra situacións, lugares e voces concretas que provocaron o seu uso e memorización,ten na súa cabeza, tacitamente pero detalladamente claros, todos eses matices desubstancia e de contorno. E cando este usuario espontáneo e non académico define undito non se mete no corsé fraseográfico senón que o contextualiza. E o contexto deixa ooínte perfectamente preparado para reproducir el o uso correcto.Sen esa contextualización que dá o uso espontáneo é imposible facer unha boadefinición académica. En cambio, cunha definición, aínda que estea ben feita, nonsempre se garante que o usuario novo atine no uso acaído do fraseoloxismo. Da vidavaise á abstracción pero da abstracción non sempre se volve á vida.Álvaro Cunqueiro, a pesar das lexítimas matizacións sobre os refráns, valoraba comoxoias da linguaxe os primores da fraseoloxía e da paremioloxía. Non só cita 16 refránsno primeiro dos artigos expresamente paremiolóxicos e 12 no segundo: el sabíaengarzalos na súa belida prosa; e demorábase en definilos á maneira do usuario nonacadémico: contextualizábaos, deixando o lector preparado para utilizalos el tamén.39 Tantas lle din ó home, que mal corazón lle poñen. Tantas lle din ó hom, que tal corazón se lle pon. //Tantas oe a raposa pola semana, que o domingo non pode ir á misa. Tantas ve a rapaza pola semana,que o domingo non pode ir á misa. // Tantas veces vai o xarro á fonte que dunha rompe. Tanto vai a ola áfonte que ó fin se rompe. Tanto vai o cántaro á fonte que ó fin se esfachica e se rompe. // Tanto chequero, tanto che adoro, que non che quito a vida porque non podo. // Tanto dá a auga na pedra, que apedra creba. // Tanto dirán heilas, heilas! que veñan cuendas xaneiras. Tanto dirán ¡elas! ¡elas! queveñan cando as Xaneiras. // Tanto bailei coa sobriña do cura, tanto bailei, que me deu quentura. // Tantofixo meu pai coa aguillada dos bois, que pariu miña nai nove meses despois. // Tanto lle quer o demo ósfillos que lle arrinca os ollos ~ que lle quita os ollos ~ que lles quita os fuciños ~ que lles saca os ollos ~que lle arranca os ollos ~ que os quere ver asados e cocidos. Tanto lle quer o demo ós fillos que os querver asados e cocidos ~ que lles arrinca os ollos. Tanto quixo o demo ós seus fillos, que lles bot'os ollos. //Tanto ben lle fixo o demo á súa nai, que lle comeu os ollos. Tanto lle fai o demo á súa nai que lle quita osollos. Tanto lle quere o demo á súa nai que lle quita os ollos. Tanto lle quería o demo á súa nai que llequitou os ollos ~ que lle arrincou os ollos. Tanto lle quixo facer o demo á súa mai que lle quitou os ollos.Tanto o demo lle fai [a] súa nai, qu'hasta que lle quita os ollos, non para. // Tanto lle quixo o corvo á súamai que lle quitou os ollos. // Tanto lle tarda a saúde ó enfermo que, cando lle vén, non ten remedio. //Tanto pica a pega no trobisco que creba o pico. // Tanto quixo a vella fiar, que non se puido levantar. //Tantos eran os difuntos que nin a dous reás tocaban.Cadernos de Fraseoloxía Galega 13, 2011, 77-111. ISSN 1698-7861 101